١
نکات استاندارد 500 شواهد حسابرسی
هدف
1. هدف این نکات استاندارد شواهد حسابرسی ارائه استانداردها و راهنماییهاي لازم درباره انواع شواهد حسابرسی، کمیت وکیفیت شواهد
حسابرسی و روشهاي کسب این گونه شواهد در حسابرسی صورتهاي مالی است.
تعاریف
2. شواهد حسابرسی، یعنی همه اطلاعات مورد استفاده حسابرس براي رسیدن به نتایجی که نظر وي براساس آن اظهار
می شود. شواهد حسابرسی شامل اطلاعاتی است که از سوابق حسابداري زیربناي صورتهاي مالی و از منابع دیگرکسب
می شود.
از حسابرس انتظار نمی رود تمام اطلاعات موجود را بررسی کند. شواهد حسابرسی، که ماهیت انباشت شونده
دارد، شامل شواهدي است که با اجراي روشهاي حسابرسی کسب می شود و می تواند شواهد کسب شده از دیگر منابعی
چون حسابرسیهاي قبلی و روشهاي کنترل کیفیت مؤسسه براي پذیرش و حفظ صاحبکار را نیز دربر گیرد.
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
3. حسابرس برخی از شواهد حسابرسی را با آزمون سوابق حسابداري مانند تجزیه و تحلیل و بررسی، اجراي مجدد
روشهاي مورد عمل در فرایند گزارشگري مالی و مطابقت انواع اطلاعات مرتبط با موضوعی واحد، کسب می کند. حسابرس
با اجراي این قبیل روشهاي حسابرسی، می تواند سازگاري درونی سوابق حسابداري و تطبیق آنها با صورتهاي مالی را
معین نماید. با این وجود، چون سوابق حسابداري به تنهایی شواهد حسابرسی کافی، براي اظهارنظر حسابرس درباره
صورتهاي مالی فراهم نمی کند، لذا حسابرس شواهد حسابرسی دیگري کسب می کند.
سوابق حسابداري عموما شامل موارد زیر است: سوابق ثبت اولیه و سوابق پشتیبان آن، قراردادها و فاکتورهاي خرید و
فروش، دفاتر کل و معین، ثبتهاي دفتر روزنامه و اصلاحات طبقه بندي، کاربرگهاي الکترونیکی مورد استفاده براي
تخصیص هزینه ها، انجام محاسبات، تهیه صورت مغایرتها و موارد افشا.
اطلاعات دیگري که حسابرس می تواند به عنوان شواهد حسابرسی کسب کند عبارت است از صورتجلسات هیئت مدیره،تأییدیه هاي برون سازمانی، گزارشهاي تحلیلگران، اطلاعات مقایسه اي مربوط به رقبا، دستورالعمل کنترلهاي داخلی واطلاعات دیگري که به حسابرس اجازه می دهد با دلایل منطقی به نتیجه گیري لازم برسد.
مفاهیم شواهد کافی و مناسب
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
4. حسابرس براي این که بتواند به نتیجه گیري منطقی دست یابد و بر این اساس نظر حرفه اي خود را اظهار کند باید
شواهدي کافی و مناسببه دست آورد.کفایت، معیار سنجش کمیت شواهد حسابرسی است ومناسب بودن، معیار سنجش
کیفیت شواهد حسابرسی است. مقدار شواهد مورد نیاز حسابرسی به خطر تحریف وکیفیت شواهد حسابرسی بستگی
دارد. بنابراین، کفایت و مناسب بودن شواهد حسابرسی، دو موضوع مرتبط است. و تنها با کسب شواهد حسابرسی بیشتر،
کیفیت ضعیف آن لزوما جبران نمی شود.
٢
5. قابلیت اعتماد شواهد حسابرسی متاثر ازمنبع و ماهیت آن است و به شرایط کسب شواهد نیز بستگی دارد. قواعد کلی
زیر درباره قابلیت اعتماد شواهد حسابرسی می تواند سودمند باشد :
الف) شواهد حسابرسی کسب شده از منابع مستقل برون سازمانی قابل اعتمادتر است، ب) شواهد حسابرسی ایجاد شده
در واحد مورد رسیدگی، در صورت اثربخش بودن کنترلهاي داخلی آن واحد، قابل اعتمادتر است. پ) شواهد حسابرسی
که حسابرس مستقیماً کسب می کند قابل اعتمادتر ازشواهد حسابرسی است که به طور غیرمستقیم یا با استنتاج کسب
می شود. ت) شواهد حسابرسی که به شکلی مستند اعم از کاغذي، الکترونیکی و هرشکلی دیگر باشد، قابل اعتمادتر
است. ث) شواهد حسابرسی که با استفاده از اصل مدارك فراهم می شود، از شواهد حسابرسی که با استفاده از تصویر
مدارك یا دورنگار فراهم می گردد، قابل اعتمادتراست.
