تشریح نحوه حسابداری فروش کالا در درون گروه. فروش کالا در درون گروه می‌تواند در سه حالت زیر واقع شود:
فروش توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی،
فروش توسط شرکت فرعی به شرکت اصلی، و
فروش توسط یک شرکت فرعی به شرکت فرعی دیگر.
در هر سه حالت، مانده حسابهای مربوط به فروش درونگروهی برای اجتناب از محاسبه مضاعف تعدیل می‌شود. علاوه بر این، اگر فروش به صورت نسیه باشد و باعث ایجاد بدهی و طلب در صورتهای مالی شود، چنین بدهی و طلبی را مانده درونگروهی می‌نامند و از دیدگاه صورتهای مالی تلفیقی تنها بیانگر یک توافق برای انتقال وجه نقد است. بنابراین مانده‌های درونگروهی مربوط به این طلب و بدهی نیز در فرآیند تلفیق حذف می‌شود.
در فروش درونگروهی، سود تنها زمانی شناسایی می‌شود که کالای معامله شده در گروه به اشخاص خارج از گروه فروخته شده یا مصرف شده باشد. هرگونه سود یا زیان مربوط به موجودی کالای پایان دوره در نتیجه معاملات درونگروهی حذف می‌شود. در هر سه حالت بالا، تمام سودهای تحقق نیافته حذف می‌شود. در حالت اول سود تحقق نیافته کلاً مربوط به سهم شرکت اصلی است، ولی در حالت‌های دوم و سوم، حذف سود تحقق نیافته بر سهم اقلیت نیز مؤثر است. این موضوعات با ارائه مثال در ادامه این فصل تشریح خواهد شد.
بیشتر شرکتها برای محاسبه بهای تمام شده فروش و موجودی کالای پایان دوره از سیستم دائمی موجودی کالا استفاده می‌کنند. در سیستم دائمی، بهای تمام شده کالای خریداری شده به بدهکار حساب موجودی کالا و بهای تمام شده کالای فروش رفته به بدهکار حساب بهای تمام شده فروش و بستانکار حساب موجودی کالا منظور می‌شود. در سیستم ادواری، خرید کالا در بدهکار حساب خرید ثبت می‌شود، اما در زمان فروش، ثبتی بابت بهای تمام شده فروش انجام نمی‌شود و بهای تمام شده فروش در پایان دوره محاسبه می‌گردد.
تعدیلات تلفیقی در صورت استفاده از سیستم دائمی، اندکی با سیستم ادواری متفاوت اس. اما از آنجا که بیشتر شرکتها از سیستم دائمی استفاده می‌کنند، مثال‌های این فصل با فرض استفاده از این سیستم ارائه می‌شود. علاوه بر این فرض می‌شود که موجودی کالای اول دوره در طول دوره مالی مصرف یا فروخته شده است.
فروش کالا توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی
هدف 2.
تشریح نحوه حسابداری فروش کالا توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی. در مواردی که شرکت اصلی کالایی را به شرکت فرعی می‌فروشد، سود یا زیان این معامله درونگروهی در دفاتر شرکت اصلی ثبت می‌شود. بنابراین حذف سود یا زیان تحقق نیافته باعث کاهش یا افزایش سود تلفیقی و سهم شرکت اصلی از این سود می‌شود. در این وضعیت، حذف سود تحقق نیافته اثری بر سهم اقلیت از سود تلفیقی ندارد. تعدیلات تلفیقی مربوط به فروش کالا توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی در سه حالت مندرج در صفحه بعد واقع می‌شود:
(1) فروش مجدد تمام کالاها به اشخاص خارج از گروه در همان دوره،
(2) فروش مجدد تمام یا بخشی از کالاها به اشخاص خارج از گروه دوره آینده، و
(3) فروش مجدد تمام یا بخشی از کالاها به اشخاص خارج از گروه پس از دو یا چند دوره در آینده.
در حالت سوم هم در موجودی کالای اول دوره و هم در موجودی کالای پایان دوره، اقلامی وجود دارد که مربوط به معاملات درونگروهی است.
