در قانون سابق محاسبه مالیات بر مبنای زمان فوت متوفی بوده که این مبنا مشکلات بسیاری ایجاد می‌کرد، با توجه به اصلاحیه اخیر قانون تا زمانی که وراث نسبت به انتقال ماترک به خود یا دیگران اقدام نکنند مالیاتی وصول نخواهد شد. بنابراین اموال و داراییهای متوفی با توجه به نوع و ماهیتشان صرفاً در زمان تحویل یا انتقال حسب مقررات ماده ۱۷ قانون مشمول مالیات است.یکی دیگر از تغییرات قانون مالیات بر ارث که در ساماندهی بازار پول موثر است، سپرده‌های متوفی نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مجاز برای وراث طبقه اول به میزان ۳ درصد مشمول مالیات است اما برای سپرده‌های نزد مؤسسات غیرمجاز به نرخ ۱۰ درصد مشمول مالیات می شود.
در خصوص مالیات املاک متوفی ، معادل ۱/۵ برابر نرخ مذکور در ماده ۵۹ قانون به ماخذ ارزش معاملاتی و یا به ماخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و همچنین در مورد سهام، سهم الشرکه و حق تقدم آنها ۱/۵ برابر نرخ های مذکور در مقررات تبصره۱ ماده ۱۴۳ و ماده ۱۴۳ مکرر قانون طبق مقررات مذبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث، مشمول مالیات است.
لازم بذکر است نرخ‌های مقرر در ماده ۱۷ قانون برای محاسبه مالیات وراث طبقه اول کاهش اساسی داشته و همچنین نرخ‌های طبقه دوم و سوم به ترتیب معادل ۲ و ۴ برابر نرخ وراث طبقه اول است.تغییرات مالیات ارث
مطابق اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، ارائه اظهارنامه مالیاتی ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی صرفاً به منظور کسر دیون محقق متوفی، هزینه‌های کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی از ماترک است. در غیر این صورت (عدم ارائه اظهارنامه ظرف یک سال از تاریخ فوت) در زمان تحویل یا انتقال اموال و داراییهای متوفی به وراث، مالیات متعلقه بدون کسر موارد مذکور مطالبه و وصول خواهد شد.
در صورت ارائه اظهارنامه در موعد مقرر قانونی، مازاد اموال و داراییها نسبت به دیون محقق و هزینه های مذکور در زمان تحویل یا انتقال مشمول مالیات می شود.
طبق آیین نامه اجرایی موضوع تبصره ۲ ماده ۲۶ قانون، کسر دیون محقق متوفی، هزینه‌های کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی حداکثر تا سقف ارزش اموال و داراییهای ابراز شده دراظهارنامه امکان پذیر است، بنابراین باید در موارد تسلیم اظهارنامه کلیه ماترک متوفی و ارزش روز زمان فوت اظهارشود.
در خصوص گواهی مالیات بر ارث، اشخاص موضوع ماده ۳۴ قانون مالیات‌ها از جمله بانک‌ها، ادارات ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی، نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌ها، صندوق‌های دادگستری و صندوق‌های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور برای تحویل و انتقال اموال و داراییهای متوفی به نام وراث یا سایر اشخاص باید گواهی پرداخت یا عدم شمول مالیات بر ارث را از اداره امور مالیاتی دریافت کرده باشند.
تغییرات مالیات ارث
دریافت نکردن گواهی عدم شمول مالیات:
اشخاص موضوع ماده ۳۴ قانون در صورت تخلف علاوه بر مسئولیت تضامنی معادل ارزش مال مشمول وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرایم متعلق، مشمول جریمه‌ای معادل دو برابر مالیات متعلق می‌شوند.تغییرات مالیات ارث
در مورد بانک‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی، متخلف، شرکاء و معاونان وی در تخلف مسئولیت تضامنی دارند.
برای صدور گواهی حصر وراثت با توجه به حذف ماده ۳۱ قانون نیازی به تسلیم اظهارنامه برای افرادی که از ابتدای سال ۱۳۹۵ به بعد فوت می کنند، نیست و دادگاه‌ها می‌توانند برای این متوفیان بدون اخذ گواهی نسبت به صدور گواهی حصر وراثت اقدام کنند.
وجوه بازنشستگی و وظیفه و مزایای پایان خدمت، بازخرید خدمت مرخصی، اموالی که برای سازمان‌ها و مؤسسات ذکر شده در ماده۲ قانون مورد وقف، نذر یا حبس واقع شده و همچنین اثاث البیت محل سکونت متوفی از جمله این موارد هستند.
شایان ذکر است وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نخواهند بود.
