نمونه‌هایی از چگونگی افشای شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان چند مرحله‌ای از فروش خالص شرکت کسر می‌شود تا سود ناخالص بدست آید. در صورت سود و زیان یک مرحله‌ای، بهای تمام شده کالای فروش رفته همراه با دیگر هزینه‌ها نشان داده می‌شود.
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
مشکلات مربوط به موجودی‌های مواد و کالا در حسابرسی نخستین
اولین نکته درخور توجّه، حسابرسی شده بودن یا نبودن شرکت صاحبکار توسط حسابرسان مستقل در سال قبل است. چنانچه بررسی کاربرگ‌های حسابرسی حسابرسان قبلی نشان‌دهنده رعایت استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی باشد، حسابرسان جانشین می‌توانند موجودی‌های ابتدای دوره صاحبکار را با کمترین میزان پی‌جویی بپذیرند. کمترین پی‌جویی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
الف- مطالعه و بررسی شیوه‌های ارزشیابی استفاده شده.
ب- بررسی مدارک موجودی‌ها.
پ- بررسی صورت‌های شمارش موجودی‌ها که در انبارگردانی سال قبل، از آن استفاده شده است.
ت- مقایسه گروه به گروه موجودی‌های ابتدا و پایان دوره.
چنانچه شرکت صاحبکار در سال قبل به طور رضایت‌بخشی حسابرسی نشده باشد، پی‌جویی موجودی‌های ابتدای دوره نه تنها شامل موارد یاد شده در بالا، بلکه مستلزم اقدامات زیر خواهد بود: (الف) مصاحبه با شخصی از شرکت صاحبکار که مسئول نظارت بر شمارش موجودی‌های ابتدای دوره بوده است، (ب) مطالعه و بررسی دستورالعمل کتبی که در برنامه‌ریزی شمارش موجودی‌های سال قبل به کار گرفته شده است، (پ) ردیابی تعداد زیادی از اقلام موجودی‌ها از برگه‌های شمارش یا صورت‌های شمارش موجودی‌ها به صورت خلاصه‌های نهایی شمارش موجودی‌ها،
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
(ت) آزمون مدارک سال قبل ثبت دایمی موجودی‌ها از طریق مراجعه به مدارک دریافت کالا و خروج کالا و (ث) آزمون منطقی بودن کل موجودی‌های ابتدای دوره در ارتباط با فروش، سود ناخالص و گردش موجودی‌ها. این گونه پی‌جویی‌ها گاه حسابرسان را از درستی مقادیر و منطقی بودن مبالغ موجودی‌های مواد و کالای ابتدای دوره به طور کامل مطمئن می‌کند؛
در برخی موارد نیز ممکن است تردیدهایی جدی نسبت به صحت و اعتبار مبلغ موجودی‌های ابتدایی دوره را برای حسابرسان به وجود آورد. در موارد اخیر، حسابرسان نخواهند توانست درباره صورت سود و زیان وصورت گردش وجوه نقد نظر مقبول ارائه کنند؛ اما، ممکن است بتوانند درباره ترازنامه نظر مقبول ارائه نمایند؛ زیرا، موجودی ابتدای دوره در این صورت مالی انعکاسی ندارد.
اطلاعات حسابرسی نشده بهای جایگزینی
در سال‌های با تورم دورقمی، سودمندی صورت‌های مالی مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی، توسط بیشتر سرمایه‌گذاران مورد تردید قرار می‌گیرد. آنان بر این باورند که صورت‌های مالی مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی باید با اطلاعات مکملی همراه باشد که آثار تغییر قیمت‌ها را بر سود و داراییهای عمده شرکت نشان دهد. از این رو، هیأت‌های استانداردهای حسابداری مالی[1] اقدام به انتشار بیانیه شماره 33 تحت عنوان «گزارش‌گری مالی و تغییر قیمت‌ها» کرده است.
بیانیه مزبور، افشای بهای تمام شده جایگزینی و اطلاعات مربوط به تغییر قیمت‌ها را توسط برخی از شرکت‌ها الزامی کرده است. یکی از الزامات اصلی این بیانیه، افشای بهای جایگزینی موجودی‌هاست. در نهایت، ارائه اجباری اطلاعات مربوط به بهای جایگزینی توسط هیأت استانداردهای حسابداری مالی لغو شد؛ اما، هنوز برخی از شرکت‌ها این اطلاعات را بنا به خواست خود، ارائه می‌کنند.
