دستورات كلي مديريت حسابرسي

هرگونه اطلاعاتي كه ممكن است درحسابرسي‌هاي بعدي نيز مورد استفاده داشته باشد بايد درپرونده دائمي حسابرسي برحسب فهرست مندرجات آن درج شود و ساير اطلاعات درپرونده جاري حسابرسي بايگاني ‌شود.

4-     روشهاي كار كه درموسسه مورد رسيدگي از لحاظ عمليات گوناگون بكار مي‌رود بايستي قبل از شروع رسيدگيها براي حسابرس معلوم و مشخص باشد . درموسسات بزرگ و متوسط بخصوص درصورتيكه كنترل‌هاي داخلي سيستماتيك برقرار شده باشد، بهترين راه انجام اين كار تكميل پرسشنامه كنترل داخلي است كه به طريق حرفه‌اي و قابل قبول تهيه شده باشد، ولي درساير موسسات اين روش احتمالاً سود بخش نبوده و بهتر است از روش تهيه يادداشت استفاده كرد. دراين حالت لازم است يادداشتها طوري تهيه شود كه همواره قابل استفاده بوده و برحسب اقتضاء قابل تكميل باشد . درهرصورت از طريق نمودار سازماني بايستي حدود وظائف و مسئوليتها مشخص شده و درموارد ضروري نمونه امضاء مسئولين نيز درپرونده درج گردد.

بهرحال بايستي توجه داشت كه كفايت يا عدم كفايت كنترلهاي داخلي بطور قابل توجهي برنحوه حسابرسي ، دامنه و حدود رسيدگيها ممكن است تاثير بگذارد وليكن حداقل بايستي تعريف و تخصيص مسئوليتها، تفكيك وظائف ، حفاظت از دارائيها ، حدود اختيارات و نحوه تصويب معاملات ، حصول اطمينان از صحت عمليات مالي و حسابداري و رسيدگيهاي داخلي و كنترل مديريت را شامل گردد .

5-     درنتيجه دربعضي موارد ممكن است رسيدگيها بطور صددرصد انجام گيرد، ليكن معمولاً بعلت كثرت تعداد معاملات، عمليات حسابرسي از طريق نمونه‌برداري و بطور آزمايشي و با اتكاء بركنترلهاي داخلي شركت صاحبكار انجام مي‌گيرد. دراين حالات كاربرگهاي مربوطه حسابرسي بايستي به روشني نشان دهد كه چه درصدي از عمليات ، مورد رسيدگي قرارگرفته است و چه رابطه‌اي بين نتايج حاصله از آزمايشهاي انجام شده وكل جمعيت آماري ممكن است وجود داشته باشد. مديرو شريك مسئول حسابرسي بايد مشخص‌ كنند كه با توجه به مراجع بين‌المللي حسابرسي، درصد معاملات رسيدگي شده درشرائط موجود كافي مي‌باشد وگرنه بايستي دامنه رسيدگي گسترش داده شود .

دستورات كلي مديريت حسابرسي

6-      بعضي از صاحبكاران بجاي سيستم‌هاي دستي ، از كامپيوتر براي ثبت معاملات استفاده مي‌‌نمايند. اين امر برنحوه كلي حسابرسي تاثير نمي‌گذارد ليكن ممكن است روشهاي رسيدگي درمواردي تفاوت كند. درنتيجه لازم است با بررسي ويژگيهاي نرم‌افزارهاي مربوطه ، حسب مورد نسبت به تعديل يا تغيير برخي از قسمتهاي برنامه‌هاي حسابرسي با نظر مدير مسئول كار اقدام گردد. ضمن آنكه دراينگونه موارد لازم است نمودار سازماني قسمت خدمات كامپيوتري ، برنامه كار كامپيوتر و پرسشنامه‌هاي كنترل داخلي توسط سرپرست ارشدي كه درامور سيستمهاي كامپيوتري وارد باشد تهيه و بررسي آن توسط مدير يا شريك مسئول آشنا به سيستمهاي كامپيوتري انجام گردد .

