روش‌های مختلف شناسایی درآمد در قراردادهای بلندمدت پیمانکاری

طبق اصل تحقق درآمد، درآمد غالباً زمانی شناسایی می‌شود که فرایند کسب سود تکمیل شده و مبادله (داد و ستد) اتفاق افتاده باشد، و مبلغ آن به نحوی معقول و با اطمینان کافی قابل اندازه‌گیری باشد. چگونگی احراز شرایط فوق در وضعیت‌های مختلف و بر حسب نوع فعالیت متفاوت است.

به طور کلی فرایند شناسایی و اندازه‌گیری درآمد خالص در مورد فروش کالا، در زمان تحویل، همزمان با انتقال مزایا و مخاطرات مالکیت به مشتری صورت می‌گیرد. گرچه مقطع فروش به عنوان بهترین شاهد و مدرک برای شناسایی درآمد مورد پذیرش حسابداران قرار گرفته، اما در فروش اقساطی به دلایل گوناگون، ممکن است شرایط خریدار در بازپرداخت اقساط تغییر نماید، که در این گونه موارد، درآمد را می‌توان در مقطعی بعد از زمان فروش کالا و با توجه به دستیابی به شواهد و مدارک عینی که حاکی از تأیید وصول اقساط باشد، شناسایی نمود. به هر حال چنان‌چه در مورد قابلیت وصول عواید حاصل از فروش کالا تردید و ابهام قابل توجهی وجود داشته باشد، شناسایی درآمد تا زمان دریافت وجه اقساط به تعویق افتاده، و ضرورتاً در هنگام وصول اقساط، درآمد شناسایی می‌گردد.

در برخی موارد، درآمد در خاتمه تولید قبل از فروش محصولات شناسایی می‌شود، معمولاً محصولاتی که دارای بازار رسمی با قیمت تضمینی خرید می‌باشند، و قیمت فروش آن مطمئن و خطر فروش نرفتن آن به حداقل ممکن رسیده باشد، درآمد را می‌توان قبل از تحقق مبادله شناسایی نمود (فلزات گرانبها، محصولات کشاورزی).[1]

در پاره‌ای موارد، در مورد ارائه خدمات و کمک‌های فنی، زمانی که خدمات مربوط انجام شده و مبلغ آن را بتوان با اطمینان کافی به حساب مشتری منظور کرد، می‌توان درآمد را شناسایی نمود.

و گاهی اوقات، درآمد را می‌توان با گذشت زمان و بر اساس استفاده دیگران از منافع واحد تجاری شناسایی نمود (درآمد اجاره، سود تضمین شده …)

در پاره‌ای موارد، فرایند کسب سود، فراتر از چند دوره مالی بوده، و درآمد نیز بر مبنای دیگری غیر از آن‌چه که مورد بررسی قرار گرفت، شناسایی می‌گردد. به طور مثال اجرای عملیاتی نظر کشتی‌سازی، پل‌سازی، ساختمان‌سازی، ساخت و ساز تجهیزات پیچیده اکتشاف، اسکله و بندرسازی، هواپیماسازی، تونل انتقال آب و فاضلاب، جاده‌سازی و مترو، سدسازی … همگی جهت تکمیل، مدت زمان طولانی با توجه به حجم فعالیت نیاز داشته، غالباً در این قبیل فعالیت‌ها، سازنده (پیمانکار – فروشنده) در طول دوران ساخت به صورت وضعیت را به تناسب پیشرفت کار تنظیم و به کارفما (خریدار) ارسال می‌دارد در این‌گونه موارد، پیمانکار با توجه به میزان پیشرفت و عملیات اجرایی پیمان می‌تواند درآمد را شناسایی نماید، در مواردی اگر سازنده (پیمانکار – فروشنده) درآمد حاصل از عملیات مستمر را در زمان تکمیل و خاتمه قرارداد شناسایی نماید، از لحاظ اطلاعات مربوط به هزینه‌ها و درآمد، از قابلیت اتکاء[2] زیادتری برخوردار بوده، و اما از لحاظ نیازهای استفاده کنندگان، این‌گونه گزارشگری نمی‌تواند «مربوط»[3] تلقی گردد، زیرا در فرایند تصمیم‌گیری، به منظور فراهم کردن امکان قضاوت آگاهانه و اتخاذ تصمیمات منطقی امکان‌پذیر نمی‌باشد، و از نظر زمان ارائه اطلاعات «به موقع» نبوده، و در زمان مناسب در اختیار تصمیم گیرندگان قرار نمی‌گیرد.

[1] . فرایند شناسایی درآمد محصولات کشاورزی برای مقاصد گزارشگری مالی به ضمیمه شماره یک این فصل رجوع شود.

[2] . Rehoebility

[3] . Refevent