استاندارد حسابداري شماره 30

• هدفاستاندارد حسابداري 30 الزام واحد به افشا مواردی در صورت­های مالی است که استفاده­کنندگان را قادر به ارزیابی :

الف) اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت و عملکرد مالی واحد؛

ب) ماهیت و میزان ریسک­های ایجاد شده به واسطه ابزارهای مالی که واحد در طول دوره و در پایان دوره گزارشگری در معرض آن قرار گرفته است و چگونگی مدیریت آن ریسک­ها به وسیله آن.

• اصول این استاندارد متمم اصول ارائه شده برای شناسایی، اندازه­گیری و ارائه دارایی­ها و بدهی­های مالی در استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 28 با عنوان« ابزارهای مالی: ارائه» و استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 با عنوان« ابزارهای مالی: شناخت و اندازه­گیری»، است.

دامنه کاربرداستاندارد حسابداري 30

• این استاندارد باید برای تمامی واحدها و ابزارهای مالی اجرا شود، به جز:

الف) منافع واحدهای تحت کنترل به صورت وابسته یا مشارکت خاص که بر اساس استانداردهای حسابداری بخش عمومی شماره­های6، 7و 8 به حساب گرفته می­شوند.اگرچه، در برخی موارد، استانداردهای حسابداری بخش عمومی شماره­های 6، 7و 8 به واحد اجازه داده تا منافع دستگاه­های تحت کنترل به صورت وابسته یا مشارکت خاص را بر اساس استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 به حساب گیرند. در این­گونه موارد، واحد باید الزامات این استاندارد را اجرا کند. همچنین واحد باید این استاندارد را برای تمامی مشتقات مربوط به منافع دستگاه­های تحت کنترل به صورت وابسته یا مشارکت خاص اجرا کند مگر آنکه آن موارد حائز شرایط تعریف ابزار سرمایه­ای در استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 28 باشند.

ب) حقوق و تعهدات کارمندان ناشی از طرح­های مزایای شغلی که بر اساس استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 25 اجرا می­شود.

ج) حقوق و تعهدات ناشی از قراردادهای بیمه­ای. اگرچه، این استاندارد در موارد زیر اجرا می­شود:

1) موارد فرعی گنجانده شده در قراردادهای بیمه چنانچه استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 دستگاه دولتی را ملزم به به حساب گرفتن جداگانه آن کرده باشد.

2) منتشرکننده قراردادهای ضمانت مالی چنانچه منتشرکننده در شناسایی و اندازه­گیری آن قراردادها استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 را بکارگیرد، اما باید استانداردهای حسابداری ملی و بین­المللی مربوط به قراردادهای بیمه را اجرا کند چنانچه منتشرکننده آن استانداردها را برای شناسایی و اندازه­گیری آنها برگزیند.

علاوه بر موارد بندهای 1 و 2 فوق، یک واحد می­تواند این استاندارد را برای قراردادهای بیمه که شامل انتقال ریسک مالی هستند، بکار گیرد.استاندارد حسابداري شماره 20

د) ابزارهای مالی، قراردادها، و تعهدات برطبق معاملات پرداخت­های مبتنی بر سهم که استاندارد حسابداری ملی و بین­المللی مربوط به آن بکار گرفته می­شود، به جز قراردادهای مربوط به دامنه بندهای 4 تا 6 استاندارد بین­المللی بخش عمومی شماره 29، که آن استاندارد بکار گرفته می­شود.

ه) ابزارهایی که لازم است به عنوان ابزارهای سرمایه­ای براساس بند 15 و 16 یا بند 17و 18 استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 طبقه­بندی شوند.

• این استاندارد برای ابزارهای مالی شناخته شده و شناخته نشده کاربرد دارد. ابزارهای مالی شناسایی شده شامل دارایی­های مالی و بدهی­های مالی هستند که در دامنه استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 قرار می­گیرند. ابزارهای مالی شناسایی نشده شامل برخی ابزارهای مالی می­شوند که اگرچه خارج از دامنه استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 هستند، ولی در دامنه کاربرد این استاندارد قرار می­گیرند( همچون برخی از الزامات وام­ها)
• این استاندارد همچنین برای قراردادهای مربوط به خرید و فروش اقلام غیرمالی که در دامنه کاربرد استاندارد حسابداری بخش عمومی شماره 29 قرار می­گیرند، کاربرد دارد.
• این استاندارد برای تمامی دستگاه­های بخش عمومی به جز بنگاه­های تجاری دولتی کاربرد دارد.
• مقدمه استانداردهای بین­المللی حسابداری بخش عمومی منتشره به وسیله هیات استانداردهای بین­المللی حسابداری بخش عمومی تشریح می­کند که بنگاه­های تجاری دولتی استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی منتشره توسط هیات تدوین استانداردهای بین­المللی حسابداری را بکار می­گیرند. بنگاه­های تجاری دولتی در استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 1 تحت عنوان ارائه صورت­های مالی تعریف شده­اند.

تعریف استاندارد حسابداري 30

• واژه­های زیر با معانی مشخص شده در این استاندارد بکار می­روند:

ریسک اعتباری ریسکی است که یک طرف ابزار مالی، زیان مالی را برای طرف مقابل به علت ادا نکردن تعهدات، ایجاد خواهد کرد.

ریسک ارزی ریسک نوسان ارزش منصفانه یا آتی جریان­های نقدی ابزار مالی به علت تغییر در نرخ تبدیل خارجی.

ریسک نرخ بهره ریسک نوسان ارزش منصفانه یا آتی جریان­های نقدی ابزار مالی به علت تغییر در نرخ بهره بازار.

ریسک تسویه ریسکی است که واحد قادر به عمل به تعهدات مرتبط با بدهی­های مالی نباشد که باید به وسیله پرداخت وجه نقد یا سایر دارایی­های مالی تسویه شود.استاندارد حسابداري شماره 30

وام­های پرداختنی شامل بدهی­های مالی به غیر از پرداختنی­های تجاری کوتاه مدت در شرایط اعتباری معمولی .