7-     فرم و مندرجات صورتهاي مالي مورد گزارش بايستي با توجه به شخصيت حقوقي موسسه مورد رسيدگي و با توجه به مورد استفاده صورتهاي مالي و مقررات قانوني تهيه گردد. بطور كلي فرم‌هاي پيش‌بيني شده دراستانداردهاي حسابداري (1)، (2) و (6) بايستي براي تهيه صورتهاي مالي اكثر موسسات بكارگرفته شود. درصورتيكه موسسه مورد رسيدگي از فرم ديگري براي تهيه صورتهاي مالي اساسي استفاده كرده ، لازم است دلائل آن دقيقاً مشخص گرديده و درپرونده درج گردد. بعلاوه صورتهاي مالي نهائي كه گزارش حسابرس نسبت به آنها صادر مي‌شود ، بايستي بنحو صحيح از طرف مقامات ذيربط موسسه مورد رسيدگي امضاء شده و رسميت داشته باشد .

همچنين حسب مورد با توجه به نحوه انتخاب يا انتصاب حسابرس، لازم است نسبت به فرم گزارشهائيكه نهايتاً تهيه خواهد شد (گزارش حسابرسان ـ گزارش بازرس ـ گزارش مخصوص بازرس ـ گزارش مديريت) با شريك‌مسئول هماهنگي بعمل آمده و چنانچه صورتهاي مالي و گزارشهاي حسابرسي نهايتاً مورد استفاده حسابرس ديگري قرارخواهد گرفت (مثلاً براي اداره مركزي، يا درصورت تلفيق حسابها) لازم است تقاضاها و دستورات خاص حسابرسان مذكور مورد توجه قرارگيرد.

بعنوان ابزاري خوب براي برنامه‌ريزي صحيح رسيدگيها كه به نوبه خود از اهم استانداردهاي پذيرفته شده و متداول حسابرسي ميباشد، لازم است كه عمليات حسابرسي قبل از شروع كار از لحاظ مدت‌زماني كه براي انجام شايسته هرقسمت احتمالاً‌ به مصرف خواهد رسيد بودجه‌بندي شده و براي اجراي هريك از سرفصل‌هاي برنامه، پرسنل مناسب قبلاً درنظر گرفته شود. بلافاصله بعد از شروع كار بهتراست بودجه تهيه شده مورد بررسي و درصورت لزوم تجديدنظر قرارگرفته و دستياران مناسب تا اختتام كار درنظر گرفته شوند . پس از خاتمه حسابرسي بعنوان يك روش پسنديده ، سرپرست حسابرسي بايد ساعات واقعي مصروفه براي انجام هرقسمت را (كه درطي دوره انجام كار بايد تجزيه و تحليل شود) با بودجه برآوردي قبلي مقايسه نموده و نسبت به كارآئي زمان مصرفي درمقام مقايسه با ساعات بودجه شده اظهارنظر نمايد.

بهترين موقع براي تهيه طرح اوليه و بودجه حسابرسي سال بعد نيز درهمين موقع ميباشد.

قبل از شروع كار سطح اهميت بايستي طبق دستورالعمل مربوطه توسط مدير يا سرپرست ارشد كار محاسبه و حسب‌مورد درجريان كار و براساس رسيدگيها مورد بازنگري و تجديدنظر قرارگيرد. دقت كنيد مستندات مربوطه بايستي درپرونده جاري منعكس و دلائل تجديدنظر و تغييرات بعمل آمده حسب مورد درسوابق حسابرسي درج گردد.

درمواردي كه موسسه هم مسئوليت حسابرسي مستقل و بازرسي قانوني را برعهده دارد و هم بنابه مقررات قانوني مسئوليت حسابرسي مالياتي شركت را برعهده دارد، بايستي درهنگام انجام رسيدگيها و بمنظور جلوگيري از دوباره‌كاري بخشي از رسيدگيها تواماً انجام گردد. لذا لازم است دراينگونه موارد برنامه حسابرسي مالياتي هم مدنظرگرفته و رسيدگيهاي مربوطه حسب مورد درجريان رسيدگيهاي معمول و يا بطور جداگانه انجام شوند .

پس از اختتام رسيدگيهاي هربخش، فرم مربوط به نتيجه‌گيري از رسيدگيها بايستي توسط مسئولين مربوطه به امضاء برسد. امضاء اين فرم به منزله آنستكه رسيدگيهاي بعمل آمده طبق برنامه حسابرسي شواهد كافي براي اظهارنظر درمورد حساب مورد رسيدگي را فراهم آورده است. مديركار قبل از امضاء فرم بايستي اطمينان حاصل نمايد كه رسيدگيها طبق برنامه مورد نظر و به نحو احسن و بصورت كامل صورت پذيرفته است. نمونه اين فرم بهمراه ساير فرم‌هاي حسابرسي دراين مجموعه ارائه شده است .

