قانون حسابرسی مالیاتی

حسابرسی مالیاتی

* مطابق ماده 272 ق.م.م سازمان حسابرسی جمهوری اسلامی ایران و حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی که عهده­ دار حسابرسی مالیاتی هستند در صورت درخواست اشخاص مذکور مکلف­اند گزارش حسابرسی مالیاتی طبق نمونه­ای که از طرف سازمان امور مالیاتی تهیه می­شود، تنظیم کنند و جهت تسلیم به اداره امور مالیاتی مربوط در اختیار مودی قرار دهند. گزارش اخیرالذکر باید شامل موارد زیر باشد:

الف- اظهارنظر نسبت به کفایت اسناد و مدارک حسابداری برای امر حسابرسی طبق مفاد قانون مالیات­های مستقیم و مقررات مربوط با رعایت اصول و ضوابط و استانداردهای حسابداری.

ب- تعیین درآمد مشمول مالیات براساس مفاد این قانون و مقررات مربوط.

ج- اظهارنظر نسبت به مالیات­های تکلیفی که مودی به موجب قانون مکلف به کسر و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی بوده است.

د- سایر مواردی که در نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی مورد نظر سازمان امور مالیاتی کشور تعیین خواهد شد.

* مطابق تبصره (1) ماده 272 ق.م.م اداره امور مالیاتی گزارش حسابرسی مالیاتی را بدون رسیدگی قبول و مطابق مقررات برگ تشخیص مالیات صادر می­کند، قبول گزارش حسابرسی مالیاتی موکول به آن است که مودی گزارش حسابرسی مالی نسبت به صورت­های مالی که طبق استانداردهای حسابرسی توسط همان حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی تنظیم شده باشد را ضمیمه گزارش حسابرسی مالیاتی همراه با اظهارنامه مالیاتی یا حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه، تسلیم اداره امور مالیاتی مربوط نموده باشد.

* مطابق تبصره (2) ماده 272 ق.م.م سازمان امور مالیاتی کشور می­تواند حسابرسی صورت­های مالی و تنظیم گزارش مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی را به حسابداران رسمی یا موسسات حسابرسی واگذار نماید. در این صورت، پرداخت حق الزحمه، طبق مقررات مربوط به عهده سازمان امور مالیاتی کشور می­باشد.قانون حسابرسی مالیاتی

آیین­نامه اجرایی تبصره 4 قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه­ای حسابداران ذی­صلاح به عنوان حسابدار رسمی

ماده 1- به منظور اعمال نظارت مالی بر واحدهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی و همچنین حصول اطمینان از قابل اعتماد بودن صورتهای مالی واحدهای مزبور در جهت حفظ منافع عمومی، صاحبان سرمایه و دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی به ترتیبی که در این آیین­نامه معین می­شود از خدمات تخصصی و حرفه­ای حسابداران رسمی شاغل و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران استفاده خواهند نمود.

ماده 2- اشخاص حقوقی ذیل مکلف­اند حسب مورد حسابرس و بازرس قانونی یا حسابرس خود را از میان موسسات حسابرسی که عضو جامعه حسابداران رسمی ایران می­باشند انتخاب نمایند:

الف- شرکتهای پذیرفته شده یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار و شرکت­های تابعه و وابسته به آنها

ب- شرکتهای سهامی عام و شرکتهای تابعه و وابسته به آنها

ج- شرکتهای موضوع بندهای الف و ب ماده 7 قانون اساسنامه حسابرسی[1]با رعایت ترتیبات مقرر در تبصره یک ماده 132 قانون محاسبات عمومی[2].

هـ- شعب و دفاتر نمایندگی شرکتهای خارجی که در اجرای قانون اجازه ثبت شعبه و نمایندگی شرکت­های خارجی – مصوب 1376 – در ایران ثبت شده­اند.

و- موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و شرکت­ها، سازمان­ها و موسسات تابعه و وابسته به آنها.

ز- سایر اشخاص حقوقی و حقیقی زیر که با در نظر گرفتن عواملی از قبیل درجه اهمیت، حساسیت و حجم فعالیت آنها (میزان فروش محصولات یا خدمات، جمع دارایی­ها، تعداد پرسنل و میزان سرمایه) و همچنین میزان ظرفیت کاری موسسات حسابرسی و حسابداران رسمی، مشخصات یا فهرست آنها توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تا پایان دی ماه هر سال اعلام می­گردد:

1- شرکت­های سهامی خاص و سایر شرکت­ها و همچنین موسسات انتفاعی غیرتجاری.

2- شرکت­ها و موسسات تعاونی و اتحادیه­های آنها.

3- اشخاص حقیقی که طبق مقررات قانونی مربوط، مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستند.

تبصره 1- اشخاص موضوع این ماده می­توانند از خدمات سازمان حسابرسی که تنها موسسه حسابرسی دولتی می­باشد، به عنوان حسابرس و بازرس قانونی یا حسابرس خود حسب مورد استفاده نمایند.