مثال 1. شرکت نیریز 80 درصد سهام شرکت فسا را در اختیار دارد. شرکت نیریز کالایی به بهای تمام شده 15 میلیون ریال را در سال 1387 با 20 درصد سود نسبت به بهای تمام شده به صورت نسیه به شرکت فسا می‌فروشد. شرکت فسا تمام کالای مزبور را در همان سال با 50 درصد سود به اشخاص خارج از گروه می‌فروشد. نحوه ثبت این معاملات در دفاتر جداگانه این شرکتها به شرح زیر است (ارقام به میلیون ریال).
18= (20%+1)15 *
27=(50%+1)18 *
از دیدگاه تلفیقی می‌توان نحوه انجام این معاملات را به صورت شکل شماره 1 ارائه نمود:
تعدیلات تلفیقی
از دیدگاه شخصیت تلفیقی کالایی به مبلغ 15 میلیون ریال در سال 1387 خریداری شده و در همان سال به مبلغ 27 میلیون ریال به فروش رسیده است. بنابراین، از این دیدگاه معامله میان اصلی و فرعی به مبلغ 18 میلیون ریال یک انتقال درونگروهی محسوب می‌شود و باید در کاربرگ تلفیقی حذف شود.
این وضعیت را می‌توان در جدول زیر نشان داد:
همان‌گونه که در ستون سوم مشاهده می‌شود، حذف نکردن معاملات درونگروهی باعث بیش از حد نشان دادن مانده حساب فروش و بهای تمام شده فروش می‌شود. گروه در مجموع 27 میلیون ریال فروش داشته است نه 45 میلیون ریال. اگرچه مبلغ سود ناخالص تغییر نکرده است، اما در تحلیل صورتهای مالی می‌تواند گمراه کننده باشد. نسبت سود ناخالص به فروش در صورت حذف نکردن معاملات درونگروهی 7/26 (45¸12) درصد است اما در صورت حذف این معاملات به 4/44(27¸12) درصد می‌رسد. ثبت‌های مربوط به تعدیلات تلفیقی معاملات و مانده‌های درونگروهی به شرح زیر است:
1 فروش | 18 | |
بهای تمام شده فروش | 18 | |
2 حسابهای پرداختنی | 18 | |
حسابهای دریافتنی | 18 |
ثبت شماره 1 باعث تعدیل ارقام صورت سود و زیان و ثبت شماره 2 باعث تعدیل ارقام ترازنامه می‌شود. کاربرگ صورتهای مالی تلفیقی، نتیجه حاصل از ثبت‌های تعدیلی را نشان می‌دهد.
فروش مجدد بخشی از کالاها در دوره جاری
چنانچه بخشی از کالاهای ناشی از معاملات درونگروهی در دوره جاری به اشخاص خارج از گرو فروخته نشود با مسأله سود تحقق نیافته مربوط به موجودی کالای پایان دوره مواجه می‌شویم. سود تحقق نیافته موجودی کالا به طور کامل حذف می‌شود و از سود خالص تلفیقی کسر می‌گردد، زیرا سود معامله در دفاتر شرکت اصلی ثبت شده است و به سهامداران اقلیت شرکت فرعی ارتباط ندارد.
مثال 2. در این مثال از اطلاعات شرکت نیریز و فسا در مثال 1 استفاده می‌کنیم و در اینجا فرض می‌کنیم که شرکت فسا کالاهای خریداری شده از شرکت نیریز را به اشخاص خارج از گروه می‌فروشد. ثبت این معامله در دفاتر شرکت نیریز همانند قبل است و از تکرار آن خودداری می‌کنیم. اما ثبت آن در دفاتر شرکت فسا اندکی متفاوت است.
کاربرگ صورتهای مالی تلفیق
در مثال 1، تمام کالاها به اشخاص خارج از گروه فروخته شده بود. بنابراین، نیازی به تعدیل حساب موجودی کالا نبود. با یک ثبت، حسابهای فروش و بهای تمام شده فروش و با ثبت دیگر حسابهای دریافتنی و پرداختنی مربوط به این مبادله درونگروهی حذف می‌شد. اما با توجه به اینکه بخشی از کالا در این مثال، هنوز به خارج از گروه به فروش نرسیده است، لذا حساب موجودی کالای فروخته نشده و حساب بهای تمام شده فروش بخش فروخته شده نیز باید تعدیل شود. بنابراین، تعدیلات زیر باید انجام شود:
فروش شرکت نیریز به شرکت فسا به مبلغ 18 میلیون ریال باید حذف شود، زیرا یک فروش درونگروهی است.
