تدوین صورت جریان وجه نقد به روش غیر مستقیم

تدوین صورت جریان وجه نقد به روش غیر مستقیم

روشی است که شرکتها در عمل از آن استفاده می¬کنند و بکارگیری آن بسیار راحت¬تر از روش مستقیم می¬باشد؛ سود عملیاتی هر شرکت در پایان سال مالی حاصل یک سری رویدادهای نقدی و غیرنقدی است یا به زبان ما حسابداری مبنای کار تعهدی است.
روش کار: در رویۀ غیر مستقیم فقط کافی است که اثرات معاملات غیرنقدی طی سال را خنثی کنید، یا به عبارت دیگر آنها را برگشت دهید.
سود (زیان) عملیاتی بر مبنای تعهدی (شامل رویدادهای نقدی و غیرنقدی)
کسر می¬شود: ((دوره طی نقدی غیر معاملات اثرات))/(نقدی مبنای بر عملیاتی (زیان)سود)
روش حذف معاملات غیرنقدی در روش غیرمستقیم:‌
برای حذف معاملات غیرنقدی به روش زیر عمل کنید:
۱. اختلاف اقلام ترازنامه ۲ سال (اقلام ساختاری و اقلام مقایسه-ای) را مشخص کنید. (بصورت مثبت و منفی)‌
به موارد زیر توجه کنید:
ارقام امسال را منهای اقلام پارسال نمایید نه برعکس.
فقط از داراییها و بدهیها اختلاف¬گیری کنید و حقوق صاحبان سهام را مشخص کنید.
در بخش دارائی¬ها نیز وجه نقد دارایی ثابت و داراییهای نامشهود را کنار بگذارید.
۲. اختلاف ارقام ترازنامه در بخش داراییها را در عدد منفی یک ضرب کنید.
۳. اختلاف ارقام ترازنامه در بخش بدهیها را تغییری ندهید.
۴. ارقام هزینه¬های غیرنقدی نظیر استهلاک را مشخص نمایید.
۵. ارقام بدست¬آمده از بندهای ۲و۳و۴ فوق را با سود عملیاتی جمع جبری نمایید و در یادداشتی جداگانه تحت عنوان صورت تطبیق سود (زیان) عملیاتی در صورتهای مالی بیاورید.
در ادامه مثالی جهت روشن¬تر شدن موضوع ارائه شده است. ضمن اینکه بعد از مثال به دلایل تئوریک یا منطق حذف معاملات غیرنقدی خواهیم پرداخت.