تبصره 2- ضوابط تشخیص شرکت­های تابعه و وابسته، با توجه به اصول و ضوابط حسابداری موضوع بند  (ز) ماده (7) قانون اساسنامه سازمان حسابرسی تعیین می­گردد.

تبصره 3- با تعیین و اعلام وزارت امور اقتصادی و دارایی می­توان برای حسابرسی و بازرسی قانونی یا حسابرسی اشخاص موضوع بند (ز) این ماده، از خدمات حسابداران رسمی نیز استفاده کرد.

ماده 3- صورت­های مالی اشخاص موضوع ماده 2 که حسب مورد فاقد گزارش حسابرسی و بازرسی قانونی یا گزارش حسابرسی موضوع این آیین­نامه باشد در هیچ یک از وزارتخانه، موسسات دولتی، شرکت­های دولتی، بانک­ها و بیمه­ها، موسسات اعتباری غیربانکی، سازمان بورس اوراق بهادر و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی معتبر نمی­باشد و به  نفع اشخاص مزبور قابل استناد نخواهد بود.

تبصره – استفاده اشخاص حقیقی و حقوقی موضوع این ماده از تسهیلات قابل ارائه توسط وزارتخانه­ها موسسات، سازمان­ها، دستگاه­ها و شرکت­های مذکور در این ماده که وفق مقررات و ضوابط اعلام شده مستلزم ارائه صورت­های مالی می­باشد، حسب مورد منوط به ارائه گزارش حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی موضوع این آیین­نامه می­باشد.

ماده 4- حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی مکلف­اند در گزارش حسابرسی و بازرسی قانونی یا گزارش حسابرسی که با رعایت قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 و طبق اصول و ضوابط حسابرسی تهیه می­شود، نسبت به حسابها و صورت­های مالی رسیدگی شده درباره موارد زیر صریحاً اظهارنظر نمایند:

الف- رعایت قوانین و مقررات تجاری، مالیاتی و سایر قوانین و مقررات مرتبط با فعالیت شخص مورد رسیدگی.

ب- رعایت اصول و ضوابط حسابداری در تهیه و ارائه صورت­های مالی و یادداشت­های همراه صورت­های مزبور.قانون حسابرسی مالیاتی

ج- نحوه ارائه وضعیت مالی و نتایج عملیات شخص مورد رسیدگی در صورت­های مالی.

تبصره 1- هر گاه حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی در جریان رسیدگی، به هر گونه تخلف از مقررات موضوع این ماده از ناحیه هیأت مدیره و مدیرعامل برخورد نمایند، مکلف­اند موارد را در گزارش خود منعکس کنند.

تبصره 2- مقصود از اصول و ضوابط حسابرسی، اصول متعارف در حرفه حسابرسی، استانداردهای موضوع بند ز ماده 7 قانون اساسنامه سازمان حسابرسی و آیین رفتار حرفه­ای موضوع بند 3 ماده 6 اساسنامه جامعه حسابداران رسمی ایران می­باشد.

تبصره 3- مقصود از اصول و ضوابط حسابداری، اصول متداول در حسابداری و استانداردهای موضوع بند ز ماده 7 قانون اساسنامه سازمان حسابرسی می­باشد.

ماده 5- حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی که عهده­دار انجام وظایف حسابرسی و بازرسی قانونی و یا حسابرسی اشخاص مشمول ماده 2 این آیین­نامه می­باشد در صورت درخواست اشخاص مزبور مکلف­اند علاوه بر گزارش موضوع ماده 4 فوق گزارش حسابرسی مالیاتی جداگانه طبق نمونه­ای که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و در دسترس قرار می­گیرد تنظیم و جهت تسلیم به اداره امور مالیاتی مربوط در اختیار مودی قرار دهند. گزارش مذکور باید شامل مواد زیر باشد:

الف- اظهارنظر نسبت به کفایت دفاتر و اسناد و مدارک حسابداری برای امر حسابرسی طبق مفاد قانون مالیات­های مستقیم و مقررات مربوط با رعایت اصول و ضوابط و استانداردهای حسابداری.

ب- تعیین درآمد مشمول مالیات براساس مفاد این قانون و مقررات مربوط.

ج- اظهارنظر نسبت به مالیات­های تکلیفی که مودی به موجب قانون مکلف به کسر و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی کشور بوده است.

د- سایر مواردی که در نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی مورد نظر سازمان امور مالیاتی کشور تعیین خواهد شد.قانون حسابرسی مالیاتی

تبصره 1- گزارش حسابرسی مالیاتی در مورد مالیات­های غیرمستقیم نیز با توجه به بند هـ ماده واحده قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه­ای حسابداران ذیصلاح به عنوان حسابدار رسمی مصوب 1372 و تبصره 4 آن به ترتیبی خواهد بود که در نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی تنظیمی سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می­گردد.