بهای تمام شده این فروش به مبلغ 15 میلیون ریال نیز باید حذف شود.
بهای تمام شده فروش کالا توسط شرکت فسا به اشخاص خارج از گروه به مبلغ 6 میلیون ریال در بر گیرنده سود درونگروهی است. شرکت نیریز کالاهای مورد نظر را با 20 درصد سود به شرکت فسا فروخت. بنابراین از مبلغ 6 میلیون ریال باید سود درونگروهی حذف شود تا بهای تمام شده فروش به بهای تمام شده اولیه از دیدگاه گروه برسد. از مبلغ 6 میلیون ریال، یک میلیون ریال ((2/1¸6)-6) آن سود درونگروهی است.
موجودی کالای پایان دوره در شرکت فسا شامل 2 میلیون ریال (2/0´(2/1¸12) سود درونگروهی است که باید حذف شود. مانده موجودی کالا نیز 12 میلیون ریال (6-18) است که شامل 20 درصد سود می‌باشد.
تعدیلات تلفیقی
ثبت 1. حذف مانده حسابها و معاملات درونگروهی
برای سادگی ابتدا فرض می‌کنیم که تمام کالاها به اشخاص خارج از گروه فروخته شده است و در نتیجه تعدیل زیر را انجام می‌دهیم:
1 فروش | 18 | |
بهای تمام شده فروش | 18 |
سپس برای آن بخش از کالاها که فروخته نشده است سود تحقق نیافته را محاسبه و تعدیل می‌کنیم:
1 بهای تمام شده فروش | 2 | |
فروش | 2 |
این دو ثبت را می‌توان به یک ثبت مرکب تبدیل کرد.
فروش | 18 | |
بهای تمام شده فروش | 18 | |
موجودی کالا | 2 |
باید توجه کرد که از مبلغ 16 میلیون ریال تعدیل بهای تمام شده فروش، 15 میلیون ریال مربوط به بهای تمام شده فروش شرکت نیریز و 1 میلیون ریال مربوط به بهای تمام شده شرکت فسا است.
مانده حسابهای درون گروهی نیز همانند مثال قبل تعدیل می‌شود.
1-3 حسابهای پرداختی | 18 | |
حسابهای دریافتنی | 18 |
در کاربرگ صورتهای مالی تلفیقی، نتیجه حاصل از ثبت‌های تعدیلی نشان داده شده است.
وجه کالاهای فروخته شده توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی در موجودی کالای اول دوره و پایان دوره
هدف 3:
تشریح نحوه برخورد با کالای فروخته شده توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی در موجودی کالای اول دوره و پایان دوره. در مثال قبل نحوه تعدیل سود تحقق نیافته موجودی کالای پایان دوره تشریح شد. اگرچه در صورتهای مالی تلفیقی، سود تحقق نیافته حذف می‌گردد و موجودی کالا کاهش می‌یابد، اما در صورتهای مالی جداگانه و در دفاتر شرکتها، همچنان موجودی کالای مربوط به معاملات درونگروهی شامل سود تحقق نیافته است. سود فروش این موجودی‌ها توسط شرکت اصلی نیز در سال قبل ثبت شده است و از این بابت سود انباشته اول دوره نیز باید تعدیل شود. به این منظور، مبلغ موجودی کالای اول دوره به میزان سود تحقق نیافته کاهش می‌یابد و سود انباشته اول دوره نیز تعدیل می‌شود.
مثال 3. فرض کنید شرکت کیش در اول فروردین 1386، معادل 80 درصد سهام شرکت انزلی را به مبلغ 400 میلیون ریال خریداری کرده است. سرمایه شرکت انزلی در تاریخ تحصیل مبلغ 400 میلیون ریال و سود انباشته آن 100 میلیون ریال بود. بهای تمام شده سرمایه‌گذاری شرکت کیش معادل 80 درصد خالص مبلغ دفتری داراییهای شرکت انزلی است. لذا هیچ‌گونه مابه‌التفاوت وجود ندارد. خلاصه صورتهای مالی این شرکتها در سال 1388 در کاربرگ تلفیقی ارائه شده است. سایر اطلاعات به شرح زیر است:
مبلغ 30 مییون ریال از موجودی کالای اول دوره شرکت انزلی، کالای خریداری شده از شرکت کیش با 20 درصد سود ناخالص نسبت به بهای تمام شده است.
