حسابرسی موجودی کالا

حسابرسی موجودی کالا

در انتهای این مضمون میتوانید از شرکت حسابداری آرمان پرداز خبره درخواست ارایه مشاوره بفرمایید.

برنامه‌ریزی صاحبکار را برای شمارش موجودی‌ها، ارزیابی کنید.
شمارش کارآمد و موثر موجودی‌ها مستلزم برنامه‌ریزی دقیق قبلی است. همکاری حسابرسان و کارکنان صاحبکار برای تدوین روش‌های لازم، از سردرگمی‌های ناخواسته پیشگیری و به انجام یک شمارش کامل و تحت کنترل نیز کمک می‌کند. گام اول، برگماری یکی از کارکنان، معمولاً نماینده امور مالی، توسط مدیریت شرکت صاحبکار است که مسئولیت شمارش عینی موجودی‌ها را بر دوش گیرد. این مسئولیت با تنظیم کردن دستورالعمل‌های لازم شروع و تا تعیین ارزش ریالی تمام موجودی‌ها ادامه می‌یابد.حسابرسی موجودی کالاصاحبکار برای برنامه‌ریزی شمارش موجودی‌ها باید عوامل زیادی را، مانند آنچه در زیر می‌آید، مورد توجّه قرار دهد:1) تعیین مناسب‌ترین تاریخ یا تاریخ‌ها،2)‌ توقف تولید در برخی از دوایر تولیدی،3) جداسازی کالاهای ناباب و ناقص،
4) برقراری کنترل برای شمارش موجودی‌ها با استفاده از برگه‌های شمارش،
5) انقطاع کامل معاملات خرید و فروش، و
6) استفاده از خدمات مهندسین یا سایر کارشناسان به منظور تعیین کمیت و کیفیت برخی از کالاها و مواد.
برنامه شمارش موجودی‌ها پس از تدوین باید مستند شود و به شکل دستورالعمل کتبی به کارکنان مسئول شمارش موجودی‌ها ابلاغ گردد. این دستورالعمل‌ توسط صاحبکار تهیه می‌شود و حسابرسان آن را بررسی می‌کنند تا از کفایت آن اطمینان یابند. حسابرسان برای ارزیابی دستورالعمل‌های مزبور باید نوع و اهمیت موجودی‌ها را علاوه بر کنترل‌های داخلی موجود، مورد توجّه قرار دهند.

حسابرسی موجودی کالا
معمولاً، حسابرسان بر شمارش موجودی‌ها در تاریخ ترازنامه یا تاریخی نزدیک به آن، تأکید خواهند کرد؛ اما،‌ چنانچه صاحبکار یک سیستم کنترل داخلی قوی، شامل مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها، داشته باشد حسابرسان ممکن است با نظارت بر شمارش‌های ضمن سال صاحبکار نیز متقاعد شوند. اگر صاحبکار بخواهد با استفاده از تکنیک‌های نمونه‌گیری آماری، مقادیر موجودی‌ها را برآورد کند، حسابرسان اعتبار آماری روش نمونه‌گیری مورد استفاده و کفایت سطح اطمینان و دقت آن را ارزیابی خواهند کرد.
چنانچه دستورالعمل‌های شمارش موجودی‌ها کافی و مناسب باشد، مسئولیت حسابرسان در طول شمارش، بیشتر به حصول اطمینان از اجرای صحیح و دقیق دستورالعمل‌های مزبور منحصر می‌شود.
برخی از شرکت‌ها دو دستورالعمل برای شمارش موجودی‌های خود تهیه می‌کنند: یکی برای سرپرستان شمارش که عملیات شمارش را هدایت می‌کنند و یکی برای کارکنانی که مسئول شمارش موجودی‌ها و ثبت آن در صورت‌ها می‌باشند. نمونه‌ای از دستورالعمل‌ شمارش موجودی‌ها در یک فروشگاه بزرگ پوشاک که برای سرپرستان شمارش تهیه شده است در شکل 3-13 نشان داده می‌شود.حسابرسی موجودی کالامسئول کار حسابرسی نیز باید پیش از موعد، برنامه‌ریزی کند تا بتواند اعضای تیم رسیدگی را آماده و از آنها به گونه‌ای مؤثر در طول شمارش موجودی‌ها استفاده نماید. مسئول کار حسابرسی باید تاریخ‌های شمارش موجودی‌های صاحبکار، میزان شمارش‌های آزمایشی، تعداد حسابرسان مورد نیاز در هر انبار و مدت زمان برآوردی برای انجام شدن شمارش را تعیین کند. سرپرست کار سپس باید حسابرسان هر انبار را مشخص و وظایف آنان را به طور کتبی به آنان ابلاغ کند. حسابرس مسئول رسیدگی‌ها ممکن است بخواهد از همکاری حسابرسان داخلی شرکت برای شمارش موجودی‌ها استفاده کند و همچنین، از مهندسان شرکت یا سایر کارشناسان یاری بطلبد که در این صورت، باید ترتیب این کارها را از قبل داده باشد.حسابرسی موجودی کالا
دستورالعمل‌های کتبی که مؤسسه حسابرسی برای استفاده کارکنان خود در هر برنامه شمارش موجودی‌ها تهیه می‌کند نباید در اختیار صاحبکار مربوط نیز قرار داده شود. هدف این دستورالعمل‌ها، حصور اطمینان از درک صحیح حسابرسان از وظایف محول است تا بتوانند در طول شمارش‌ موجودی‌ها، کار خود را به طور مؤثر انجام دهند. نمونه‌ای از دستورالعمل‌ مؤسسه حسابرسی که برای استفاده کارکنان آن تهیه شده است در شکل 4-13 نمایش داده می‌شود. این دستورالعمل در ارتباط با دستورالعملی است که صاحبکار برای سرپرستان شمارش موجودی‌های خود، به شرح شکل 3-13، تهیه کرده است. اعضای تیم رسیدگی باید نسخه‌ای از دستورالعمل صاحبکار را در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها، در اختیار داشته باشند.حسابرسی موجودی کالا
7. بر شمارش موجودی‌ها نظارت و موجودی‌ها را به طور آزمایشی، شمارش کنید.
شمارش موجودی‌ها یا کنترل شمارش موجودی‌ها یا سرپرستی آن، وظیفه حسابرسان نیست؛ بلکه، این وظیفه مدیریت صاحبکار است. حسابرسان بر شمارش موجودی‌ها نظارت می‌کنند تا شواهد کافی و قابل اطمینان در باره هدف‌های حسابرسی، یعنی اثبات وجود و کامل بودن، را گردآوری نمایند. به طور خلاصه، نظارت بر شمارش موجودی‌ها، مبنایی را برای اظهار نظر حسابرسان نسبت به اعتبار گزاره‌های مدیریت درباره مقادیر موجودی‌ها برای حسابرسان فراهم می‌آورد.حسابرسی موجودی کالا
نظارت بر شمارش موجودی‌ها، نقشی بس فراتر از نقش یک تماشاگر است. نظارت حسابرسان، تعیین این که تمام موجودی‌های متعلق به صاحبکار در شمارش منظور شده است و کارکنان صاحبکار، از دستورالعمل‌های کتبی مدیریتی پیروی کرده‌اند را نیز شامل می‌شود. حسابرسان به عنوان بخشی از نظارت خود بر شمارش موجودی‌ها باید نسبت به منظور نشدن هر گونه کالای ناباب یا آسیب دیده در موجودی‌ها کاملاً هوشیار باشند.

این گونه کالاها را صاحبکار باید جدا کرده و ارزش آنها را به خالص ارزش بازیافتنی کاهش داده باشد. به طور خلاصه، حسابرسان در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها نسبت به هر گونه مشکل پیش‌بینی نشده در دستورالعمل‌های صاحبکار یا هر گونه برخورد نادرست شمارشگران با دستورالعمل‌ها هشیارند و در جهت رفع آنها باید کوشش کنند. حسابرسان شماره آخرین مدارک دریافت کالا و تحویل کالا را که پیش از شمارش موجودی‌ها صادر شده است، یادداشت می‌کنند تا در آینده بتوانند از درستی انقطاع عملیات مربوط به موجودی‌ها مطمئن شوند.

حسابرسی موجودی کالا

هر گونه کالای دریافتی یا صادر شده از انبار در طول شمارش موجودی‌ها باید به دقت مورد توجّه قرار گیرد و هر گونه صورت مغایرت لازم نیز تهیه شود. حصول اطمینان از این که صاحبکار، نسبت به برگه‌های شمارش موجودی‌ها یا صورت‌های شمارش،‌ کنترل کافی اعمال می‌کند یکی دیگر از جنبه‌های نظارت بر شمارش موجودی‌هاست. برگه‌های شمارش موجودی‌ها نیز باید از پیش شماره‌گذاری شده باشد تا بتوان حساب تمام آنها را پس داد.
حسابرسان در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها، تعدادی از اقلام موجودی را انتخاب و به طور آزمایشی شمارش می‌کنند. میزان شمارش‌های آزمایشی بسته به خطر ذاتی و اهمیت موجودی‌های صاحبکار و همچنین، میزان کنترل‌های داخلی صاحبکار بر موجودی‌ها، بسیار متفاوت خواهد بود. شمارش‌های آزمایشی باید به تعدادی صورت گیرد که معرف تمام موجودی‌ها باشد و باید در کاربرگ‌ها ثبت گردد تا مقایسه آنها را با صورت‌های شمارش موجودی‌ها امکان‌پذیر سازد.حسابرسی موجودی کالا
پس از شمارش هر قلم از کالا، معمولاً برگه شمارشی روی آن چسبانده می‌شود که دارای شماره ردیف است. برگه‌های شمارش و لزوم استفاده از آنها به منظور پیشگیری از دو مشکل: (الف) عدم شمارش تصادفی یک قلم کالا و (ب) دو بار منظور شدن یک قلم کالا در شمارش، طراحی می‌شود.حسابرسی موجودی کالا
بسیاری از شرکت‌ها از تیم‌های شمارشگر دو نفره استفاده می‌کنند. تعدادی برگه‌های شمارش با شماره ردیف پشت سر هم در اختیار هر تیم شمارشگر گذارده می‌شود و آنان باید برگه‌های شمارش استفاده نشده و باطل شده را تحویل سرپرست تیم بدهند.
شمارش کردن موجودی‌ها، تنظیم برگه‌های شمارش و جمع‌آوری برگه‌ها در اپیان شمارش موجودی‌ها، توسط کارکنان صاحبکار انجام می‌شود. حسابرسان شمارش‌های آزمایشی خود را با توجّه به شرایط موجود، زمانی انجام می‌دهند که برگه‌های شمارش هنوز جمعآوری نشده است. حسابرسان شماره برگه‌ شمارش مربوط به هر شمارش آزمایشی خود را در کاربرگ‌هایشان ثابت می‌کنند. کارکنان صاحبکار تا زمانی که حسابرسان نسبت به درستی و دقت شمارش موجودی‌ها اطمینان نیابند، برگه‌های شمارش موجودی‌ها را جمع‌آوری نمی‌کنند.حسابرسی موجودی کالا
حسابرسان هنگام مقایسه شمارش‌های آزمایشی خود با برگه‌های شمارش موجودی‌ها نه تنها به اشتباهات مربوط به مقادیر کالاها، بلکه به اشتباهات مربوط به شماره کالا، مشخصات کالا، مبنای اندازه‌گیری و سایر جنبه‌های هر قلم موجودی کالا توجّه می‌کنند. حسابرسان در شمارش آزمایشی موجودی‌های کالا در جریان ساخت باید درستی درصد یا مرحله تکمیل مندرج در برگه شمارش کالا را تعیین کنند.
چنانچه شمارش آزمایشی حسابرسان را آشکار سازد، کالای مزبور باید بیدرنگ توسط کارکنان صاحبکار دوباره شماره واقع و رفع ایراد شود. چنانچه موارد اختلاف فراوانی یافت شود، تمام موجودی‌های انبار مربوط یا حتی تمام موجودی‌های شرکت باید دوباره شمارش گردد.حسابرسی موجودی کالا
اطلاعات مندرج در برگه‌های شمارش‌ عیناً به صورت‌های شمارش دارای شماره ردیف نقل می‌شود. این صورت‌ها به منظور قیمت‌گذاری‌ هر قلم موجودی و تعیین مبلغ کل موجودی‌ها به کار می‌رود. پس از جمع‌آوری برگه‌های شمارش، سرپرستان شمارشگران باید حساب تمام برگه‌های شمارش را طبق شماره ردیف آنها پس بدهند. حسابرسان باید از وجود کنترل کافی نسبت به شماره ردیف برگه‌های شمارش موجودی‌ها و صورت‌های شمارش، اطمینان یابند.
صاحبکارانی که از کامپیوتر استفاده می‌کنند می‌توانند کار شمارش موجودی‌ها را با تهیه برگه‌های شمارش قابل خواندن توسط کامپیوتر، تسهیل نمایند. شماره برگه، شماره کالا، مشخصات کالا و قیمت واحد آن می‌تواند پیش‌ از شمارش موجودی‌ها توسط کامپیوتر روی هر برگه کدگذاری شود. اطلاعات مندرج در برگه‌های شمارش پس از اتمام شمارش موجودی‌ها به کامپیوتر داده می‌شود که حاصل ضرب مقادیر در قیمت واحد را محاسبه و سپس صورت خلاصه موجودی‌ها را چاپ می‌کند.
شمارش‌های آزمایشی حسابرسان و شماره برگه‌های شمارش که حسابرسان یادداشت کرده‌اند سپس به صورت خلاصه‌های موجودی‌های صاحبکار ردیابی می‌شود. با هر گونه اختلاف مشاهده شده،‌ نه به عنوان یک اشتباه ناشی از شمارش، بلکه به عنوان اشتباه در انتقال اطلاعات از روی برگه‌های شمارش، ایجاد تغییر عمدی در برگه‌های شمارش یا به وجود آوردن یک برگه شمارش واهی برخورد خواهد شد.
حسابرسان در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها باید در مورد وجود کالاهای متعلق به دیگران در انبار، مانند کالاهای امانی یا کالاهای متعلق به مشتریان که برای ماشینکاری یا پردازش‌های دیگری به شرکت داده‌اند، پرس و جو کنند.
روش‌های حسابرسی کالاهای امانی دیگران نزد صاحبکار می‌تواند شامل مقایسه عین کالاها با مدارک موجودی‌های امانی، بررسی قرار داد و مکاتبات با فرستندگان کالا و مکاتبه مستقیم با فرستندگان کالا به منظور تأیید مقدار و مبلغ کالاهای امانی و روشن شدن هر گونه مسئولیت صاحبکار نسبت به مبالغ فروش تسویه نشده یا ناتوانی صاحبکار در وصول مطالبات مربوط به فروش کالاهای امانی باشد.
هر یک از حسابرسان دست‌اندرکار شمارش موجودی‌ها، کاربرگ‌هایی را تهیه می‌کنند. این کاربرگ‌ها باید میزان شمارش‌ها، هر گونه اختلاف مشاهده شده و نظر وی نسبت به منطبق بودن یا نبودن شمارش موجودی‌ها با دستورالعمل‌های کتبی صاحبکار را نشان دهد. حسابرس مسئول رسیدگی‌ها باید یادداشت خلاصه‌ای حاوی میزان نظارت کلی و درصد ارزش موجودی‌های شمارش شده، تهیه کند. این یاداشت می‌تواند اطلاعاتی را نیز درباره کیفیت ووضعیت موجودی‌ها، نحوه برخورد با موجودی کالاهای امانی دیگران نزد صاحبکار و کنترل‌های مربوط به کالاهای دریافتی یا ارسالی در طول شمارش موجودی‌ها بیان دارد. نمونه‌ای از یادداشت مزبور در شکل 5-13 نشان داده می‌شود.