تبصره 2- هرگاه حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی در اجرای بند الف این ماده به موارد ایرادی برخورد نمایند که به نظر آنها به اعتبار دفاتر خللی وارد ننمایند و تعیین درآمد واقعی مشمول مالیات امکان پذیر باشد ضمن درج موارد ایراد در گزارش خود درآمد مشمول مالیات را تعیین خواهد کرد.

در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک مزبور برای محاسبه درآمد مشمول مالیات غیرقابل رسیدگی تشخیص داده شود یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین­نامه مربوط مورد قبول واقع نشود، حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی باید پس از ارائه گزارش حسابرسی مالیاتی حاوی اظهارنظر نسبت به کفایت اسناد و مدارک و دفاتر برای امر حسابرسی مالیاتی موضوع را به طور کتبی با ذکر دلایل به اداره امور مالیاتی ذیربط اعلام نماید در این صورت اداره امور مالیاتی مکلف است مطابق مقررات موضوعه نسبت به رسیدگی و تعیین درآمد مشمول مالیات اقدام نماید.

تبصره 3- چنانچه قبل یا بعد از صدور برگ تشخیص مالیات، اطلاعات و مدارکی در مورد فعالیت­های مالی به دست آید که در نتیجه نیاز به بررسی دفاتر و اسناد و مدارک مودی ذیربط و توضیحات تکمیلی حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی باشد، رییس اداره امور مالیاتی موضوع را با ذکر مصداق به طور کتبی از حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی استعلام خواهد نمود که به  ترتیب زیر عمل خواهد شد:

الف- حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی مکلف­اند ظرف یک ماه از تاریخ دریافت استعلام، دفاتر و اسناد و مدارک مربوط را بررسی و در صورتی که فعالیت مزبور در دفاتر ثبت نشده باشد، موضوع عدم ثبت فعالیت مالی را به طور کتبی به اطلاع رییس اداره امور مالیاتی برسانند. در این صورت اداره امور مالیاتی براساس پاسخ واصل شده، مطابق قانون و مقررات موضوعه اقدام خواهد نمود.

ب- در صورتی که فعالیت مالی مزبور در دفاتر ثبت شده باشد، حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی مکلف­اند ظرف یک ماه از تاریخ دریافت استعلام، ثبت فعالیتهای مورد استعلام در دفاتر مودی را ضمن توضیحات تکمیلی با ذکر شماره سند حسابداری همراه با تصویر اسناد حسابداری و مدارک ضمیمه به آن، به طور کتبی به اطلاع رییس اداره امور مالیاتی برسانند.

ج- در صورتی که پاسخ حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی با توجه به قسمت اخیر تبصره (1) ماده 272 ق.م.م و اسناد و مدارک ارسالی و توضیحات تکمیلی داده شده به نظر رییس اداره امور مالیاتی با قانون و مقررات مربوط تطبیق ننماید اداره امور مالیاتی موضوع را با شرح استدلال عدم پذیرش به هیأت سه نفری موضوع بند ب تبصره (1) ماده 6 این آیین­نامه ارجاع خواهد نمود.

د- در صورتی که حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرس ظرف یک ماه از تاریخ دریافت استعلام نسبت به ارائه پاسخ لازم به رییس اداره امور مالیاتی مربوط اقدام نکنند، اداره امور مالیاتی با استعلام و یا مراجعه به مودی طبق قانون و مقررات موضوعه اقدام خواهد نمود.قانون حسابرسی مالیاتی

تبصره 4- اشخاصی که انجام حسابرسی مالیاتی را به حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی ارجاع می­نمایند، مکلف­اند یک نسخه از قرارداد با حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی را همراه با اظهارنامه مالیاتی به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند.

تبصره 5- در مواردی که پرونده مالیاتی مودیان مذکور در جلسه هیأت سه نفری موضوع بند (3) ماده 97 ق.م.م مطرح باشد، یکی از اعضای هیأت مزبور توسط رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور از بین حسابداران رسمی انتخاب می­شود. چنانچه در بعضی نقاط کشور، انتخاب حسابدار رسمی امکان­پذیر نباشد سازمان امور مالیاتی کشور می­تواند از سایر حسابرسان بند 3 ماده 97 ق.م.م استفاده نماید.

ماده 6- اداره امور مالیاتی گزارش حسابرسی مالیاتی را بدون رسیدگی قبول و مطابق مقررات برگ تشخیص مالیات صادر می­نماید. قبول گزارش حسابرسی مالیاتی موکول به آن است که مودی گزارش حسابرسی مالی را ضمیمه گزارش حسابرسی مالیاتی همراه با اظهارنامه مالیاتی یا حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نموده باشد.