6. هرگاه حسابرس براي اجراي روشهاي حسابرسی از اطلاعات تهیه شده در واحد مورد رسیدگی استفاده کند، باید
شواهد حسابرسی درباره صحت و کامل بودن آن اطلاعات کسب کند. به منظور کسب شواهد حسابرسی قابل اعتماد
توسط حسابرس،لازم است اطلاعات زیربناي اجراي روشهاي حسابرسی به میزان کافی صحیح و کامل باشد.
7. کسب شواهد حسابرسی درباره صحت و کامل بودن اطلاعات تهیه شده به وسیله سیستم اطلاعاتی واحد مورد رسیدگی
را می توان همزمان با بکارگیري روشهاي حسابرسی درباره این اطلاعات به انجام رساند، البته به این شرطکه کسب شواهد
مذکور، بخشی لاینفک از روشهاي حسابرسی باشد. در شرایط دیگر، حسابرس ممکن است شواهد حسابرسی مربوط به
صحت و کامل بودن اطلاعات را از طریق آزمون کنترلهاي حاکم بر تهیه و نگهداري آن اطلاعات کسب کرده باشد.
8. حسابرس معمولاً از شواهد حسابرسی هماهنگ به دست آمده از منابع گوناگون یا با ماهیتهاي متفاوت، در مقایسه
بابررسی جداگانه هریک از آن شواهد، اطمینان بیشتري کسب می کند. افزون بر این،کسب شواهد حسابرسی از منابع
گوناگون یا با ماهیت متفاوت ممکن است بیانگرقابل اعتماد نبودن یکی از شواهد حسابرسی باشد.
9. حسابرس رابطه هزینه کسب شواهد حسابرسی را با سودمندي اطلاعات حاصل از آن، مورد توجه قرار می دهد. اما،
دشواري کسب شواهد یا هزینه آن، به خودي خود، مبنایی معتبر براي حذف یک روش حسابرسی بدون جایگزین
نمی باشد. لازم به ذکر است حسابرس به ندرتدرگیر تشخیص اصالت مستندات میشود.
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
10 .حسابرس معمولا ناگزیر است بر شواهدي اتکا کند که متقاعدکننده است و نه قطعی؛ از این رو، حسابرس براي کسب
اطمینان معقول، با شواهدي که متقاعدکننده نباشد، قانع نمی شود. حسابرس براي ارزیابی کافی و مناسب بودن
شواهدبه عنوان پشتوانه اظهارنظر حسابرسی، از قضاوت حرفه اي استفاده می کند و تردید حرفه اي را بکار می گیرد.
11 . حسابرس باید از ادعاهاي مدیریت در ارتباط با گروههاي معاملات، مانده حسابها و ارائه و افشا با چنان جزئیاتی
استفاده کند که مبنایی براي ارزیابی خطرهاي تحریف با اهمیت و طراحی و اجراي روشهاي حسابرسی لازم بدست آورد.
ادعاهاي مدیریت که توسط حسابرس مورد استفاده قرار می گیرد به شرح زیر طبقه بندي می شود:
٣
ادعاهاي مربوط به گروههاي معاملات و
رویدادهاي واقع شده
ادعاهاي مربوط به مانده حسابها در پایان
دوره
ادعاهاي مربوط به ارائه و افشا
وقوع وجود وقوع و حقوق مالکانه و تعهدات
کامل بودن حقوق مالکانه و تعهدات کامل بودن
صحیح بودن کامل بودن طبقه بندي و قابل فهم بودن
انقطاع زمانی ارزشیابی و تخصیص صحت و ارزشیابی
طبقه بندي – –
روشهاي کسب شواهد حسابرسی
12 . حسابرس با اجراي روشهاي حسابرسی در موارد زیر، شواهد حسابرسی لازم را براي نتیجه گیریهاي معقولی که مبناي
اظهارنظر حسابرسی قرار می گیرد،بدست می آورد :
الف) کسب شناخت از واحد مورد رسیدگی و محیط آن، ازجمله کنترلهاي داخلی آن، براي براورد خطرهاي تحریف
با اهمیت در سطح صورتهاي مالی و در سطح ادعاها (روشهاي برآورد خطر).
ب) آزمون اثربخشی کارکرد کنترلها در پیشگیري یا کشف و اصلاح تحریفهاي بااهمیت در سطح ادعاها (آزمون کنترلها).
پ ) کشف تحریفهاي با اهمیت در سطح ادعاها، این آزمونها شامل آزمون جزئیات گروههاي معاملات، مانده حسابها و
موارد افشا و نیز روشهاي تحلیلی می باشد (آزمونهاي محتوا).
13 . روشهاي براورد خطر، به خودي خود، شواهد حسابرسی کافی و مناسبی را براي اظهارنظر حسابرس فراهم نمی کند و
ازاین رو، با دیگر روشهاي حسابرسی، مانند آزمون کنترلها، در صورت ضرورت و آزمونهاي محتوا کامل می شود.
14 . آزمون کنترلها در دو حالت ضروري است. هرگاه براورد حسابرس از خطر، حاکی از اثربخشی کارکرد کنترلها باشد،
آنگاه حسابرس ملزم است براي پشتیبانی از براورد خطر، آن کنترلها را آزمون کند. و هرگاه آزمونهاي محتوا، به تنهایی
شواهد حسابرسی کافی و مناسبی را فراهم نکند.