رديف

1

2

3

اقدامات قانــونـي

هــــدف

هدف از اين قسمت از اين برنامه حسابرسي آن است كه اطمينان حاصل شود كه موارد قانوني و اساسنامه‌‌اي درخلال سال مورد رسيدگي به نحو صحيح اجرا گرديده و هرگونه تخلفات و يا اقداماتي كه طبق قانون بايد گزارش شود ، روشن گردد . اين رسيدگيها اعم ازآنكه شركت و يا يكي از شركاء يا سهامداران به سمت بازرس منصوب شده باشنديا خير، بايد صورت گيرد تا چنانچه بازرس شخص ديگري نيز باشد، موارد با ايشان درميان گذارده شده و درصورت ضرورت درگزارش مديريت كه پس از اختتام حسابرسي تهيه ميشود ، درج شود.

رسيدگي‌هــــا

يك نسخه از صورتجلسات هيات مديره و همچنين يك نسخه از صورتجلسات مجامع عمومي را كه از تاريخ حسابرسي قبلي تاكنون تشكيل گرديده اخذ و پس از مطالعه درپرونده دائمي درج نمائيد.

نكات عمده‌اي را كه درحسابرسي‌هاي آينده نيز بايد به آنها توجه شود از صورتجلسات فوق استخراج نموده و بطور خلاصه دركاربرگ مربوطه درپرونده دائمي يادداشت كنيد.

رديف

5

6

7

رسيدگي كنيد كه تصميمات كليه جلسات اعم از هيات مديره و يا مجامع عمومي با توجه به حدنصاب‌هاي مندرج در اساسنامه و همچنين قانون تجارت به نحو صحيح اتخاذ شده است. چنانچه ايرادي از اين لحاظ مشاهده مي‌شود، مراتب را جهت درج درگزارش مديريت يادداشت كنيد و درصورتيكه موارد مهم ميباشد مطلب را بلافاصله به شريك مسئول حسابرسي اطلاع دهيد تا هرگونه اقدامي كه ضرورت داشته باشد انجام گيرد.

رسيدگي كنيد كه صورتجلسات مذكور طبق مقررات اساسنامه درروزنامه رسمي و همچنين روزنامه كثيرالانتشار تعيين شده جهت آگهي‌هاي موسسه مورد رسيدگي درج شده باشد . موارد ايراد را جهت گزارش‌دهي يادداشت كنيد.

چنانچه اساسنامه شركت درخلال سال مورد رسيدگي تغييرنموده است ، نسخه‌اي از تغييرات مذكور را اخذ و درقسمت مربوطه پرونده دائمي حسابرسي درج كنيد. موارد تغيير را مطالعه كرده و نكات مهمي را كه درحسابرسي جاري يا حسابرسي‌هاي آينده بايد مورد توجه قرارگيرد ، يادداشت كنيد .

رديف

9

10

11

12

درصورتيكه حق حضور درجلسات هيات مديره پرداخت مي‌شود ، رسيدگي كنيد كه حق حضور  درجلسات طبق مصوبات مربوطه محاسبه شده و جمع مبالغ پرداختي دريادداشتهاي صورتهاي مالي افشاء شده باشد.

چنانچه درخلال سال مورد رسيدگي هيات مديره جديد انتخاب و منصوب شده‌اند، رسيدگي كنيد كه مقررات اساسنامه و قانون تجارت از لحاظ نحوه انتخاب و احتمال وجود محدوديتها رعايت شده باشد . همين كنترل را از لحاظ انتخاب و انتصاب بازرس نيز انجام دهيد. چنانچه دوره هيات مديره به اتمام رسيده ولي هيات مديره جديدي انتخاب نشده‌اند مراتب را يادداشت نمائيد .

رسيدگي‌كنيد كه حداقل تعداد سهامي كه اعضاي هيات مديره شركت بايستي طبق اساسنامه دارا باشند را دراختيار داشته و چنانچه مقررات قانون و اساسنامه از اين لحاظ رعايت نشده باشد مراتب را يادداشت كنيد.