ریسک بازار ریسک نوسان ارزش منصفانه یا آتی جریان­های نقدی ابزار مالی به علت تغییر در نرخ­های (قیمت­های) بازار. ریسک بازار شامل سه نوع ریسک اعتباری، ریسک نرخ بهره و دیگر ریسک­های مرتبط با قیمت می­شود.

دیگرریسک­های قیمت ریسک نوسان ارزش منصفانه یا آتی جریان­های نقدی ابزار مالی به علت تغییر در قیمت­های بازار(به غیر مواردی که ناشی از ریسک نرخ بهره یا ریسک اعتباری باشد.)، خواه آن تغییرات ناشی از عوامل خاص ابزار مالی منحصربه فرد باشد یا منتشرکننده آن، یا عواملی که بر روی تمامی ابزارهای مالی مشابه که در بازار مبادله می­شوند.

زمانی که طرفین به طور متقابل قادر به پرداخت نباشند در صورتی که بر اساس قرارداد این حق وجود دارد، دارایی مالی سررسید گذشته است.

واژه‌هاي تعريف شده در ساير استانداردهای بين‌المللي حسابداري بخش عمومي با همان معاني ذكر شده در آن استانداردها، در اين استاندارد مورد استفاده قرار مي‌گيرند و در  واژه‌نامه اصطلاحات تعريف شده منتشره نيز به صورت جداگانه چاپ شده­اند.

طبقات ابزارهای مالی و سطح افشا

• زمانی که این استاندارد افشا به­وسیله طبقه ابزار مالی را ملزم می­کند، واحد باید ابزارهای مالی را به طبقاتی که متناسب با ماهیت اطلاعات افشا شده است، گروه­بندی کند و مشخصات آن ابزارهای مالی را نیز به حساب گیرد. واحد باید اطلاعات کافی به منظور ایجاد زمینه مناسب برای تطبیق خطی اقلام ارائه شده در ترازنامه، ارائه کند.

اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت مالی و عملکرد مالی

• واحد باید اطلاعاتی را افشا کند تا استفاده­کنندگان صورت­های مالی قادر باشند اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت مالی و عملکرد مالی را ارزیابی کنند.

صورت وضعیت مالی(ترازنامه)

طبقه بندی دارایی­ها و بدهی­های مالی

• ارزش دفتری هریک از طبقه­های زیر، همان­طور که در استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 تعریف شده است، در متن ترازنامه یا یادداشت­های همراه باید افشا شود:

الف) دارایی­های مالی به ارزش منصفانه به همراه مازاد یا کسر، که به صورت جداگانه  1) ابزارهایی که بر مبنای شناخت اولیه به حساب گرفته می­شوند و2) ابزارهایی که به عنوان آماده برای معامله (سریع­المعامله) بر اساس استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 طبقه­بندی می­شوند، را نشان می­دهد.استاندارد حسابداري شماره 20

ب) سرمایه­گذاری­های نگهداری شده تا سررسید

ج) وام­ها و دریافتنی­ها

د) دارایی­های مالی آماده برای فروش

ه)  بدهی­های مالی به ارزش منصفانه به همراه مازاد یا کسری، که به صورت جداگانه  1) مواردی که بر مبنای شناخت اولیه به حساب گرفته می­شوند و2) مواردی که به عنوان نگهداری شده برای فروش (سریع­المعامله) بر اساس استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 طبقه­بندی می­شوند، را نشان می­دهد.

و) بدهی­های مالی که به بهای مستهلک شده اندازه­گیری می­شوند.

دارایی­ها و بدهی­های مالی به ارزش منصفانه به همراه مازاد یا کسری

• چنانچه واحدی یک وام یا دریافتنی (یا گروهی از وام­ها و دریافتنی­ها ) را به ارزش منصفانه به همراه مازاد یا کسری شناسایی کند، باید موارد زیر را افشا کند:

الف) بیشترین میزان ریسک اعتباری مربوط به یک وام یا دریافتنی( یا گروهی از وام­ها و دریافتنی­ها) در پایان دوره گزارشگری.

ب) مقداری که به وسیله ابزارهای مشتقه مربوط و ابزارهای مشابه، بیشترین میزان ریسک اعتباری را بتوان کاهش داد.

ج) میزان تغییرات ،در طول دوره و به صورت تجمعی، در ارزش منصفانه یک وام یا دریافتنی (یا گروهی از وام­ها یا دریافتنی­ها) که قابل انتساب به تغییرات در ریسک اعتباری دارایی مالی است که در قالب موارد زیر قابل تعیین است:

1) به عنوان میزان تغییرات در ارزش منصفانه آن که قابل انتساب به تغییرات در وضعیت بازار که منجر به افزایش ریسک بازار می­شود، نیست.استاندارد حسابداري شماره 20

2) با استفاده از روش­های انتخابی یک واحد اعتقاد دارد میزان تغییرات در ارزش منصفانه­ای که قابل انتساب به تغییرات در ریسک اعتباری آن دارایی است، صادقانه­تر ارائه کرده است.

تغییرات در وضعیت بازار که منجر به افزایش در ریسک بازار می­شود شامل تغییرات در نرخ بهره واقعی، نرخ کالاها، نرخ ارز خارجی، یا شاخص قیمت­ها یا نرخ­ها است.

د) میزان تغییرات روی داده در ارزش منصفانه هریک از ابزارهای مشتقه اعتباری مربوط یا ابزارهای مشابه که در طول یک دوره و به طور انباشته ، از زمانی­که یک وام یا دریافتنی شناسایی شده است.