شرکت کیش در سال 1388 مبلغ 60 میلیون ریال کالا با 20 درصد سود ناخالص به شرکت انزلی فروخته است.
موجودی پایان دوره شرکت انزلی شامل 18 میلیون ریال کالای خریداری شده از شرکت کیش است که 3 میلیون ریال آن سود درونگروهی است.
برای ساده شدن، فرض می‌شود این شرکتها سود توزیع نکرده‌اند.
تعدیلات تلفیقی
ثبت 1. تخصیص بهای تمام شده سرمایه‌گذاری
سهم شرکت کیش از سرمایه و سود انباشته شرکت انزلی در تاریخ تحصیل با حساب سرمایه‌گذاری حذف می‌شود و سهم اقلیت (20 درصد) از سرمایه و سود انباشته در تاریخ تحصیل به بستانکار آن حساب منتقل می‌شود.
1 سرمایه شرکت انزلی | 400 | |
سود انباشته | 100 | |
سرمایه‌گذاری در شرکت انزلی | 400 | |
سهم اقلیت | 100 |
ثبت 2. تعدیل حساب سود انباشته اول دوره بابت سود تحقق نیافته معاملات درونگروهی سال قبل
مبلغ 5 میلیون ریال سود تحقق نیافته موجودی کالای اول دوره است. این مبلغ در سال قبل جزو سود شرکت کیش محاسبه شده و در شرکت انزلی هم به عنوان بخشی از موجودی کالا گزارش شده است. بنابراین، سود انباشته اول دوره کاهش می‌یابد و اثر این تعدیل بر موجودی کالای اول دوره به حساب بهای تمام شده فروش منظور می‌شود، زیرا موجودی کالای اول دوره در محاسبه بهای تمام شده فروش لحاظ شده است. چون موجودی کالای اول دوره به حساب بهای تمام شده فروش منظور می‌شود، زیرا موجودی کالای اول دوره در محاسبه بهای تمام شده فروش لحاظ شده است. چون موجودی کالای اول دوره در دوره جاری فروخته شده است، این ثبت باعث می‌شود که سود فروش این موجودی به طور کامل در سال جاری شناسایی شود. کاهش بهای تمام شده فروش باعث افزایش سود ناخالص می‌شود.
سود انباشته اول دوره | 5 | |
بهای تمام شده فروش | 5 |
ثبت 3. حذف مانده حسابها و معاملات درونگروهی
فروش و بهای تمام شده فروش بابت معاملات درونگروهی دوره جاری تعدیل می‌شود.
3-1 | فروش | 60 | |
بهای تمام شده فروش | 60 | ||
3-2 | بهای تمام شده فروش | 3 | |
موجودی کالا | 3 |
سود تحقق نیافته فروش کالا توسط شرکت کیش به شرکت انزلی 3 میلیون ریال است که باید حذف شود، زیرا شناسایی سود معاملات درونگروهی تا زمان فروش کالا به اشخاص خارج از گروه به تعویق می‌افتد.
ثبت 4. شناسایی سهم اقلیت از سود خالص و سود انباشته پس از تحصیل
سهم اقلیت از سود خالص شرکت انزلی به مبلغ 10 میلیون ریال (20%´50) محاسبه و به صورت زیر ثبت می‌شود.