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
ارائه اطلاعات مکمل از لحاظ مطلوبیت ارائه صورت‌های مالی اساسی اجباری نیست. در نتیجه، به منظور اظهارنظر درباره صورت‌های مالی، حسابرسان مجبور به حسابرسی اطلاعات مکمل نیستند، حتی اگر افشای اطلاعات مکمل توسط هیأت‌های واضع استانداردهای حسابداری مالی و دولتی، ضروری اعلام شده باشد. هیأت استانداردهای حسابرسی، روش‌های محدودی را برای رسیدگی به آن دسته از اطلاعات مکمل پیش‌بینی کرده است که طبق بیانیه‌های استانداردهای حسابداری مالی، الزامی شده است.[2] حسابرسان در اجرای این روش‌ها باید اقدامات زیر را به عمل آورند:
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
حسابرسان، دیگر مجبور نیستند این روش‌ها را درباره اطلاعات بهای جایگزینی اعمال کنند؛ اما، شرکت‌هایی که بنا به خواست خود این گونه اطلاعات را ارائه می‌کنند، ممکن است اجرای این روش‌ها را از حسابرسان بخواهند.
در مواردی که از حسابرسان خواسته می‌شود که اطلاعات مکمل را بررسی کنند یا موظف به این کار باشند باید یک بند توضیحی به گزارش خود بیفزایند تا هر گونه 1) از قلم افتادگی اطلاعات ضروری، 2) موارد ارائه ناهماهنگ با الزامات بیانیه‌های استانداردهای حسابداری مالی و دولتی، 3) ناتوانی در تکمیل روش‌های بررسی یا 4) تردید شدید نسبت به انطباق این اطلاعات با رهنمودهای ارائه شده را بیان دارد. از آنجا که این اطلاعات مکمل از لحاظ مطولبیت ارائه صورت‌های مالی، ضروری شناخته نشده است، افزودن این بند اضافی نیز به معنای نظر غیر مقبول حسابرسان محسوب نمی‌شود.
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
اصطلاحاتی که در فصل 13 معرفی یا بر آن تأکید شده است.
اطلاعات بهای جایگزینی Replacement Cost Information این اطلاعات مکمل خواسته شده طبق بیانیه استانداردهای حسابداری مالی شماره 33. این اطلاعات می‌تواند در یادداشت‌های «حسابرسی نشده» همراه صورت‌های مالی یا در جداول مکمل ارائه شود. این مورد افشا دیگر ضروری نیست.
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
بارنامه Bill of Lading مدرک صادر شده توسط بنگاه حمل و نقل بابت تحویل گرفتن کالا که حاوی شرایط حمل می‌باشد.
تأییدیه Confirmation نوعی از شواهد کتبی که در خارج از سازمان صاحبکار تهیه و مستقیماً برای حسابرسان ارسال می‌شود.
تعهدات خرید Purchase Commitment قراردادی قطعی برای خرید کالا به قیمت‌های ثابت که خیلی قبل از تاریخ‌های دریافت کالا منعقد می‌شود.
تعهدات فروش Sales Commitment قراردادی قطعی برای فروش کالا به قیمت‌های ثابت که خیلی پیش از تاریخ‌های تحویل کالا منعقد می‌شود.
سیستم ثبت ادواری موجودی‌ها Periodic Inventory System گونه‌ای حسابداری که در آن، ارزش موجودی‌ها تنها براساس شمارش موجودی‌ها در پایان دوره مالی، تعیین می‌شود.
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
سیستم ثبت دائمی موجودی‌ها Prepetual Inventory System گونه‌ای حسابداری موجودی‌ها که در آن، مقادیر و مبلغ کالاهای دریافتی و خارج شده از انبار در حساب‌های کنترل در دفتر کل و حساب‌های معین ثبت می‌شود. درستی و دقت مدارک دائمی موجودی‌های در فواصل زمانی متناوب، از طریق شمارش موجودی‌های آزمون می‌گردد.
کارشناس Specialist شخص یا مؤسسه‌ای با مهارت یا دانش خاص در زمینه‌ای غیر از حسابداری و حسابرسی، مانند کارشناس بیمه.
کالای امانی Consignment انتقال کالا از مالک آن به شخص که به عنوان نماینده فروش مالک، عمل می‌کند.
ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی
نظارت Observation یک تکنیک گردآوری شواهد توسط حسابرسان که شواهد عینی را برای آنان فراهم می‌آورد.
