نحوه برخورد ارزش مازاد (باقیمانده) تضمین شده توسط اجاره کننده

در مواردی، ممکن است اجاره کننده، بخشی از تمام ارزش مازاد (باقیمانده) دارایی مورد اجاره را برای مالک تضمین نماید، در این حالت، اگر مبلغ ارزش مازاد (باقیمانده) دارایی مورد اجاره کمتر از ارزش تضمین شده در پایان مدت قرارداد اجاره باشد، تفاوت باید توسط اجاره کننده پرداخت شود. ارزش مازاد (باقیمانده) تضمین شده در محاسبه ارزش فعلی حداقل پرداخت اجاره بها باید منظور شود. موضوع با یک مثال تشریح می‌گردد:
مثال 4- فرض کنید قرارداد اجاره تجهیزات بین شرکت الف (اجاره دهنده) و شرکت ب (اجاره کننده) در تاریخ 1/1/1×13 با شرایط زیر منعقد گردید:
1. مدت اجاره تجهیزات 4 سال
2. مبلغ پرداخت اجاره بها بالغ بر 40000 ریال قابل پرداخت در پایان هر سال
3. بهای تمام شده تجهیزات (ارزش متعارف) برای اجاره دهنده بالغ بر 99/147284 ریال
4. برآورد ارزش مازاد (باقیمانده) تجهیزات در پایان مدت قرارداد بالغ بر 30000 ریال می‌باشد که توسط شرکت اجاره کننده این مبلغ تضمین شده است. (مالکیت در پایان مدت قرارداد اجاره به اجاره کننده منتقل نمی‌شود، یا حق اختیار خرید دارایی استیجاری برای اجاره کننده وجود ندارد).
5. نرخ استقراض اضافی برای اجاره کننده 11٪، و نرخ ضمنی سود تضمین شده منتسب به اجاره دهنده 10٪ در سال. این قرارداد یکی از شروط لازم برای اجاره سرمایه‌ای را داراست. (مالکیت در پایان مدت قرارداد به اجاره کننده منتقل نمی‌شود، و قرارداد شامل حق اختیار خرید دارایی مورد اجاره برای اجاره کننده وجود ندارد) زیرا، ارزش فعلی حداقل پرداخت اجاره بها بر 99/147284 ریال می‌باشد که نحوه محاسبه آن به شرح زیر است:
ارزش فعلی اقساط پرداخت اجاره سالانه
با نرخ 10٪ (169865/3×40000) 60/126794
ارزش فعلی آتی ارزش مازاد (باقیمانده) تضمین شده به مبلغ
30000 ریال با نرخ 10 (683013/0×30000)
ارزش فعلی حداقل مبلغ پرداخت اجاره‌بها
ثبت حسابداری تجهیزات استیجاری بر مبنای ارزش فعلی حداقل پرداخت اجاره بها (شامل ارزش مازاد تضمین شده) در دفاتر اجاره کننده به شرح زیر است:
تجهیزات در اجاره سرمایه‌ای 99/147284
تعهدات در اجاره سرمایه‌ای 99/147284
حساب دارایی استیجاری بر مبنای مدت قرارداد مستهلک شده و حساب تعهدات در اجاره سرمایه‌ای با استفاده از روش بهره مؤثر در طی دوران قرارداد کاهش می‌یابد. مانده حساب تعهدات در اجاره سرمایه‌ای بعد از پایان مدت قرارداد باید معادل 30000 ریال بستانکار باشد. در مواردی، اگر ارزش متعارف تجهیزات مورد اجاره بعد از پایان مدت قرارداد کمتر از 30000 ریال باشد، هنگامی که تجهیزات مورد اجاره به اجاره دهنده برگشت داده می‌شود، تفاوت باید توسط اجاره کننده پرداخت گردد. مانده حساب‌ها در اول سال پنجم با توجه به مثال قبل به شرح زیر است:
مانده حساب تجهیزات در اجاره سرمایه‌ای 99/147284 (بدهکار)
مانده حساب تعهدات در اجاره سرمایه‌ای 00/30000 (بستانکار)