4-1 | سهم اقلیت (صورت سود و زیان) | 10 | |
سهم اقلیت (ترازنامه) | 10 |
سهم اقلیت از سود انباشته پس از تاریخ تحصیل شرکت انزلی پس از اعمال تعدیلات تلفیقی محاسبه می‌شود. در این مثال، فروش کالا توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی بر سهم اقلیت اثر ندارد. سود معامله درون گروهی در شرکت اصلی ثبت شده است، بنابراین حذف سود تحقق نیافته موجودی کالای پایان دوره به طور کامل به حساب شرکت اصلی منظور می‌شود و اثری بر سهم اقلیت ندارد. سهم اقلیت از سود انباشته تاریخ تحصیل در ثبت 1 محاسبه شده است. سهم اقلیت از سود انباشته پس از تاریخ تحصیل به شرح زیر محاسبه می‌شود:
شرکت انزلی | |
میلیون ریال | |
سود انباشته اول دوره شرکت فرعی | 400 |
– سود انباشته در تاریخ تحصیل | (100) |
= سود انباشته تعدیل شده پس از تاریخ تحصیل | 300 |
´ درصد مالکیت اقلیت | 20% |
= سهم اقلیت از سود انباشته پس از تاریخ تحصیل | 60 |
فروش کالا توسط شرکت فرعی به شرکت اصلی
هدف 4:
تشریح نحوه حسابداری فروش کالا توسط شرکت فرعی به شرکت اصلی
اگر شرکت فرعی فروشنده کالا به شرکت اصلی باشد، سود یا زیان معامله درونگروهی در دفاتر جداگانه شرکت فرعی شناسایی می‌شود. با این حال، معامله درونگروهی صرف‌نظر از اینکه چه کسی فروشنده است در تهیه صورت سود و زیان تلفیقی باید حذف شود.
چنانچه تمام کالاهای مربوط به معامله درونگروهی در همان دوره انجام معامله درونگروهی به اشخاص خارج از گروه فروخته شود، تعدیلات تلفیقی درست مانند حالت فروش کالا توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی است. اما اگر بخشی از کالاها در همان دوره فروخته نشود و موجودی کالای پایان دوره شامل کالاهای ناشی از معامله درونگروهی باشد، تعدیلات تلفیی اندکی متفاوت خواهد بود که این تفاوت مربوط به سهم اقلیت است. با این وجود، اگر شرکت فرعی صد درصد در تملک شرکت اصلی باشد و اقلیتی وجود نداشته باشد باز هم تعدیلات تلفیقی همانند حالت فروش کالا توسط شرکت اصلی به شرکت فرعی خواهد بود.
در صورت وجود اقلیت، یا به عبارت دیگر در صورت مالکیت کمتر از 100 درصد در شرکت فرعی، سود یا زیان تحقق نیافته موجودی کالا باید بین اقلیت و اکثریت تقسیم شود. برای محاسبه سهم اقلیت از سود دوره و همچنین محاسبه سهم اقلیت از سود انباشته باشد سود تحقق نیافته موجودی کالا در نظر گرفته شود و سهم اقلیت از این مبلغ تعدیل گردد. برای توصیف بیشتر نحوه تعدیل فروش کالا توسط شرکت فرعی به شرکت اصلی، وضعیتی را در نظر می‌گیریم که هم موجودی کالای اول دوره و هم موجودی کالای پایان دوره شامل کالاهای ناشی از معاملات درونگروهی است.
فروش کالا توسط شرکت فرعی به شرکت اصلی: وجود کالای ناشی از معامله درونگروهی در موجودی کالای اول دوره و پایان دوره
هدف 5:
تشریح نحوه برخورد با کالای فروخته شده توسط شرکت فرعی به شرکت اصلی در موجودی کالای اول دوره و پایان دوره. به منظور تشریح موضوع از اطلاعات شرکت کیش و انزلی در مثال 3 استفاده می‌کنیم.
مثال 4. شرکت کیش در اول فروردین 1386 معادل 80 درصد سهام شرکت انزلی را به مبلغ 400 میلیون ریال خریداری کرده است. در آن تاریخ سرمایه و سود انباشته شرکت انزلی به ترتیب 400 و 100 میلیون ریال بود. فرض شده است که بهای تمام شده سرمایه‌گذاری معادل سهم شرکت کیش از مبلغ دفتری داراییهای شرکت انزلی است. خلاصه صورتهای مالی این شرکت در کاربرگ تلفیقی ارائه شده است.
سایر اطلاعات به شرح زیر است:
مبلغ 30 میلیون ریال از موجودی کالای اول دوره شرکت کیش، کالای خریداری شده از شرکت انزلی با سود 20 درصد نسبت به بهای تمام شده است.
شرکت کیش در سال 1388 مبلغ 60 میلیون ریال کالا با سود 20 درصد نسبت به بهای تمام شده از شرکت انزلی خریداری کرده است.