حسابرسی موجودی کالا
موجودی‌های نزد انبارهای عمومی و نزد دیگران رسیدگی کردن به رسید انبارهای عمومی به تنهایی، برای اثبات موجودی‌های نزد انبارهای عمومی کفایت نمی‌کند. انجمن حسابداران رسمی آمریکا، استفاده از مکاتبه مستقیم با اشخاص خارج از شرکت که نگهدار موجودی‌ها می‌باشند و اعمال روش‌های مکمل را در مواردی که مبلغ این گونه موجودی‌ها، بخش عمده‌ای از دارایی‌های جاری یا مجموع دارایی‌های شرکت را تشکیل می‌دهد، توصیه کرده است. این روش‌های مکمل شامل بررسی روش‌های صاحبکار برای انتخاب و ارزیابی عملکرد انبارهای عمومی است. حسابرسان همچنین باید لزوم دریافت گزارش حسابرسان انبارهای عمومی را درباره کنترل‌های داخلی مربوط به حراست از کالاهای انبار شده مورد توجّه قرار دهند. چنانچه مبالغ این موجودی‌ها کاملاً با اهمیت باشد یا در صورت هر گونه تردید، حسابرسان ممکن است تصمیم بگیرند که به این انبارها مراجعه و بر شمارش کالاهای صاحبکار در آنها نظارت کنند.
بازبینی کالاهای امانی نزد دیگران می‌تواند با دریافت فهرست حق‌العملکاران شرکت و نسخه‌ای از قراردادهای مربوط به آسانی شروع شود. مفاد مواد مربوط به هزینه‌های حمل و جابجایی کالا، اعتبارات اعطایی، محاسبه کمیسیون و فواصل گزارش عملیات در این قراردادها مستلزم توجّه ویژه حسابرسان است. حسابرسان پس از مطالعه قراردادها و مدارک صاحبکار در ارتباط با کالاهای حمل شده و دریافت وجوه از آن بابت باید مستقیماً با حق‌العملکاران مکاتبه کنند و اطلاعات کاملی را درباره موجودی کالاهای امانی، مطالبات، وجوه حواله نشده بابت فروش کالاهای امانی، هزینه‌های تحقق یافته پرداخت نشده و کمیسیون‌های مربوط در تاریخ ترازنامه، از آنان بخواهند.
در بسیاری از موارد، مواد اولیه صاحبکار توسط پیمانکاران دست دوم به قطعات قابل مصرف در تولیدات شرکت تبدیل می‌شود. حسابرسان باید از این گونه پیمانکاران دست دوم بخواهند که مقادیر و مشخصات و مواد اولیه متعلق به صاحبکار را که نزد آنان است، به طور کتبی تأیید کنند.
بازبینی موجودی‌ها در مواردی که حسابرسان پس از پایان سال مالی به کار گرفته می‌شوند شرکتی که مایل است صورت‌های مالی آنان حسابرسی شود باید مدتی پیش از پایان سال مالی خود از حسابرسان دعوت به کار کند تا آنان بتوانند در برنامه‌ریزی‌های اولیه شمارش موجودی‌ها شرکت نمایند و برای نظارت بر شمارش موجودی‌ها، آماده شوند. اما، مواردی پیش می‌آید که حسابرسان تا مدتی پس از پایان سال مالی شرکت، دعوت به کار نمی‌شوند و در نتیجه، نظارت بر شمارش موجودی‌های شرکت در پایان سال مالی برای آنان غیر عملی می‌گردد؛ برای مثال، بیماری یا مرگ حسابرس شرکت در تاریخی نزدیک به پایان سال مالی شرکت می‌تواند به دعوت حسابرس جدید پس از پایان سال مالی منجر شود.
در این گونه شرایط، حسابرسان ممکن است به این نتیجه برسند که نخواهند توانست شواهد کافی و قابل اطمینانی در مورد موجودی‌ها به دست آورند تا بتوانند درباره مطلوبیت صورت‌های مالی به طور کلی، اظهار نظر کنند.
از طرف دیگر و در صورت وجود شرایط مساعد، حسابرسان ممکن است بتواند با بکارگیری سایر روش‌های حسابرسی، خود را نسبت به موجودی‌های شرکت متقاعد سازند. شرایط مساعد یاد شده می‌تواند شامل وجود یک سیستم کنترل داخل قوی، مدارک ثبت دایمی موجودی‌ها، در دسترس بودن دستورالعمل‌ها و سایر مدارک نشان‌دهنده شمارش شدن موجودی‌ها طبق برنامه‌ای توسط حسابرسان جدید باشد.

حسابرسی موجودی کالا

چنانچه حسابرسان بخواهند درباره موجودی‌های شرکت نظر مقبول ارائه کنند، رسیدگی‌های آنان باید متضمن تماس نزدیک با برخی از اقلام موجودی‌ها باشد و همچنین باید به قدری دقیق باشد که حضور نداشتن حسابرسان را در زمان شمارش موجودی‌ها، جبران کند. احتمال این که حسابرسان بتوانند از سایر روش‌های حسابرسی استفاده کنند و با وجود بکارگیری این روش‌ها، بتوانند خود را نسبت به موجودی‌های شرکت متقاعد نمایند به شرایط موجود در هر کار به خصوص حسابرسی بستگی دارد.
8. انقطاع زمانی معاملات خرید و فروش را در پایان سال بررسی کنید.
انقطاع دقیق معاملات خرید یکی از مهم‌ترین عوامل اثبات دقیق و کامل بودن موجودی‌های پایان سال است. فرض کنید یک محموله کالا به ارزش 000/000/1 ریال در تاریخ 28 اسفند وارد انبار شود، اما فاکتور خرید آن تا پنجم فروردین بدست شرکت نرسد و بدین ترتیب، در فروردین نیز ثبت دفاتر گردد. چنانچه این کالا جزء موجودی‌های پایان سال منظور شود بدون آن که خرید و بدهی مربوط به آن در اسفند ماه در دفاتر ثبت گردد، سود خالص سال و سود (زیان) انباشته، هر دو، بیش از واقع نشان داده خواهد شد و حساب‌های پرداختنی، کمتر از واقع نشان داده خواهد شد و مبلغ هر اشتباه نیز معادل تمام مبلغ 000/000/1 ریال خواهد بود.
در صورت دریافت فاکتور خرید کالا و ثبت آن در تاریخ 28 اسفند ماه در حالی که کالای مربوط به آن تا چندین روز بعد دریافت نشود و جزء موجودی پایان سال منظور نگردد، حالت عکس حالت یاد شده در بالا رخ می‌دهد. اثر ثبت یک خرید بدون منظور کردن کالای آن در موجودی‌های پایان سال، کمتر از واقع نشان داده شدن سود خالص، سود (زیان) انباشته و موجودی‌های پایان دوره خواهد بود.
حسابرسان چگونه می‌توانند ثبت دفاتر بودن بدهی‌های ناشی از خریدهای مربوط به کالاهای موجود را تعیین کنند؟ حسابرسان تعدادی از فاکتورهای خرید و رسیدهای دریافت کالای مربوط به چند روز قبل و چند روز بعد از تاریخ شمارش موجودی‌ها را به طور آزمایشی مورد رسیدگی قرار می‌دهند.