13- چنانچه واحد بدهی مالی را به ارزش منصفانه به همراه مازاد یا کسری مطابق بند 10 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 شناسایی کند، باید موارد زیر را افشا کند:

الف) میزان تغییرات، در طول دوره و به طور انباشته، در ارزش منصفانه بدهی مالی که قابل انتساب به تغییرات در ریسک اعتباری آن بدهی است که در قالب موارد زیر قابل تعیین است:

• به عنوان میزان تغییرات در ارزش منصفانه آن که قابل انتساب به تغییرات در وضعیت بازار که منجر به افزایش ریسک بازار می­شود،نیست. (پیوست الف، بند AG4)
• با استفاده از روش­های انتخابی که یک واحد اعتقاد دارد میزان تغییرات در ارزش منصفانه­ای که قابل انتساب به تغییرات در ریسک اعتباری آن بدهی است، صادقانه­تر ارائه کرده است.

تغییرات در وضعیت بازار که منجر به افزایش ریسک بازار می­شود دربرگیرنده تغییرات در نرخ بهره واقعی، قیمت ابزار مالی سایر واحدها، نرخ کالاها، نرخ ارز خارجی، یا شاخصی از قیمت­ها یا نرخ­ها. برای قراردادهایی که شامل unit-linking Feature هستند، تغییرات در وضعیت بازار شامل تغییرات در عملکرد وجوه سرمایه­گذاری داخلی و خارجی مربوط می­شود.استاندارد حسابداري  30

ب) تفاوت بین ارزش دفتری بدهی­های مالی و مقداری که واحد بر اساس قرارداد ملزم به پرداخت آن در سررسید به دارندگان تعهد است.

14- واحد باید موارد زیر را نیز افشا کند:

الف) روش­هایی که به منظور تطابق با الزامات بند 12 (ج) و 13(الف) مورد استفاده قرار داده است.

ب) چنانچه واحد معتقد است که افشای انجام شده به منظور تطبیق با الزامات بندهای 12(ج) و 13(الف)، تغییرات در ارزش منصفانه دارایی مالی یا بدهی مالی که قابل انتساب به تغییرات در ریسک اعتباری آن­هاست را به زور صادقانه ارائه نمی­دهد، دلایلی که منجر به چنین نتیجه­گیری شده و همچنین عواملی که معتقد است مربوط هستند را باید افشا کند.

تجدید طبقه­بندی

15- چنانچه واحدی دارایی مالی خود را (بر طبق بندهای 60 تا 63 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی) تجدید طبقه­بندی کند که بر اساس

الف) بهای تمام شده یا بهای مستهلک شده به جای ارزش منصفانه؛ یا

ب) ارزش منصفانه به جای بهای تمام شده یا بهای مستهلک شده؛

اندازه­گیری شده است، باید میزان تجدید طبقه­بندی به داخل و خارج از هر طبقه و علت تجدید طبقه­بندی را افشا کند.

16- چنانچه واحدی دارایی مالی را خارج از طبقه ارزش منصفانه بر اساس مازاد یا کسری مطابق با بندهای 55 یا 57 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29، یا خارج از طبقه آماده برای فروش مطابق با بند 58 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 تجدید طبقه­بندی کند، باید موارد زیر را افشا کند:استاندارد حسابداري  30

الف) مقداری تجدید طبقه­بندی شده به داخل و خارج از هر طبقه

ب) برای هریک از دوره­های گزارشگری تا زمان حذف، ارزش دفتری و ارزش منصفانه برای تمامی دارایی­های مالی که در طول دوره های گزارشگری جاری و گذشته تجدید طبقه­بندی شده­اند.استاندارد حسابداري 30

ج) چنانچه دارایی مالی بر اساس بند 55 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 تجدید طبقه­بندی شد، شرایط نادر و حقایق و موقعیت­هایی که نشان­دهنده آن است که آن شرایط نادر است .

د) برای دوره گزارشگری زمانی­که دارایی مالی تجدید طبقه­بندی شده است، ارزش منصفانه سود یا زیان غیرعملیاتی دارایی مالی شناسایی شده در مازاد یا کسری یا در خالص دارایی­ها/ ارزش ویژه در همان دوره گزارشگری و در دوره گزارشگری قبلی.

ه) برای هر دوره گزارشگری متعاقب (به دنبال) تجدید طبقه­بندی (شامل دوره گزارشگری که دارایی مالی در آن تجدید طبقه­بندی شده است) تا زمان حذف دارایی مالی، ارزش منصفانه سود یا زیان غیرعملیاتی که در مازاد یا کسری یا در خالص دارایی­ها/ ارزش ویژه شناسایی خواهد شد، چنانچه دارایی مالی تجدید طبقه­بندی نشده است و سود و زیان غیر­عملیاتی و درآمد و هزینه در مازاد یا کسری شناسایی می­شود؛ و

و) نرخ بهره موثر و مقدار پیش­بینی شده جریان­های نقدی که واحد انتظار دارد بازیافت کند، در تاریخ تجدید طبقه­بندی دارایی مالی.

حذف

17- واحد ممکن است دارایی­های مالی خود را به طریقی منتقل کند که تمام یا قسمتی از آن دارایی­های مالی شرایط لازم برای حذف را دارا نباشند ( بندهای 17-39 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 را ببینید). واحد باید برای هر طبقه از آن دارایی­های مالی موارد زیر را افشا کند:استاندارد حسابداري شماره 20

الف) ماهیت دارایی­ها

ب) ماهیت مخاطرات و مزایای مالکیت برای قسمتی که واحد در معرض آن قرار می­گیرد.

ج) زمانی که واحد شناسایی تمامی دارایی­ها را ادامه می­دهد، ارزش دفتری دارایی­ها، و بدهی­های مربوطه؛ و

د) زمانی که واحد شناسایی دارایی­ها را به میزان مشارکت مستمر در آنها ادامه می­دهد، ارزش دفتری کل دارایی­های اصلی، میزان دارایی­هایی که واحد شناسایی آنها را ادامه می­دهد، و ارزش دفتری بدهی­های مربوطه.