15 . حسابرس، آزمونهاي محتوا را متناسب با براورد خطرهاي تحریف با اهمیت مربوط (شامل نتایج آزمون کنترلها،
در صورت اجرا) برنامه ریزي و اجرا می کند.
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
16 . نحوه استفاده از روشهاي حسابرسی توسط حسابرس،به زمینه کاربرد آنها بستگی دارد. در برخی شرایط، شواهد
حسابرسی کسب شده در حسابرسیهاي قبلی نیز می تواند شواهد حسابرسی مناسبی را فراهم کندبه شرطی که حسابرس
درباره تداوم مربوط بودن این شواهد، روشهاي حسابرسی لازم را اجرا کرده باشد.
17 . وارسی سوابق یا مدارك: وارسی شامل رسیدگی به سوابق یا مدارك درون سازمانی یا برون سازمانی است. وارسی
سوابق و مدارك،شواهد حسابرسی با درجات متفاوتی از قابلیت اعتماد فراهم می کند. تفاوت در قابلیت اعتماد شواهدبه
ماهیت و منبع آن و در مورد سوابق و مدارك درون سازمانی به اثربخشی کنترلهاي حاکم بر ایجاد آنبستگی دارد
غلامرضایی – کاظمی
٤
18 . وارسی داراییهاي مشهود: وارسی داراییهاي مشهود شامل مشاهده عینی آنهاست. وارسی داراییهاي مشهود
می تواند شواهد حسابرسی قابل اعتمادي را درباره وجود آنها فراهم کند، اما لزوما نمی تواند در مورد حقوق مالکانه و
تعهدات واحد مورد رسیدگی یا ارزش آن داراییها، شواهد حسابرسی فراهم کند.
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
19 . مشاهده: مشاهده به معناي نظاره کردن یک فرایند یا روش درحال اجرا توسط دیگران است. نظارت حسابرس بر
شمارش موجودي مواد و کالا توسط کارکنان واحد مورد رسیدگی یا مشاهده اجراي فعالیتهاي کنترلی، نمونه ایی از
مشاهده است. مشاهده، شواهدي را درخصوص عملکرد یک فرایند یا روش فراهم می کند، اما، به دلیل محدود بودن آن به
مقطع زمانی مشاهده و اثر احتمالی آن بر چگونگی اجراي فرایند یا روش مورد نظربا محدودیت همراه است.
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
20 . پرس وجو: پرس وجو به معناي جویاشدن اطلاعات از اشخاص آگاه درون سازمانی یا برون سازمانی است. پرس وجو
روشی است که به طورگسترده اي در حسابرسی استفاده می شود.
معمولاً پرس وجو به تنهایی نمی تواند شواهدکافی براي کشف تحریف بااهمیت در سطح ادعاها فراهم نماید. افزون براین،
پرس وجو به تنهایی براي آزمون اثربخشی کارکرد کنترلها کفایت ندارد لیکن با این وجود اغلب مکمل اجراي سایر
روشهاي حسابرسی است. در برخی موارد، پاسخهاي حاصل از پرس و جو می تواند مبنایی را براي تعدیل روشهاي
حسابرسی یا اجراي روشهاي بیشتر فراهم کند.
حسابرس درباره برخی موضوعات به منظور تأیید پاسخهاي شفاهی مدیریت به پرس و جوها، تاییدیه کتبی از آنان
دریافت می کند. براي مثال، در مواردي که دسترسی به سایر شواهد حسابرسی کافی ومناسب درباره موضوعات با اهمیت،
به طور معقول مورد انتظار نباشد یا دیگر شواهد کسب شده از کیفیت پایین تري برخوردار باشد، حسابرس معمولا تاییدیه
کتبی از مدیریت دریافت می کند
21 . تاییدخواهی: تاییدخواهی که گونه اي خاص از پرس و جو می باشد، عبارتست از فرایند کسب تاییدیه در مورد
اطلاعات یا شرایط موجود از راه مکاتبه مستقیم با اشخاص ثالث. تاییدیه ها اغلب درارتباط با مانده حسابها و اجزاي
تشکیل دهنده آنها مورد استفاده قرار می گیرد،اما لزومابه این موارد محدود نمی شود.
22 . محاسبه مجدد: محاسبه مجدد عبارتست از کنترل صحت محاسبات ریاضی موجود در سوابق و مدارك.
23 . اجراي مجدد: اجراي مجدد به معناي اجراي روشها یا کنترلهاي مورد استفاده در سیستم کنترل داخلی واحد مورد
رسیدگی به صورت مستقل توسط حسابرس است.
نکات استاندارد شواهد حسابرسی
24 . روشهاي تحلیلی: روشهاي تحلیلی عبارتست از ارزیابی اطلاعات مالی با استفاده از بررسی روابط منطقی بین
اطلاعات مالی، اطلاعات غیرمالی یا هر دو و نیز پی جویی نوسانات شناسایی شده و روابطی که با دیگر اطلاعات مربوط،
ناسازگار است یا از مبالغ پیش بینی شده، انحراف عمده اي دارد.
٥