تبصره 1- چنانچه قبل از صدور برگ تشخیص مالیات نسبت به ارائه گزارش حسابرسی مالیاتی در خصوص بندهای ب هزینه­های قابل قبول و استهلاکات و ج از جمله مالیات­های غیرمستقیم مالیات­های تکلیفی و حقوق ماده 5 این آیین نامه و معافیت­های مالیاتی نیاز به توضیحات تکمیلی حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی باشد رییس اداره امور مالیاتی موضوع را با ذکر مصداق به طور کتبی از حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی استعلام خواهد نمود که به ترتیب زیر عمل خواهد شد:

الف- حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی مکلف­اند ظرف یک ماه از تاریخ دریافت استعلام توضیحات تکمیلی را به رییس  اداره امور مالیاتی ارائه نمایند. در غیر این صورت و یا اعلام عدم دسترسی به دفاتر و اسناد و مدارک مودی از سوی حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی اداره امور مالیاتی مطابق مقررات موضوعه جهت رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات و مالیات­های تکلیفی مودی اقدام خواهد نمود.

ب- در صورتی که پاسخ حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی با توجه به قسمت اخیر تبصره 1 ماده 272 ق.م.م از لحاظ انطباق با قانون و مقررات مالیاتی حسب نظر رییس اداره امور مالیاتی کافی به مقصود نباشد موضوع به هیاتی متشکل از نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور و دبیر[3] شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران نماینده سازمان حسابرسی در مورد گزارش­های حسابرسی مالیاتی آن سازمان و یک نفر از حسابداران رسمی به انتخاب رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور ارجاع می­گردد. هیات با حضور کلیه اکثریت اعضا رسمیت یافته و رای اکثریت اعضای هیات مذکور مورد قبول سازمان امور مالیاتی کشور و جامعه حسابداران رسمی و سازمان حسابرسی بوده و مبنای حل و فصل پرونده­های ذیربط قرار خواهد گرفت.قانون حسابرسی مالیاتی

بررسی­های هیات یاد شده حسب مورد شامل مذاکره با حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی گزارش دهنده مشاهده و بررسی اسناد و مدارک حسابرسی مالیاتی در رابطه با موضوع یا موضوعات مورد استعلام اداره امور مالیاتی و درخواست انجام رسیدگی­های تکمیلی توسط حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی و اعلام نتیجه به هیات خواهد بود.

تبصره 2- نحوه اداره و تشکیل جلسات هیات موضوع بند ب تبصره 1 این ماده به موجب دستورالعملی خواهد بود که توسط هیأت مزبور تهیه و به تصویب رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور می­رسد.

تبصره 3- روسای ادارات امور مالیاتی و حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی باید تمهیداتی به کار برند تا استعلام و ارسال پاسخ در مهلت­های تعیین شده انجام شود. مکاتبات بین اداره امور مالیاتی و حسابدار رسمی و بالعکس باید با ابلاغ کتبی و از طریق پست سفارشی صورت پذیرد.

تبصره 4- چنانچه هیات موضوع بند ب تبصره (1) این ماده به اتفاق آراء حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی و یا سازمان حسابرسی را به لحاظ عدم رعایت دستورالعمل حسابرسی مالیاتی سایر مقررات مالیاتی در تنظیم گزارش حسابرسی مالیاتی مقصر تشخیص دهد، سازمان امور مالیاتی کشور نظر هیات را جهت طرح در هیات­های انتظامی جامعه حسابداران رسمی یا کمیته انضباطی سازمان حسابرسی ارسال خواهد نمود. جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی مکلف­اند یک نسخه از رأی هیات­های انتظامی یا کمیته انضباطی را جهت اطلاع به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال نمایند.

ماده 7- سایر اشخاص حقوقی و حقیقی که مشمول مفاد ماده 2 این آیین­نامه نمی­گردند، می­توانند حسابرسی صورت­های مالی و تنظیم گزاشر مالیاتی خود را به حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی ارجاع و گزارش مزبور را، به ضمیمه اظهارنامه مالیاتی و صورت­های مالی، و یا ظرف مهلت مقرر در ماده 6 این آیین­نامه به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند. در این صورت، مشمول مفاد مواد 5 و 6 این آیین­نامه و تبصره­های ذیل آن خواهند بود.

تبصره – وزارت امور اقتصادی و دارایی می­تواند حسابرسی صورت­های مالی و تنظیم گزارش مالیاتی اشخاص حقوقی و حقیقی را به حسابداران رسمی یا موسسات حسابرسی واگذار نماید. در این صورت پرداخت حق الزحمه، طبق مقررات مربوط به عهده وزارت مزبور خواهد بود.

