حساب مستقل وجوه خدمات و تدارکات داخلی

حساب مستقل وجوه خدمات و تدارکات داخلی
در بیشتر کشورها به منظور کاهش هزینه های عمومی و خرید به موقع کالا , یک حساب مستقل تحت عنوان حساب مستقل وجوه های دولتی را انجام و بهای تمام شده آن را از آنان دریافت نماید . این حساب مستقل که به حساب مستقل سرمایه گردان تنخواه گردان نیز موسوم است , مشابه سازمان های بارزگانی عمل می نماید . بدین ترتیب که در زمان ایجاد , سرمایه معینی از حساب مستقل وجوه عمومی یا سایر حسابهای مستقل دریافت و نسبت به خرید کالا و خدمات مورد نیاز در فصل مناسب اقدام می نماید . هریک از حسابهای مستقل نیز طبق بودجه مصوب خود وجوهی را که جهت خرید کالا اختصاص داده اند به حساب مستقل وجوه خدمات و تدارکات داخلی انتقال می دهند تا بنیه مالی حساب مذکور تقویت یابد . حساب مستقل تنخواه گردان پس از خرید کالا , برابر درخواست های قبلی آنها را توزیع و صورتحساب جهت حسابهای مستقل دریافت کننده کالا ارسال می نماید . صورتحساب ارسالی حاوی بهای تمام شده کالای خریداری شده به اضافه درصد معینی از بهای تمام شده بابت هزینه های عمومی خرید می باشد . حساب مستقل مورد بحث از سیستم حسابداری موسسات بازرگانی پیروی نموده و مبنای حسابداری مورد استفاده آن نیز تعهدی کامل است .
به موجب تصویب نامه شماره 9326 سازمانی به نام (( بنگاه کارپردازی کل کشور )) در ایران تاسیس گردید تا امور مربوط به خرید کالا و خدمات مورد نیاز کلیه دستگاههای دولتی را انجام دهد . مطابق این مصوبه به استثنای برخی کالا و اجناس نظیر دارو و اقلام مورد نیاز نیروهای مسلح , سایر مایحتاج سازمان های دولتی به صورت عمده توسط بنگاه کارپردازی کل خریداری و بین سازمان های مذکور توزیع و بهای تمام شده به اضافه مبلغ معینی از آنها دریافت می گردید .
با توجه به مشخصات کلی حساب مستقل خدمات و تدارکات داخلی نتیجه می گیریم که بنگاه کارپردازی کل کشور طبق ماده 23 مصوبه در ایران تاسیس و به صورت یک واحد بازرگانی مشابه حساب مستقل سرمایه گردان , امر خرید متمرکز برای سایر حسابهای مستقل نظیر وجوه عمومی و اختصاصی و پروژه های عمرانی دولت را به عهده داشته است . بنگاه مذکور در سال 1337 به موجب یک مصوبه قانونی منحل گردید و در حال حاضر در هریک از سازمان های دولتی واحدی به نام تدارکات یا کارپردازی , وظیفه خرید کالاهای مورد نیاز دستگاه دولتی را به عهده دارد که ویژگی های یک حساب مستقل با مشخصات حساب مستقل خدمات و تدارکات داخلی را ندارد . در اول هر سال مالی وجه مناسبی تحت عنوان تنخواه گردان در اختیار کارپردازی هر دستگاه ذولتی قرار می گیرد تا نسبت به تدارک کالا اقدام نماید . واحد مذکور با استفاده از تنخواه گردان مورد بحث , کالاهای مورد نیاز واحدهای مختلف دستگاه های دولتی را تهیه و در اختیار آنان قرار می دهد و اسناد و مدارک آنرا جهت دریافت وجه به امور مالی همان دستگاه ارسال می دارد . امور مالی نیز پس از رسیدگی , بهای تمام شده کالا و خدمات خریداری شده را به واحد تدارکات پرداخت می نماید تا تنخواه گردان واحد مورد بحث تکمیل شود . تنخواه گردان واحد تدارکات در پایان سال مالی به صورت وجه نقد یا با ارائه اسناد و مدارک مالی تسویه می شود .
حساب مستقل وجوه انتفاعی
دولت و شهرداری ها واحدهای مستقلی جهت انجام امور بازرگانی ایجاد می نمایند . این قبیل واحدهای مالی مستقل که به صورت بازرگانی اداره می شوند , کالا و خدماتی را تولید و در اختیار مردم قرار می دهند . بهای کالا و خدماتی که توسط این واحدها تولید و توزیع می شود به اضافه سود معینی از استفاده کنندگان آن دریافت می شود . به عنوان مثال شرکت های آب و برق و گاز که خدمات آبرسانی , برق رسانی و گاز رسانی را به عهده دارند در واقع واحدهای بازرگانی دولتی هستند که باید به صورت خود کفا اداره شوند .
این قبیل سازمان ها و سایر شرکت های دولتی که از حسابداری بازرگانی پیروی می نمایند از نمونه های حساب مستقل وجوه انتفاعی می باشند . به بیان دیگر حساب مستقل وجوه انتفاعی همان واحدهای انتفاعی وابسته به دولت می باشند که عملیات آنها بازرگانی بوده و مشابه سازمان های بازرگانی اداره می شوند .
