ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ

  ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ 

ﻃﻲ دو دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻤﺪه در ﻣﺤﻴﻂ ي ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ، ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒـ ﻪ ﻫﺎ اي ﺑـﺮ ﻛـﺎرﻛﺮد و  

ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ و ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ .از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘﺼـﺎد ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ      

داﻧﺶ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي، اﻓﺰاﻳﺶ رﻳﺴﻚ و ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺑﻨﮕﺎه اﻫﻤﻴﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و رﻋﺎﻳـﺖ اﺧـﻼق    

ﺗﺤﻮل آن ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺸﺪﻳﺪ رﻗﺎﺑـﺖ و ﺿـﺮورت ﻣﺸـﺘﺮي     ،ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﻳﻊ در ﻓﻨﺎوري و در ﻣﺤﻮر ﻣـﺪار ي اﺷـﺎره 

ﻛﺮد. 

ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻌﻤﻴﻖ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﺣﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﻧﺤﻮه اداره ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ، اداﻣـﻪ ﺣﻴـﺎت و   ﭘﺎﻳـﺪاري 

ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ در ﮔﺮو ارزش آﻓﺮﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ذﻳﻨﻔﻊ ﻫﺎ )ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻬﺎﻣﺪاران -ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن -ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ (اﺳﺖ  .

اﻣﺮوزه ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺰرگ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ارزش آﻓﺮﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ذيﻧﻔﻊﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ و اداره ﺳـﺎزﻣﺎن 

ﺑﺮ ﻣﺪار ارزش آﻓﺮﻳﻨﻲ و ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ارزش در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮو و ﻃﺮاز ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ  .

اﻣﺎ واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﻘـﻖ اﻫـﺪاف و راﻫﺒﺮدﻫـﺎي ارزش آﻓـﺮﻳﻦ، ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﺳﻴﺴـﺘ      ﻢﻫـﺎي دﻗﻴـﻖ و اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﺑﺨـﺶ    

ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮﻧﻪ، ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻌﺎرﻫﺎ، اﻫـﺪاف و ﺑﺮﻧﺎﻣـ  ﻪﻫـﺎ را ﻫﻤـﺮاه  

ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻮﻟﻲ و ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ راﻫﺒﺮي ﻧﺸﻮد ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ  .

ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ، ﻳﻜﻲ از ارﻛﺎن ﻣﻬﻢ و اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل اﺛﺮﺑﺨﺶ و ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻫﺪاف در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ،

اﺳﺘﻘﺮار و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ اﺳﺖ  .

ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه در ﻓﻀﺎي ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮه ارزش آﻓﺮﻳﻦ ﻛـﺎر، 

ﺧﻮد را ﺑﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺑﺎز ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ  .

 6

ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ 

ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ و اراﺋﻪ ﮔﺰارش در ﻣﻮرد ﻣﻴﺰان ﻳﺎ درﺟـ ﻪاي ﻛـﻪ   ، “ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺟﻤﻊآوري و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮاﻫﺪ در ﻣﻮرد اﻃﻼﻋﺎت

اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳ ﻲ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارد .ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻓﺮد ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد.  “

 ﻣﺎﻟﻲ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ اﺳـﺖ و ﺑﺴـﻴﺎري از ﺧـﺪﻣﺎت اﻃﻤﻴﻨـ     ﺎ ،اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻓﺮاﮔﻴﺮﺗﺮ از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ن ﺑﺨﺸـ ﻲ و

ﺷﻬﺎدتدﻫﻲ ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺰﺑﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ واژه و ﻋﺒﺎرت ﻛﻠﻴﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ  :

1 11-1 —    اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ااﻃﻃﻼﻼﻋﻋﺎﺎتت  وو  ﻣﻣﻌﻌﻴﻴﺎﺎررﻫﻫﺎﺎيي  ﺗﺗﻌﻌﻴﻴﻴﻴﻦﻦ  ﺷﺷﺪﺪهه اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه       

ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺷﻜﻞ “ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ و ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﺑﺎﺷﺪ” و ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ

ﺗﺎ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت را ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ .اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﺷﻮد ﻣﻌﻤﻮﻻً

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ را ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﻛّﻤﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ   از آن ﺟﻤﻠـﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺻـﻮرﺗﻬﺎي ﻣـﺎﻟﻲ اﺳـ     ﺖ .

ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﺴﻴﺎري از اﻃﻼﻋﺎت ذﻫﻨﻲ ﻳﺎ ارزﺷﻲ) ﻛﻴﻔﻲ (را ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ :ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺛﺮ ﺑﺨﺸـﻲ ﺳﻴﺴـﺘ  ﻢﻫـﺎي 

ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻴﺰان ﻛﺎراﺋﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪي  .

2 22-2 —    ﺟﻤﻊ ﺟﺟﻤﻤﻊﻊ ﺟﻤﻊآوري و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮاﻫﺪ آآوورريي  وو  ااررززﻳﻳﺎﺎﺑﺑﻲﻲ  ﺷﺷﻮﻮااﻫﻫﺪﺪ  آوري و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮاﻫﺪ  

ﻣﻘﺼﻮد از ﺷﻮاﻫﺪ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ 

ﺷﺪه ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ .ﺷﻮاﻫﺪ ﻣـ ﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ داراي ﺷـﻜﻠﻬﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ     

ارﺗﺒﺎط ﻣﻜﺘﻮب ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎرج از ﺷﺮﻛﺖ و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ .ﺑـﺮاي   ،( ﻣﺪارك ﺷﻔﺎﻫﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺪه )ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺎر

ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻓﻲ و ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺟﻤﻊ آوري و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد.   ، ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺪف ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ

 7

3 33 -3 —    ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺷﺷﺨﺨﺺﺺ  ﻣﻣﺴﺴﺘﺘﻘﻘﻞﻞ  وو  ﺑﺑﺎﺎ  ﺻﺻﻼﻼﺣﺣﻴﻴﺖﺖ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ       

ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺎﻳﺪ داراي ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده را درك ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ 

ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار ﺷﻮاﻫﺪي را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻊآوري ﻛﺮد و ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻻزم و ﻣﻨﺎﺳـﺐ   دﺳـ ﺖ ﻳﺎﻓـ ﺖ، را ﺗﻌﻴـﻴﻦ 

ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺎﻳﺪ داراي “ﻧﮕﺮش ﻓﻜﺮي ﻣﺴﺘﻘﻞ” ﺑﺎﺷﺪ .اﮔﺮ ﺣﺴـﺎﺑﺮس ﻫﻨﮕـﺎم ﺟﻤـ   ﻊآوري و ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺷـﻮاﻫﺪ  

داراي ﺗﻌﺼﺐ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻮﻧﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ وي در اﻧﺠﺎم دادن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻫﻴﭻ ارزﺷﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ  .