حسابرسی موجودی کالا

هر یک از فاکتورهای خرید باید دارای گزارش دریافت باشد؛ چنانچه فاکتور خریدی که در اواخر اسفند (آخر سال مالی) ثبت دفاتر شده است گزارش دریافتی به تاریخ اسفند داشته باشد، کالای مربوط به آن باید موجود بوده و در شمارش موجودی‌ها نیز منظور شده باشد. از طرف دیگر، اگر گزارش دریافت مزبور به تاریخ فروردین باشد، کالای مربوط به آن در شمارش موجودی‌های پایان اسفند منظور نشده است.
مکمل روش‌ مقایسه فاکتورهای خرید با گزارش‌های دریافت کالا، رسیدگی به مدارک دایره دریافت و ارسال کالاست. حسابرسان در مورد هر محموله‌ کالای دریافتی در تاریخ‌های نزدیک به پایان سال مالی باید از ثبت شدن فاکتورهای خرید مربوط در همان دوره مالی، اطمینان یابند.
منظور نشدن یک محموله کالای بین راه در مجودی پایان سال به شرطی بر صورت‌های مالی بی‌اثر است که بدهی مربوط به آن نیز در دوره بعد در دفاتر ثبت شود. به عبارت دیگر، نکته اصلی درباره انقطاع دقیق خریدها، ضرورت ثبت هر دو طرف یک معامله خرید، در یک دوره مالی است. هنگامی که محموله‌ای جزء موجودی پایان سال شرکت خریدار منظور می‌شود، ثبت روزنامه لازم برای بدهکار کردن‌ «موجودی‌های مواد و کالا» و بستانکار کردن «حساب‌های پرداختنی» باید صورت گیرد. چنانچه محموله مزبور جزء موجودی‌های پایان سال شرکت خریدار منظور نشود، فاکتور خرید آن نیز نباید تا دوره مالی بعد، در دفاتر شرکت ثبت گردد.
بدیهی است، ثبت‌های اصلاحی لازم بابت انقطاع خریدها باید توسط کارکنان شرکت صاحبکار انجام شود؛ وظیفه حسابرسان باید بررسی انقطاع معاملات و حصول اطمینان از انجام شدن ثبت‌های اصلاحی لازم، باشد.
روش‌های حسابرسی لازم برای تعیین صحت انقطاع معاملات فروش در فصل 12 بحث شده است. یادآوری آن در اینجا به منظور تأکیدی است بر اهمیت آن در تعیین مطلوبیت موجودی‌های مواد و کالا و بهای تمام شده کالای فروش رفته و نیز، حساب‌های دریافتنی و فروش.
9. نسخه‌ای از صورت‌های شمارش موجودی‌‌ها را دریافت، درستی محاسبات آن را آزمودن و شمارش‌های آزمایشی خود را به آنها ردیابی کنید.
آزمون کردن محاسبات افقی و عمودی صورت‌های نهایی شمارش موجودی‌ها ممکن است تحریفاتی را در موجودی‌های مواد و کالا آشکار سازد. این آزمون در بیشتر موارد عبارت است از جمع زدن تقریبی ستون صدگان یا هزارگان مبالغ مندرج در صورت‌های مزبور به طور ذهنی. برای آزمون جمع‌های افقی و عمودی صورت‌های شمارش موجودی‌ها می‌توان از برنامه‌های عمومی حسابرسی نیز بهره گرفت.
حسابرسان هنگام آزمون محاسبات افقی باید نسبت به دو منبع اشتباهات عمده- یعنی، علامت اعشاری که غلط علامتگذاری شده و محاسبه غلط تعداد شمارش شده ضرب در قیمت واحد- هشیار باشند؛ برای مثال، محاسبه‌ای که حاصل ضرب 000/1 واحد را در 100 ریال (برای هر 100 واحد)، 000/100 ریال نشان می‌دهد به مبلغ 000/99 ریال بیش از واقع خواهد بود. از سوی دیگر، محاسبه‌ای که حاصل‌ضرب 000/1 ورق آهنی را از قرار هر کیلو 100 ریال به مبلغ 000/100 ریال نشان دهد، ارزش موجودی‌ها را به مقدار قابل ملاحظه‌ای کمتر از واقع نشان خواهد داد؛ زیرا، وزن هر ورق آهنی به مراتب بیشتر از یک کیلو است.
حسابرسان باید نتایج شمارش‌های آزمایشی را که در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها انجام داده‌اند نیز به صورت‌های تکمیل شده شمارش موجودی‌ها ردیابی کنند. حسابرسان در طول این مرحله ردیابی همواره باید نسبت به نشانه‌هایی از تغییرات اعمال شده (دستکاری) در برگه‌های شمارش موجودی‌ها یا ایجاد برگه‌های شمارش واهی، هشیار باشند. حسابرسان هچنین، شماره ترتیب برگه‌های شمارش موجودی‌ها را که در صورتی‌های شمارش موجودی‌ها ثبت شده است با شماره برگه‌های استفاده شده در طول شمارش که در کاربرگ‌هایشان ثبت کرده‌اند، مقایسه می‌کنند.