ماده 8- اشخاص حقیقی و حقوقی می­توانند با کسب نظر موافق سازمان تامین اجتماعی، حسابرسی دفاتر و تنظیم گزارش تعیین مبالغ مشمول کسر حق بیمه خود را به حسابداران رسمی یا موسسات حسابرسی موضوع این آیین­نامه ارجاع، و حسابداران و موسسات مذکور با رعایت تکالیف کارفرمایان بر مبنای قوانین، مقررات و دستورالعمل­های سازمان تامین اجتماعی، گزارش حسابرسی لازم را تهیه که در این صورت گزارش مزبور مبنای محاسبه حق بیمه قرار خواهد گرفت.قانون حسابرسی مالیاتی

تبصره – حکم این ماده مانع مطالبه حق بیمه ناشی از اشتباه در محاسبات و موارد ذکر نشده در گزارش حسابرسی مذکور در فوق طبق مقررات تامین اجتماعی و سایر مقررات، حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ تسلیم گزارش نخواهد بود.

ماده 9- اشخاص حقوقی و حقیقی می­توانند با کسب نظر موافق دستگاه­های دولتی دریافت کننده مالیات­های غیرمستقیم، ما به التفاوت­های قیمت کالا و خدمات، حقوق و عوارض دولت، شهرداریها، آموزش و پرورش، تربیت بدنی و سایر موارد، از خدمات حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی برای تهیه گزارشهای حسابرسی ویژه در خصوص موارد یاد شده استفاده نمایند. در این صورت دستگاه­های دولتی مذکور موظفند گزارشهای حسابرسی ویژه را مبنای محاسبه و دریافت مطالبات خود قرار دهند.

تبصره – دستگاه­های دولتی موضوع این ماده رأساً نیز می­توانند حسابرسی ویژه و تهیه گزارش مربوط در خصوص اشخاص حقوقی و حقیقی را به حسابداران رسمی یا موسسات حسابرسی واگذار نمایند. در این صورت پرداخت حق الزحمه طبق مقررات مربوط به عهده دستگاه دولتی ذیربط خواهد بود.

ماده 10- کلیه اشخاص موضوع این آیین نامه که مجازند طبق مقررات ارزی کشور تمام یا قسمتی از درآمد اصل سرمایه، سود سرمایه گذاری، حق الامتیاز، اقساط و سود تسهیلات دریافتی و موارد مشابه را به ارز و از طریق شبکه بانکی به خارج از کشور منتقل نمایند مکلف­اند حسب مورد گزارش ویژه سازمان حسابرسی یا موسسه حسابرسی و یا حسابدار رسمی در خصوص اظهارنظر نسبت به انطباق میزان ارز مورد تقاضا با مستندات و مقررات مربوط را به درخواست خود منضم نمایند.

تبصره 1- حکم این ماده شامل خرید کالا و خدمات و اخذ تسهیلات از خارج از کشور که عملیات آن از طریق اعتبارات اسنادی ثبت سفارش و امثال آنها صورت می­گیرد و مشمول اعمال نظارت مراجع ذی ربط دیگر می­باشد نخواهد بود.قانون حسابرسی مالیاتی

تبصره 2- هیات مذکور در ماده 2 قانون جلب و حمایت سرمایه­های خارجی مصوب سال 1334 می­تواند حسب مورد از خدمات سازمان حسابرسی یا موسسات حسابرسی یا حسابداران رسمی استفاده نماید.

ماده 11- کلیه گزارش­های حسابداران رسمی باید حسب مورد به وسیله حسابدار رسمی با درج نام و نام خانوادگی و شماره عضویت امضا و مهر شود و در مورد موسسات حسابرسی حداقل به امضا یکی از شرکای موسسه با ذکر نام و نام خانوادگی و شماره عضویت وی و مهر موسسه برسد.

ماده 12- اشخاص حقوقی و حقیقی می­توانند علاوه بر موارد فوق الذکر از سایر خدمات مجاز حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی موضوع ماده 1 اساسنامه جامعه حسابداران رسمی ایران و تبصره الحاقی آن موضوع تصویب نامه شماره 11434/ت23024 هـ مورخ 24/3/1379 نیز استفاده نمایند.

ماده 13- تا تاریخ تصویب آیین اخلاق و رفتار حرفه­ای حسابداران موضوع بند 3 ماده 6 اساسنامه جامعه حسابداران رسمی ایران گزارش حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی که در سرمایه و منافع واحد رسیدگی شریک و سهیم بوده یا با واحد مزبور معاملات بازرگانی و انتفاعی داشته و به آن واحد خدمات حسابداری و مالی ارائه نموده و یا از طرف آن وکالت حضور در جلسات هیات مدیره داشته باشد معتبر نبوده و به نفع واحد مزبور قابل استناد نخواهد بود.

ماده 14- در مواردی که مراجع قضایی و یا داوری اعم از داخلی و یا خارجی درخواست استفاده از خدمات حسابداران رسمی و یا موسسات حسابرسی را داشته باشند جامعه حسابداران رسمی ایران نسبت به ارسال فهرست حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی اقدام خواهد نمود. شخص منتخب مکلف است مراتب را به اطلاع جامعه حسابداران رسمی ایران برساند.