4 44 -4 —    ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﮔﮔﺰﺰااررﺷﺷﮕﮕﺮﺮيي ﮔﺰارﺷﮕﺮي       

در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از اﻧﺘﺸـﺎر و رﺳـﺎﻧﺪن ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻛـﺎر     

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻳﺎ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ، ﻣﺎﻫﻴﺖ ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ وﻟﻲ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻣـﻮرد  

ﻣﻴﺰان ﻳﺎ درﺟﻪاي ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻌﻴﺎرﻫﺎي از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻃﻼﻋـﺎت  ﻣﻮﺟﻮد در ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻃﺒﻖ ﻣ

ﻻزم را ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻜﻞ ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻨﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺪه ﻫﻤﺮاه ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟ واﺣـﺪ ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻛﻮﭼـﻚ ﮔـﺰارش از ﻧـﻮع ﺳـﺎده و       ﻲ در ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻳﻚ

ﺷﻔﺎﻫﻲ اﺳﺖ  .

 8

ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ 

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﻴﺶ از ﺗﺸﻜﻞ ﺣﺮﻓﻪ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ﭘﭘﻴﻴﺶﺶ  اازز  ﺗﺗﺸﺸﻜﻜﻞﻞ  ﺣﺣﺮﺮﻓﻓﻪﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﭘﻴﺶ از ﺗﺸﻜﻞ ﺣﺮﻓﻪاي اايي اي       

در ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ، ﻣﻌﻤﻮًﻻ از وﺟﻮد دو ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺧﺰاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ ﻫـﺪف اوﻟﻴـﻪ   “ﺛﺒـﺖ 

درﺳﺖ” و ﻫﺪف ﺑﻌﺪي اﻃﻤﻴﻨﺎن از “ﺻﺤﺖ ﮔﺰارﺷﻬﺎ” ﺑﻮد .ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف ، ﺑﻪ “ﻣﺴـﺘ ﻤﻌﻴﻦ” ﻳـﺎ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن اﺗﻜـﺎ     

ﻣﻲ ﺷﺪ. ﮔﻮش ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ در زﻣﺎن اﻣﭙﺮاﻃـﻮري روم، ﻋﻤـﺪ  هﺗـﺮﻳﻦ ﻛـﺎر ﺑـﺮاي   

 ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻨﻮﻧﺪه از ﻫﻤﺎن دوران رواج ﻳﺎﻓﺖ .ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط Auditor ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺰاﻧﻪداران ﺑﻮد .واژه

اﻣﭙﺮاﻃﻮري روم، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ .ﺗﺎﺟﺮان “ﻓﻠﻮراﻧﺲ” ﺟﻨﻮا” و “وﻧﻴﺰ” ﺑـﺮاي رﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ   

ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺎﭘﻴﺘﻦﻫﺎي ﻛﺸﺘﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻻﻫﺎﻳﻲ را از ﻗﺎره ﻛﻬﻦ )آﺳﻴﺎ (ﺑﻪ اروﭘـﺎ ﺣﻤـ  ﻞ ﻣـ ﻲﻛﺮدﻧـﺪ از 

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ  .

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ    ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﻜﻞ ﺣﺮﻓﻪ ﺑﺑﻌﻌﺪﺪ  اازز  ﺗﺗﺸﺸﻜﻜﻞﻞ  ﺣﺣﺮﺮﻓﻓﻪﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﻜﻞ ﺣﺮﻓﻪاي اايي اي       

در اواﻳﻞ ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ،    ، ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻓﺮدي اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد

ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺒﺎﺷﺮت داﺷﺖ .ﻧﻴﺎز ﮔﺰارش دﻫﻲ، ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﺎن ﺗﻮﺳـﻂ ﮔـﺰار  ش

ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺒﺎﺷﺮان ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻳﺎ ﮔﻮاﻫﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮاي اﻳﻦ ﮔﺰارشﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻛـﻢ ﻛـﻢ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـ    ﺪ .

ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ و ﻣﺒﺎﺷﺮت ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﺎﻟﻜﺎن ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺸﺨﺼﺘﺮي، ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ  .

ﻫﺪف ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﻛﻤﺎﻛﺎن ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻘﻠﺐ ﺑﻮد .ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺛﺒﺖﻫﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري و   ،در اواﻳﻞ اﻳﻦ دوره

ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﺻﻞ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮد .دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺛﺒﺖﻫـﺎ ي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري، ﺗﻌﻴـ  ﻴﻦ وﺟـﻮد ﺗﻘﻠـ  ﺐ و اﺷـﺘﺒﺎه در 

ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻮد .ﺑﺮﺳﺎن از ﺗﺨﺼﺺ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺟﻬﺖ ﻓﺎﺋﻖ آﻣـﺪن ﺑـﺮ   اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺴﺎ

ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﻓﻨﻲ دﻓﺘﺮداري ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻛﺜﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن در آن دوران ﺧﻮدﺷﺎن دﻓﺘﺮدار ﺑﻮدﻧﺪ  .

 9

ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و رﺳﻴﺪ ن ﺑﻪ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي ﺑﺮ روشﻫﺎ و روﻳـ ﻪﻫـﺎي 

ﺗﻬﻴﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ .ﺑﻮﻳﮋه ﻫﺪف ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن در دﻫﻪ اﺧﻴﺮ، ﮔﻮاﻫﻲ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺻﻮرتﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ، ﺑـﺮ اﺻـﻮل    

ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ  .

اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ در اﻫﺪاف ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻳﻚ ﺣﺮﻓﻪ ﺧﻮدﮔﺮدان ﻛﻪ اﻋﻀﺎي آن ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴ ﺖﻫـﺎ ي ﺧـﻮد آﻣـﻮزش  

ﻛﺎﻓﻲ دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد .ر ﺣﺮﻓﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺮﻛﺖ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺣﺴـﺎﺑﺪاري  ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺗﺨﺼﺺ ﮔﺮاﻳﻲ د

از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﺎت ورﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي در ﺣﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺰرگ ﮔﺮدﻳﺪ  .

ﺨﺼﺺ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت و داﻧﺶ ﻛﺎﻓﻲ ﺣﺴﺎﺑﺪاري، ﺑـﺮاي   ،ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺘ اﻧﺠـﺎم وﻇﻴﻔـﻪ  

روي ﻛﺎرآﻣﺪ .ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري، از ﺑﺮرﺳﻲ و ﮔﺰارش در ﻣﻮرد ﺻﺤﺖ ﭘﻴﺎمﻫﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري و اﺛـﺮات اﻗﺘﺼـﺎدي      ،ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ

ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮاﻫﻲ و ﮔﺰارش در ﻣﻮرد ﺻﺤﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﺗﻜﺎﻣﻞ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد .ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﻣـﺮوز، 

ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮔﻮاﻫﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﮔﺰارش ﺷﺪه و ﺗﻄﺒﻴﻖ آن ﺑﺎ اﺻﻮل ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري ﺗﻮﺟـﻪ دارد ﺗـﺎ ﻣﺤﺘـﻮاي    

اﻗﺘﺼﺎدي آن و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ، ﻣﻘﺮرات و اﺻﻮل و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري در ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش اﻃﻼﻋﺎت

ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ اﺳﺖ  .

ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘﭘﻴﻴﺸﺸﻴﻴﻨﻨﻪﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ    ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻣﺨﺨﺘﺘﺼﺼﺮﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮ    ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳﺮان ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددرر  ااﻳﻳﺮﺮاانن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻳﺮان       

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻈﺎرت و ﺑﺎزرﺳﻲ در اﻳﺮان و اﺳﻼم ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻌﻲ)اﻋﻢ از ﻣﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻲ (در ﺟـﺎﻳﻲ 

وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺎه اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺮوت ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻈﺎرت و ﺑﺎزرﺳﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﺧﺼـﻮص ﻧﻈـﺎرت  

ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮ اﻋﻀﺎء و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧﻮد و ﺗﻔﺘﻴﺶ رﻳﻦ دوﻟﺘﻲ از دﻳﺮﺑﺎز وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘـﻮان ﮔﻔـ  ﺖ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر واﻟﻴﺎن و ﻣﺄﻣﻮ

ﺳﺎﺑﻘﻪ آن ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻮاﻣﻊ اوﻟﻴﻪ و ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎﺳﺖ  .

ازﮔﺰﻧﻔﻮن ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ  :

“ﻛﻮروش اﺻﻮﻟﻲ ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎد ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻫﻢ دوام دارد، ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاي از ﻃﺮف ﺷﺎه ﺑﺎﻗﺸﻮﻧﻲ ﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﻠﻜﺖ

ﻣﻲرود و اﮔﺮ ﺣﻜﺎم اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻗﻮاي ﻟﺸﮕﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ ﻨﺪ و اﮔﺮ ﺗﻨﺪ رو و ﺷﺪﻳﺪاﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ    ﻛﻨ

اﻋﺘﺪال وا ﻣﻲدارد .ﻫﺮﮔﺎه در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﺎج ﻳﺎ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﻣﻨﻴﺖ اﻫﺎﻟﻲ و ﻳﺎ زراﻋﺖ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ، و ﻳﻜـﻲ از وﻇـﺎﻳﻒ ﺧـﻮد را    

ﻓﺮﺳﺘﺎده اﻗﺪام ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎري ﻛﻨﺪ ﻣﺮاﺗﺐ را ﺑﻪ ﺷﺎه اﻃﻼع ﻣﻲدﻫﺪ و او ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑـﺎ   ،ﻣﻬﻤﻞ ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ

اﻳﻦ ﺳﺮﺷـ ﺎه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﺎﺋﻴﻦ     ، ﻣﻘﺼﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد .ﻣﻔﺘﺸﻴﻦ ﻋﺎدﺗﺎً از ﻣﻴﺎن اﺷﺨﺎﺻﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ

ﻣﻲآﻳﺪ، اﻳﻦ ﺑﺮادر ﺷﺎه اﺳﺖ، اﻳﻦ ﭼﺸﻢ ﺷﺎه اﺳﺖ .ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت اﮔﺮ ﺷﺎه ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻔﺘﺶ را اﺣﻀﺎر ﻛﻨﺪ، آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻞ ﻣﺄﻣﻮرﻳـﺖ   

ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ.  “

ﺑﻘﺎي ﻫﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻨﻮط ﺑﺮ وﻗﻮف دوﻟﺖ ﺑﺮ اﻣﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﻠﻤﺮو آن ﻣﻲﮔﺬرد و اﻳﻦ آﮔﺎﻫﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ  ﻣﻔﺘﺸـﺎ ن و ﺧﻔﻴـﻪ 

ﻧﮕﺎران و ﭘﻨﻬﺎن ﭘﮋوﻫﺎن ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ “ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﻚ” در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ در ﻣﻮرد ﻧﻈﺎرت و ﺑﺎزرﺳﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ  :

 ، “واﺟﺐ اﺳﺖ ﭘﺎدﺷﺎه را از اﺣﻮال رﻋﻴﺖ و ﻟﺸﮕﺮ و دور و ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮﺳﻴﺪن و اﻧﺪك و ﺑﺴﻴﺎر آﻧﭽﻪ رود داﻧﺴـﺘ ﻦ و اﮔـ ﺮ

ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﻋﻴﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ﻏﻔﻠﺖ و ﺳﺘﻤﻜﺎري ﻣﺤﻞ ﻧﻬ ﻨﺪ. و ﮔﺰﻧﺪ و ﻓﺴﺎدي و درﺳـﺖ درازي ﻛـﻪ در ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﻣـ    ﻲرود و ﻳـﺎ 

ﺷـﺎه   ، اﮔﺮ ﻣﻲداﻧﺪ و آن را ﺗﺪارك و ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮ اﻳﺸﺎن ﻇﺎﻟﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻇﻠـ ﻢ ، ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻲداﻧﺪ و ﻳﺎ ﻧﻤﻲداﻧﺪ

رﺿﺎ داده اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺪ ﭘﺲ ﻏﺎﻓﻞ اﺳﺖ و ﻛﻢ دان و اﻳﻦ ﻫﺮ دو ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﻧﻴﻚ اﺳﺖ ﻻﺑﺪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻳـ ﺪ ﺣﺎﺟـﺖ آﻳـﺪ و  

ﻫﻤﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و اﺳﻼم ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮﻳﺪ ﺧﺒﺮ ﺗﺎزه داﺷﺘﻪاﻧﺪ .ﺗﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﻲرﻓﺖ از ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ از آن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ.  

ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﺑﺮﻳﺪ ﻫﻤﺎن ﺑﺎزرﺳﺎن آن دوران ﺑﻮدهاﻧﺪ. 

در زﻣﺎن ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن “ﻣﻨﺼﻮر ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﻲ” ﻣﻲﮔﻔﺖ  :

“ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪم .اول ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻲ ﭘﺮواﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا و ﻋﺪاﻟﺖ ﭼﻴﺰي را در ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺎورد، دوم رﺋﻴﺲ

ﭘﻠﻴﺴ ﻲ ﺎدﻻﻧﻪ ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم آزار ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و ﭼﻬﺎرم ﺑﺎزرﺳـﻲ  ﻛﻪ داد ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه از ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ، ﺳﻮم ﺗﺤﺼﻴﻠﺪاري ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻋ

ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﮔﺰارش دﻫﺪ .آري آﻧﺎن ارﻛﺎن ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪون اﻳﺸﺎن ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.” 

 11

“ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ” )ع (در ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ “ﻣﺎﻟﻚ اﺷﺘﺮ” ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ  :

و ﺑﺎزرﺳﺎن راﺳﺘﻜﺎر و وﻓﺎدار ﺑﺮ آﻧﺎن )ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ (ﺑﮕﻤﺎر زﻳﺮا ﺧﺒﺮﮔﻴﺮي و ﺑﺎزرﺳﻲ ﻧﻬﺎﻧﻲ ﺗﻮ در ﻛﺎرﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺳﺒﺐ  . . .»

وادار ﻧﻤﻮدن اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﺑﺮ اﻣﺎﻧﺖ داري .و ﻣﺪارا ﻧﻤﻮدن و ﻧﺮﻣﻲ ﺑﺎ رﻋﻴﺖ از ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﺎي و اﮔﺮ ﻳﻜـﻲ 

از اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ و ﻧﺎدرﺳﺘﻲ دﺳﺘﺶ را ﺑ ﻴﺎراﻳﺪ و ﺧﺒﺮﻫﺎي ﺑﺎزرﺳﺎﻧ ﺖ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ او ﮔﺮد آﻳﺪ، ﺑﻪ ﮔﻮاﻫﻲ ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ اﻛﺘﻔﺎ ﻛﻦ  .

در اﻳﺮان ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس )ﺑﺎزرس (ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت ﻣﺼﻮب ﺳـﻴﺰدﻫﻢ اردﻳﺒ ﻬﺸـﺖ ﻣـﺎه  

ﺑﻪ ﺑﺎزرﺳﺎن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ اﺷﺎره ﻛﺮد ه و از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻔـﺘ ﺶ و ﻛﻤﻴﺴـﺮ ﻧـﺎم    64 اﺳﺖ .در اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن در ﻣﻮاد 26 و 36 و  1311

ﺑﺮده اﺳﺖ  .

را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳـﻤﻴ ﺖ ﺣﺴـﺎﺑﺪاري و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ در اﻳـﺮان ﺷـﻨﺎﺧ    ﺖ .از ﺣﺴـﺎﺑﺮس   1335ﻓﺮوردﻳﻦ ﺳﺎل  16

ﻣﺴﺘﻘﻞ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺎﺳﺐ و ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪ  .

آﺋﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎن ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده و  ، وزارت داراﻳﻲ، ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﺘﻴﺎرات ﺣﺎﺻﻠﻪ 1340در ﻣﺮداد ﻣﺎه

ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺣﺴﺎب را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺮﺟﻊ رﺳﻤﻲ ﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎبﻫﺎ و دﻓﺎﺗﺮ اﺷـﺨﺎص و ﺷـﺮﻛ  ﺖﻫـﺎ و ﻣﺆﺳﺴـﺎت  

دﻳﮕﺮ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﺻﺎدر ﻛﺮد .اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻳﻌﻨﻲ “ﻣﺤﺎﺳﺒﺎن و ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺣﺴـﺎب   اﻧﺠﻤﻦ

اﻳﺮان “رﺳﻤﺎً ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر ﻛﺮد  .

  . اﻧﺠﻤﻦ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم “اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران اﻳﺮان” ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ 42 ﺧﺮداد ﻣﺎه ﺳﺎل  30 در

ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ      9 ﻳﻌﻨـﻲ   54 ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ آن ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً در ﺳﺎل  45 ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن “ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ” در ﺳﺎل

رﺳﻴﺪ  .

ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد اﻳﺠﺎد ﻧﻈﺎم ﺣﺮﻓـ ﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﺟﻬـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧـﺪﻣﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن       اي ﺣﺴـﺎﺑﺪاري

ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻋﺎم را ﻣﻜﻠـﻒ ﻧﻤـﻮد ﺑـﻪ     1347اﺻﻼﺣﻴﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت ﻣﺼﻮب اﺳﻔﻨﺪ  ، ﻣﺘﺨﺼﺺ در اﻣﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ

ﺻﻮرت ﺮازﻧﺎﻣﻪ ﺷـﺮﻛﺖ، ﮔـﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎن رﺳـﻤﻲ را ﻧﻴـﺰ      ﺣﺴﺎب ﺳﻮد و زﻳﺎن و ﺗ ﺿـﻤﻴﻤﻪ ﻛﻨﻨـ  ﺪ .و ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﻮﺿـﻮع   

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻋﺎم در ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ  .

ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﺷﺎره داﺷﺘﻪ و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ﻲ را اﻟﺰاﻣـﻲ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ    45 -57 ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي

ﺑﻮدﻧﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ “ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار” و ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ  .”