تدوین صورت جریان وجه نقد
مثال:‌اطلاعات ذیل مربوط به شرکت ب در سال مالی 1390 می¬باشد. مطلوبست تهیه صورت تطبیق سود عملیاتی شرکت ب
اطلاعات ذیل نیز در مورد شرکت ب ارائه می¬شود.
سود عملیاتی 2.500 میلیون ریال
هزینه استهلاک 700 میلیون ریال
ترازنامه شرکت ب
سال مالی منتهی به 29/12/1390
اختلاف
شرح 1390 1389 اختلاف اختلاف×منفی یک شرح 1390 1389 اختلاف اختلاف بدون تغییر
نقد 800 600 – – حسابهای پرداختنی تجاری 1.000 900 100 100
حسابهای دریافتنی تجاری 1.500 1.200 300 (۳00) ذخیره مزایای پایان خدمت 3.000 2.500 500 500
پیش-پرداختها 800 900 (100) 100 تسهیلات جاری 700 900 (۲00) (۲00)
موجودی کالا 700 600 100 (۱00)
جمع داراییهای جاری 3800 3.300 500 (۳00) جمع بدهیهای جاری حقوق صاحبان سهام 4.700 4.300 400 400
دارایی ثابت 1.200 1.000 – – سرمایه 1.000 1.000 – –
دارایی نامشهود 800 800 – – سود انباشته 100 (۲00) – –
جمع داراییهای غیرجاری 2.000 1.800 – – جمع حقوق صاحبان سهام 1.100 800 – –
جمع داراییها 5.800 5.100 – – جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام 5.800 5.100
شرح امور انجام¬شده جهت تهیه صورت تطبیق سود (زیان) عملیاتی
۱. اختلاف¬گیری بین ستون¬های ترازنامه انجام شد.
ارقام سالجاری منهای سال قبل شد.
از وجه نقد دراایی ثابت و داراییهای نامشهود اختلاف¬گیری نشد.
حقوق صاحبان سهام نیز کنار گذاشته شد و اختلاف¬گیری نشد.
۲. اختلاف ارقام ترازنامه در بخش داراییها را در عدد منفی یک ضرب کردیم.
۳. اختلاف ارقام ترازنامه در بخش بدهیها را تغییری ندادیم.
۴. رقم هزینه¬های غیرنقدی نیز مشخص است. (استهلاک= 700 میلیون ریال)
حال با توجه به اختلافات بدست¬آمده و تغییرات صورت¬پذیرفته و داشتن رقم سود عملیاتی صورت تطبیق سود عملیاتی بدین شرح است.
صورت تطبیق سود عملیاتی
سودعملیاتی 2.500
اضافه می¬شود. هزینه¬های غیرنقدی (استهلاک)‌ 700
اضافه (کسر) می¬شود اختلافات داراییها ضرب در منفی یک
حسابهای دریافتنی تجاری (300)
پیش¬پرداختها 100
موجودی کالا (۱00)
جمع (300)
اضافه (کسر)‌می¬شود. اختلاف بدهیها ضرب در منفی یک
حسابهای پرداختی تجاری 100
ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان 500
تسهیلات جاری (700)
جمع 400
خالص جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی 3.300
نکته: صورت تطبیق فوق فقط بصورت تئوری تهیه گردید و اگر بخواهیم طبق فرم نمونه (شکل 2-صفحه9) صورت تطبیق تهیه کنیم باید برخی از اقلام را با یکدیگر جمع کرده و افزایش یا کاهش حساب مزبور را درج نمائیم، برای مثال فوق صورت تطبیق سود عملیاتی استاندارد بدین شکل است.
صورت تطبیق سود عملیاتی:
صورت تطبیق سود عملیاتی با جریان خالص ورود وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی بشرح زیر است:
1390 1389
سود عملیاتی 2.500
هزینه¬های استهلاک 700
خالص افزایش در ذخیرۀ مزایای پایان خدمت کارکنان 500
افزایش موجودی مواد و کالا (۱00)
کاهش سفارشات و پیش¬پرداختهای عملیاتی 100
افزایش حسابهای دریافتنی عملیاتی (۳00)
*کاهش حسابهای پرداختنی عملیاتی (۱00)
3.300