دستورالعمل حسابرسی مالیاتی برای حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران موضوع بخشنامه شماره 56358/200/ص مورخ 11/6/1388

نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی موضوع ماده 272 ق.م.م توسط سازمان امور مالیاتی کشور تنظیم و جهت استفاده سازمان حسابرسی و حسابداران رسمی منتشر شده­ لذا سازمان حسابرسی و حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران ملزم هستند در تهیه گزارش شرکت­ها و موسسات مورد حسابرسی دقیقاً وفق فرم مذکور عمل نمایند، به نحوی که پاسخ مندرجات تمامی قسمتهای آن از جمله معاملات با اشخاص ثالث، مالیات­های تکلیفی و هزینه­ها دقیقاً داده شود. علاوه بر لزوم دقت در مندرجات فرم یاد شده و پاسخگویی به هر یک از موارد، حسابداران مزبور در رسیدگی و تنظیم گزارش ملزم به رعایت قوانین و مقررات مالیاتی و استانداردهای حسابرسی می­باشند که در این مقوله به ذکر برخی نکات مهم به شرح زیر اکتفا می­شود:قانون حسابرسی مالیاتی

• ضمناً در بندهای ذیل منظور از حسابرس مالیاتی، سازمان حسابرسی یا حسابداران رسمی یا موسسات رسمی عضو جامعه حسابداران رسمی می­باشد.

1- مبنای تعیین درآمد مشمول مالیات، قانون مالیات­های مستقیم و مقررات مربوط به آن است که عندالاقتضاء با در نظر گرفتن سایر قوانین موضوعه از جمله قانون تجارت، قانون محاسبات عمومی، قوانین بودجه سنواتی و اساسنامه قانونی شرکتهای دولتی و استانداردهای حسابداری (تا آن حد که مغایرت آشکار با قانون مالیات­های مستقیم نداشته باشد) اعمال می­شود.

2- در تعیین درآمد مشمول مالیات، چنانچه در مواردی قانون مالیات­های مستقیم صراحتی نسبت به موضوع نداشته ولی سایر قوانین موضوعه دارای حکم معین در آن مورد باشند، حکم مزبور ملاک عمل قرار خواهد گرفت. با این توضیح که در موارد سکوت و ابهام، به ترتیب آراء ابلاغ شده شورای عالی مالیاتی و نیز بخشنامه­ها و دستورالعمل­های سازمان مالیاتی کشور، استانداردهای حسابداری ملاک عمل خواهد بود.

3- در تعیین درآمد مشمول مالیات، شرایط و احکام هزینه­های قابل قبول و استهلاکات موضوع فصل دوم از باب چهارم (مواد 147 تا 151) قانون مالیات­های مستقیم و مصوبات هیأت وزیران و وزیر امور اقتصادی و دارایی حسب مورد درباره هزینه­های قابل قبول ملاک عمل خواهد بود.

4- هرگاه حسابرس مالیاتی در اجرای بند الف ماده 272 ق.م.م به موارد ایرادی برخورد نماید که به اعتبار دفاتر خللی وارد ننماید و تعیین درآمد واقعی مشمول مالیات امکان­پذیر باشد ضمن درج موارد ایران در گزارش خود، درآمد مشمول مالیات را تعیین خواهد کرد و در صورتی که دفاتر و اسناد مدارک مزبور برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر حسارس مالیاتی به علت عدم رعایت موازین و آیین­نامه مربوط به روش نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک و نحوه ثبت وقایع مالی و چگونگی تنظیم صورتهای مالی نهایی مورد قبول واقع نشود باید دلایل رد دفاتر را حداکثر ظرف ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به اداره امور مالیاتی ذیربط و مودی کتباً اعلام نماید تا اداره امور مالیاتی نظر هیأت موضوع بند 3 ماده 97 قانون مذکور را اخذ نماید. چنانچه نظر هیات موضوع بند 3 ماده 97 قانون فوق الذکر مبنی بر تایید اعتبار دفاتر باشد نظر هیات باید به وسیله اداره امور مالیاتی حداکثر ظرف پنج (5) روز بعد از صدور رای و یا حداکثر تا بیست (20) روز قبل از انقضای مهلت رسیدگی مذکور در تبصره یک ماده 272 ق.م.م جهت ادامه رسیدگی و تعیین درآمد مشمول مالیات به حسابرس مالیاتی ابلاغ شود.قانون حسابرسی مالیاتی

در صورتی که نظر هیات مبنی بر رد دفاتر باشد در این حالت اداره امور مالیاتی ضمن اعلام مراتب به حسابرس مالیاتی ظرف مهلت اخیر الذکر مطابق مقررات موضوعه نسبت به تعیین درآمد مشمول مالیات اقدام خواهد نمود.

