حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
تقریباً تمام واحدهای تجاری، وام می‌گیرند. یک واحد تجاری بسیار خوشنام ممکن است بتواند در برابر اسناد پرداختنی عادی از بانک وام بگیرد. برعکس، یک واحد تجاری با وضع مالی نامناسبتر ممکن است نتواند جز با وثیقه‌گذاری داراییهای به خصوص یا پذیرش شرایط محدودکننده، مانند توزیع نکردن سود، از بانک‌ها اعتبار دریافت کند.
بدهی‌های بلند مدت معمولاً از لحاظ مبلغ، هنگفت و مدت آنها 20 سال یا بیشتر است. اوراق قرضه، اوراق بهادار با وثیقه و اسناد پرداختنی (گاه، به وثیقه رهنی یا اموال) نمونه‌های بارز بدهی‌های بلند مدت است.
حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
پشتوانه اوراق قرضه شرکت‌ها معمولاً اعتبار شرکت است نه حقی نسبت به داراییهای مشخص آن. از آنجا که اوراق قرضه تقریباً تمام ویژگی‌های سایر اوراق بهادار شرکت را داراست، واژه اوراق بهادار در این فصل، اوراق قرضه و اوراق بهادار با وثیقه را دربرمی‌گیرد.حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
مدرک رسمی ایجاد اوراق قرضه را قرارداد انتشار اوراق قرضه[1] گویند. هنگامی که اعتباردهندگان، منابع مالی شرکت را به طور بلند مدت تأمین می کنند، اغلب نسبت به برقراری محدودیت‌های ویژه‌ای نیز اصرار می‌ورزند؛ برای مثال، قرارداد انتشار اوراق قرضه مقرر می‌دارد که شرکت نباید سود سهام اعلام کند
حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
مگر آن که سرمایه در گردش آن، از مبلغ معینی بیشتر باشد، تحصیل ماشین‌آلات و تجهیزات یا افزایش حقوق کارکنان رده مدیریت تنها به شرطی مجاز است که نسبت جاری شرکت، در سطح معینی حفظ شود یا سود خالص شرکت از مبلغ تعیین شده‌ای بیشتر گردد. ایجاد وجوه استهلاکی[2] یا وجوه بازخرید اوراق قرضه[3] ابزارهای دیگر برای حفاظت از منابع اعتباردهندگان است که در قرارداد انتشار اوراق قرضه پیش‌بینی می‌شود. در صورت تخطی از این شرایط، ممکن است طبق مفاد قرارداد انتشار اوراق قرضه، تمام بدهی حال گردد.حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
چگونگی برخورد حسابرسان با رسیدگی به بدهی‌های بهره‌دار
هدف‌های حسابرسان از حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار ، تعیین موارد زیر است:
- کفایت سیستم کنترل داخلی بدهی‌های بهره‌دار.
- اعتبار بدهی‌های بهره‌دار ثبت شده (رخداد و تعهد).
ثبت دفاتر بودن تمام بدهی‌های بهره‌دار (کامل بودن)
- صحت محاسبات ریاضی جداول پشتوانه بدهی‌های بهره‌دار و انطباق آنها با حساب‌های دفتر کل (صحت محاسبات ریاضی).
- درستی ارزشیابی بدهی‌های بهره‌دار.
- کفایت افشا و چگونگی ارائه بدهی‌های بهره‌دار در صورت‌های مالی.
حسابرسان همزمان با حسابرسی بدهی‌های بهره‌دار، شواهدی را درباره کفایت آزمون انقطاع معاملات دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی مربوط به این بدهی‌ها، حساب هزینه بهره، بهره‌های پرداختنی و حساب‌های صرف نیز کاربرد دارد. کمتر از واقع نشان داده شدن بدهی‌های بهره‌دار نیز همانند حساب‌های پرداختنی، به عنوان یک مشکل عمده و احتمالی حسابرسی تلقی می‌شود. تأییدیه استاندارد بانک کمک مناسبی برای کشف بدهی‌های ثبت نشده. حسابرسان در ارتباط با افشای بدهی‌های بهره‌دار باید از رعایت کامل مفاد قرارداد انتشار اوراق قرضه توسط شرکت، اطمینان یابند.حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
سیستم کنترل داخلی بدهی‌های بهره‌دار
مجوز هیأت مدیره اجازه ایجاد بدهی، سرآغاز سیستم مؤثر کنترل داخلی بدهی‌های بهره‌دار است. طبق اساسنامه شرکت‌ها، استقراض باید با تصویب هیأت مدیره باشد. در موارد نیاز به تأمین مالی، خزانه‌دار شرکت معمولاً گزارشی حاوی نیاز به وجوه نقد، اثر برآوردی استقراض بر عایدات آتی، وضعیت مالی برآوردی شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌های همان صنعت، چه پیش از استقراض چه بس از آن و راه‌های پیشنهادی برای تأمین آن وجوه را تهیه می‌کند.
حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
مجوز هیأت مدیره با توجّه به بررسی و تصویب موارد زیر صادر می‌شود: انتخاب بانک، نوع وثیقه، انتخاب امین، ثبت اوراق نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار، توافق با بانک‌های سرمایه‌گذاری، رعایت اساسنامه شرکت و پذیرش آن اوراق در بورس بهادار. پس از انتشار اوراق بهادار، گزارشی حاوی خالص مبلغ تحصیل شده و مصرف آن- تحصیل داراییهای ثابت، افزایش در سرمایه در گردش یا هر شکل دیگر- باید به هیأت مدیره شرکت ارائه شود.
استفاده از امین مستقل انتشار اوراق قرضه همواره برای تحصیل مبالغ هنگفت- معمولاً ده‌ها میلیون ریال- است. از این رو، تنها شرکت‌های به نسبت بزرگ اقدام به انتشار اوراق بهادار می‌کنند؛ شرکت‌های کوچک عموماً از طریق وام‌های رهنی یا سایر منابع مشابه، اقدام به تأمین مالی بلند مدت می‌نمایند. شرکتی که به اندازه لازم بزرگ باشد تا بتواند اوراق بهادار منتشر کند و بازار خوب و آماده‌ای برای فروش آن داشته باشد حتماً از خدمات یک بانک به عنوان امین مستقل[4] نیز استفاده می‌کند.حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
امین مستقل، مسئول حفاظت از منافع اعتباردهندگان است و باید رعایت مفاد قرارداد انتشار اوراق را توسط شرکت صادرکننده به طور مستمر مورد بررسی قرار دهد. به علاوه، مدارک تفصیلی مربوط به مشخصات و آدرس صاحبان اوراق بهادار را تهیه و تنظیم می‌کند، اوراق فروخته شده به دیگران را باطل و برای آنان اوراق جدید صادر می‌نماید، روش‌های لازم برای پیشگیری از انتشار بیش از اندازه اوراق بهادار را اجرا می‌کند، بهره اوراق را توزیع و در سررسید اوراق، مبلغ اصل اوراق را توزیع می‌کند. استفاده از امین مستقل، بسیاری از مشکلات کنترل‌های داخلی اوراق بهادار پرداختنی را برطرف می‌نماید. این واقعیت ک امین مستقل به داراییها یا مدارک حسابداری شرکت صادرکننده اوراق دسترسی ندارد و این واقعیت که امین مزبور یک مؤسسه مالی اعتباری بزرگ با مسئولیت قانونی نسبت به اعمال خود است، سبب تقویت سیستم کنترل داخلی می‌شود.
پرداخت بهره اوراق بهادار و اسناد پرداختنی ارزیابی کنترل‌های داخلی مربوط به اوراق بهادار و اسناد پرداختنی[5] توسط حسابرسان باید چگونگی پرداخت بهره‌های مربوط را نیز دربرگیرد. در مورد اسناد پرداختنی، دریافت‌کننده بهره ممکن است تنها یک شخص باشد و پرداخت بهره می‌تواند همانند هر پرداخت نقدی دیگر، کنترل شود.
بسیاری از شرکت‌ها تمام امور مربوط به اوراق بی‌نام[6] یا اوراق بانام[7] را به امین مستقل واگذار می‌کنند. از آنجا که شرکت، بابت تمام بهره ششماهه مربوط به کلیه اوراق، تنها یک برگ چک صادر می‌کند، کنترل داخلی بسیار مؤثری بدست می‌آید. در مورد اوراق بی‌نام (اوراق با کوپن)، امین مستقل پس از دریافت چک بهره، کوپن‌های ارائه شده را می‌پردازد، کوپن‌های پرداخت شده را باطل و آنها را به ترتیب شماره بایگانی می‌کند. شمارش دوباره‌ای از کوپن‌های پرداخت شده را باطل و آنها را به ترتیب شماره بایگانی می‌کند.
حسابرسی بدهی‌های بهره‌بردار
شمارش دوباره‌ای از کوپن‌ها چندی پس از پرداخت وجه آنها به عمل می‌آید؛ سپس کوپن‌ها از بین برده می‌شود و صورتمجلس انهدام آنها برای شرکت صادرکننده ارسال می‌گردد. امین مستقل کوششی برای تنظیم لیست اسامی دارندگان کوپن‌ها به عمل نمی‌آورد؛ زیرا، این گونه اوراق به صِرف دست به دست شدن، قابل انتقال است. در مواردی که برخی از کوپن‌ها به امین مستقل ارائه نشود، امین مستقل باید وجوه مربوط به آنها را تا زمان مقرر در قوانین، نگهداری کند. در مورد اوراق بانام، امین مستقل باید لیستی از دارندگان اوراق تهیه و نگهداری کند و چک بهره هر یک را همانند چک‌های سود سهام بین آنان توزیع نماید
[5] – منظور، اسناد پرداختنی با بهره است. این گونه اسناد در ایران رایج نیست- مترجم.