تدوین صورت جریان وجه نقد
* حسابهای پرداختنی تجاری و تسهیلات جاری با یکدیگر جمع گردیده و در قالب حسابهای پرداختنی عملیاتی آورده شده است.
نکته:‌تغییرات داراییهای ثابت و داراییهای نامشهود ارتباطی با فعالیتهای عملیاتی ندارند و بهمین دلیل در تغییرات لحاظ نشده¬اندو تغییرات نقدی در داراییهای ثابت در سرفصل فعالیتهای سرمایه¬گذاری طبقه¬بندی می¬شوند.
نکته: لطفاً فراموش نشود که روش مستقیم یا روش غیرمستقیم فقط در مورد نحوه ارائه اطلاعات سرفصل فعالیتهای عملیاتی مطرح است و در سایر سرفصل¬ها رویه مورد استفاده فقط روشی مستقیم است.
دلایل تئوریک یا منطق حذف معاملات غیرنقدی
جهت توضیح دلایل تئوریک حذف معاملات غیرنقدی آنها را به دو دسته تقسیم¬بندی کرده¬ایم:
الف) مواردی که به سود عملیاتی اضافه می¬شوند. مانند هزینه استهلاک، کاهش در حسابهای دریافتنی عملیاتی، افزایش در حسابهای پرداختنی عملیاتی
ب) مواردی که از سود عملیاتی کسر می¬شوند مانند افزایش در مطالبات عملیاتی، افزایش در موجودی کالا،‌افزایش در پیش-پرداختها، کاهش در حسابهای پرداختنی و کاهش در بدهیهای معوق
قبل از توضیح راجع به دلایل حذف معاملات غیرنقدی ضروری است که یادآور شوم هرگاه در فهم مطالب ارائه شده دچار مشکل شدید با رسم حساب مربوطه به صورت T و تحلیل آن می¬توانید به درک سریعتر و بهتری برسید.
الف) مواردی که به سود عملیاتی اضافه می¬شوند:
هزینه استهلاک:‌جزء هزینه¬های غیرنقدی است یعنی بهنگام ثبت در دفاتر از بابت آن وجه نقدی خارج نمی¬شود،‌در حالیکه باعث کاهش سود عملیاتی شده بهمین دلیل جهت تبدیل سود عملیاتی تعهدی به سود عملیاتی نقدی باید به سود اضافه شود.
کاهش در مطالبات عملیاتی (نظیر حسابهای دریافتنی) اگر فرض کنیم که طی دوره حساب فروش به طرفیت حسابهای دریافتنی یا وجه نقد بستانکار گردیده است کاهش در حسابهای دریافتنی بدان معنی است که دریافت وجه نقد (درآمد بر مبنای نقدی) بیشتر از درآمدی است که بر اساس روش تعهدی گزارش شده بهمین دلیل کاهش مزبور ر ابه سود عملیاتی اضافه می¬کنیم.
کاهش در موجودی کالا به حساب موجودی کالای ذیل توجه کنید:
موجودی کالا
مانده اول دوره ۲00 بهای تمام شده فروش 1.040
خرید نقدی 1.000
مانده پایان دوره 160
خرید طی دوره 1.000 ریال است در حالیکه بهای تمام شده کالای فروش¬رفته 1.040 ریال است یعنی بخشی از بهای تمام شده کالای فروش¬رفته از موجودی کالایی بوده که از بابت آن وجه نقدی پرداخت نشده پس جهت تبدیل بهای تمام¬شدۀ فروش رفتۀ تعهدی به نقدی باید این ۴۰ ریال را از بهای تمام شده خودمان (1.040 ریال) کم کنیم.
بعبارت دیگر:
بهای تمام شدۀ کالای فروش رفته 1.040
موجودی کالایی که وجهی از بابت آن پرداخت نشده (40)
1.000
می¬دانید که کاهش بهای تمام شده اثر افزایشی بر سود دارد پس 40 ریال را به سود عملیاتی اضافه می¬کنیم.
کاهش در اقلام پیش¬پرداخت
برای مثال پیش¬پرداخت اجاره بدین معناست که بخشی از هزینه-های اجاره کل سال از محل پیش¬پرداخت سال قبل بدهکار گردیده و وجهی از بابت آن پرداخت نشده و مستلزم خروج وجه نقد نبوده است.
افزایش در حسابهای پرداختنی:وقتی حسابهای پرداختنی طی سال افزایش می¬یابد یعنی هزینه¬ها بر مبنای تعهدی بیشتر از هزینه¬ها بر مبنای نقدی است چرا؟چون هزینه¬هایی طی دوره به وقوع پیوسته ولی وجه آن هنوز پرداخت نشده و باعث کاهش در سود عملیاتی شده پس جهت رسیدن به سود نقدی باید به سود عملیاتی اضافه شود.افزایش در بدهیهای معوق (مثل حقوق پرداختنی- اجاره پرداختنی)‌به معنی گردش هزینه در دوره¬ای است که بابت آن وجهی پرداخت نشده پس جهت رسیدن به جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی باید به سود عملیاتی افزوده گردد.ب) مواردی که از سود عملیاتی کسر می¬شوند:
افزایش در مطالبات عملیاتی
این افزایش زمانی رخ می¬دهد که بخشی از درآمد شرکت بدون دریافت وجه نقد شناسایی شده و بهمین دلیل باید از سود عملیاتی تعهدی کسر گردد.
افزایش در موجودی کالا
لطفاً به همان مثال صفحۀ 28 با اعدادی جدید توجه نمایید.
موجودی کالا
مانده اول دوره 400 بهای تمام شده فروش 1.800
خرید نقدی 2.000
مانده پایان دوره 600
خرید طی دوره 2.000 ریال است. در حالیکه بهای تمام شده کالای فروش رفته 1.800 ریال است یعنی تمام خرید نقدی و طی دوره به فروش نرسیده و ۲00 ریال از خرید طی دوره، از سود عملیاتی امسال کسر نشده در حالیکه در روش نقدی کل ۲.000 ریال باید به حساب هزینه دوره منظور می¬شد،‌حال جهت تبدیل سود تعهدی به سود نقدی یا خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی باید ۲۰۰ ریال از سود عملیاتی کسر شود.
افزایش در پیش¬پرداخت
برای مثال افزایش در پیش¬پرداخت اجاره زامنی رخ می¬دهد که وعده پرداختی از بابت اجارۀ محل بیشتر از هزینۀ تحمل شدۀ طی دوره باشد، به همین دلیل افزایش مزبور باید از سود عملیاتی کسر شود.
کاهش در حسابهای پرداختنی
به این معناست که علاوه بر هزینه¬های ملی دوره بخشی از بدهیهای سال گذشته نیز در سالجاری پرداخت شده و چون هر گونه پرداختی در روش نقدی به معنای هزینه می¬باشد، فلذا کاهش مزبور از سود عملیاتی کسر می¬شود.