ﻋﺪه ت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮد اﻓﺘﺎدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ در اردﻳﺒﻬﺸـﺖ ﺳـﺎل    51 در اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه اي از ﺣﺴﺎﺑﺪاران اﻳﺮان ﺑﻪ ﻓﻜﺮ اﻳﺠﺎد ﺗﺸﻜﻴﻼ

  . “اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺧﺒﺮه اﻳﺮان” ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪ 53

اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺧﺒﺮه ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻫﻢ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ و ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪار را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. 

 ” ﻃﺒﻖ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ “ﺳﺎزﻣﺎن ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻣﻠـﻲ اﻳـﺮا   ن 1359در ﺳﺎل  ، ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت، ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ

 ، ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺻﻨﻌﺘﻲ، ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻠﻲ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷـ ﺪ .ﻏﻴـﺮ از  ﻣﺆﺳﺴـﻪ ﻓـﻮ  ق

ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ دﻳﮕﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و ﺑﻨﻴﺎد ﺷﻬﻴﺪ داﻳﺮ ﺷﺪ .ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻃﺮح ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ

ﻲ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﺗﺸﻜﻴﻼت واﺣـﺪ دوﻟﺘـﻲ اﻳﺠـﺎد     1362 در ﻣﺮداد ﻣﺎه ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ادﻏﺎم ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ دوﻟﺘ

ﺷﻮد. 

در ﻣﺠﻠـﺲ   72 ﻻﻳﺤﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي ﺣﺴﺎﺑﺪاران ذﻳﺼـﻼح ﺑـﻪ   ﻋﻨـﻮان ﺣﺴـﺎﺑﺪا  ر رﺳـﻤﻲ ، در ﺳـﺎل 

در ﻫﻴـﺄت دوﻟـﺖ    1374ﻣﻬﺮﻣـﺎه   23 ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪ و آﺋﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﻣﺬﻛﻮر در

ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ ﺗﻮﺳﻂ وزارت اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻮﻳﺐ  75 ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮔﺮدﻳﺪ .در اواﺧﺮ ﺳﺎل

ﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓـﺖ و ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺧـﻮد را     80 ﺑﻪ ﻫﻴﺄت دوﻟﺖ ارﺳﺎل ﺷﺪ .و ﭘﺲ از اﺻﻼح و از ﻣﺮداد ﻣﺎه ﺳﺎل ﺟ

آﻏﺎز ﻛﺮد  .

 13

اﻧﻮاع ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ 

  :ﮔﺮوه اﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ 4 ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻴﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ  -1

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ رﻋﺎﻳﺖ -2

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ -3

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ -4

1 11-1 —    ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺻﻮ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ﺻﺻﻮﻮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ررﺗﺗﻬﻬﺎﺎيي  ﻣﻣﺎﺎﻟﻟﻲﻲ رﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ  

اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ، ﺻﻮرت ﺳﻮد و زﻳﺎن، ﺻﻮرت ﺳﻮد )زﻳﺎن (اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ و ﺻـﻮر ت

ﮔﺮدش وﺟﻮه ﻧﻘﺪ را ﺑﺮرﺳﻲ و ﻫﺪف آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﺘﻮاﻧﺪ درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺰﺑﻮر از ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ

ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ، ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن و ﻧﺤـﻮه اراﺋـﻪ و اﻓﺸـﺎ   ، ﻛـ ﻪ  ، ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ، ﺗﺄﺋﻴﺪ وﺟﻮد

اﻫﺪاف ﻛﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﻗﻼم ﻣﻨﺪرج در ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ، اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻨﺪ  .

2 22-2 —    ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ررﻋﻋﺎﺎﻳﻳﺖﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ رﻋﺎﻳﺖ       

ﺿﺎﺑ ﻄﻪ ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت  ، اﺟﺮاي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت

ﻣﺠﺎز ﻣﻘﺮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷ ﺪ. ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاي از اﻳﻦ ﻧﻮع، رﺳﻴﺪﮔﻲ اﻇﻬﺎر ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻤﻴﺰان اداره داراﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد

ﻧﻮﻋﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ . ﻳـﺎ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ اﻇﻬﺎرﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺎﻟﻴـﺎﺗﻲ ﺑـﺎ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ       اﻳﻦ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺘﻦ

ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ و ﻣﻘﺮرات اداره داراﺋﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد. 

 14

ﻣﺜﺎل دﻳﮕﺮي از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ رﻋﺎﻳﺖ، رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزرﺳﺎن ادارات ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻴﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﺘﻔـﺎوت 

از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ و رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ .رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات و رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﺑﺎﻧﻜﺪاري از

ﺟﻤﻠﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎ و ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻧﺎﻇﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻜﻲ را ﻣﻲﺳﻨﺠﺪ  .

3 33 -3 —    ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ﻋﻋﻤﻤﻠﻠﻴﻴﺎﺎﺗﺗﻲﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ       

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ از ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻨﺠﺶ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎﺳﺖ .ﺑـﺮاي  ﻣﺜـﺎ ل

ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻗﺴﻤﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺎﻻي ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮدن ﻋﻤﻠﻴـﺎ   ت آن ﻗﺴـﻤﺖ ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﻲ    

ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آن در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه، ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد .ﻧﺤﻮه اﺟﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ ﻣﻌﻴـﺎر  

ﻛﺎراﻳﻲ، ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺳﺘ ﺑﻌﻲ ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺴـﻤﺖ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﺳـﻨﺠﻴﺪه ﺷـﻮ     د ﻔﺎده از ﻣﻨﺎ .وﺳـﻌﺖ ﺣـﺪود  

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻏﻠﺐ اﻳﺠﺎب ﻣـ ﻲ ﺼـﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﭼـﻮن ﻣﻬﻨﺪﺳـﺎن، ﺣﻘﻮﻗـﺪاﻧﺎن و           ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺗـﻴﻢ رﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺘﺨﺼ

 ﺑﺎﺷ ﻨﺪ. ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﭼﻮن ﺣﺴﺎﺑﺪاري، ﺣﻘﻮﻗﻲ، ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ، ﻓﺮوش ﻳﺎ ﻫـﺮ ﻗﺴـﻤﺖ   ITﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن

دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد .اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻛﺎراﻳﻲ و ﺗﻮﺟﻴـﻪ  اﻗﺘﺼـﺎد ي ﻋﻤﻠﻴـﺎت  ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺗﺒـﺎط   دارد و اﺛﺮﺑﺨﺸـ ﻲ

ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺮا ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﻤﻲدﻫﺪ  .

4 44 -4 —    ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ﻋﻋﻤﻤﻠﻠﻜﻜﺮﺮدد  ﻣﻣﺪﺪﻳﻳﺮﺮﻳﻳﺖﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ       

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ارزﻳـﺎﺑﻲ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط و ﻛـﺎﻓﻲ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ       رﻳﺰي ﺑﺮاي ﮔـﺮدآوري

ﺷﻮاﻫﺪ ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ، در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﺪف ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻛﻪ؛ آﻳـﺎ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳـﺎ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن واﺣـﺪ ﻣـﻮرد      

رﺳﻴﺪﮔﻲ اﺻﻮل و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺪاري، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺑﻊ واﺣﺪ ﺗﺠﺎري

ﺗﻮام ﺑﺎ ﻛﺎراﻳﻲ، ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸ ﻲ اﻋﻤﺎل ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻳﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﮔـﺰارش ﺑـﻪ ﺷـﺨﺺ ﺛﺎﻟـﺚ ﺑـﺎ     

ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﺪف ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ  .

 15

اﻧﻮاع ﺣﺴﺎﺑﺮس 

  ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ -1

  ﺣﺴﺎﺑﺮس داﺧﻠﻲ  -2

1 11-1 —    ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮسس  ﻣﻣﺴﺴﺘﺘﻘﻘﻞﻞ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ       

ﺮﺳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻛـﻪ ﺟـ   ،در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ ﺣﺴﺎﺑ ﺰء

ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺑﺎﺷﻨﺪ در زﻣﺮه ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﻤـﻞ ﻣـ  ﻲﻧﻤﺎﻳﻨـ ﺪ .ﺑﻴﺸـﺘﺮ  ﻣـﻮار د ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ اﻳـﻦ     

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در اﻳﺮان ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـ ﺪ .ـﺐ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﺎﻧﻲ را ﻛـﻪ در ﻣـﻮرد ﺻـﻮرﺗﻬﺎي ﻣـﺎﻟﻲ       اﻏﻠ

ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ.اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ از ﺑﺎﺑﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ را ﭘﺮداﺧـﺖ ﻣـ  ﻲ

ﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ آﻧﺎن اﻳﻦ اﺳﺘﻘﻼل را دارﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺰارﺷﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷـﻨ   ﺪ. و

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ از ﺳﻄﺢ اﺳﺘﻘﻼل ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﮔﺰارﺷـﻬﺎ و ﺻـﻮرﺗﻬﺎي ﻣـﺎﻟﻲ   

اﻳﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارش آﻧﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ  .

2 22-2 —    ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﺎﺎنن  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ       

ﻫﻴﺄت ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ :”ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ

ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ را از ﻟﺤﺎظ درﺳﺖ  ، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ

اﻗﺘﺼﺎدي، اﺛﺮﺑﺨﺶ وﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﻮدن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺎزﻣﺎن آزﻣﻮن ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﻃﺮﻳـﻖ ارزﻳـﺎﺑﻲ، ﻣﻴـﺰان ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮدن       ،و ﻣﻨﺎﺳﺐ

دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ، ﻛﺎراﻳﻲ روﺷﻬﺎ را ﻛﻨﺘﺮل و اﻧﻌﻜﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ را در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﺰارﺷﻲ ﻣﺪون ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ .  “

 16

ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ 

ﮔﺴﺘﺮش و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ روز اﻓﺰون و ﺷﺘﺎب آﻣﻴﺰ واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﻣﺮوز، ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻤﺒـﻮد ﻣﻨـﺎﺑﻊ و  

اﻓﺰاﻳﺶ رﻗﺎﺑﺖ، وﺟﻮد اﻧﻮاع ﻣﺨﺎﻃﺮات در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ، اداري و ﺗﺠﺎري ﻛﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ آﻧﻬﺎ را ﭼﻪ از درون و

ﭼﻪ از ﺑﺮون ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﻔﺮادي اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ واﺣﺪﻫﺎ ﻧـﺎﻣﻤﻜﻦ ﺷـﻮد و ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ     ﻛﻨﺪ، ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و اﻧ

اﺳﺘﻘﺮار ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺛﺮ ﺑﺨﺶ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺰﻳﻲ ﻻﻳﻨﻔﻚ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎراﻣﺪ، ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺪي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد  .

ﻣﺪﻳﺮان اﺟﺮاﻳﻲ و ﻏﻴﺮاﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم دادن وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺒﺎﺷﺮت ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎ، ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ

و ﻣﺨﺎﻃﺮات را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ و وﺟﻮد ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ، ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻛﻨﺘﺮل آﻧﻬـﺎ ﺿـﺮوري ﻣـ   ﻲداﻧﻨـ ﺪ .از ﻃـﺮف 

دﻳﮕﺮ، واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي داراي اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨـ ﺪ .از اﻳـﻦ  رو ﺑﺎﻳـﺪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ  

ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﻻزم را ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻴﺰان رﻋﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ  .

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ واﻻ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ دارد و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي را در اﻧﺠـﺎم دادن ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ و  

وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد، از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎ، ﻳﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي  ﮔﺮ ﭼﻪ ﺣﺴﺎﺑ

ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ، اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮي را ﭼﻮن اﻃﻤﻴﻨﺎن دادن ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ذﻳﻨﻔﻊ را ﻧﻴـﺰ ﻓـﺮاﻫﻢ  

ﻛﻨﺪ. 