موجودی کالای پایان دوره شرکت کیش شامل مبلغ 18 میلیون ریال کالای خریداری شده از شرکت انزلی است که 3 میلیون ریال آن سود درونگروهی است.
برای ساده شدن محاسبات، فرض می‌شود این شرکتها سود توزیع نکرده‌اند.
تعدیلات تلفیقی
ثبت 1. تخصیص بهای تمام شده سرمایه‌گذاری
با انجام ثبت شماره 1، سهم شرک کیش از سرمایه و سود انباشته شرکت انزلی در تاریخ تحصیل با حساب سرمایه‌گذاری حذف می‌شود و 20 درصد سهم اقلیت از سرمایه و سود انباشته در تاریخ تحصیل به آن حساب منتقل می‌شود.
1 | سرمایه شرکت انزلی | 400 | |
سود انباشته | 100 | ||
سرمایه‌گذاری در شرکت انزلی | 400 | ||
سهم اقلیت | 100 |
ثبت 2. تعدیل حساب سود انباشته اول دوره بابت سود تحقق نیافته معاملات درونگروهی سال قبل
مبلغ 5 میلیون ریال سود تحقق نیافته موجودی کالای اول دوره حذف می‌شود. این مبلغ توسط شرکت انزلی در سال قبل به عنوان سود فروش شناسایی شده است. بنابراین، این رقم باید از سود انباشته اول دوره شرکت فرعی کسر شود.
2 | سود انباشته اول دوره | 4 | |
سهم اقلیت (20%´5) | 1 | ||
بهای تمام شده فروش | 5 |
ثبت 3. حذف مانده حسابها و معاملات درونگروهی
3-1 | فروش | 60 | |
بهای تمام شده فروش | 60 |
ثبت شماره 3-1 مربوط به حذف معاملات درونگروهی در دوره جاری است.
3-2 | بهای تمام شده فروش | 3 | |
موجودی کالا | 3 |
سود تحقق نیافته مربوط به موجودی کالای پایان دوره باید حذف شود. کاهش موجودی کالای پایان دوره باعث افزایش بهای تمام شده فروش می‌شود.
ثبت 4. شناسایی سهم اقلیت از سود خالص و سود انباشته پس از تاریخ تحصیل
برای محاسبه سهم اقلیت از سود خالص، ابتدا باید سود خالص شرکت فرعی بابت سود تحقق نیافته موجودی کالای اول دوره و پایان دوره تعدیل شود. حذف سود تحقق نیافته موجودی کالای اول دوره باعث کاهش بهای تمام شده فروش و در نتیجه افزایش سود می‌شود و حذف سود تحقق نیافته موجودی کالای پایان دوره باعث افزایش بهای تمام شده فروش و کاهش سود شرکت انزلی می‌گردد.
میلیون ریال | |
سود خالص شرکت انزلی | 50 |
+ سود تحقق نیافته موجودی کالای اول دوره | 5 |
– سود تحقق نیافته موجودی کالای پایان دوره | (3) |
= سود مبنای محاسبه اقلیت | 52 |
´ درصد مالکیت اقلیت | 20% |
= سهم اقلیت از سود خالص شرکت انزلی | 4/10 |
نحوه ثبت و ارائه سهم اقلیت از سود خالص به شرح زیر است:
4-1 | سهم اقلیت (صورت سود و زیان) | 4/10 | |
سهم اقلیت (ترازنامه) | 4/10 |
همچنین نحوه محاسبه سهم اقلیت از سود انباشته پس از تاریخ تحصیل شرکت انزلی به صورت زیر است:
میلیون ریال | |
سود انباشته اول دوره شرکت فرعی | 400 |
+ تقسیم سود سالهای قبل (پس از تاریخ تحصیل) | (0) |
– تعدیل بابت حذف سود تحقق نیافته اول دوره | (5) |
– سود انباشته در تاریخ تحصیل | (100) |
= سود انباشته تعدیل شده پس از تاریخ تحصیل | 295 |
´ درصد مالکیت اقلیت | 20% |
= سهم اقلیت از سود انباشته پس از تاریخ تحصیل | 59 |
در ثبت شماره 4-2، سهم اقلیت از سود انباشته پس از تاریخ تحصیل به حساب اقلیت منظور شده است.