کاهش در بدهیهای معوق:
حاکی از خروج وجه نقد طی سال می¬باشد که باید از سود عملیاتی کسر گردد.

سود عملیاتی

اضافه می¬شود. کسر می¬شود
هزینه استهلاک افزایش در مطالبات عملیاتی
کاهش در مطالبات عملیاتی افزایش در موجودی-های کالا
کاهش در موجودی¬های کالا افزایش در پیش-پرداختها
کاهش در پیش¬پرداختها کاهش در حسابهای پرداختنی
افزایش در حسابهای پرداختنی کاهش در بدهیهای معوق
افزایش در بدهیهای معوق

=
سود عملیاتی به روش نقدی
یا خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی
شکل 7- خلاصۀ تبدیل سود عملیاتی به خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی
مطالبی پیرامون تحلیل سایر حسابها جهت رسیدن به سایر جریانهای نقدی
همان¬گونه که در مورد فعالیتهای عملیاتی ذکر شد با تحلیل ماندۀ برخی حسابها، قاصر به رسیدن جریان وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی هستیم به همین ترتیب، با تحلیل حسابهای مرتبط با سایر جریانهای نقدی می¬توانیم به جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای بازده سرمایه¬گذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی، مالیات بر درآمد،‌سرمایه¬گذاریها و تأمین مالی برسیم؛ ولی آنچه که در شرکت¬ها اتفاق می¬افتد با تحلیل¬ها تئوریک کاملاً متفاوت است.