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، وﻇﻴﻔﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻛﻨﺘـﺮل داﺧﻠـﻲ   

اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻗﺘﺼـﺎدي، اﺛـﺮﺑﺨﺶ و ﻛﺎراﻣـﺪ ﺑـﻮدن اﺳـﺘﻔﺎده از       ﺷﻮد و ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ را از ﻟﺤﺎظ درﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺳـﺐ، ا

ﻣﻨﺎﺑﻊ، آزﻣﻮن، ارزﻳﺎﺑﻲ و ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻳﻜﺴﺎن اﺳـﺖ، اﻣـﺎ   اﮔﺮ ﭼﻪ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ

داﻣﻨﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ در ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ، ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﮔﺴـﺘﺮد    هﺗـﺮ اﺳـﺖ و  

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف وﺟﻮه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ و ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـ  ﻪاي اﻗﺘﺼـﺎدي، 

 17

اﺛﺮﺑﺨﺶ، ﻛﺎراﻣﺪ و در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺎﺳﻲ دارﻧ ﺪ. ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ داﺧﻠـﻲ ﺑﺨـﺶ   

ﻣﻬﻤﻲ از ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺛﺮ ﺑﺨﺶ در ﺗﻤﺎم واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد و ﻃﺒﻖ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، وﺟﻮد آن ﺿﺮوري

اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﺣﺴﺎﺑﺪﻫﻲ در ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ، ﺑﻪ وﻳﮋه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ، ﻧﻤـ ﻲﺗـﻮان ﺑـﺮاي ﻧﺒـﻮد واﺣـﺪ    

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، ﺣﺘﻲ در ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ، ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ اراﺋﻪ ﻛﺮد.

از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺪاﻳﺖ اﺛﺮﺑﺨﺶ و ﻛﺎراي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ -ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ -اﺑـﺪاع ﺷـﺪه اﺳـﺖ،   

ﻣﻔﻬﻮم “ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ” اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮﻟﻮد ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻔﻜﺮﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺳـﺎزﻣﺎ  نﻫـﺎ داﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ   

ﺧﻮد، ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي و ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﺠﺎري و ﺻﻨﻌﺘﻲ در آﻧﻬﺎ اﺳﺖ .ره آورد ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻳـﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت؛  

ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ “ﻧﻈﺎرت” و “اﺟﺮا” ﺑﻮد .ﺑﺴﺘﺮي ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻔﻜﻴﻚ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ “ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ” و “ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ” از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و

ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺿﺮورت ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻤﻠﻜﺮد “ﻣﺪﻳﺮان”  ﺗﻮﺳﻂ “ﻣﺎﻟﻜﺎن”ﺮﻓـﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ را ﭘﺪﻳـﺪ آورد و در اداﻣـﻪ روﻧـﺪ      ، زﻣﻴﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺣ

ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش و ﻋﻤﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم دﻳﮕﺮي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان “ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎي داﺧﻠﻲ” اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ  .

ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ .ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣـ ﻪﻫـﺎ، رو شﻫـﺎ و روﻳـ  ﻪﻫـﺎي ﻣـ  ﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده   ،ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ

ﺳﺎزﻣﺎن در دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ وﺟﻮدي و اﻫﺪاف ﺧﺮد و ﻛﻼن ﺧﻮد اﺳﺖ .ﻫﺪف ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﺑﻬﺒﻮد ﺗـﻮان 

ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اداري از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻮدن آن دﺳﺘﻪ از رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اداري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺗﻼف و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ 

ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺑﺮوز ﻓﺴﺎد ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ  .

اﺳﺘ ﺮﻳﺖ ﻛﺎرا و ﻣﺆﺛﺮ ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ آن ﻓـﺮاﻫﻢ   ﻘﺮار و اﺳﺘﻤﺮار ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ در ﺳﺎزﻣﺎن، اﻣﻜﺎن ﻣﺪﻳ

ﻣﻲآورد .ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ در ﻧﺒﻮد ﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ اﺛﺮﺑﺨﺶ، ﺗﺤﻘـﻖ رﺳـﺎﻟﺖ اﺻـﻠﻲ ﺷـﺮﻛﺖ    ، ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘ ﻳﻌﻨـ ﻲ ﺣﻔـﻆ 

ﺳﻮدآوري و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن روﻳﺪادﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ .ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺳـﺮﻳﻊ ﻣﺤـﻴ   ﻂﻫـﺎي 

اﻗﺘﺼﺎدي و رﻗﺎﺑﺘﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻨﻈﻮر رﺷﺪ در آﻳﻨﺪه، ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻛﻨﺘـﺮل داﺧﻠـﻲ را ﺑـﻪ     ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن، و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﻣ

 18

ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﺧﻮد واﻛﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ .ﺿﻤﻨﺎً ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـ  ﺰاﻳﺶ ﻛـﺎراﻳﻲ، ﻛـﺎﻫﺶ  

رﻳﺴﻚ از دﺳﺖ دادن داراﻳﻲﻫﺎ و ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻌﻘﻮل از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ و رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ  .

 ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ COSO ،1 ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه از ﺳﻮي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي؛ ﻣﺴﺌﻮل ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﺮد وِي

 3 ، ﭘـﺲ از  6 و اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﻣـﺪﻳﺮﻳ ﺖ 5 اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاري آﻣﺮﻳﻜﺎ 4اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺎﻟﻲ3، اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ2آﻣﺮﻳﻜﺎ

را ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ اراﺋﻪ ﻛ ﺮد.   «ﻛﻨﺘﺮل» درﺑﺎره ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ از واژه COSO ﺳﺎل ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﮔﺰارﺷﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﮔﺰارش

“ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و دﻳﮕﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻳﻚ ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺪف از

اﻳﺠﺎد آن، ﻛﺴﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﻌﻘﻮل از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ذﻳﻞ اﺳﺖ:  “

  دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري -1

  ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﺛﺮﺑﺨﺸ ﻲ و ﻛﺎراﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت -2

  ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرآﻣﺪ رﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﺎﻧﻜﻲ -3

  ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮔﺰارشﮔﺮي )ﻣﺎﻟﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ( و ارﺗﻘﺎ ء و ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ آﻧﻬﺎ -4

ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺗﻤﺎﻣﻲ واﺣﺪﻫﺎ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري ﺑ ﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻫـ ﺎ،  -5

ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ، روﻳﻪﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ داﺧﻠﻲ 

  ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده و اﺧﺘﻼس ،ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻣﻨﺎﺑﻊ و داراﺋﻴﻬﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﺴﺎرت، زﻳﺎن -6

