. حسابداری تغییر مالکیت

تشریح نحوه حسابدای تحصیل تدریجی شرکت فرعی

• تشریح حسابداری فروش سهام شرکت فرعی

• تشریح تأثیر انتشار سهام توسط شرکت فرعی بر مالکیت شرکت اصلی

• توضیح اثرات توزیع سود سهمی و تجزیه سهام شرکت فرعی

فصل 8. تغییر مالکیت

مقدمه

در فصل‌های قبلی فرض بر این بود که دررصد مالکیت شرکت اصلی در شرکت فرعی، ثابت است. در این فصل آثار تغییر درصد مالکیت شرکت اصلی بر تهیه صورتهای مالی تلفیقی تشریح می‌شود. درصد مالکیت شرکت اصلی در شرکت فرعی ممکن است به دلیل اقدامات شرکت اصلی یا اقدامات شرکت فرعی تغییر کند (جدول شماره 1). شرکت اصلی می‌تواند با خرید یا فروش سهام شرکت فرعی، درصد مالکیت خود در شرکت فرعی را تغییر دهد. خرید تدریجی سهام شرکت سرمایه‌پذیر، یکی از موضوعات مهم مربو طبه تغییر میزان مالکیت است. شرکت اصلی ممکن است به جای تحصیل منجر به کنترل شرکت فرعی در تاریخی مشخص، در چندین مرحله و به تدریج اقدام به تحصیل شرکت فرعی نماید و از این رو افزایش درصد مالکیت و ایجاد کنترل، چندین دوره به طور بینجامد. دراین صورت لازم است برای تعیین ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌های قابل تشخیص شرکت فرعی، هر معامله عمده به صورت جداگانه در نظر گرفته شود. بهای تمام شده سرمایه‌گذاری با سهم شرکت اصلی از ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌های قابل تشخیص شرکت فرعی در تاریخ هر معامله عمده مقایسه می‌شود.[1]

جدول شماره 1: دلایل تغییر در درصد مالکیت شرکت اصلی

همچنین ممکن است شرکت اصلی تمام سهام شرکت فرعی و یا بخشی از آن را به فروش برساند. فروش سهام شرکت فرعی نیز در این فصل مطرح می‌شود. از سوی دیگر شرکت فرعی ممکن است اقداماتی انجام دهد که بر درصد مالکیت شرکت اصلی تأثیرگذار باشد. این اقدامات شامل انتشار سهام جدید توسط شرکت فرعی و سلب حق تقدم از برخی سهامداران می‌شود.

تحصیل تدریجی شرکت فرعی

هدف 1: تشریح نحوه حسابداری تحصیل تدریجی شرکت فرعی. در فصل‌های گذشته، تحصیل شرکت فرعی در قالب یک خرید (به صورت یک‌جا) توسط شرکت اصلی مطرح شد. اما ممکن است شرکت اصلی، شرکت فرعی را به تدریج در چندمرحله تحصیل کند. این نوع تحصیل را اصطلاحا تحصیل تدریجی می‌نامند. تحصیل تدریجی ممکن است به اشکال مختلفی شامل موارد مندرج در جدول شماره 2 صورت گیرد.

جدول شماره 2: اشکال مختلف تحصیل تدریجی

زمانی که کنترل طی چندین مرحله کسب شود، هر یک از خریدها بررسی و پس از تجمیع با خریدهای قبلی، اقدام به آزمون وجود یا عدم وجود کنترل می‌شود. چنانچه شرایط لازم برای تلفیق فراهم آید (یعنی کنترل به دست آید)، اقدام به تهیه صورتهای مالی تلفیقی می‌شود. برای توصیف بیشتر تحصیل تدریجی، در ادامه مثالهایی مطرح می‌شود.

تغییر نفوذ قابل ملاحظه به کنترل

در مثال 1، در نخستین مرحله، سرمایه‌گذاری منجر به نفوذ قابل ملاحظه و در مراحل بعدی سرمایه‌گذاری، کنترل کسب شده است.

مثال 1. فرض کنید شرکت آرمان 20 درصد سهام شرکت هدف را در ابتدای سال 1389 به مبلغ 000ر1 میلیون ریال خریداری کرده است. این درصد مالکیت منجر به نفوذ قابل ملاحظه شرکت آرمان بر شرکت هدف شده است. در آن تاریخ مبلغ دفتری و ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت هدف به شرح مندرج در صفحه بعد است:

با توجه به این اطلاعات، بهای تمام شده سرمایه‌گذاری به صورت زیر تخصیص می‌یابد:

فرض می‌شود عمر مفید سرقفلی 20 سال و عمر مفید باقیمانده ساختمان نیز 20 سال است.

با توجه به اینکه درصد سرمایه‌گذاری به میزانی نیست که منجر به کنترل بر شرکت سرمایه‌پذیر شده باشد، لذا صورتهای مالی تلفیقی تهیه نمی‌شود.

حال فرض کنید در اول فروردین 1390 شرکت آرمان 50 درصد دیگر از سهام شرکت هدف را به بهای 649ر2 میلیون ریال خریداری می‌کند. مبلغ دفتری و ارزش منصفانه مانده حساب‌های شرکت هدف در این تاریخ به شرح زیر است:

براین اساس، تخصیص بهای تمام شده سرمایه‌گذاری مرحله دوم (ابتدای سال 1390) به شرح زیر خواهد بود:

با توجه به اینکه درصد سرمایه‌گذای شرکت آرمان هدف به 70 درصد رسیده و منجر به کنترل شده است، لذا صورتهای مالی تلفیقی باید برای گروه تهیه شود.

[1] – بند 52 استاندارد حسابداری شماره 19 با عنوان «ترکیب‌های تجاری».