4-2 | سود انباشته | 59 | |
سهم اقلیت | 59 |
تعدیلات تلفیقی در سیستم ادواری
هدف 6:
تشریح نحوه انجام تعدیلات تلفیقی مربوط به معاملات درونگروهی موجودی کالا در سیستم ادواری. نحوه تهیه کاربرگ تلفیقی در سیستم ادواری همانند سیستم دائمی است، با این تفاوت که به دیل استفاده از حساب خرید به جای موجودی کالا، این حساب در هنگام انجام ثبت‌های تعدیلی تلفیقی در مقابل حساب فروش ناشی از معاملات درونگروهی حذف می‌شود.
مثال 5. فرض کنید شرکت البرز در اول فروردین 1387 اقدام به تحصیل 80 درصد سهام شرکت دماوند می‌نماید. در تاریخ تحصیل حقوق صاحبان سهام شرکت دماوند شامل 100 میلیون ریال سرمایه و 70 میلیون ریال سود انباشته است. صورت سود و زیان دو شرکت البرز و دماوند برای دوره مالی منتهی به 29 اسفند 1387 به صورت مندرج در صفحه بعد است:
طی سال 1387 شرکت دماوند اقدام به فروش کالاهایی به بهای تمام شده 80 میلیون ریال با سودی معادل 20 درصد نسبت به بهای تمام شده به شرکت البرز نمود. شرکت البرز طی همان سال 60 درصد از کالاهای خریداری شده از شرکت دماوند را به اشخاص خارج از گروه به مبلغ 90 میلیون ریال فروخت. ثبت‌های تعدیلی لازم در کاربرگ تلفیقی در ادامه ارائه شده است.
تعدیلات تلفیقی
ثبت 1. حذف مانده حسابها و معاملات درونگروهی
1-1 | فروش (2/1´80) | 96 | |
خرید | 96 |
با انجام این ثبت مبالغ فروش و خرید درونگروهی حذف می‌شود. از طرف دیگر با توجه به اینکه رقم موجودی کالا در ترازنامه و در صورت سود و زیان شرکت دماوند (در بخش بهای تمام شده فروش) شامل سود تحقق نیافته به مبلغ 4/6 میلیون ریال است، بنابراین در کاربرگ تلفیقی ثبت دیگری برای حذف سود تحقق نیافته لازم است:
2-1 | موجودی کالا (بهای تمام شده فروش) (40%´(80-96)) | 4/6 | |
موجودی کالا (ترازنامه) | 4/6 |
ثبت 2. تعدیل حساب سود انباشته اول دوره بابت سود تحقق نیافته معاملات درونگروهی سال قبل
شرکت البرز در سال بعد، از محل موجودی‌های کالای اول دوره، باقیمانده کالاهای خریداری شده از شرکت دماوند در سال 1387 را به اشخاص خارج از گروه می‌فروشد. در این صورت سود حاصل از کالاهای اول دوره تحقق یافته است و در کاربرگ تلفیقی سال 1388 باید ثبت شماره 2 انجام شود.
2 سود انباشته اول دوره | 12/5 | |
سهم اقلیت (20%´4/6) | 28/1 | |
موجودی کالا (اول دوره) | 4/6 |
با انجام این ثبت تعدیلی، بهای تمام شده فروش در سال 1388 کاهش یافته و سود دوره جاری به همین میزان افزایش می‌یابد.
در ادامه مثال 5، فرض کنید شرکت دماوند در سال 1388 کالایی را با سودی معادل 20 درصد نسبت به بهای تمام شده به مبلغ 120 میلیون ریال به شرکت البرز می‌فروشد و در پایان سال بر طبق دفاتر شرکت البرز، 30 میلیون ریال از این کالاها در انبارهای شرکت موجود می‌باشد. در این‌صورت همانند سال 1387 معاملات درونگروهی به شرح زیر در کاربرگ تلفیقی تعدیل می‌شود.
ثبت 1. حذف مانده حسابها و معاملات درونگروهی
1-1 | فروش | 120 | |
خرید | 120 | ||
1-2 | موجودی کالا (بهای تمام شده فروش) (20%´(2/1¸30)) | 5 | |
موجودی کالا (ترازنامه) | 5 | ||
1-3 | حسابهای پرداختنی | 60 | |
حسابهای دریافتنی | 60 |