رسيدگي‌ كنيد كه سهام وثيقه به تعدادي كه طبق اساسنامه شركت بايد از طرف هريك از اعضاي هيات مديره به صندوق شركت سپرده شود ، نزد صندوق توديع شده و سهام مذكور را بازرسي كنيد . هرنوع كم و كسر و يا ايرادي را كه از اين لحاظ مشاهده مي‌كنيد جهت گزارش‌دهي يادداشت كنيد .

رديف

14

15

16

چنانچه هريك از اعضاي هيات مديره مطابق قرارداد خدمت انجام وظيفه مي‌نمايد ، نسخه‌اي از قرارداد مربوطه را اخذ و ضميمه پرونده دائمي نمائيد و رسيدگي كنيد كه مفاد آن درسال مورد رسيدگي به نحو صحيح اجرا و رعايت شده باشد. هرگونه ايراد را جهت گزارش‌دهي يادداشت كنيد.

هرگونه قرارداد و يا موافقتنامه عمده‌اي كه از لحاظ عمليات شركت و يا مسائل مالي با اهميت تلقي شده و درخلال سال مورد رسيدگي به امضاء رسيده است را دقيقاً مطالعه و نكات عمده آنرا كه از لحاظ صورتهاي مالي شركت موثر مي‌باشند يادداشت كنيد و دقت نمائيد كه درسال مورد رسيدگي به نحو صحيح اجرا شده باشد.

رسيدگي ‌كنيد كه اين نوع قراردادها و يا موافقتنامه‌ها به نحو صحيح به تصويب هيات مديره و درصورت لزوم مجمع عمومي صاحبان سهام رسيده باشد.

خلاصه‌اي از وضعيت قراردادهائي را كه به اختلاف منتج گرديده‌اند با ذكر موارد اختلاف تهيه و درپرونده جاري حسابرسي درج نمائيد.

رديف

18

طبق فرم استاندارد حسابرسي تائيديه‌اي از مقامات صلاحيتدار موسسه مورد رسيدگي اخذ نمائيد كه طي آن جامعيت صورتهاي مالي از لحاظ فرم و محتوي و كليه يادداشتهاي پيوست آنها و صحت كليه مبالغ و مصاديق طبق آخرين اطلاعاتي كه دراختيار مقامات مسئول موسسه مورد رسيدگي ميباشد قيد شده باشد. دراين تائيديه بخصوص دقت كنيد كه هرگونه اقلام مندرج درصورتهاي مالي كه طبق قضاوت و يا برآورد مقامات مسئول تعيين شده است به صراحت با ذكر مبالغ و مصاديق قيد گردد. دقت نمائيد درموارديكه موسسه حسابرسي رايمند و همكاران هم بازرس قانوني و هم حسابرس مستقل شركت مي‌باشد، از فرم جداگانه‌اي براي اين منظور استفاده مي‌گردد .

رديف

1

2

3

اهـــداف

اهداف اصلي بررسي كلي صورتهاي مالي به شرح زير مي‌باشند :

–     حصول اطمينان از اينكه روشهاي رسيدگي لازم درمورد دفاتر و سوابق حسابداري موسسه مورد رسيدگي انجام شده و صورتهاي مالي به نحو مناسب از آنها استخراج گرديده‌اند.

–     حصول اطمينان از اينكه بررسي تحليلي صورتهاي مالي به طور مناسب انجام شده است .

–     حصول اطمينان از اينكه درتهيه صورتهاي مالي، استانداردهاي حسابداري و مفاهيم گزارشگري مالي و نيز مقررات قانون تجارت رعايت شده است.

روشهاي رسيدگي

استخراج صورتهاي مالي

تعديلات عمده انجام شده را از روي دفتر روزنامه به استناد حسابداري تعيين و اقلام قابل توجه و غيرعادي آن را با مدارك مثبته مورد بررسي قراردهيد .

تعيين نمائيد كه آيا تناوب و ماهيت تعديلات حاكي از نقاط ضعف قابل توجه است يا خير. اثرات احتمالي اين نقاط ضعف برعمليات حسابرسي را مورد ملاحظه قراردهيد.

انتقال اقلام از دفتر روزنامه به دفتر كل و از دفتر كل به دفتر روزنامه را مورد رسيدگي قراردهيد.