حسابرسی موجودی کالا

این روش به منظور حصول اطمینان از حذف نشدن اقلامی از موجودی‌ها یا افزوده نشدن اقلامی که در طول شمارش، موجود نبوده، طراحی گردیده است.
مطابقت دادن و مغایرت‌گیری شمارش موجودی‌ها با مدارک ثبت موجودی‌ها، آزمون دیگری است برای تعیین صحت محاسبات ریاضی صورت‌های شمارش موجودی‌ها. مقادیر موجود و ارزش اقلام موجودی‌ها، هر دو، باید با مدارک ثبت موجودی‌های شرکت مقایسه شود. مجموع ارزش هر گروه از موجودی‌ها نیز باید با حساب کنترل مربوط در دفتر کل مقایسه گردد. مجموع ارزش هر گروه ازموجودی‌ها نیز باید با حساب کنترل مربوط در دفترکل مقایسه گردد. هر گونه اختلاف عمده‌ای که مشاهده شود باید به طور کامل پی‌جویی گردد. تعداد، نوع ودلیل اختلافاتی که بدین ترتیب آشکار می‌شود، نقش عمده‌ای در ارزیابی کنترل‌های داخلی موجودی‌های مواد و کالا دارد.
10. کیفیت و وضعیت موجودی‌ها را ارزیابی کنید.
حسابرسان در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها باید نسبت به کیفیت و شرایط سؤال‌برانگیز موجودی‌ها نیز توجّه داشته باشند. وجود غبار یا زنگ زیاد روی موجودی‌های مواد اولیه می‌‌تواند نشانه نابابی و کم‌گردشی آنها باشد.
حسابرسان باید مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها را برای شناسایی اقلام کم گردش موجودی‌ها مورد بررسی قرار دهند. سپس، حسابرسان در طول نظارت بر شمارش موجودی‌ها باید این گونه اقلام کم‌گردش را رسیدگی کنند ومطمئن شوند که صاحبکار، در صورت لزوم، آنها را جزء اقلام ناباب منظور کرده باشد.
حسابرسان برای انجام دادن مسئولیتشان نسبت به کیفیت و وضعیت موجودی‌ها ممکن است به نظرات کارشناسان نیاز داشته باشند؛ برای مثال، حسابرسان یک جواهرفروشی ممکن است از صاحبکار خود بخواهند که کارشناس مستقلی را استخدام کند تا حسابرسان را در امر شناسایی جواهرات و دیگر سنگ‌های گرانبهایی که در انبار صاحبکار موجود است، یاری رساند؛ یا حسابرسان یک شرکت تولید مواد شیمیایی ممکن است برای تشخیص اجزای تشکیل‌دهنده موجودی‌های صاحبکار خود بر نظرات یک شیمیدان مستقل، اتکا کنند. رهنمودهای مربوط به استفاده از نظرات کارشناسان در فصل هفتم از جلد اول این کتاب، بحث شده است.حسابرسی موجودی کالا
11. مبانی و شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها را ارزیابی کنید.
حسابرسان مسئولیت تعیین انطباق مبانی و شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها را با اصول پذیرفته شده حسابداری به عهده دارند. پی‌جویی ارزشیابی موجودی‌ها در بیشتر موارد برای یافتن پاسخ به سه پرسش زیر است:
1) صاحبکار، چه شیوه‌ای را برای ارزشیابی به کار می‌برد؟
2) آیا شیوه مورد استفاده، همان شیوه به کار گرفته شده در سال قبل است؟
3) آیا شیوه مصوب صاحبکار، در طول دوره جاری به طور یکنواخت و دقیق اعمال شده است؟
در مورد پرسش اول- یعنی، شیوه‌های ارزشیابی- راه‌کارهای گوناگونی چون بهای تمام شده؛ اقل بهای تمام شده یا بازار؛ خرده‌فروشی؛ قیمت‌های رسمی بازار (مانند قیمت فلزات، سنگ‌های قیمتی، طلا، نقره و غیره)؛ وجود دارد. بدیهی است که روش‌ بهای تمام شده خود شیوه‌های متفاوتی مانند اولین صادره از آخرین وارده؛ اولین صادره از اولین وارده؛ شناسایی ویژه؛ میانگین موزون و استاندارد را دارد.
پرسش دوم به تغییر شیوه ارزشیابی از سالی به سال دیگر مربوط می‌شود؛ برای مثال، فرض کنید صاحبکار شما روش ارزشیابی موجودی‌های خود را از اولین صادره از اولین وارده به اولین صادره از آخرین وارده تغییر داده باشد. ماهیت و دلایل توجیهی این تغییر روش ارزشیابی موجودی‌ها و اثر آن بر سود شرکت باید طبق اصول پذیرفته شده حسابداری در صورت‌های مالی شرکت افشا شود. علاوه بر این، حسابرسان باید عدم یکنواختی موجود بین دو سال را در بند توضیحی گزارش خود بیان کنند.
پرسش سوم به کاربرد یکنواخت و دقیق روش انتخاب شده توسط صاحبکار مربوط می‌شود. حسابرسان برای یافتن پاسخ این پرسش باید چگونگی ارزشیابی نمونه‌ای معرف از موجودی‌ها را آزمون کنند.
12. ارزشیابی تعدادی از موجودی‌ها را آزمون کنید.
چگونگی آزمون کردن قیمت‌هایی که روی موجودی‌های مواد اولیه، قطعات خریداری شده و لوازم مصرفی گذارده شده است، همانند آزمون ارزشیابی کالا در مؤسسات تجاری می‌باشد. در هر دو مورد، بهای تمام شده موجودی‌ها چه به روش اولین صادره از اولین وارده، اولین صادره از آخرین وارده، میانگین موزون متحرک یا شناسایی ویژه تعیین شده باشد با مراجعه به فاکتورهای خرید آنها به آسانی قابل اثبات است. نمونه‌ای از کاربرگ حسابرسی که حسابرسان هنگام آزمون ارزشیابی موجودی‌های مواد اولیه و قطعات خریداری شده تهیه می‌کنند در شکل 6-13 نشان داده می‌شود.حسابرسی موجودی کالا
روش‌های حسابرسی مربوط به ارزشیابی کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده به سادگی و قطعیت روش‌های ارزشیابی مواد اولبیه و قطعات خریداری شده‌ای نیست که فاکتورهای خرید آنها به راحتی در دسترس است. حسابرسان برای تعیین کاربرد صحیح شیوه ارزشیابی انتخاب شده توسط صاحبکار باید اقلامی از کالاهای ساخته شده و کالاهای در جریان ساخت را انتخاب و چگونگی ارزشیابی آنها را آزمون کنند. این اقلام باید از صورت‌های شمارش موجودی‌ها و پس از قیمت‌گذاری توسط صاحبکار، انتخاب شود. اقلام با ارزش زیاد می تواند برای آزمون انتخاب گردد تا بخش عمده‌ای از ارزش موجودی‌های صاحبکار را دربرگیرد.
آزمون اقل بهای تمام شده یا بازار قاعده کلی این است که ارزش موجودی‌ها نباید به مبلغی بیش از خالص ارزش بازیافتنی آنها در صورت‌های مالی منعکس شود. قاعده اقل بهای تمام شده یا بازار، ابزار متداولی است برای اندازه‌گیری هر گونه زیان ناشی از عدم سودمندی موجودی‌ها. چنانچه اقلامی از رده خارج شده، ناباب یا آسیب‌دیده در بین موجودی‌ها وجود داشته باشد، صاحبکار باید آنها را به خالص ارزش بازیافتنی، که اغلب همان ارزش قراضه آنهاست، در موجودی‌های خود منظور کند.حسابرسی موجودی کالا
13. روش‌های تحلیلی را اجرا کنید.
اشتباهات با اهمیت در شمارش، قیمت‌گذاری و محاسبات مربوط به موجودی‌های مواد و کالا و نیز وجود موجودی‌های واهی و ناباب می‌تواند با استفاده از روش‌های تحلیلی طراحی شده برای تعیین معقول بودن مبالغ موجودی‌ها، کشف و آشکار شود.
صورت مقایسه‌ای موجودی‌ها که بر حسب مواد اولیه، کالای در جریان ساخت، کالای ساخته شده و لوازم مصرفی گروه‌بندی شده باشد باید از صاحبکار دریافت یا توسط حسابرسان تهیه شود. توضیحات لازم درباره افزایش‌ها یا کاهش‌های عمده موجودی‌ها نسبت به سال قبل باید از صاحبکار کسب گردد.
در برخی از رشته‌های فعالیت تجاری و به ویژه در خرده‌فروشی و عمده‌فروشی، نسبت سود ناخالص از یک سال به سال بعد قاعدتاً باید یکسان باشد. هر گونه تفاوت فاحش بین موجودی‌های برآوردی با استفاده از نسبت سود ناخالص با موجودی‌های شمارش شده در پایان سال باید به طور کامل پی‌جویی شود. این گونه تفاوت‌ها می‌تواند نشانه سرقت موجودی‌ها، یا خریدها یا فروش‌های ثبت نشده یا واهی باشد. از سوی دیگر، اختلاف‌های مزبور ممکن است از تغییر در مبانی ارزشیابی موجودی‌ها یا نوسانات شدید در قیمت‌های فروشی ناشی شده باشد.
محاسبه تعداد دفعات گردش موجودی‌ها، بهای تمام شده کالای فروش رفته طی سال تقسیم بر میانگین موجودی‌ها طبق صورت‌های مالی ماهانه،‌ آزمون مفید دیگری درباره موجودی‌هاست. نسبت‌های بدست آمده باید با نسبت‌های سال قبل مقایسه شود. روند نزولی این نسبت می‌تواند نشانه نابابابی موجودی‌ها یا وجود موجودی‌های بیش از حد باشد. ذخیره‌سازی عمدی موجودی‌ها به منظور مقابله با کمبود احتمالی مواد اساسی مورد نیاز شرکت یا افزایش احتمالی قیمت‌های آنها نیز سبب کاهش نسبت گردش کالا خواهد شد. اهمیت نسبت گردش کالا زمانی هویدا می‌شود که این نسبت برای هر یک از کالاها یا دوایر شرکت محاسبه شود؛ چنانچه نسبت کل موجودی‌های سال جاری با نسبت سال قبل مقایسه شود، کاهش شدید نسبت موجودی‌های یک بخش از شرکت ممکن است با افزایش نسبت مزبور در سایر بخش‌های شرکت، پایاپای شود و نتیجه مورد نظر بدست نیاید.
حسابرسان همچنین باید مطمئن شوند که مجموع موجودی‌ها بیش از گنجایش انبارهای شرکت یا ظرفیت تولیدی آن نباشد؛ برای مثال، در حسابرسی یک شرکت تولید مواد شیمیایی، حسابرسان باید گنجایش کل انبارهای شرکت را مشخص کنند و مطمئن شوند که مجموع مواد شیمیایی موجود در شرکت از گنجایش مزبور بیشتر نباشد.
روش‌های تحلیلی حسابرسان در مورد معاملات خرید، اغلب شامل مقایسه حجم معاملات سال جاری با سال قبل است. در این راستا، معاملات خرید می‌تواند بر حسب فروشندگان و همچنین، بر حسب نوع محصولات گروه‌بندی شود؛ مقایسه‌هایی که از این راه صورت می‌گیرد، ممکن است تغییراتی غیرعادی در مقادیر خریداری شده یا تمرکز خرید از یک فروشنده بخصوص را آشکار سازد، که این خود نشانه‌ای از تضاد منافع احتمالی است.
حسابرسان علاوه بر اجرای روش‌های تحلیلی باید تمام حساب‌های مربوط به بهای تمام شده کالای فروش رفته را در دفتر کل بررسی کنند تا از نبود هر گونه تخلف در آنها، اطمینان یابند. هر گونه ثبت اصلاحی با مبلغ بزرگ در این حساب‌ها باید پی‌جویی شود تا از درستی منظور شدن آنها در بهای تمام شده کالای فروش رفته اطمینان حاصل گردد. چنانچه این بررسی در مورد حساب‌های دفتر کل انجام نشود، راه برای کشف شدن اشتباهات بزرگی چون بستن حساب‌های هزینه و درآمد متفرقه به حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته باز خواهد ماند.حسابرسی موجودی کالا
حسابرسان شرکت‌های تولیدی باید صورت تجزیه و تحلیل ماهانه عوامل بهای تمام شده کالای فروش رفته- مواد، دستمزد و سربار ساخت- را از صاحبکار دریافت یا خود تهیه کنند. این صورت ریز حاوی هر گونه قلم بدهکار یا بستانکار غیر عادی یا غیر مستمر منظور شده به حساب‌ بهای تمام شده کالای فروش رفته باشد.
14. گروه بودن یا نبودن موجودی‌ها را مشخص و تعهدات خرید و فروش را بررسی کنید.
حسابرسان برای اثبات موجودی‌ها باید گرو بودن یا نبودن موجودی‌ها یا وجود هر گونه حقوق متعلق به دیگران را نسبت به آنها، مشخص کنند. گروه بودن موجودی‌ها بابت دریافت وام بانکی قاعدتاً با تأیید موجودی‌های نزد بانک و بدهی‌های به بانک باید روشن شود.
مدارک مربوط به تعهدات خرید آتی معمولاً‌ به آسانی در اختیار حسابرسان قرار می‌گیرد؛ زیرا، مدیریت شرکت به منظور کنترل روزمره وضعیت موجودی‌ها و جریان وجوه نقد شرکت به این گونه اطلاعات، نیاز مبرم دارد.
در برخی از رشته‌های تجاری، رسم بر این است که مدت‌ها قبل از تاریخ دریافت کالاها یا مواد، قراردادهای قطعی برای خرید آنها بسته شود. چنانچه قراردادهای قطعی فروشی نیز برای این گونه خریدها منعقد نشده باشد، مقایسه قیمت‌های مندرج در قراردادهای خرید با فاکتورهای فروشنده در تاریخ ترازنامه می‌تواند نشانگر زیان‌های هنگفتی برای شرکت باشد، این گونه زیان‌ها باید در صورت‌های مالی شرکت منعکس گردد.
مقادیر تعهدات خرید باید در رابطه با تقاضای موجود و بالقوه آتی، با توجّه به عملکرد گذشته، پس‌مانده سفارش‌های فروش انجام نشده و وضعیت موجود در این صنعت، مورد بررسی قرار گیرد. چنانچه مقادیر سفارش داده شده فراتر از این استانداردها به نظر رسد، حسابرسان باید اطلاعات کاملی را درباره این بخش از عملیات شرکت کسب کنند. تعهدات خرید ممکن است مستلزم افشا در صورت‌های مالی باشد.حسابرسی موجودی کالا
تعهدات فروش از پس‌مانده سفارش‌های فروش انجام نشده آشکار می‌شود. زیان‌های ذاتی ناشی از تعهدات فروش عموماً از طریق اعمال قاعده اقل بهای تمام شده یا بازار در مورد موجودی‌ها شناسایی می‌شود که در اینجا، قیمت بازار به معنای خالص ارزش بازیافتنی کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده موجود برای ایفای تعهدات فروش می‌باشد. علاوه بر این، پس‌مانده سفارش‌های فروش ممکن است شامل سفارش‌هایی باشد که حتی تا تاریخ ترازنامه نیز تولید محصولات آنها نیز هنوز شروع نشده است. حسابرسان باید برآورد هزینه‌های این گونه سفارش‌های فروش را که توسط صاحبکار به عمل آمده است، مورد بررسی قرار دهند. چنانچه مجموع هزینه‌های برآوردی تولید کالاهای این سفارش‌ها بیش از قیمت‌های قطعی قراردادهای فروش مربوط باشد، زیان حاصل و بدهی مربوط باید در صورت‌های مالی سال جاری صاحبکار منعکس گردد.
15. چگونگی ارائه در صورت‌های مالی و کفایت افشای مربوط به موجودی‌های مواد و کالا و بهای تمام شده کالای فروش رفته را ارزیابی کنید.
افشای شیوه (یا شیوه‌های) مورد استفاده برای ارزشیابی موجودی‌ها، یکی از مهم‌‌ترین عوامل ارائه صحیح موجودی‌ها در صورت‌های مالی است. بیان این که موجودی‌ها به بهای تمام شده منعکس شده است، کافی نیست؛ زیرا، بهای تماماً شده می‌تواند با مفروضات گوناگونی تعیین شود که هر یک، مبلغ کاملاً متفاوتی را به عنوان ارزش موجودی‌ها ارائه می‌کند.
از لحاظ تجزیه و تحلیل سود جاری شرکت، دانستن این که سود گزارش شده در صورت‌های مالی با تغییرات قیمت (موجودی‌ها) افزایش یافته (منظور، استفاده از شیوه اولین صادره از اولین وارده برای ارزشیابی موجودی‌هاست که سبب افزایش در ارزش موجودی‌های پایان دوره و در نتیجه، افزایش سود می‌شود) یا آثار افزایش قیمت‌ها، با استفاده از شیوه اولین صادره از آخرین وارده برای ارزشیابی موجودی‌های پایان دوره، محدود شده است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی مایلند از مطابقت تقریبی ارزش موجودی‌ها با بهای جاری آنها (طبق شیوه اولین صادره از اولین وارده) یا ارزشیابی موجودی‌ها براساس ارزش‌های قدیمی‌تر (طبق شیوه اولین صادره از آخرین وارده) نیز آگاه شوند.حسابرسی موجودی کالا
سایر نکات مهم درباره چگونگی ارائه موجودی‌های مواد و کالا در صورت‌های مالی شامل موارد زیر است:
1) تغییرات در شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها باید طبق اصول پذیرفته شده حسابداری افشا شود و آثار ریالی این تغییرات همراه با دلایل توجیهی آنها باید گزارش گردد. در این گونه موارد، گزارش حسابرسان به دلیل نبود یکنواختی در کاربرد شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها، حاوی یک بند توضیحی خواهد شد.
2) ارائه موجودی‌ها در گروه‌بندی‌های جداگانه و مناسب، مانند مواد اولیه، کالای در جریان ساخت، کالای ساخته شده و غیره، مناسبت دارد.
3) چنانچه موجودی‌های مواد و کالا، کلاً یا بعضاً، در گرو باشد، چگونگی و شرایط گرو بودن باید به طور کامل افشا شود.
4) هر گونه ذخیره کاهش ارزش موجودی‌ها باید از مبلغ موجودی‌های مواد و کالای مربوط، کسر شود.
5) وجود هر گونه تعهدات خرید و شرایط آن باید افشا گردد.
نمونه‌هایی از چگونگی افشای شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها در بیشتر شرکت‌های بزرگ، بهای تمام شده برخی از اقلام موجودی‌ها براساس یک مبنا و سایر اقلام موجودی‌ها براساس مبانی دیگری تعیین می‌شود. نمونه‌های زیر، روش‌های افشای متداول را درباره چگونگی ارزشیابی موجودی‌ها در صورت‌های مالی منتشر شده نشان می‌دهد.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان چند مرحله‌ای از فروش خالص شرکت کسر می‌شود تا سود ناخالص بدست‌ آید. در صورت سود و زیان یک مرحله‌ای، بهای تمام شده کالای فروش رفته همراه با دیگر هزینه‌ها نشان داده می‌شود.
مشکلات مربوط به موجودی‌های مواد و کالا در حسابرسی نخستین
ضرورت حضور حسابرسان و نظارت آنان بر شمارش موجودی‌های پایان دوره شرکت صاحبکار در تمام نشریات حسابرسی، بسیار مورد تأکید قرار گرفته است؛ اما، مبلغ موجودی‌های ابتدای دوره مالی نیز در تعیین بهای تمام شده کالای فروش رفته و سود خالص سال مورد رسیدگی، به همان اندازه اهمیت دارد. حسابرسانی که برای اولین بار به حسابرسی صاحبکار جدیدی می‌پردازند، عموماً در شمارش موجودی‌های مواد و کالای ابتدای سال مورد رسیدگی حضور نداشته و نظارتی نیز اعمال نکرده‌اند. پس، حسابرسان چه روش‌هایی را باید دنبال کنند تا شواهدی به دست آورند که موجودی‌های ابتدای دوره به نحو مطلوب ارائه شده است؟
اولین نکته درخور توجّه، حسابرسی شده بودن یا نبودن شرکت صاحبکار توسط حسابرسان مستقل در سال قبل است. چنانچه بررسی کاربرگ‌های حسابرسی حسابرسان قبلی نشان‌دهنده رعایت استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی باشد، حسابرسان جانشین می‌توانند موجودی‌های ابتدای دوره صاحبکار را با کمترین میزان پی‌جویی بپذیرند. کمترین پی‌جویی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:حسابرسی موجودی کالا
الف- مطالعه و بررسی شیوه‌های ارزشیابی استفاده شده.
ب- بررسی مدارک موجودی‌ها.
پ- بررسی صورت‌های شمارش موجودی‌ها که در انبارگردانی سال قبل، از آن استفاده شده است.
ت- مقایسه گروه به گروه موجودی‌های ابتدا و پایان دوره.
چنانچه شرکت صاحبکار در سال قبل به طور رضایت‌بخشی حسابرسی نشده باشد، پی‌جویی موجودی‌های ابتدای دوره نه تنها شامل موارد یاد شده در بالا، بلکه مستلزم اقدامات زیر خواهد بود: (الف) مصاحبه با شخصی از شرکت صاحبکار که مسئول نظارت بر شمارش موجودی‌های ابتدای دوره بوده است، (ب) مطالعه و بررسی دستورالعمل کتبی که در برنامه‌ریزی شمارش موجودی‌های سال قبل به کار گرفته شده است، (پ) ردیابی تعداد زیادی از اقلام موجودی‌ها از برگه‌های شمارش یا صورت‌های شمارش موجودی‌ها به صورت خلاصه‌های نهایی شمارش موجودی‌ها، (ت) آزمون مدارک سال قبل ثبت دایمی موجودی‌ها از طریق مراجعه به مدارک دریافت کالا و خروج کالا و (ث) آزمون منطقی بودن کل موجودی‌های ابتدای دوره در ارتباط با فروش، سود ناخالص و گردش موجودی‌ها. این گونه پی‌جویی‌ها گاه حسابرسان را از درستی مقادیر و منطقی بودن مبالغ موجودی‌های مواد و کالای ابتدای دوره به طور کامل مطمئن می‌کند؛ در برخی موارد نیز ممکن است تردیدهایی جدی نسبت به صحت و اعتبار مبلغ موجودی‌های ابتدایی دوره را برای حسابرسان به وجود آورد. در موارد اخیر، حسابرسان نخواهند توانست درباره صورت سود و زیان وصورت گردش وجوه نقد نظر مقبول ارائه کنند؛ اما، ممکن است بتوانند درباره ترازنامه نظر مقبول ارائه نمایند؛ زیرا، موجودی ابتدای دوره در این صورت مالی انعکاسی ندارد.
اطلاعات حسابرسی نشده بهای جایگزینی
در سال‌های با تورم دورقمی، سودمندی صورت‌های مالی مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی، توسط بیشتر سرمایه‌گذاران مورد تردید قرار می‌گیرد. آنان بر این باورند که صورت‌های مالی مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی باید با اطلاعات مکملی همراه باشد که آثار تغییر قیمت‌ها را بر سود و دارایی‌های عمده شرکت نشان دهد.