حساب های مستقل برای وجوه امانی
وجوه امانی به منابعی اطلاق می شود که دولت یا سازمانهای تابعه آن حق تصرف مالکانه در آنها را ندارند . این قبیل وجوه معمولا به صورت امانت نزد دولت یا سازمان های دولتی باقی می ماند تا در موقع مناسب به اشخاص ذینفع مسترد شود . در مواردی که دولت به عنوان امین از طرف سایر اشخاص حقوقی نمایندگی پیدا می کند تا وجوهی را که دریافت و به سازمان ذینفع آن انتقال دهد , این قبیل وجوه نیز در ردیف وجوه امانی قرار گرفته و دولت یا سازمانهای تابعه آن بدون هیچگونه دخل و تصرف وجوه مذکور را دریافت و به سازمان صاحب وجه انتقال می دهد .
دولت و سازمان های غیرانتفاعی دیگر نظیر شهرداریها , عملیات حسابداری این قبیل وجوه را به صورت جداگانه در حسابهای مستقلی که به حسابهای مستقل برای وجوه امانی موسوم می باشند , منعکس می نمایند . حسابهای مستقل برای وجوه امانی عبارتند از : حساب مستقل وجوه بازنشستگی , حسابهای مستقل وجوه موقوفه
فعالیت های از نوع بازرگانی
دولت با انگیزه های متفاوتی بر طبق قوانین و مقررات در فعالیت های بازرگانی نیز مشارکت می نماید . در برخی موارد دولت برای کسب درآمد و تامین منابع مالی اقدام به فعالیت هایی از نوع بازرگانی می نماید . به عنوان مثال در مواردی که دولت منابع مالی لازم و نیروی انسانی واجد شرایط را برای انجام فعالیت های بازرگانی خاصی در اختیار دارد , منابع مذکور را در آن فعالیت بازرگانی متمرکز نموده و مشابه بخش خصوصی در امر تولید کالا یا خدمات شرکت می نماید . درآمد حاصل از این قبیل فعالیت ها به عنوان یک منبع درآمد , نظیر مالیات و عوارض برای تامین هزینه های مربوط به فعالیت های از نوع دولتی مورد استفاده قرار میگیرد .
در بیشتر موارد دولت با انگیزه کسب درآمد اقدام به فعالیت هایی از نوع بازرگانی نمی نماید . برخی از فعالیت ها نظیر تامین آب , برق , حمل و نقل عمومی , پست و غیره علیرغم آنکه به شکل بازرگانی اداره می شوند , لیکن به عنوان یک منبع کسب درآمد برای دولت محسوب نمی شوند . دولت در این قبیل فعالیت ها مبالغ هنگفتی تحت عنوان یارانه از محل درآمدهای عمومی خود هزینه می نماید . هرچند که در این قبیل فعالیت ها رابطه مبادله ای بین میزان مصرف و میزان وجه پرداختی وجود دارد لیکن بهای کامل کالا یا خدمات ارائه شده , از مصرف کنندگان دریافت نمی گردد و بخش قابل ملاحظه ای از بهای کالا یا خدمات توسط دولت تامین می شود . علت اصلی انجام این قبیل فعالیت ها توسط دولت آن است که این قبیل فعالیت ها علاوه بر آنکه دیر بازده می باشند , سرمایه گذاری هنگفتی نیز طلب می نمایند , لذا بخش خصوصی انگیزه ای برای انجام آن ندارد .
رابطه بین حسابهای مستقل
هریک از حسابهای مستقل واحد مالی و حسابداری جداگانه ای بوده و یک شخصیت حسابداری مستقل محسوب می شوند . به همان ترتیبی که واحدهای تجاری در حسابداری بازرگانی با هم مبادلاتی دارند , حسابهای مستقل نیز می توانند با یکدیگر مبادلات مالی انجام دهند . به عنوان مثال یک حساب مستقل می تواند بر اساس مجوز قانونی از حساب مستقل دیگر وام دریافت نماید . در این حالت حساب مستقلی که وام می دهد , فعالیت مالی مربوط به اعطای وام به حساب مستقل وام گیرنده را در دفاتر حسابداری خود منعکس می نماید و در مقابل حساب مستقلی که وام دریافت می نماید نیز فعالیت مالی مربوط به دریافت وام را در دفاتر حسابداری خود ثبت می نماید . به بیان ساده تر , در دفاتر حساب مستقل وام دهنده طلب از حساب مستقل وام گیرنده ثبت می شود و از سوی دیگر در دفاتر حساب مستقل وام گیرنده نیز بدهی به حساب مستقل وام دهنده منعکس خواهد شد .
نقل و انتقال بین حسابهای مستقل منحصرا بر طبق قوانین و مقررات ناظر بر حسابهای مستقل دولت یا سازمان های غیرانتفاعی صورت می گیرد و انجام این نقل و انتقالات بدون مجوز قانونی جرم محسوب می گردد . در قانون محاسبات عمومی کشور نیز به خزانه اجازه داده شده است تا در مواقع ضروری از موجودی سایر حسابها مستقل به صورت موقت استفاده نماید .