مانده حساب استهلاک انباشته تجهیزات استیجاری 99/117281 (بستانکار)
اگر ارزش متعارف تجهیزات در زمان برگشت به اجاره دهنده بالغ بر 20000 ریال ارزیابی شود، شرکت اجاره کننده باید مبلغ 10000 ریال به شرکت اجاره دهنده پرداخت نماید ثبت حسابداری واگذاری تجهیزات مورد اجاره به مالک به شرح زیر است:
استهلاک انباشته – تجهیزات استیجاری 99/117284
تعهدات در اجاره سرمایه‌ای 00/300000
زیان حاصل از واگذاری تجهیزات استیجاری 00/10000
تجهیزات در اجاره سرمایه‌ای 99/147284
وجوه نقد 00/10000
* نکته: اگر ارزش متعارف تجهیزات استیجاری و بهای تمام شده آن برای اجاره دهنده و اجاره کننده مشخص باشد، و اجاره دهنده مایل باشد معادل ارزش متعارف از اجاره کننده، مبلغی اجاره بها دریافت نماید، نحوه محاسبه مبلغ اقساط اجاره در مثال زیر تشریح می‌گردد:
مثال5 – فرض کنید در 1/1/1× شرکت الف تجهیزات مورد اجاره را با عمر مفید 6 سال به شرکت ب اجاره داده است. سایر اطلاعات مربوط به قرارداد اجاره به شرح زیر است:
1. بهای تمام شده برای اجاره دهنده و ارزش متعارف تجهیزات بالغ بر 20000 ریال، مدت قرارداد اجاره 4 سال، نرخ استقراض برای اجاره کننده 12٪، برآورد ارزش مازاد (باقیمانده) توسط اجاره کننده به مبلغ 3000 ریال تضمین شده است. (پایان مدت قرارداد). مبلغ اقساط اجاره سالانه در اول هر سال پرداخت می‌شود.
نحوه محاسبه مبلغ اقساط اجاره به شرح زیر است:
بهای تمام شده و ارزش متعارف تجهیزات 20000
کسر می‌شود: ارزش فعلی آتی ارزش مازاد (باقیمانده) تضمین شده به
مبلغ 3000 ریال با نرخ 12٪ به مدت 4 سال (6355/0×3000) (1906)
مبلغ قابل پرداخت اجاره طی 4 سال آتی
مبلغ اقساط اجاره سالانه با نرخ 12٪ به مدت 4 سال (5319=4018/3÷18094)
ارزش فعلی آتی ارزش مازاد تضمین شده – ارزش متعارف دارایی = مبلغ اقساط اجاره
Pvifa
* اگر بجای ارزش مازاد تضمین شده در قرارداد اجاره، حق اختیار خرید پیش‌بینی شده باشد، ارزش فعلی حق اختیار خرید جایگزین می‌شود.
ثبت حسابداری در دفاتر اجاره کننده به شرح زیر است:
1. تجهیزات در اجاره سرمایه‌ای 20000
تعهدات در اجاره سرمایه‌ای 20000
ثبت بابت قرارداد اجاره سرمایه‌ای در اول سال 1×
2. تعهدات در اجاره سرمایه‌ای 5319
وجوه نقد 5319
ثبت پرداخت اجاره سالانه در اول سال 1×
3. هزینه مالی 1762
بهره پرداختنی 1762
ثبت شناسایی هزینه بهره در پایان سال اول
نکته: حداقل مبالغ اجاره بها شامل مبالغ قابل پرداخت در طول دوره اجاره به اضافه مبلغ مورد نیاز برای استفاده از اختیار خرید می‌باشد، چنان‌چه قرارداد اجاره بدون اختیار خرید باشد هر نوع ارزش باقیمانده (مازاد) تضمین شده (مبلغی که اجاره کننده حق دارد در پایان مدت قرارداد اجاره دارایی استیجاری را با مبلغی معین تحصیل نماید) یا مبلغ قابل پرداخت برای فسخ تجدید قرارداد جزء مبالغ اجاره بها به شمار می‌آید.
ارزش مازاد تضمین نشده و مخارج اجرایی (مالیات، نگهداری دارایی و خدمات که به عهده اجاره دهنده است) مشمول مبلغ پرداخت‌های اجاره قلمداد نمی‌شود.