وثیقه (تضمین)

18- واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) ارزش دفتری دارایی­های مالی که به عنوان وثیقه بدهی­ها یا بدهی­های احتمالی گرو گذاشته شده است، شامل مقادیری که بر اساس بند 39(الف) استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 تجدید طبقه­بندی شده است؛ و

ب) شرایط و وضعیت­های مرتبط با وثیقه­گذاری مربوطه.

19- زمانی که واحدی وثیقه نگهداری می­کند ( از دارایی­های مالی و غیرمالی) و اجازه گرو­گذاری مجدد و فروش آن وثیقه در نبود ناتوانی در پرداخت به وسیله مالک آن وجود داشته باشد، واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) ارزش منصفانه وثیقه نگهداری شده

ب) ارزش منصفانه هریک از وثایق فروخته شده یا مجددا گروگذاری شده، و اینکه آیا واحد تعهدی نسبت به بازگرداندن آن دارد یا خیر؛ واستاندارد حسابداري شماره 20

ج) شرایط و موقعیت­های مرتبط با نحوه استفاده از وثیقه.

حساب ذخیره زیان­های اعتباری

20- زمانی که دارایی­های مالی به علت زیان­های اعتباری کاهش ارزش می­یابند و واحد این کاهش ارزش را در حساب جداگانه­ای ثبت می­کند ( به عنوان مثال حساب ذخیره مورد استفاده به منظور ثبت انفرادی کاهش ارزش یا حساب­های مشابه مورد استفاده برای ثبت تجمعی کاهش ارزش دارایی­ها) به جای اینکه به طور مستقیم ارزش دفتری دارایی را کاهش دهد، باید صورت تطبیق تغییرات در آن حساب را در طول دوره برای هر طبقه از دارایی­های مالی افشا کند.

ابزارهای مالی مرکب به همراه مشتقات چندگانه(Embedded)

21- چنانچه واحدی ابزاری را منتشر کند که شامل جزء بدهی و هم حقوق مالکانه است ( بند 33 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 28 را ببینید) و آن ابزار به همراه مشتقات چندگانه باشد که ارزش آن­ها مستقل است( همچون ابزار بدهی قابل بازخرید و قابل تبدیل callable convertible)، واحد باید وجود چنین ویژگی­هایی را افشا کند.استاندارد حسابداري 30

قصور در پرداخت و نقض قرارداد

22- برای وام­های پرداختنی شناسایی شده در پایان دوره گزارشگری، واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) جزئیات مربوط به ناتوانی در بازپرداخت در طول دوره در مورد اصول، بهره، وجوه استهلاکی، یا شرایط بازپرداخت آن دسته از وام­های پرداختنی

ب) ارزش دفتری وام­های پرداختنی که توانایی بازپرداخت آن وجود ندارد در پایان دوره گزارشگری؛ و

ج) آیا ناتوانی در بازپرداخت رفع شده است، یا در مورد شرایط وام­های پرداختنی مجدداَ مذاکره شده است، قبل از اینکه صورت­های مالی اجازه انتشار پیدا کنند.

23- چنانچه در طول دوره گزارشگری، شرایط نقض قرارداد وام به جز موارد ذکر شده در بند 22 وجود داشته باشد، واحد باید اطلاعاتی مشابه با الزامات بند 22 را افشا کند چنانچه این موارد نقض­ به وام­دهنده اجازه داده باشد تا درخواست بازپرداخت پیش از موعد را بدهد (مگر موارد نقض رفع شده باشند، یا در مورد شرایط وام مجدداَ مذاکره شده باشد، یا قبل از پایان دوره گزارشگری باشد.) استاندارد حسابداري 30

صورت عملکرد مالی

بخش­های مربوط به درآمد، هزینه، سود غیرعملیاتی و زیان غیرعملیاتی

24- واحد باید موارد زیر را در مورد درآمدها، هزینه، سود غیرعملیاتی یا زیان غیرعملیاتی در صورت عملکرد مالی یا یادداشت­های پیوست افشا کند:

الف) سود یا زیان غیرعملیاتی خالص در مورد:

• دارایی­ها یا بدهی­های مالی به ارزش منصفانه به همراه مازاد یا کسری، که به طور جداگانه مقادیر تعیین شده بیش از شناسایی اولیه در مورد دارایی­ها و بدهی­های مالی را نشان دهد، و مقادیر دارایی­های مالی و بدهی­های مالی که بر اساس استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 به عنوان نگهداری شده برای معامله طبقه­بندی می­شوند.
• دارایی­های مالی آماده برای فروش، که به طور جداگانه مقادیر سود یا زیان غیرعملیاتی شناسایی شده در خالص دارایی­ها/ ارزش ویژه طی دوره و مقادیر تجدید طبقه­بندی شده از خالص دارایی­ها که به طور مستقیم در مازاد یا کسری دوره شناسایی شده است را نشان دهد.
• سرمایه­گذاری­های نگهداری شده تا سررسید
• وام­ها و دریافتنی­ها؛ و
• بدهی­های مالی که به بهای مستهلک شده اندازه­گیری شده­اند.

ب) کل هزینه و درآمد بهره (که با استفاده از روش نرخ بهره موثر محاسبه شده است) برای دارایی­ها یا بدهی­های مالی که به ارزش منصفانه در مازاد یا کسری شناسایی نشده­اند.

ج) درآمد و هزینه (FEE) ( به غیر از مقادیری که در تعیین نرخ بهره موثر مدنظر قرار می­گیرند) ناشی از:

1) دارایی­ها یا بدهی­های مالی که به ارزش منصفانه در مازاد یا کسری شناسایی نشده­اند.

2) امین یا سایر فعالیت­های وکالتی که منجر به نگهداری یا سرمایه­گذاری دارایی­ها از طرف افراد، امانت­داران، طرح­های مزایای بازنشستگی، و سایر موسسات؛

د) درآمد بهره دارایی­های مالی کاهش ارزش یافته که مطابق با بند AG126 از استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29، تعهد شده است.

ه) مقادیر مربوط به زیان کاهش ارزش برای هر طبقه از دارایی مالی.