از این رو، هیأت‌های استانداردهای حسابداری مالی اقدام به انتشار بیانیه شماره 33 تحت عنوان «گزارش‌گری مالی و تغییر قیمت‌ها» کرده است. بیانیه مزبور، افشای بهای تمام شده جایگزینی و اطلاعات مربوط به تغییر قیمت‌ها را توسط برخی از شرکت‌ها الزامی کرده است. یکی از الزامات اصلی این بیانیه، افشای بهای جایگزینی موجودی‌هاست. در نهایت، ارائه اجباری اطلاعات مربوط به بهای جایگزینی توسط هیأت استانداردهای حسابداری مالی لغو شد؛ اما، هنوز برخی از شرکت‌ها این اطلاعات را بنا به خواست خود، ارائه می‌کنند.

ارائه اطلاعات مکمل از لحاظ مطلوبیت ارائه صورت‌های مالی اساسی اجباری نیست. در نتیجه، به منظور اظهارنظر درباره صورت‌های مالی، حسابرسان مجبور به حسابرسی اطلاعات مکمل نیستند، حتی اگر افشای اطلاعات مکمل توسط هیأت‌های واضع استانداردهای حسابداری مالی و دولتی، ضروری اعلام شده باشد. هیأت استانداردهای حسابرسی، روش‌های محدودی را برای رسیدگی به آن دسته از اطلاعات مکمل پیش‌بینی کرده است که طبق بیانیه‌های استانداردهای حسابداری مالی، الزامی شده است. حسابرسان در اجرای این روش‌ها باید اقدامات زیر را به عمل آورند:
حسابرسان، دیگر مجبور نیستند این روش‌ها را درباره اطلاعات بهای جایگزینی اعمال کنند؛ اما، شرکت‌هایی که بنا به خواست خود این گونه اطلاعات را ارائه می‌کنند، ممکن است اجرای این روش‌ها را از حسابرسان بخواهند. در مواردی که از حسابرسان خواسته می‌شود که اطلاعات مکمل را بررسی کنند یا موظف به این کار باشند باید یک بند توضیحی به گزارش خود بیفزایند تا هر گونه 1) از قلم افتادگی اطلاعات ضروری، 2) موارد ارائه ناهماهنگ با الزامات بیانیه‌های استانداردهای حسابداری مالی و دولتی، 3) ناتوانی در تکمیل روش‌های بررسی یا 4) تردید شدید نسبت به انطباق این اطلاعات با رهنمودهای ارائه شده را بیان دارد. از آنجا که این اطلاعات مکمل از لحاظ مطولبیت ارائه صورت‌های مالی، ضروری شناخته نشده است، افزودن این بند اضافی نیز به معنای نظر غیر مقبول حسابرسان محسوب نمی‌شود.حسابرسی موجودی کالا
اصطلاحاتی که در فصل 13 معرفی یا بر آن تأکید شده است.
اطلاعات بهای جایگزینی Replacement Cost Information این اطلاعات مکمل خواسته شده طبق بیانیه‌ استانداردهای حسابداری مالی شماره 33. این اطلاعات می‌تواند در یادداشت‌های «حسابرسی نشده» همراه صورت‌های مالی یا در جداول مکمل ارائه شود. این مورد افشا دیگر ضروری نیست.
بارنامه Bill of Lading مدرک صادر شده توسط بنگاه حمل و نقل بابت تحویل گرفتن کالا که حاوی شرایط حمل می‌باشد.
تأییدیه Confirmation نوعی از شواهد کتبی که در خارج از سازمان صاحبکار تهیه و مستقیماً برای حسابرسان ارسال می‌شود.
تعهدات خرید Purchase Commitment قراردادی قطعی برای خرید کالا به قیمت‌های ثابت که خیلی قبل از تاریخ‌های دریافت کالا منعقد می‌شود.
تعهدات فروش Sales Commitment قراردادی قطعی برای فروش کالا به قیمت‌های ثابت که خیلی پیش از تاریخ‌های تحویل کالا منعقد می‌شود.
سیستم ثبت ادواری موجودی‌ها Periodic Inventory System گونه‌ای حسابداری که در آن، ارزش موجودی‌ها تنها براساس شمارش موجودی‌ها در پایان دوره مالی، تعیین می‌شود.
سیستم ثبت دائمی موجودی‌ها Prepetual Inventory System گونه‌ای حسابداری موجودی‌ها که در آن، مقادیر و مبلغ کالاهای دریافتی و خارج شده از انبار در حساب‌های کنترل در دفتر کل و حساب‌های معین ثبت می‌شود. درستی و دقت مدارک دائمی موجودی‌های در فواصل زمانی متناوب، از طریق شمارش موجودی‌های آزمون می‌گردد.
کارشناس Specialist شخص یا مؤسسه‌ای با مهارت یا دانش خاص در زمینه‌ای غیر از حسابداری و حسابرسی، مانند کارشناس بیمه.
کالای امانی Consignment انتقال کالا از مالک آن به شخص که به عنوان نماینده فروش مالک، عمل می‌کند.
نظارت Observation یک تکنیک گردآوری شواهد توسط حسابرسان که شواهد عینی را برای آنان فراهم می‌آورد.
هیأت استانداردهای حسابداری صنعتی Cost Accounting Standards Board هیأتی مرکب از پنج عضو که توسط کنگره به وجود آمده است و وظیفه آن، محدود کردن راه‌های متعدد حسابداری صنعتی موجود طبق اصول پذیرفته شده حسابداری است. شرکت‌هایی که قراردادهای عمده‌ای را با برخی از نهادهای دولتی منعقد می‌کنند باید از استانداردهای وضع شده توسط این هیأت پیروی کنند.
پرسش و مسأله
گروه 1- پرسش
1-13. بسیاری از حسابرسان بر این باورند که اثبات مبلغ مربوط به موجودی‌های مواد و کالا به مراتب دشواتر و پیچیده‌تر اغلب دیگر اقلام مندرج در ترازنامه است. چندین عامل به خصوص را نام ببرید که این نظر را تأیید می‌کند.
2-13. اهمیت سفارش خرید را در کفایت سیستم کنترل داخلی معاملات خرید، توضیح دهید.
3-13. چه تفکیک وظایفی را برای دستیابی به حداکثر کنترل داخلی در مورد عملیات خرید در یک شرکت تولیدی پیشنهاد می‌کنید؟
4-13. آیا قبول دارید که رسیدگی به گزارش‌های دریافت کالا باید جزئی از بررسی عادی معاملات خرید، توسط حسابرسان باشد؟ توضیح دهید.
5-13. سیستم حسابداری صنعتی، اغلب یکی از نقاط تمرکز حسابرسان در حسابرسی صورت‌های مالی شرکت‌های تولیدی است. حسابرسان به چه منظوری سیستم حسابداری صنعتی را بررسی می‌کنند؟حسابرسی موجودی کالا
6-13. حسابرسان مستقل چه نقشی در شمارش موجودی‌های صاحبکار دارند؟
7-13. هدف‌ها یا منظور حسابرسان از نظارت بر شمارش موجودی‌ها توسط صاحبکار، کدام است؟ (روش‌ها و فنون شمارش موجودی‌ها را بحث نکنید).
8-13- حسابرسان به چه منظوری شمارش آزمایشی موجودی‌ها را حین شمارش موجودی‌ها توسط صاحبکار، انجام می‌دهند؟ بحث کنید.
9-13. آیا حسابرسان پس از تکمیل شمارش آزمایشی موجودی‌ها، دلیلی برای مراجعه بعدی به برگه‌های شمارش موجودی‌ها که کارکنان صاحبکار هنگام شمارش از آنها استفاده کرده‌اند، دارند؟ توضیح دهید.
10-13. در جایی که مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها وجود دارد، آیا شمارش موجودی‌ها در تاریخ ترازنامه ضرورت دارد؟ توضیح دهید.
11-13. چه اقلام بدهکار و بستانکاری می‌تواند با تجزیه و تحلیل حسابرسان از حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته در یک شرکت تولیدی، افشا شود؟
12-13. یکی از صاحبکاران شما مایل است شمارش موجودی‌های مواد و کالای خود را براساس نمونه‌گیری انجام دهد. بدین ترتیب، اقلام بسیاری شمارش نخواهد شد. تحت چه شرایطی عمومی این شیوه شمارش موجودی‌ها می‌تواند برای حسابرسان مستقل قابل قبول باشد؟
13-13. «ترازنامه‌ای که به خوبی تهیه شده باشد، معمولاً حاوی این مطلب است که موجودی‌های مواد و کالا، به قیمت تمام شده ارزشیابی شده است». این نقل قول را ارزیابی کنید.
14-13. شرکت تجهیزات سردساز برای ارزشیابی بخشی از موجودی‌های مواد و کالای خود از روش اولین صادره از آخرین وارده و برای بقیه آنها از روش میانگین موزون استفاده می‌کند. آیا شما در چنین شرایطی می‌توانید نظر مقبول اظهار کنید؟ توضیح دهید.
15-13. «چنانچه حسابرسان مستقل بتوانند مشخص کنند که تمام موجودی‌های مواد و کالا به طور دقیق شمارش و به درستی قیمت‌گذاری شده است، مسئولیت خود را نسبت به موجودی‌های مواد و کالا به طور کامل انجام داده‌اند.» این مطلب را ارزیابی کنید.
16-13. حسابرسان مستقل چه استفاده‌‌ای از پس‌مانده سفارش‌های فروش صاحبکار برای رسیدگی به موجودی‌های مواد و کالا می‌کنند؟
17-13. مدیر امور مالی یکی از صاحبکاران جدید شما اظهار می‌دارد که بیشتر موجودی‌های مواد و کالای شرکت، نزد انبارهای عمومیِ با تضمین کافی، نگهداری می‌شود. وی رسیدهای آن انبارها را به عنوان حسابدهی موجودی‌های شرکت در اختیار شما می‌گذارد. آیا رسیدگی دقیق به این رسیدهای انبار عمومی به عنوان کفایت اثبات موجودی‌ها تلقی می‌شود؟ توضیح دهید.
18-13. بانک طرف معامله شرکت گرمسار، شرکتی که هرگز قبلاً حسابرسی نشده است، در تاریخ اول دی ماه از شرکت خواسته است که صورت‌های مالی آن در پایان سال جاری حسابرسی شود. شرکت گرمسار شما را برای حسابرسی انتخاب و دعوت به کار کرده است. شرکت گرمسار از شما پرسیده است که چه اقداماتی را باید به عمل آورد تا شمارش موجودی‌هایش در پایان سال به بهترین نحو صورت گیرد. شرکت گرمسار فاقد مدارک ثبت دائمی موجودی‌هاست. چه پاسخی به این پرسش شرکت گرمسار می‌دهید؟
19-13. اقدامات مشخصی را بنویسید که حسابرسان باید به عمل آورند تا اطمینان یابند که موجودی‌های مواد و کالای صاحبکار، گرو گذارده نشده یا به نوعی، دیگران بر آنها حقوقی ندارند.حسابرسی موجودی کالا
گروه 2- پرسش‌های تحلیلی
20-13. شما مشغول حسابرسی صورت‌های مالی اولین سال فعالیت شرکت باران، یک صاحبکار جدید، برای سال منتهی به 31 شهریور 5×13 می‌باشید. ضمن رسیدگی به موجودی‌های شرکت متوجه می‌شوید که کلیه مواد و کالایموجود در تاریخ ترازنامه، در اول مهر 4×13 از آقای فرامرز سهرابی، تنها صاحب سرمایه شرکت، به قیمت 10 میلیون ریال خریداری شده که بابت آن یک برگ سفته 9 میلیون ریالی با نرخ بهره 15 درصد و به سر رسید7×13 اعطا شده است. مواد و کالای مزبور را آقای سهرابی قبل از تشکیل شرکت و زمانی که دارای مؤسسه فردی بود، در اختیار داشته است.
چگونه می‌توانید قیمت‌گذاری موجودی‌های مواد و کالای شرکت باران را در تاریخ 31 شهریور 5×13 اثبات کنید؟ توضیح دهید.
21-13. نظارت بر شمارش موجودی‌های مواد و کالای صاحبکار، در صورت با اهمیت بودن و در مواردی که عملی و ممکن باشد، یکی از روش‌های اجباری حسابرسی است.
پاسخ دهید:
الف- چرا نظارت بر شمارش موجودی‌های مواد و کالا، یک روش اجباری حسابرسی است؟ توضیح دهید.
ب- در چه شرایطی است که نظارت بر شمارش موجودی‌های مواد و کالا، عملی یا ممکن نیست؟
پ- چرا بررسی حسابرسان از کنترل‌های صاحبکار برای برگ‌های شمارش موجودی‌ها در طول انبارگردانی دارای اهمیت است؟ توضیح دهید.
22-13. از شما خواسته شده است شرکت راه‌ساز، یک شرکت پیمانکاری راه‌سازی، را حسابرسی کنید که هرگز قبلاً توسط حسابرسان مستقل، مورد حسابرسی قرار نگرفته است. در طول رسیدگی‌های پیش از تاریخ ترازنامه متوجه می‌شوید که شرکت راه‌ساز، یکی از اقلام عمده مواد و کالای خود را در ترازنامه سالانه منعکس نمی‌‌کند. این موجودی، که شرکت راه‌ساز ادعا می‌کند مبلغ آن همه ساله ثابت است، سنگ شکسته می‌باشد که برای زیرسازی راه‌ها آماده می‌شود و برای استفاده، در کارگاه‌های مختلف شرکت نگهداری می‌شود. مدیر مالی شرکت راه‌ساز اظهار می‌دارد که پس از پایان کار در هر کارگاه، سنگ شکسته‌های موجود در آن کارگاه به جای دیگری منتقل نمی‌شود؛ در واقع، سنگ شکسته‌های مزبور به دلیل سرقت در طول مدت توقف راه‌سازی طی ماه‌های زمستان، ناپدید می‌شود.حسابرسی موجودی کالا
آیا شما می‌توانید درباره صورت‌های مالی شرکت راه‌ساز، نظر مقبول اظهار کنید؟ توضیح دهید.
23-13. شرکت تولیدی سازه از روش استاندارد در سیستم حسابداری خود استفاده می‌کند. فهرست رو‌ش‌های حسابرسی را بنویسید که برای حصول اطمینان از قابلیت قبول هزینه‌های استاندارد و مبالغ انحرافات آنها و مخدوش نشدن صورت‌های مالی توسط آنها، ضروری می‌دانید. (روش‌های حسابرسی لازم را تنها در مورد مواد اولیه بنویسید.)
24-13. مدیرعامل شرکت تولیدی خوشنما در ابتدای حسابرسی سالانه صورت‌های مالی آن شرکت برای سال منتهی به 29 اسفند 7×13 به طور محرمانه به شمار اظهار می‌دارد که آقای فریبرز فرامرزی، یکی از کارکنان شرکت، به گونه‌ای زندگی می‌کند که با وضعیت درآمدی وی مطابقت ندارد.