رديف

5

6

7

استخراج تراز آزمايشي / پيش‌نويس صورتهاي مالي را كنترل و صحت محاسبات آن را مورد رسيدگي قراردهيد.

بررسي تحليلي

صورت آمار و ارقام مهم خلاصه 5 ساله صورتهاي مالي را تهيه/ به روز نمائيد و نسبتهاي حسابداري مربوطه را براي سال مورد رسيدگي محاسبه كنيد.

درنشستي با مديريت موسسه مورد رسيدگي:

الف)  علل هرگونه تغييرات قابل توجه بين اقلام صورتهاي مالي دردوره جاري و دوره قبل و بودجه دوره جاري را جويا شويد .

ب)    نسخه‌اي از گزارشهاي داخلي خاص مديريت را كه توسط موسسه مورد رسيدگي تهيه مي‌شود (در صورت وجود) اخذ و درباره تغييرات قابل توجه، توضيحات لازم را كسب نمائيد .

ج )   درباره علل تغيير نسبتهاي حسابداري قابل توجه تحقيق بعمل آوريد.

د )   ملاحظه كنيد كه آيا استفاده از روشهاي رسيدگي موردنظر منجر به ارائه توضيحات كافي درباره علل تغييرات فوق مي‌گردد يا خير.

رديف

9

10

11

12

13

با تكميل چك‌ليست اطلاعاتي كه بايد درصورتهاي مالي افشاء گردد بررسي نمائيد آيا صورتهاي مالي و يادداشتهاي مربوط به آن كليه اطلاعات مقرر درقانون تجارت و اصول متداول حسابداري را افشاء مي نمايد.

پيشامدهاي احتمالي

ادعاهاي احتمالي خسارات ، دعاوي حقوقي احتمالي و ساير سودها و زيانهاي واقعي و احتمالي را از مسئولين مربوط جويا شده و صورتجلسات هيات مديره و غيره را مورد بررسي دقيق قراردهيد.

تائيديه‌هاي بانكي، قراردادهاي اجاره و ساير اسناد حقوقي از جمله صورتحساب حق‌الزحمه مشاورين حقوقي صاحبكار را بررسي نمائيد.

با اخذ تائيديه‌ مستقل از مشاورين حقوقي صاحبكار ، سودها يا زيانهاي احتمالي مورد اطلاع آنان را مورد ملاحظه قراردهيد .

كاربرگ تهيه صورتهاي مالي

كاربرگ تهيه صورتهاي مالي طبق فرم پيوست از صاحبكار دريافت و پس از بررسي دراين بخش نگهداري گردد.

دستورات كلي مديريت حسابرسي

رديف

14

15

16

17

18

19

صورتجلسات هيات مديره، مجامع‌عمومي و اساسنامه

اهداف اين بخش از رسيدگيها به شرح زير مي‌باشد:

الف ) حصول اطمينان از اين كه مقررات قانون تجارت دررابطه با تشكيل جلسات هيات مديره و مجامع عمومي رعايت شده است .

ب )   حصول اطمينان از اين كه عمليات موسسه مورد رسيدگي ، با مصوبات مندرج درصورتجلسات مزبور مطابقت مي‌كند.

ج )    حصول اطمينان از اينكه مفاد اساسنامه رعايت گرديده است .

روشهاي رسيدگي

فتوكپي صورتجلسات را دريافت و ضمن بررسي نكات و مصوبات آن ، نسخه‌اي از آن را درپرونده دائمي نگهداري كنيد.

كليه صورتجلساتي را كه دررسيدگيها مورد بررسي قرارگرفته‌اند با انعكاس تاريخ و عطف كاربرگ رسيدگي مشخص كنيد.

ساير مواردي كه دررسيدگيهاي آزمايشي مورد بررسي قرارگرفته‌اند از نظر اجراي مصوبات هيات مديره ، بررسي كنيد و با قراردادهاي مربوطه(حسب مورد) تطبيق دهيد.

درباره مواردي مصوبات هيات مديره و مجامع كه رعيات و عملي نشده ، تحقيق كنيد و نتيجه را دركاربرگي يادداشت نمائيد.

رعايت مقررات قانون تجارت دررابطه با جلسات را كنترل نمائيد.