سایر موارد افشا

رویه­های حسابداری استاندارد حسابداري 30

25- بر طبق بند 132 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 1، یک واحد در خلاصه­ای از رویه­های حسابداری بااهمیت، مبنا یا مبناهای اندازه­گیری مورد استفاده به منظور تهیه صورت­های مالی و سایر رویه­های حسابداری مورد استفاده که به منظور درک صورت­های مالی مربوط هستند را افشا می­کند.

حسابداری پوششی ( تامینی)

26- واحد باید موارد زیر را به طور جداگانه برای هر نوع از اقدامات تامینی(پوششی) توصیف شده در استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 30 (به عنوان مثال، ارزش منصفانه اقدامات تامینی، جریان وجوه اقدامات تامینی، و اقدامات تامینی خالص سرمایه­گذاری در عملیات­های خارجی) افشا کند:استاندارد حسابداري شماره 20

الف) توصیفی از هریک از انواع اقدامات تامینی؛

ب) تشریحی از ابزارهای مالی تعیین شده به عنوان ابزار تامینی(پوششی) و ارزش منصفانه آن­ها در پایان دوره گزارشگری؛ و

ج) ماهیت ریسک­هایی(مخاطراتی) که پوشش داده شده­اند.

27- برای جریان وجه نقد اقدامات تامینی(پوششی)، واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) دوره­ای که انتظار می­رود جریان­های وجوه نقد روی دهد و زمانی­که انتظار می­رود تا بر مازاد یا کسری تاثیر گذارد.

ب) تشریحی از هریک از مبادلات پیش­بینی شده که حسابداری پوششی در گذشته مورد استفاده قرار گرفته است، اما انتظار نمی­رود که برای مدت بیشتری روی دهد.

ج) مقداری که در خالص دارایی­ها/ حقوق مالکانه در طول دوره شناسایی شده است.

د) مقداری که از خالص دارایی­ها/ حقوق مالکانه تجدید طبقه­بندی شده است و در مازاد یا کسری دوره منظور شده است، به طوری که مقدار مربوط به هریک از اقلام سطری صورت عملکرد مالی را نشان دهد؛ و

ه) مقداری که از خالص دارایی­ها/ حقوق مالکانه در طول دوره حذف شده است و در بهای اولیه یا سایر ارزش دفتری دارایی یا بدهی غیرمالی که تحصیل یا وقوع آن (incurrence) یک اقدام تامینی (پوششی) وابسته به مبادلات پیش­بینی شده احتمالی است، منظور شده است. a hedged highly probable forecast transaction.

28- واحد باید به طور جداگانه موارد زیر را افشا کند:

الف) در ارزش منصفانه اقدامات تامینی(پوششی)، سود یا زیان غیرعملیاتی:

• برای ابزار پوششی (تامینی)
• برای اقلام پوششی قابل انتساب به ریسک پوششی

ب) عدم کارایی شناسایی شده در مازاد یا کسری که ناشی از وجوه نقد پوششی هستند؛ و

ج) عدم کارایی شناسایی شده در مازاد یا کسری که ناشی از اقدامات پوششی خالص سرمایه­گذاری در عملیات خارجی است.استاندارد حسابداري شماره 20

ارزش منصفانه

29- به جز موارد مطرح در بند 35 برای هر طبقه از دارایی­ها و بدهی­های مالی (رجوع شود به بند 9)، واحد باید ارزش منصفانه آن طبقه از دارایی­ها و بدهی­ها را به گونه­ای افشا کند که قابلیت مقایسه با ارزش­های دفتری آن را فراهم کند.

30- در افشای ارزش منصفانه، واحد باید دارایی­ها و بدهی­های مالی را گروه­بندی کند، اما باید آنها را به میزانی گرد کند(متعادل کند) که ارزش­های دفتری آن­ها در ترازنامه متعادل باشد.

31- واحد برای هر طبقه از ابزارهای مالی باید روش­ها و زمان استفاده از فن ارزشیابی، مفروضات مورد استفاده به منظور تعیین ارزش منصفانه هر طبقه از دارایی­ها و بدهی­های مالی را افشا کند. به عنوان مثال، چنانچه قابل اجرا باشد، واحد باید اطلاعات مربوط به مفروضات مرتبط با نرخ­های پیش­پرداخت، نرخ­ زیان­های اعتباری پیش­بینی شده، و نرخ­های بهره یا تخفیف را افشا کند. چنانچه در فن­های مربوط به ارزشیابی تغییراتی انجام شده باشد، واحد باید آن تغییرات و دلایل مرتبط با آن را افشا کند.

32-  به منظور افشای الزامات بند 33، واحد باید اندازه­گیری­های ارزش منصفانه را بر اساس سلسله مراتب ارزش منصفانه که منعکس کننده اهمیت ورودی­های مورد استفاده در انجام آن اندازه­گیری­هاست، طبقه بندی کند. سلسله مراتب ارزش منصفانه باید دارای سطوح زیر باشد:

الف) ارزش اظهارشده(quoted) (تعدیل نشده) در بازار فعال برای دارایی­ها یا بدهی­های یکسان (سطح یک)

ب) ورودی­ها به جز ارزش اظهارشده در سطح یک که برای آن دارایی یا بدهی به طور مستقیم (یعنی قیمت) یا غیر مستقیم (یعنی ارزش­های بدست آمده از قیمت) مشاهده شده است، (سطح دو)؛ و

ج) ورودی­های دارایی و بدهی که مبتنی بر داده عینی در بازار نباشد (ورودی­های غیرعینی) (سطح 3)

سطح در سلسله مراتب ارزش منصفانه که در داخل آن کلیت اندازه­گیری ارزش منصفانه خلاصه شده است، باید بر مبنای پایین­ترین سطح ورودی که از لحاظ کلیت برای اندازه­گیری ارزش منصفانه با اهمیت است، تعیین شود. بدین منظور، اهمیت یک ورودی در برابر کلیت اندازه­گیری ارزش منصفانه مورد بررسی قرار می­گیرد. چنانچه اندازه­گیری ارزش منصفانه با استفاده از ورودی­های عینی انجام شود که نیازمند تعدیل با اهمیت بر مبنای ورودی­های غیرعینی است، آن اندازه­گیری جزو اندازه­گیری­های سطح 3 محسوب می­شود. ارزیابی اهمیت ورودی خاص به منظور اندازه­گیری کامل ارزش منصفانه، نیازمند قضاوت، در نظر گرفتن عوامل خاص مربوط به آن دارایی یا بدهی است.