تدوین صورت جریان وجه نقد

چون جهت هر یک از جریانهای نقدی یک حساب دریافتنی یا پرداختنی بخصوص ایجاد نشده و عملاً‌ ثبت-های طی دوره در یک یا دو حساب دریافتنی یا پرداختنی منعکس می¬شود آنهم نه بصورت هدفمند جهت تهیه صورت جریان وجوه نقد، پس عملاً تحلیل سایر حسابها جهت رسیدن به سایر جریانهای نقدی غیرممکن است و همانطور که در مقدمۀ کتاب ذکر شده هدف از تدوین کتاب ارائه راهبرد عملی جهت تهیه صورت جریان وجوه نقد است و تهیه¬کنندگان صورتهای مالی عملاً از طریق مشاهده دفاتر معین و کل، سایر اطلاعات، دفاتر فنی و همچنین از صورتهای مالی اطلاعات خود را جهت تهیه صورت جریان استخراج می¬کنند، چون تحلیل در این سطح اصلاً مقرون به صرفه نمی¬باشد.
با این حال جهت آشنایی شما حسابداران محترم با شیوۀ تحلیل در بحث تئوریک به صورت گذرا اشاره¬ای به آن خواهیم داشت.

تدوین صورت جریان وجه نقد
هزینه¬های مالی:
اگر فرض کنیم جهت حساب هزینۀ مالی دارای حساب سود تضمین شده پرداختنی و پیش¬پرداخت باشیم رویه مورد عمل ما بشرح ذیل می¬باشد:
صرف مستهلک¬شدۀ بدهیها + کاهش در بدهی مربوطه + افزایش در پیش¬پرداخت مربوطه +
و یا و یا هزینه تأمین مالی = وجه نقدی پرداختنی بابت هزینه تأمین مالی
کسر مستهلک¬شده بدهیها- افزایش در بدهی مربوطه- کاهش در پیش¬پرداخت مربوطه –
بعنوان مثال برخی اطلاعات مربوط به شرکت ج بشرح زیر است

هزینه مالی 400 میلیون ریال 1390 1389 افزایش (کاهش)
پیش¬پرداخت هزینه تأمین مالی 3.500 2.500 1.000
سایر حسابهای پرداختنی- تأمین مالی 800 1.100 (۳00)
هزینۀ تأمین مالی پرداختی در سال مالی 1390
میلیون ریال 1.700=300+1.000+400= هزینه تأمین مالی پرداختنی
تحلیل: افزایش در پیش¬پرداختها یعنی بخشی از پرداخت مربوط به سال آینده در سالجاری انجام شده ولی چون در روش نقدی کل پرداختها هزینه است پس به هزینه اضافه می¬کنیم همچنین بدهی مربوط به این هزینه مالی نیز کاهش یافته که به معنای پرداخت بخشی از بدهی سال قبل در سال جاری است که چون هر پرداختی در روش نقدی هزینه است بنابراین به هزینه مالی اضافه می¬شود.
نکته:‌شایان ذکر است استهلاک کسر بدهیها (اوراق قرضۀ به کسر فروخته شده) هزینۀ مالی را افزایش می¬دهد. لذا مستلزم خروج وجه نقد نیست. از این رو این رقم برای دستیابی به وجوه نقد پرداختنی از هزینه مالی کسر می¬شود؛ در مقابل استهلاک صرف بدهیها (اوراق قرضه به صرف فروخته شده) برای تعیین وجوه نقد پرداختی بعنوان یک افزاینده عمل می¬کند. با تحلیلی مشابه استهلاک کسر (تخفیف مطالبات) بعنوان یک کاهنده و استهلاک صرف (اضافه بهاء) مطالبات بعنوان یک افزایندۀ وجوه نقد دریافتی بابت درآمد مالی (بهره) تلقی می¬شود.

تدوین صورت جریان وجه نقد
با تحلیل¬های مشابه نیز می¬توان به فرمول¬های زیر دسترسی پیدا کرد.

صرف مستهلک¬شدۀ مطالبات+ کاهش در حسابهای دریافتنی مربوطه + افزایش در پیش ¬دریافت مربوطه +
و یا و یا درآمد مالی (بهره) = وجه نقد دریافتنی از
بابت درآمد عالی (بهره)
کسر مستهلک¬شده مطالبات – افزایش در حسابهای دریافتنی مربوطه کاهش در پیش¬دریافت مربوطه –

کاهش در سود سهام پرداختنی +
یا سود سهام اعلامی = وجه نقد پرداختی به سهامداران
افزایش در سود سهام پرداختنی –