حسابرسی موجودی کالا
کارمند مزبور، یکی از مأموران تدارکات شرکت طی شش سال گذشته است و مسئول خرید کلیه اقلام عمومی مورد نیاز شرکت می‌باشد. ایشان اجازه دارد مجوز هر خرید تا مبلغ 000/50 ریال را صادر کند. خریدهای بیش از 000/50 ریال باید با تصویب مدیر خرید شرکت صورت گیرد.
مدیرعامل شرکت خوشنما می‌داند که رسیدگی‌های معمول به صورت‌های مالی، برای کشف و افشای تقلب یا دیگر موارد تضاد منافع طراحی نشده است و نمی‌شود بر آنها اتکا کرد؛ هر چند که ممکن است تقلبی را نیز کشف کند. از این رو، مدیرعامل شرکت به شما اجازه می‌دهد که روش‌های حسابرسی را گسترش دهید و روش‌های حسابرسی دیگری را نیز به کار گیرید که از طریق اجرای آنها بتوانید شواهدی را بیابید که ثابت کند آیا کارمند مزبور به سوءاستفاده از وجوه نقد و دیگر منابع شرکت می‌پرداخته است یا خیر یا این که درگیر فعالیت‌هایی بوده است که با استخدام وی در تضاد (منافع) می‌باشد.
مطلوب است:
تهیه فرست‌ روش‌هایی که برای رسیدگی به مدارک و اسناد شرکت به کار می‌گیرید تا بتوانید شواهدی را از سوء استفاده کارمند مزبور در داخل دایره خرید بدست آورید. منظور و هدف از هر یک از روش‌های حسابرسی را نیز بنویسید.
25-13. تعدادی از شرکت‌ها برای شمارش، قیمت‌گذاری، تعیین ارزش اقلام و … موجودی‌ مواد و کالا از خدمات شرکت‌هایی استفاده می‌کنند که در این زمینه تخصص دارند. این گونه شرکت‌های خدماتی معمولاً گواهینامه‌ای حاکی از تأیید ارزش موجودی‌های مواد و کالا برای صاحبکار صادر می‌کنند. با فرض این که یکی از این شرکت‌های خدماتی، موجودی‌های مواد و کالای صاحبکار شما را شمارش کرده است:
الف- حسابرسان تا چه اندازه می‌توانند بر گواهینامه صادر شده توسط کارشناسان خارج از شرکت صاحبکار، اتکا کنند؟ بحث کنید.
ب- گواهینامه موجودی‌ها که توسط کارشناسان خارج از شرکت صادر می‌شود، چه اثری بر نوع گزارش حسابرسان می‌تواند داشته باشد؟ بحث کنید.

پ- حسابرسان در گزارش خود چگونه به گواهینامه صادر شده توسط کارشناسان خارج از شرکت اشاره خواهند کرد؟حسابرسی موجودی کالا
26-13. شرکت چوبکار، سهامی خاص، سازنده مبلمان است که حدود 100 نفر کارگر دارد. شرکت چوبکار در تاریخ 15 شهریور از مؤسسه حسابرسی آرش و همکاران برای حسابرسی صورت‌های مالی سال منتهی به 31 شهریور خود دعوت به کار کرد.

حسابرسی موجودی کالا

مدیرعامل شرکت چنین توضیح داد که مدارک ثبت دایمی موجودی‌های شرکت، به روز است و برای برقراری سیستم قوی کنترل داخلی نیز از هیچ تلاشی فروگذاری نشده است؛ موجودی‌های مواد و کالای شرکت در تاریخ 31 مرداد به طور کامل و توسط کارکنان شرکت، شمارش شده است؛ علاوه بر این، شمارش‌های آزمایشی زیادی در طول سال و در دوایر مختلف شرکت به عمل آمده است؛ با وجودی که شرکت، چندان بزرگ نیست، اما، یک حسابرس داخلی و یک کمک حسابرس استخدام کرده است که تمام وقت آنان صرف تجزیه و تحلیل سیستم کنترل داخلی شرکت ارزیابی عملیات دوایر گوناگون شرکت شده است.

حسابرسی قبلی شرکت که سال‌ها بود شرکت چوبکار را حسابرسی می‌کرد در طول سال جاری فوت کرده و شرکت تصمیم به استخدام حسابرسان جدید گرفته است. بنابراین، شمارش موجودی‌ها در تاریخ 31مرداد و بدون نظارت حسابرسان مستقل صورت گرفته است.

حسابرسی موجودی کالا

مدت کوتاهی پس از شمارش موجودی‌ها، یکی از سهامداران عمده شرکت اصرار ورزیده است که حسابرسان جدیدی برای شرکت انتخاب و به کار دعوت شوند. مدیرعامل شرکت متذکر می‌شود که به دلیل عقب بودن از برنامه تحویل سفارش‌ها، فرصت لازم برای شمارش مجدد انبارها وجود ندارد، اما، تمام اسناد و مدارک انبارگردانی 31 مرداد در اختیار حسابرسان قرار می‌گیرد تا آنها را بررسی کنند.

حسابرسان مستقل، اسناد و مدارک مزبور را بررسی کردند، تجزیه و تحلیل دقیق و کاملی از سیستم کنترل داخلی موجودی‌های مواد و کالا به عمل آورند و اقلام عمده موجودی‌ها را در 31 شهریور به طور آزمایشی شمارش نمودند که معادل 10 درصد ارزش کل موجودی‌ها بود. اقلام شمارش آزمایش شده به مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها ردیابی شد و مغایرات عمده‌ای مشاهده نگردید. موجودی‌های مواد و کالا در 31 شهریور، مبلغ 40 میلیون ریال از 90 میلیون ریال مجموع دارایی‌های شرکت را تشکیل می‌دهد.
مطلوب است:
تهیه و تدوین مواردزیر با فرض آن که در هیچ زمینه‌ای به جز موجودی‌های مواد و کالا، نارسایی مشاهده نکرده باشید:
الف- بیان نکات و عواملی که صدور نظر مقبول را توجیه می‌کند.
ب- بیان نکات و عواملی که حسابرسان را از صدور نظر مقبول باز می‌دارد.
27-13. یکی از مشکلات حسابرسان در اثبات موجودی‌های مواد و کالا، احتمال منظور شدن اقلام کم گردش و ناباب در موجودی‌های به تاریخ ترازنامه است. در صورت شناسایی این گونه اقلام، ارزش آنها باید به ارزش برآوردی قراضه آنها یا هر ارزش قابل بازیافت دیگر، کاهش یابد.
مطلوب است:
تهیه فهرستی از روش‌های حسابرسی که حسابرسان باید به کار گیرند تا مطمئن شوند که اقلام کم گردش یا ناباب، جزء موجودی‌های مواد و کالا منظور نشده است.
28-13. ضمن نظارت بر شمارش موجودی‌های شرکت ماشین‌ساز در تاریخ 30 بهمن 5×13 با موارد غیر عادی زیر روبرو شده‌اید:

حسابرسی موجودی کالا
الف- تعدادی الکتروموتور موجود در انبار کالای ساخته شده، بدون برگ شمارش می‌باشد. در پاسخ شما اظهار می‌دارند که موتورهای مزبور به طور امانی نزد شرکت است.
ب- یک دستگاه ماشین برش (یکی از محصولات عمده شرکت) در دایره دریافت کالاست که یادداشتی به خط درشت «اصلاحی و تعمیری» روی آن چسبانیده شده است.
پ- یک ماشین برش بسته‌بندی شده به آدرس یکی از مشتریان در دایره ارسال و حمل کالا موجود می‌باشد که برگ معاینه و بازرسی نماینده مشتری به تاریخ 30 بهمن روی آن چسبانیده شده است.حسابرسی موجودی کالا
ت- شرکت دارای یک انبار کوچک دوافتاده است که پنج نوع مواد اولیه خاک خورده در آن موجود است. تمام مواد موجود در این انبار دارای برگ شمارش است و شمارش آزمایشی شما نیز مقادیر آنها را تأیید می‌کند.
پاسخ دهید:
چه روش‌های حسابرسی دیگری را باید درباره هر یک از اقلاما بالا اجرا کنید؟ توضیح دهید.
29-13. شرکت پیل‌ور، قطعات و لوازم موجود در انبار اصلی خود را در پایان سال به طور کامل شمارش نمی‌کند، اما، برای برآورد میزان و مبلغ موجودی‌های پایان سال، از نمونه‌گیری آماری استفاده می‌نماید. شرکت دارای مدارک ثبت دائمی برای قطعات و لوازم است و مسئولین آن معتقدند که نمونه‌گیری آماری برای تعیین ارزش موجودی‌ها، بسیار مؤثر می‌باشد و به اندازه کافی قابل اتکاست که نیازی به شمارش تک‌تک اقلام موجودی‌ها نیست.
مطلوب است:
الف- شناسایی روش‌های حسابرسی که حسابرسان مستقل باید علاوه بر روش‌های متداول حسابرسی برای مواردی به کار گیرند که صاحبکار، به جای شمارش 100 درصد اقلام موجودی‌ها، از نمونه‌گیری آماری برای برآورد ارزش موجودی‌های پایان سال استفاده می‌کند.