5- چنانچه تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان یا حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان حسب مورد تسلیم اداره امور مالیاتی ذیربط نشده باشد رسیدگی و تعیین درآمد مشمول مالیات به عهده اداره امور مالیاتی خواهد بود.

6- در صورتی که قبل و یا بعد از صدور برگ  تشخیص حسب اطلاعات و مدارک به دست آمده نسبت به گزارش حسابرسی مالیاتی در خصوص رعایت قوانین و مقررات تجاری مالیاتی و سایر قوانین و مقررات مرتبط با فعالیت شخص مورد رسیدگی تنها در مورد عدم ثبت فعالیتهای مالی به بررسی اسناد و دفاتر نیاز باشد اداره امور مالیاتی موضوع را  کتباً از حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی و مودی حسب مورد استعلام خواهد نمود.

7- در صورتی که قبل از صدور برگ تشخیص مالیات نسبت به گزارش حسابرسی مالیاتی در خصوص تعیین درآمد مشمول مالیات براساس قوانین و مقررات مالیاتی به ویژه مقررات فصل هزینه­های قابل قبول و استهلاکات و اظهارنظر نسبت به مالیات­هایی که مودی به موجب قانون مکلف به کسر و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی کشور بوده است (مالیات­های تکلیفی) به توضیحات تکمیلی و مدارکی نیاز باشد باید مطابق بند 6 فوق اقدام شود. مودی یا حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی مکلف است حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اسناد و مدارک و دفاتر موضوع بند 6 و توضیحات و اطلاعات تکمیلی و مدارک در مهلت فوق ماموران مالیاتی مربوط با توجه به اطلاعات و اسناد و مدارک به دست آمده حسب مورد مطابق بند 2 یا 3 ماده 97 ق.م.م رفتار و نسبت به تعیین درآمد مشمول مالیات و مطالبه مالیات متعلق و یا مالیاتی­های تکلیفی طبق مقررات مربوط اقدام خواهند نمود.

8- در مواردی که استعلام به عمل آمده در خصوص اعمال معافیتهای مقرر در قانون مالیات­های مستقیم و سایر قوانین ذیربط باشد چنانچه در مهلت موضوع بند 7 این دستورالعمل از طرف حسابرس مالیاتی پاسخی داده نشود و یا پاسخ ارائه شده توسط حسابرس مالیاتی مورد قبول اداره امور مالیاتی ممیز کل قرار نگیرد در این صورت اداره امور مالیاتی با قبول رسیدگی و تعیین درآمد مشمول مالیات قبل از کسر معافیت توسط حسابرس مالیاتی، نسبت به چگونگی اعمال معافیتها و تعیین مالیات مطابق قوانین و مقررات مالیات­های مستقیم و بخشنامه­ها و آراء شورای عالی مالیاتی و دستورالعمل­های سازمان امور مالیاتی کشور اقدام خواهد نمود.

9- کلیه درآمدهای ابرازی یا شناخته شده توسط حسابرس مالیاتی از جمله درآمد حاصل از تسعیر دارایی­ها و بدهی­های ارزی مشمول مالیات است، مگر آنکه دلایل قانونی مبنی بر معافیت تمام یا برخی اقلام اقامه شده و یا به لحاظ تعلق مالیات به طریق خاص (مواردی که طبق مقررات قانون مالیات­های مستقیم دارای نرخ جداگانه­ای هستند مانند نقل و انتقال قطعی املاک، حق واگذاری محل، درآمد اجاره، انتقال سهام سود حاصل از سرمایه­گذاری و…)، از شمول مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی موضوع ماده 105 ق.م.م مستثنی شده باشد.قانون حسابرسی مالیاتی

10- در مورد تعدیلات بایستی کلیه اقلام بستانکار حساب تعدیلات سنواتی به درآمد مشمول مالیات افزوده شود. مگر آنکه به طریقی در درآمد مشمول مالیات سنوات قبل منظور شده و یا از معافیت مالیاتی قانونی برخوردار باشد و یا طرف حساب آن هزینه­ای بوده که به وسیله ماموران مالیاتی غیرقابل قبول تلقی و از حساب هزینه برگشت شده باشد و اقلام بدهکار حساب تعدیلات سنواتی نیز، چنانچه ماهیت هزینه قابل قبول را داشته و قبلاً به حساب هزینه مظور نشده باشد، باید جزء هزینه­های قابل قبول محسوب شود.

11- فعالیت­هایی که درآمد آن به موجب قوانین و مقررات از پرداخت مالیات معاف و یا مشمول نرخ جداگانه­ای بوده، زیان مربوط به آن فعالیتها قابل کسر از درآمدها نبوده، و  هزینه­های مرتبط با آنها جزء هزینه­ها قابل قبول منظور نخواهد شد. توجه شود که در صورت منفک نبودن هزینه، قدرالسهم مربوط به فعالیت­های معاف و غیرمعاف بایستی با روشهای مناسب محاسبه و منظور گردد.