33- برای اندازه­گیری ارزش منصفانه شناسایی شده در ترازنامه (صورت وضعیت مالی) واحد باید برای هر طبقه از ابزارهای مالی موارد زیر را افشا کند:

الف) سطحی از سلسله مراتب ارزش منصفانه که در آن کلیت مربوط به اندازه­گیری­های ارزش منصفانه خلاصه شده، تفکیک اندازه­گیری­های ارزش منصفانه مطابق با سطوح تعریف شده در بند 32.

ب) هر گونه انتقالات با اهمیت بین سطح 1 و سطح 2 از سلسه مراتب ارزش منصفانه و دلایل انجام این انتقالات. انتقالات به هر سطح با به طور جداگانه از انتقالات از هر سطح افشا شود. بدین منظور، اهمیت باید با توجه به مازاد یا کسری و کل دارایی­ها یا بدهی­ها مورد قضاوت قرار گیرد.

ج) برای مبناهای اندازه­گیری­ ارزش منصفانه در سطح 3، تطبیق مانده­های اول دوره و پایان دوره، که به طور جداگانه تغییرات در طول دوره قابل انتساب به موارد زیر را افشا کند:

1) کل سود یا زیان غیرعملیاتی برای دوره­ای که در مازاد یا کسری شناسایی شده است، و تشریحی از قسمتی از صورت عملکرد مالی که آنها ارائه شده­اند؛

2) کل سودیا زیان غیرعملیاتی شناسایی شده در خالص دارایی­ها/ ارزش ویژه؛

3) خریدها، فروش­ها، انتشار، و تسویه (هرنوع از جابه­جایی­ها باید به طور جداگانه افشا شود)؛ و

4) انتقالات انجام شده به سطح 3 یا از آن (همانند انتقالات قابل انتساب به تغییرات در عینی بودن داده­های بازار) و دلایل انجام آن انتقالات. برای انتقالات با اهمیت، انتقال به سطح 3 باید به طور جداگانه از انتقالات از سطح 3 افشا و بحث شود.استاندارد حسابداري 30

د) میزان کل سود یا زیان غیرعملیاتی برای دوره­ ارائه شده در بند ج قسمت (1) بالا که در مازاد یا کسری لحاظ شده است که قابل انتساب به سود یا زیان غیرعملیاتی مربوط به دارایی­ها و بدهی­های نگهداری شده در پایان دوره گزارشگری بوده و تشریحی از قسمتی که آن سودهای غیرعملیاتی یا زیان­های غیرعملیاتی در صورت عملکرد مالی  ارائه شده است.

ه) برای مبناهای اندازه­گیری ارزش منصفانه در سطح 3، چنانچه یک یا تعدادی از ورودی­ها بر اساس مفروضات منطقی ممکن، به طور با اهمیتی ارزش منصفانه را تغییر دهد، واحد باید این حقیقت را بیان نموده و آثار آن تغییرات را افشا کند. واحد همچنین باید چگونگی محاسبه تاثیر این تغییرات در مفروضات منطقی ممکن را افشا کند. بدین منظور، قضاوت در مورد اهمیت باید بر اساس مازاد یا کسری، و کل دارایی­ها یا بدهی­ها یا، زمانی که تغییرات در ارزش منصفانه در خالص دارایی­ها/ حقوق مالکانه شناسایی می­شود، کل حقوق مالکانه انجام شود.استاندارد حسابداري 30

واحد باید افشای کمی الزامات این بند را به صورت جدول ارائه کند مگر آنکه شکل دیگری از ارائه مناسب­تر باشد.

34- چنانچه بازار ابزار مالی فعال نباشد، واحد باید با استفاده از فن­های ارزشیابی ارزش منصفانه را محاسبه کند ( به بندهای AG106 تا AG112 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 مراجعه کنید). در غیر این صورت، بهترین شواهد در مورد ارزش منصفانه در شناخت اولیه، قیمت معامله است (یعنی ارزش منصفانه مابه­ازای دریافتی یا پرداختی)، مگر این که شرایط ذکر شده در بند AG108 از استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 محقق شود. آن بند بیان می­کند که بین ارزش منصفانه در شناخت اولیه و مقادیر تعیین شده در آن تاریخ از طریق محاسبات فن­های ارزشیابی، می­تواند تفاوت وجود داشته باشد. چنانچه چنین تفاوتی روی دهد، واحد باید بر اساس هر طبقه از ابزارهای مالی موارد زیر را افشا کند:

الف) رویه­های حسابداری مورد استفاده برای شناسایی آن تفاوت در مازاد یا کسری به منظور انعکاس تغییر در عوامل (شامل زمان) که مشارکت کنندگان در بازار در قیمت­گذاری مدنظر قرار می­دهند( به بند AG109 از استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 رجوع شود)؛ واستاندارد حسابداري 30

ب) تفاوت انباشته که باید در مازاد یا کسری در ابتدا یا پایان دوره شناسایی شود و صورت تطبیق تغییرات در مانده­های این تفاوت­ها.

35- افشای ارزش منصفانه نیازمند موارد زیر نیست:

الف) زمانی­که ارزش دفتری تقریبی منطقی از ارزش منصفانه باشد، به عنوان مثال، برای ابزارهای مالی همچون دریافتنی­ها و پرداختنی­های معاملاتی کوتاه­مدت.