ب- حداقل 10 روش حسابرسی متداول را بنویسید که حسابرسان باید برای اثبات مقادیر موجودی‌ها در مواردی اجرا کنند که صاحبکار، تمام یا بخشی از موجودی‌های خود را به طور ادواری شمارش می‌کند.
30-13. شرکت تولیدی آرمان در تاریخ اول تیر ماه از شما برای حسابرسی سال منتهی به 31 شهریور خود دعوت به کار می‌کند. در طول مرداد ماه، سیستم کنترل داخلی موجودی‌های مواد و کالای شرکت را به طور کامل مطالعه و بررسی می‌کنید.
کلیه کالاهای خریداری از طریق دایره دریافت کالا و زیر نظر مدیر خرید، دریافت می‌شود. وظیفه دایره دریافت کالا، باز کردن بسته‌بندی کالاها، شمارش آنها و بازرسی کالاهاست. مقادیر دریافتی با مقادیر مندرج در نسخه سفارش خرید موجود در دایره دریافت کالا مطابقت داده می‌شود. در صورت نبود اختلاف، سفارش خرید مزبور با «صحیح است- دایره دریافت کالا» مهر و به قسمت حساب‌های پرداختنی ارسال می‌شود. هر گونه اختلاف در مقادیر یا مشخصات کالا با پس فرستادن نسخه سفارش خرید به همراه توضیحات لازم، به آگاهی درخواست‌کننده خرید می‌رسد. هیچ مدرکی در دایره دریافت کالا نگهداری نمی‌شود و هیچ مدرکی در آنجا به وجود نمی‌آید.

حسابرسی موجودی کالا
کالاهای دریافتی پس از بازرسی و شمارش، بیدرنگ به محوطه کارخانه فرستاده می‌شود که در کنار ماشین‌های تولیدی مربوط قرار می‌گیرد. کالای ساخته شده، از محوطه خارج و تحویل انباری می‌شود که زیر نظر یک نفر مسئول اداره می‌گردد. مسئول انبار، مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها را بر حسب مقدار، نه ریال، نگهداری می‌کند.
چه ضعف‌هایی در سیستم کنترل داخلی موجودی‌های شرکت تولیدی آرمان می‌بینید؟حسابرسی موجودی کالا
31-13. بهترین پاسخ را برای هر یک از پرسش‌های زیر انتخاب کنید و دلیل انتخاب خود را بنویسید:

حسابرسی موجودی کالا
الف- در مواردی که مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها به مقدار و ریال نگهداری می‌شود و سیستم کنترل داخلی، ضعیف است، حسابرسان احتمالاً کدام مورد زیر را اعمال می‌کنند؟
1) از صاحبکار می‌خواهند که شمارش موجودی‌ها را برای پایان سال مالی برنامه‌ریزی کند.
2) از صاحبکار خود مصراً می‌خواهند که اقلام موجودی‌ها را چندین بار در طول سال شمارش کند.
3) آزمون‌های مربوط برای کشف بدهی‌های ثبت نشده را در پایان سال، افزایش می‌دهند.
4) ناگزیرند به دلیل موجودی‌ها، نسبت به صورت سود و زیان عدم اظهار نظر ارائه کنند.
ب- کدام یک از روش‌های حسابرسی زیر، برای کشف اقلام آسیب‌دیده موجودی‌های پایان سال صاحبکار، بهترین روش است؟
1) مقادیر اقلام کم گردش موجودی‌های سال جاری را با مقادیر اقلام مشابه سال قبل مقایسه کنید.
2) بر شمارش مواد اولیه و کالای صاحبکار، نظارت کنید.

3) تأییدیه مدیران مربوط به موجودی‌ها را از لحاظ دقت و صحت آن، بررسی کنید.
4) با مقایسه نسبت گردش موجودی‌های صاحبکار با متوسط منفعت، مطلوبیت ارزش موجودی‌ها را آزمون کنید.
پ- شرکت گل انبار مواد و کالای خود را در پایان سال شمارش نمی‌کند، بلکه، آنها را به طور هفتگی و براساس یک طرح آماری، شمارش آزمایشی می‌نماید. خانم ناهید سروی، حسابرس مستقل، در طول سال و به حدی که بتواند نسبت به قابلیت اطمینان روش‌های صاحبکار رضایت حاصل کند بر این گونه شمارش‌های آزمایشی نظارت کرده است. خانم سروی به منظور گزارش رسیدگی‌های خود کدام را‌ه‌کار زیر را انتخاب می‌کند؟

1)‌ می‌تواند گزارش مقبول صادر کند بدون آن که عدم نظارت بر شمارش موجودی‌ها را در پایان سال افشا کند.
2) باید در بند دامنه رسیدگی، به عدم نظارت بر شمارش موجودی‌ها در پایان سال اشاره کند، اما با وجود این، می‌تواند گزارش مقبول صادر نماید.
3) در صورت با اهمیت بودن موجودی‌ها باید نسبت به کلیت صورت‌های مالی، عدم اظهار نظر کند.
4) در صورت با اهمیت بودن موجودی‌ها باید نظر مشروط اظهار کند.

ت- هدف اولیه حسابرسان مستقل از نظارت بر شمارش موجودی‌ها کدام یک از موارد زیر است؟
1) کشف این که صاحبکار، یک قلم بخصوص یا گروه خاصی از موجودی‌ها را شمارش کرده است.
2) کسب اطلاعات مستقیم از وجود و شمارش صحیح موجودی‌ها.
3) ارزیابی کیفیت کالاهای موجود در تاریخ شمارش.
4) امکان سرپرستی امر شمارش به منظور کسب اطمینان از صحیح و دقیق بودن نسبی مقادیر موجودی‌ها.
ث- کدام یک از وضعیت‌های زیر به احتمال زیاد مستلزم برنامه‌ریزی خاص توسط حسابرسان است؟
1) برخی از فروش‌های شرکت به اشخاص وابسته صورت گرفته است.

2) مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها تنها برای اقلام با ارزش بیشتر از 000/500 ریال نگهداری می‌شود.
3) برای خرید کلیه موجودی‌ها، صدور سفارش خرید ضروری است.
4) موجودی‌های انبار از سنگ‌های قیمتی (جواهرات) تشکیل شده است.

حسابرسی موجودی کالا
ج- هنگام رسیدگی به اقلام بدهکار در مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها، حسابرسان به رسیدگی نمونه‌ای از کدام یک از مدارک زیر بیشتر توجّه می‌کنند؟
1) مصوبه‌های خرید.
2) درخواست‌های انبار.
3) فاکتورهای خرید.
4) سفارش‌های خرید.
گروه 3- مسأله
32-13. مدیریت شرکت کارابزار از شما برای بررسی سیستم کنترل داخلی خرید، دریافت کالا، انبار و صدور مواد اولیه از انبار شرکت دعوت به کار کرده است. نکات زیر که روش‌های شرکت کارابزار را توصیف می‌کند توسط شما تهیه شده است:
1) مواد اولیه، اساساً شامل قطعات الکترونیکی گران‌قیمت، در یک انبار قفل‌دار نگهداری می‌شود. کارکنان این انبار را یک سرپرست و چهار کارمند تشکیل می‌دهند. کلیه این کارکنان، افراد آموزش دیده، کاردان و تضمین شده می‌باشند. مواد اولیه، تنها با مجوز کتبی یا شفاهی یکی از سرپرستان ارشد تولید از انبار خارج می‌شود.

حسابرسی موجودی کالا
2) مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها نگهداری نمی‌شود؛ بدین ترتیب، مدارکی از ورود کالا به انبار یا خروج کالا از آن توسط کارکنان انبار تهیه و نگهداری نمی‌گردد. به منظور جبران این کمبود، شمارش موجودی‌ها همه ماهه توسط کارکنان انبار صورت می‌گیرد که با سرپرستی کافی همراه است. برای شمارش موجودی‌ها نیز از روش‌های مناسبی پیروی می‌شود.
3) سرپرست انبار پس از هر شمارش موجودی‌ها، مقادیر شمارش شده را با حد تجدید سفارش از قبل تعیین شده هر قلم مقایسه می‌کند.

حسابرسی موجودی کالا

چنانچه تعداد موجود یک قلم از مواد و کالا کمتر از حد تجدید سفارش باشد، سرپرست انبار شماره آن را در لیستی ثبت می‌کند و آن لیست را برای قسمت حساب‌های پرداختنی می‌فرستد. قسمت حساب‌های پراختنی از روی آن لیست، فرم سفارش خریدی را با مقادیر از پیش تعیین شده تهیه می‌کند و برای فروشنده‌ای می‌فرستد که آخرین بار، آن قطعه از وی خریداری شده است.
4) هنگامی که کالاهای سفارش داده شده، به شرکت کارابزار وارد می‌شود، کارکنان انبار آنها را دریافت می‌کنند. کارکنان انبار کالاهای دریافتی را شمارش می‌کنند و با بارنامه تطبیق می‌دهند. تمام بارنامه‌ها با علامتگذاری و ثبت تاریخ بر روی آنها، به عنوان گزارش دریافت کالا تلقی و در انبار شرکت بایگانی می‌شوند.
مطلوب است:
تشریح نقاط ضعف سیستم کنترل داخلی و ارائه پیشنهادهای اصلاحی برای روش‌های خرید، دریافت کالا، انبار کردن و صدور مواد از انبار شرکت کار ابزار، پاسخ خود را به شکل زیر ارائه کنید:
نقاط ضعف پیشنهاد اصلاحی

33-13. پرسش‌های زیر نمونه‌هایی متداول از پرسش‌هایی است که می‌تواند در پرسشنامه کنترل‌های داخلی موجودی‌های مواد و کالا یافت شود:
1) آیا دستورالعملی کتبی برای شمارش موجودی‌ها، توسط صاحبکار تهیه شده است؟
2) آیا روش‌های شمارش موجودی‌های صاحبکار شامل لزوم شناسایی اقلام آسیب‌دیده نیز هست؟

3) آیا صاحبکار از مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها استفاده می‌کند؟
مطلوب است:
الف- توصیف هدف هر یک از روش‌های کنترل داخلی بالا.
ب- تشریح نحوه آزمون هر یک از روش‌های بالا.
پ- توصیف نحوه تغییر در آزمون‌های محتوا به منظور جبران نارسایی کنترل‌ها با فرض این که اثربخشی عملیاتی هر یک از روش‌های بالا نارسا باشد.
34-13. آقای بردیا پورنژاد، حسابرس مستقل، برای رسیدگی به صورت‌های مالی سال منتهی به 31 شهریور 2×13 شرکت تولیدی هراز دعوت به کار شده است. موجودی‌های شرکت هراز در پایان سال شامل کالای ساخته شده موجود در انباری‌های عمومی و کالای امانی نزد دیگران است. موجودی‌های نزد انبارهای عمومی در گرو بدهی‌های شرکت است.
مطلوب است:
توصیف روش‌های خاص حسابرسی دیگری که آقای پورنژاد باید در ارتباط با موارد زیر و با فرض اجرای کامل و رضایت‌بخش روش‌های عادی حسابرسی موجودی‌ها و اسناد پرداختنی، اجرا کند:
الف- کالای امانی نزد دیگران.
ب- موجودی‌های نزد انبارهای عمومی که در گرو بدهی‌هاست.
35-13. شما مدیر مؤسسه حسابرسی رازدار می‌باشید که به سرعت توسعه می‌یابد. اخیراً، شما مسئولیت سه صاحبکار جدید را به عهده گرفته‌اید که موجودی‌های مواد و کالای آنها دارای ویژگی‌های زیر است:
1) شرکت دامپروری دامدار با 000/15 رأس گاو و گوسفند که در مزرعه‌ای به مساحت 25 هکتار نگهداری می‌شوند و بخش بزرگی از آن نیز دیوارکشی نشده است.
2) شرکت تولیدی آهنکار با موجودی زنجیرهای آهنی که در محوطه‌ کنار کارخانه روی هم انبار شده است.