12- چون بررسیهایی که در حسابرسی مالیاتی انجام می­شود، عمدتاً در حسابرسی عمومی صورتهای مالی نیز اجرا می­شود (به جز مواردی که از حیث مالیاتی نیاز به بررسی بیشتر و یا رسیدگی­های خاص می­باشد)، از این رو توصیه می­شود که به منظور حسابرسی هر چه جامع­تر و پرهیز از دوباره کاری حسابرسی صورتهای مالی را طوری برنامه­ریزی و اجرا کنند که ضمن آن قادر به حسابرسی مالیاتی و در پی آن تهیه گزارش حسابرسی مالیاتی نیز باشند.

مواردی که در فرم نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی ذکر شده، باید ابتدا با کاربرگهای حسابرسی صورتهای مالی مطابقت داده شود و با عنایت به نتایج آن، هر مورد که نیازمند بررسی بیشتر می­باشد، مشخص و راجع به آن ردیابی و رسیدگیهای لازم صورت پذیرد. کاربرگهای حسابرسی مالیاتی باید در پرونده جداگانه­ای به نام پرونده مالیاتی بایگانی و خلاصه­ای از وضعیت مالیاتی هر سال به ترتیب در پرونده­های جاری و دائمی در قسمتهای مربوط نگهداری شود.

13- چنانچه حسابرس مالیاتی در رسیدگیهای خود به مواردی برخورد نماید که تشریح آنها ضمن قسمتهای منظور شده در فرم میسر نیست بایستی طی یادداشتهای جداگانه ضمیمه فرم گزارش توضیحات لازم را بدهد.قانون حسابرسی مالیاتی

14- گزارش حسابرسی مالیاتی تنظیمی طبق نمونه فوق الاشعار همراه با مستندات مربوط به انضمام گزارش حسابرسی مالی باید به مودی تسلیم و از طریق مودی در اختیار اداره امور مالیاتی قرار گیرد.

15- از آنجا که برای امر حسابرسی مالیاتی دسترسی به ترازنامه و حساب سود و زیان و سایر اسناد و مدارک و اطلاعات و سوابق مالیاتی ضروری است، ادارات امور مالیاتی ذیربط در صورت مراجعه حسابرس مالیاتی همکاری­های لازم را معمول و پرونده مالیاتی و اسناد و مدارک مربوط را در اختیار آنها قرار خواهند داد و ضمناً در صورت بروز اشکال در این خصوص و هر مورد حقوقی و اجرایی و اداری دیگر حسابداران مذکور می­تواند حسب مورد به معاونت­های سازمان امور مالیاتی کشور جهت رفع اشکال مراجعه نمایند.قانون حسابرسی مالیاتی

[1] الف- کلیه دستگاه­هایی که بر طبق اصول 44 و 45 قانون اساسی که مالکیت عمومی بر آنها مترتب می­باشد از قبیل بانکها و موسسات و شرکتهای بیمه و همچنین شرکتهای دولتی و موسسات و سازمانهای انتفاعی دولتی مراکز تهیه و توزیع وابسته به وزارت بازرگانی بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید و سایر نهادهای انقلاب اسلامی و موسسات و شرکتهای تحت پوشش آنها و شرکت­ها و کارخانجات و موسساتی که صرفنظر از چگونگی، مالکیت سرمایه آنها به موجب قوانین و مقررات مربوط توسط مدیریت منتخب دولت و یا تحت پوشش دستگاه­های اجرائی اداره می­شوند و سایر دستگاه­های عمومی که طبق اساسنامه و مقررات مورد عمل مکلف به تعیین بازرس قانونی و انجام حسابرسی می­باشند.قانون حسابرسی مالیاتی

ب- شرکتها موسسات و دستگاه­هایی که در مجموع بیش از 50% سرمایه آنها بطور مستقیم و یا غیر مستقیم متعلق به دستگاه­های موضوع بند الف فوق می­باشد.

[2] مطابق تبصره 1 ماده 132 قانون محاسبات عمومی ترازنامه و حساب سود و زیان (شامل عملیات جاری و طرحهای عمرانی) در صورتی قابل طرح و تصویب در مجمع عمومی خواهد بود که از طرف حسابرس منتخب وزارت امور اقتصادی و دارایی مورد رسیدگی قرار گرفته و گزارش حسابرسی را همراه داشته باشد.

[3] برابر تصویب نامه شماره 285177/ت44037 ک مورخ 11/12/1389 وزیران محترم عضو کمیسیون اقتصاد موضوع اصل 138 قانون اسایس در خصوص اصلاح مواد 5 و 6 آیین نامه اجرایی تبصره 4 ماده واحده قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه­ای حسابداران ذیصلاح به عنوان حسابدار رسمی در جز ب تبصره 1 ماده 6 واژه دبیر پس از عبارت نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور الحاق و عبارت اکثریت اعضا جایگزین عبارت کلیه اعضا گردید.