ب) برای سرمایه­گذاری در ابزارهای مالکانه که فاقد ارزش اظهارشده در یک بازار فعال هستند، یا ابزارهای مشتقه مرتبط با آن ابزار مالکانه که به بهای تمام شده مطابق با استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 29 شناسایی می­شوند زیرا ارزش منصفانه آنها را به طور اتکاپذیر نمی­توان اندازه­گیری کرد؛ و

ج) برای قراردادهایی که دارای ویژگی مشارکت اختیاری هستند، چنانچه ارزش منصفانه آن ویژگی را نتوان به گونه­ای اتکاپذیر اندازه­گیری کرد.

36- در نمونه­های تشریح شده در بند 35ب و ج ، واحد باید اطلاعات را به منظور کمک به استفاده­کنندگان از صورت­های مالی افشا کند تا بتوانند قضاوت خود را در مورد دامنه تفاوت ممکن بین ارزش دفتری آن دارایی­ها و بدهی­های مالی و ارزش منصفانه آنها، انجام دهند. این افشا شامل:

الف) این حقیقت که اطلاعات ارزش منصفانه برای این ابزارها افشا نشده است چون ارزش منصفانه آنها به گونه­ای اتکاپذیر قابل اندازه­گیری نیست؛استاندارد حسابداري 30

ب) تشریحی در مورد ابزارهای مالی، ارزش دفتری آنها، و توضیحی در مورد اینکه چرا ارزش منصفانه را نمی­توان به گونه­ای اتکاپذیر اندازه­گیری کرد؛

ج) اطلاعات در مورد بازار برای آن ابزارها؛

د) اطلاعات راجع به اینکه چگونه واحد در نظر دارد تا ابزارهای مالی را واگذار کند؛ و

ه) چنانچه ابزارهای مالی که در گذشته امکان اندازه­گیری ارزش منصفانه آن­ها به گونه­ای اتکاپذیر وجود نداشته است، حذف شوند، ارزش دفتری آن­ها در تاریخ حذف، و میزان سود یا زیان غیرعملیاتی شناسایی شده آن­ها باید افشا شود.

وام­های توافقی (دارای امتیاز) (Concessionary loans)

37- وام­های دارای امتیاز توسط واحدها با شرایطی پایین­تر از شرایط رایج بازار اهدا می­شوند. نمونه­هایی از وام­های دارای امتیاز اهدا شده توسط واحدها دربرگیرنده وام­های اعطایی به کشورهای توسعه یافته، مزرعه­های کوچک، وام­های دانشجویی که به منظور افزایش کیفیت دانشجویان برای تحصیل دانشگاهی به آن­ها اهدا می­شود، و وام­های خانگی که به خانواده­های با درآمد پایین اهدا می­شوند. درمورد وام­های دارای امتیاز اهدا شده واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) صورت تطبیق بین ارزش­های دفتری افتتاح شده و بسته شده آن وام­ها ، شامل:

• ارزش اسمی وام­های اعطایی جدید طی دوره
• تعدیلات ارزش منصفانه انجام شده نسبت به شناسایی اولیه
• وام­های تمدید شده در طول دوره
• زیان­های کاهش ارزش شناسایی شده
• هر نوع افزایش در طول دوره در ارزش تنزیل شده ناشی از گذشت زمان؛ و
• سایر تغییرات.

ب) ارزش اسمی وام­ها در پایان دوره؛

ج) هدف و شرایط انواع گوناگون وام­ها؛ و

د) مفروضات ارزش­گذاری.استاندارد حسابداري 30

ماهیت و دامنه مخاطرات ناشی از ابزارهای مالی

38- واحد باید اطلاعاتی را افشا کند که استفاده­کنندگان از صورت­­های مالی را قادر سازد ارزیابی مناسبی از ماهیت و دامنه ریسک­های مربوط به ابزارهای مالی که واحد در پایان دوره گزارشگری نشان می­دهد، داشته باشند.

39- الزامات افشای مربوط به بندهای 40 تا 49 بر روی ریسک­هایی تمرکز دارند که مربوط به ابزارهای مالی و چگونگی مدیریت آن­هاست. این ریسک­ها معمولا شامل، ریسک اعتباری، ریسک تسویه، و ریسک بازار می­شوند ولی محدود به این موارد نیست.استاندارد حسابداري 30

افشاهای کیفی

40- برای هر نوع ریسک مربوط به ابزارهای مالی، واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) حدود ریسک و چگونگی افزایش آن

ب) اهداف، سیاست­ها و فرآیندهای مدیریت ریسک و روش­های مورد استفاده برای اندازه­گیری آن؛ و

ج) هر گونه تغییراتی در موارد (الف) و (ب) از دوره قبل.

افشاهای کمی

41- برای هر یک از انواع ریسک مربوط به ابزارهای مالی، واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) اطلاعات کمی خلاصه شده درباره حدود ریسک در پایان دوره گزارشگری. این افشا باید بر مبنای اطلاعات داخلی تهیه شده برای مدیران اصلی واحد باشد ( همانطور که در استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 20 با عنوان افشای اشخاص وابسته تشریح شده است) به عنوان مثال، هیات مدیره واحد یا مدیر اجرایی اصلی واحد.

ب) الزامات افشای بندهای 43-49، که در دامنه مورد (الف) قرار نمی­گیرد، مگر اینکه ریسک بااهمیت نباشد. (به بندهای 45-47 استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 1 برای بحث در مورد اهمیت مراجعه کنید)

ج) میزان تجمیع ریسک(Concentrations of risk) چنانچه در موارد (الف) و (ب) بیان نشده باشد.

42- چنانچه اطلاعات کمی افشا شده در پایان دوره گزارشگری حاکی از حدود ریسک واحد در طول دوره نباشد، واحد باید اطلاعات بیشتری ارائه کند که بیان کننده آن باشد.