3) شرکت سراسری، که سه نوبته کار می‌کنند و نمی‌توانند تولید خود را در طول شمارش موجودی‌ها متوقف کند.
پاسخ دهید:
فکر می‌کنید که در نظارت بر شمارش موجودی‌های این سه صاحبکار جدید با چه مشکلاتی روبرو شوید و چگونه خواهید توانست این مشکلات را رفع کنید؟
36-13. شرکت گوشت سرمد، دام زنده را می‌خرد و پس از کشتار، آماده فروش می‌نماید. یادداشت‌های زیر را شما براساس بررسی روش‌های موجودی‌های شرکت و در ارتباط با رسیدگی به صورت‌های مالی شرکت گوشت سرمد تهیه کرده‌اید:
1) هر یک ازمأموران خرید در هر روز گزارش عملیات خود را به سرپرست کارخانه تحویل می‌دهد. این گزارش، تاریخ خرید و تاریخ مورد انتظار تحویل؛ نام و مشخصات فروشنده؛ تعداد، وزن و نوع دام خریداری شده را نشان می‌دهد. با ورود دام‌های زنده، یکی از کارکنان کارخانه تعداد هر نوع از دام‌های دریافتی را شمارش می‌کند و در مقابل ستون تعداد در گزارش مأمور خرید مربوط علامتی می‌گذارد. پس از دریافت تمام دام‌های خریداری شده در هر گزارش، گزارش مزبور به مأمور خرید مربوط برگشت داده می‌شود.

2) فاکتورهای خرید پس از کنترل محاسبات آنها، برای مأمور خرید مربوط فرستاده می‌شود که پس از تأیید وی به دایره حسابداری ارسال می‌گردد. دایره حسابداری، برگه حسابداری و چک به مبلغ تأیید شده را تهیه می‌کند. این چک‌ها جهت امضاء، برای مدیر امور مالی ارسال می شود. منشی مدیر امور مالی، چک‌های امضا شده را برای مأمورین خرید مربوط ارسال می‌دارد تا تحویل فروشندگان بدهند.
3) دام‌ها، دسته دسته کشتار می‌شوند و هر دسته نیز شماره‌گذاری می‌گردد. در پایان هر روز، گزارشی حاوی دسته‌های کشتار و‌ آماده شده، تعداد و نوع دام هر دسته و وزن لاشه‌ها به دایره حسابداری ارسال می‌شود. مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها برای لاشه‌های آماده شده و وزن آنها در دایره حسابداری نگهداری می‌شود.

4) لاشه‌های آماده شده، در سردخانه‌ای واقع در یک ساختمان کوچک کنار محوطه پارکینگ شرکت، نگهداری می‌شود. در ورودی سردخانه در ساعات تعطیل کارخانه، قفل می‌باشد و هنگام ورود کارگران و خروج آنان در پایان وقت نوبت کارشان نیز یک نفر نگهبان حضور دارد. به رانندگان کامیون‌هایی که برای تحویل گوشت مراجعه می‌کنند، گفته شده است که چنانچه کسی در سردخانه نبود، با کارکنان کارخانه تماس بگیرند.حسابرسی موجودی کالا
5) مقادیر معتنابهی محصولات فرعی نیز تولید می‌شود که در سردخانه‌ یا جای دیگری انبار می‌گردد. محصولات فرعی معمولاً در زمان فروش به حساب گرفته می‌شود. در این زمان، مدیر فروش شرکت اقدام به تهیه فرمی در دو نسخه می‌کند: یک نسخه به عنوان مجوز تحویل کالا به مشتری و نسخه دیگر، به عنوان مبنای صورتحساب مشتری تلقی می‌گردد.
مطلوب است:
بیان هر گونه ضعف در روش‌های موجود انبار شرکت و ارائه هر گونه پیشنهاد اصلاحی در مورد هر یک از موارد پنجگانه بالا.
37-13. شرکت پرس‌ساز، دستگاه‌های پرس بزرگ را طبق قرارداد و با مشخصات خاص هر مشتری می‌سازد. مشتریان موظفند 25 درصد مبلغ قرارداد را هنگام عقد قرارداد پیش‌پرداخت کنند. شرکت فروش‌ها را برمبنای ارسال محصولات برای مشتریان و هزینه‌ها را برمبنای سفارش کار ثبت می‌کند. سود شرکت در چند سال اخیر به طور معمول و پس از در نظر گرفتن 10 درصد فروش به عنوان هزینه‌های فروش و اداری، حدود 5 درصد فروش بوده است.

ضمن رسیدگی سالانه به صورت‌های مالی سال منتهی به 31 آذر شرکت پرس‌ساز، سفارش کار شماره 2375 را مورد بررسی قرار داده‌اید. قرارداد مزبور برای ساخت یک دستگاه پرس سه رنگ به قیمت ثابت 000/000/5 ریال است. مخارج انباشته این سفارش در پایان سال بالغ بر 000/025/3 ریال می‌باشد. مهندسین کارخانه برآورد کرده‌اند که این سفارش در پایان سال، حدود 55 درصد تکمیل شده است. روش‌های حسابرسی که به کار گرفته‌اید به شرح زیر است:
1) کلیه قراردادها را رسیدگی و موضوعات مربوط را یادداشت کرده‌اید.

2)‌ شمارش سفارش‌های در جریان ساخت را نظارت کرده‌اید و جزئیات آنها را با حساب‌های سفارش‌ها مغایرت‌گیری نموده‌اید.
3) کنترل‌های مربوط به هزینه‌های دستمزد، مواد و سربار منظور شده به هر سفارش را آزمون کرده‌آید تا از واقعی بودن و انتقال صحیح آنها به حساب‌ها اطمینان یابید.
4) تأییدیه مبلغ پیش دریافت‌های پایان سال مالی را از مشتریان دریافت کرده‌اید.
5) دفتر معین سفارش‌های در جریان ساخت را با حساب کنترل سفارش‌ها در دفتر کل مایرت‌گیری کرده‌اید.
مطلوب است:
الف- بیان هر گونه روش حسابرسی دیگری که در باره قرارداد شماره 2375 اجرا خواهید کرد و ذکر منظور از اجرای آن.
ب- چگونگی ارائه و مبلغی که بابت قرارداد شماره 2375 در ترازنامه ارائه خواهید کرد.

38-13. مؤسسه حسابرسی شما در اواخر اسفند ماه، حسابرسی شرکت گوهریان را که به تجارت الماس می‌پردازد، پذیرفت. شرکت گوهریان دارای چندین مغازه جواهرفروشی در شهرستان‌ها و یک مغازه عمده‌فروشی در تهران است. مغازه تهران با انگشترسازی و ساخت سایر تزئینات جواهری گران‌قیمت با نگین‌های الماس نیز می‌پردازد.
مغازه‌های شهرستان‌ها سفارش‌های ساخت جواهر دریافتی را به مغازه تهران می‌فرستد. مأمور خرید مغازه تهران، الماس‌های مورد نیاز را در بازار الماس تهران می‌خرد. مغازه تهران سپس سفارش‌های دریافتی از مغازه‌های شهرستان‌ها و سایر مشتریان را می‌سازد و مقادیر معتنابهی الماس به صورت موجودی نگهداری می‌کند. شرکت گوهریان برای ارزشیابی موجودی‌های خود از روش شناسایی ویژه استفاده می‌کند.حسابرسی موجودی کالا
مطلوب است:
با فرض آن که در تاریخ شمارش موجودی‌ها مطمئن می‌شوید که هیچ گونه جواهراتی برای تعمیر یا فروش، نزد شرکت نیست و هیچ گونه موجودی شرکت نیز نزد دیگران نمی‌باشد:
الف- بحث درباره مشکلاتی که حسابرسان، در برنامه‌ریزی برای نظارت بر شمارش موجودی‌های این شرکت و بنا بر هر یک از دلایل زیر باید پیش‌بینی کنند:
1) وجود موجودی‌ها در مکان‌های مختلف.
2) ماهیت موجودی‌ها.
ب- با فرض آن که محموله‌ای از انگشتری‌های الماس در تاریخ شمارش موجودی‌ها، توسط یکی از کارکنان شرکت در راه برای یکی از مغازه‌های شهرستان باشد، اقدامات دیگر حسابرسی که شما برای رضایت خاطر خود از سنگ‌های قیمتی در راه در تاریخ شمارش موجودی‌ها به عمل می‌آورید.
39-13. آقای پدرام شریک مسئول حسابرسی شرکت پخش‌نگار، یک شرکت عمده‌فروشی است که صاحب انباری می‌باشد که 80 درصد موجودی‌هایش در آن نگهداری می‌شود. آقای پدرام مشغول بررسی کاربرگ‌هایی است که پشتوانه اظهار مؤسسه نسبت به صورت‌های مالی شرکت پخش نگار می‌باشد و مایل است اطمینان یابد که مدارک اساسی حسابرسی، به خوبی مستند شده است.
پاسخ دهید:
آقای پدرام چه آزمون‌های محتوایی را در مورد ادعای مدیریت مبنی بر کامل نبودن مقادیر موجودی‌های پایان سال باید در کاربرگ‌ها بیابد؟
گروه 4- مسأله برای تحقیق و بحث
40-13. تجارخانه خاور یک عمده‌فروشی محصولات کشاورزی است. کلیه موجودی‌های تجارتخانه در تاریخ 29 اسفند ××13 در انبارهای عمومی انبار شده بود. موجودی‌های تجارتخانه در تاریخ 29 اسفند ××13 از طریق مقایسه بهای تمام شده آنها با قیمت معاملاتی روز 29 اسفند، ارزشیابی شده است. موجودی‌هایی که بهای تمام شده آنها بیش از قیمت معاملاتی بوده، به قیمت معاملاتی کاهش داده شده است. حسابرسان تجارتخانه در طول رسیدگی‌های خود، محاسبات مربوط به قیمت‌گذاری موجودی‌ها را بازبینی و اثبات کردند. علاوه بر این، ارزش‌های دفتری موجودی‌ها را با قیمت‌های معاملاتی در تاریخ 15 اردیبهشت 1×13، آخرین روز اجرای عملیات، نیز مقایسه کردند. حسابرسان متوجه شدند قیمت‌های بازار تعدادی از اقلام موجودی‌ها در طول دوره پس از ترازنامه به شدت کاهش یافته است، به گونه‌ای که قیمت بازار آنها به مراتب کمتر از ارزش دفتری آنهاست.
حسابرسان، موجودی‌های را با قیمت‌های بازار دوباره قیمت‌گذاری کردند و معلوم شد ارزش دفتری موجودی‌ها معادل مبلغ 000/100/2 ریال بیش از قیمت بازار آنها در تاریخ 15 اردیبهشت 1×13 است.حسابرسی موجودی کالا
حسابرسان پیشنهاد کردند که ارزش دفتری موجودی‌ها، پس از در نظر گرفتن مبلغ 000/400 ریال سود حاصل از فروش در طول دوره پس از ترازنامه، معادل 000/700/1 ریال کاهش یابد. مدیر تجارخانه با این استدلال که کاهش قیمت‌ها، موقتی است و به زودی ترقی قیمت‌ها شروع خواهد شد، پیشنهاد حسابرسان را رد کرد و ثبت اصلاحی پیشنهاد شده توسط حسابرسان را نپذیرفت. از این رو، حسابرسان نیز به دلیل انحراف از اصول پذیرفته شده حسابداری گزارش مشروط ارائه کردند.
مطلوب است:
الف- آیا اظهار نظر مشروط حسابرسان در این مورد، توجیه‌پذیر است؟ با بیان راه‌کارهای دیگر، به طور کامل توضیح دهید.
ب- بیان راه‌کاری که به نظر شما در این مورد صحیح می‌نماید.
راهنمایی:
از بخش 461 نشریه شماره 40، رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه (تهران، مؤسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه- اردیبهشت 1362) سود جویید