43- واحد باید موارد زیر را برای هر طبقه از ابزارهای مالی افشا کند:

الف) میزانی که به بهترین شکل بیشترین دامنه مربوط به ریسک اعتباری دا در پایان دوره گزارشگری ارائه می­کند بدون اینکه هرگونه وثایق نگهداری شده یا سایر ابزارهای اعتباری به حساب گیرد (همانند توافق­نامه­های خالص که به منظور ایجاد پوشش بر اساس استاندارد بین­المللی حسابداری بخش عمومی شماره 28 کفایت نمی­کنند)؛

ب) با توجه به میزان افشا شده در مورد (الف)، تشریحی از وثایق نگهداری شده به عنوان اوراق بهادار و سایر ابزارهای اعتباری؛

ج) اطلاعاتی درباره کیفیت اعتباری دارایی­های مالی که مشمول کاهش ارزش و گذشت زمان سررسید نشده باشند؛و

د) ارزش دفتری دارایی­های مالی که مشمول گذشت زمان سررسید و کاهش ارزش شده و شرایط آنها در حال مذاکره است.استاندارد حسابداري 30

دارایی­های مالی که مشمول گذشت زمان سررسید یا کاهش ارزش هستند

44- واحد باید برای هر طبقه از دارایی­های مالی موارد زیر را افشا کند:

الف) تجزیه سنی دارایی­های مالی که شامل مرور زمان در پایان دوره گزارشگری هستند ولی مشمول کاهش ارزش نیستند.

ب) تحلیلی از دارایی­های مالی که به صورت انفرادی برای کاهش ارزش در پایان دوره گزارشگری تعیین شده­اند، شامل عواملی که واحد به منظور تعیین کاهش ارزش آن­ها در نظر می­گیرد؛ و

ج) برای مقادیر افشا شده در بند(الف) و (ب)، تشریحی از وثایق نگهداری شده به وسیله واحد به عنوان اوراق بهادار و سایر ابزارهای اعتباری و برآوردی از ارزش منصفانه آن­ها مگر اینکه مشمول کاهش ارزش باشند.استاندارد حسابداري 30

وثایق و سایر ابزارهای اعتباری تحصیل شده

45- زمانی­که واحدی دارایی­های مالی یا غیرمالی را در طول دوره به وسیله مالکیت وثایق نگهداری شده به عنوان اوراق بهادار یا اختیار سایر ابزارهای اعتباری (همچون ضمانت­نامه­ها)، تحصیل می­کند و آن دارایی­ها شرایط شناسایی بر اساس سایر استانداردها را دارند، واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) ماهیت و ارزش دفتری دارایی­های تحصیل شده؛

ب) زمانی که دارایی­ها به آسانی قابل تبدیل به وجه نقد نیستند، سیاست­های واحد برای کنارگذاری آن دارایی­ها یا برای استفاده از آن­ها در عملیات خود.استاندارد حسابداري شماره 20

ریسک تسویه

46- واحد باید موارد زیر را افشا کند:

الف) تحلیل سررسید برای بدهی­های مالی که جزو ابزارهای مشتقه نیستند( شامل قراردادهای ضمانت مالی صادر شده) که نشان­دهنده سررسید قراردادی باقیمانده باشد.

ب) تحلیل سررسید برای بدهی مالی ابزارهای مشتقه. تحلیل سررسید باید شامل سررسید قراردادی باقیمانده برای آن بدهی­های مالی ابزار مشتقه­ای باشد که سررسیدهای قراردادی برای درک زمان­بندی جریان­های نقدی آن­ها اساسی است. (رجوع شود به بند AG14)

ج) تشریحی از چگونگی مدیریت ریسک تسویه ذاتی در بند(الف) و (ب).

ریسک بازاراستاندارد حسابداري 30

تحلیل حساسیت

47- مگر در مواردی که واحد با بند 48 تطابق داشته باشد، باید موارد زیر را افشا کند:

الف) تحلیل حساسیت برای هر یک از انواع ریسک بازار که واحد در پایان دوره گزارشگری با آن مواجه است، که نشان دهد چگونه مازاد و کسری و خالص دارایی­ها/ حقوق مالکانه به وسیله تغییرات در متغیرهای مربوط ریسک که به طور منطقی در آن تاریخ قابل برآورد است، تحت تاثیر قرار می­گیرند.استاندارد حسابداري شماره 20

ب) روش­ها و مفروضات مورد استفاده به منظور انجام تحلیل حساسیت؛ و

ج) تغییرات از دوره­های قبل در روش­ها و مفروضات مورداستفاده، و دلایل آن تغییرات.

48- چنانچه واحدی تحلیل حساسیت را انجام دهد، همچون ارزش در معرض ریسک، که منعکس کننده وابستگی داخلی بین متغیرهای ریسک (به عنوان مثال نرخ­های بهره و نرخ­های تبدیل) و کاربرد آن­ها به منظور مدیریت ریسک­های مالی است، ممکن است آن تحلیل حساسیت را به جای تحلیل مطرح شده در بند 47 بکار گیرد. واحد همچنین باید موارد زیر را افشا کند:

الف) تشریحی از روش مورد استفاده در انجام تحلیل حساسیت، و معیارها و مفروضات اصلی زیربنای تهیه داده­ها؛ و

ب) تشریحی از هدف روش مورد استفاده و محدودیت­هایی که ممکن است از اطلاعاتی که به طور کامل منعکس کننده ارزش منصفانه دارایی­ها و بدهی­های مشمول است، ناشی شود.

سایر موارد افشا مربوط به ریسک بازار

49- زمانی که تحلیل­های حساسیت افشا شده مطابق با بندهای 47 و 48 نماینده (معرف) ماهیت ریسک ابزار مالی نباشد ( مثلا به علت اینکه حدود خطر پایان سال منعکس کننده حدود آن در طول سال نباشد)، واحد باید این حقیقت را به همراه دلایلی که معتقد است تحلیل حساسیت معرف نیست، افشا کند.

تاریخ بکارگیری استاندارد حسابداري 30

50-