                                                1 The Committee of Sponsoring Organizations of the Tread way Commission (COCO) 2 The American Institute of Certified Public Accountants (AICPA) 3 The Institute of Internal Auditors (IIA) 4 Financial Executives Institute (FEI)  5  The American Accounting Association (AAA) 6 The Institute of Management Accountants (IMA)

ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﻛﻛﺎﺎررﻛﻛﺮﺮددﻫﻫﺎﺎيي  ﻧﻧﻈﻈﺎﺎمم  ﻛﻛﻨﻨﺘﺘﺮﺮلل  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ       

ﺑﺮﺧﻮرداري ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري از ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﻣﺆﺛﺮ، ﺿﻤﻦ ﺑﻬﺒﻮد و ارﺗﻘـﺎي ﻛـﺎراﻳﻲ و اﺛﺮﺑﺨﺸـ   ﻲ، ﺑـﻪ ﺣﻔـﻆ اﻋﺘﺒـﺎر و   

ﺣﺴﻦ ﺷﻬﺮت آن ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ .ﻣﻮارد ذﻳﻞ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ  :

  ﺑﻬﺒﻮد ﻧﻈﺎرت و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ -1

  ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و اداره ﻣﺆﺛﺮ ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري -2

  ﺑﻬﺒﻮد ﺳﺎز و ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ، ﺟﻬﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻳﺴﻚﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪ -3

ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻜﻴﻚ وﻇﺎﻳﻒ، رﻋﺎﻳﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺧﺬ ﻣﺠﻮزﻫﺎ و ﻣﺼﻮﺑﺎت، رﻓـﻊ   -4 از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻔ ﻣﻐـﺎﻳﺮ تﻫـﺎ و 

ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ 

ﺗﺨﻠﻔﺎت و اﺧﺘﻼﺳ ﻬﺎ.   ، ﺑﻬﺒﻮد اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي، ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و اﺻﻼح ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت -5

  ﺑﻬﺒﻮد ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﮔﺮدش ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎ در ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻄﻮح ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري -6

  . ﺑﻬﺒﻮد و ارﺗﻘﺎي ﻧﻈﺎم ﮔﺰارشﮔﺮي و اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري ﺑﻪ اﺷﺨﺎص و ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺮﺑﻂ -7

ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﭘﺎي ﻠﻴﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﺆﺳﺴـﻪ اﻋﺘﺒـﺎري ﺑـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ، ﻣﻘـﺮرات       -8 ﺑﻨﺪي ﻛ و اﻟﺰاﻣـﺎت ﻧﻈـﺎرﺗﻲ، دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤ   ﻞﻫـﺎ و 

ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎ و اﺟﺮاي ﻣﺆﺛﺮ آﻧﻬﺎ  .

اﺟﺰاي ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ااﺟﺟﺰﺰاايي  ﻧﻧﻈﻈﺎﺎمم  ﻛﻛﻨﻨﺘﺘﺮﺮلل  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ اﺟﺰاي ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ       

ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد:   5 ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ از

  ﻣﺤﻴﻂ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ -1

  ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ رﻳﺴﻚ -2

  ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ -3

 20

  اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت -4

ﺧﻮدارزﻳﺎﺑﻲ، ﻧﻈﺎرت و اﺻﻼح ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﻫﺎ   -5

اﻧﻮاع ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ ااﻧﻧﻮﻮااعع  ﻛﻛﻨﻨﺘﺘﺮﺮﻟﻟﻬﻬﺎﺎيي  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ  اﻧﻮاع ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ        

 -ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ 

 -ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي ﻳﺎﺑﻨﺪه 

 -ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي اﺻﻼﺣﻲ )اﺻﻼح ﻛﻨﻨﺪه  (

 -ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي دﺳﺘﻮري 

 -ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي ﺟﺒﺮاﻧﻲ 

 21

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ 

) ﻳﻌﻨﻲ از زﻣﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ (ﺗﺎﻛﻨﻮن راه درازي را ﭘﻴﻤـﻮده اﺳـ  ﺖ .در 1941ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ از ﺳﺎل

ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺣﺮﻓﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ، آﺋﻴﻦ رﻓﺘﺎر ﺣﺮﻓﻪاي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷـﺪه اﺳـ  ﺖ .در زﻣـﺎن 

ﻓﻌﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ از ﭘﺮﺳﺘﻴﮋ ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري و اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺘﻨﻮﻋﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ   زﻣﺎﻧﻬـﺎي ﻗﺒـﻞ ﺑﺮﺧـﻮردار   

 ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش وﺳﻴﻊ و اراﺋﻪ ﺧـ ﺪﻣﺎت ﻣﺘﻨـﻮع  از زادﮔـﺎه ﺧـﻮﻳﺶ ﻳﻌﻨـﻲ    (IIR)ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ

اﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻲرﻳﺰي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ در ﺑﺨﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠـﻲ ﻫـﻢ  

ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻔﺮد و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ  .

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ واﻻ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ دارد ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻣـﺪر ن از ﻧﻘﻄـﻪ ﻧﻈـﺮ ﭘﻴـﺪاﻳﺶ ﻳﻌﻨـﻲ از      

ﺳﺎل از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎي زﻳﺎدي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ داﺧﻠـﻲ ﺑـﻪ     60 و در ﺑﻴﺶ از  1940ﺳﺎل

  .ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ را ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ 3 ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﻲ

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺳﻨﺘﻲ -1

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻣﺪ رن -2

  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻧﺌﻮ ﻣﺪرن -3

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ    ﺳﻨﺘﻲ ﺳﺳﻨﻨﺘﺘﻲﻲ ﺳﻨﺘﻲ 

 ﺣﻠﻪ اول ﻓﻘﻂ در ﺧـﺪﻣﺖ ﻣـﺪﻳﺮ ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻮد و وﻇﻴﻔـ     ﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﻣﺮ اش ﭼﻴـﺰي ﺑـﻴﺶ از ﻛﻨﺘـﺮل ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻋﻤﻠﻴـﺎت     

ﺣﺴﺎﺑﺪاري ﻧﺒﻮد .ل ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻣﺸﺘﺮي آﻧﺎن، ﻣـﺪﻳﺮان ﻣـﺎﻟﻲ   ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ، ﻛﻨﺘﺮ

ﺑﻮدﻧﺪ  .

 22

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻣﺪرن ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ  ﻣﻣﺪﺪررنن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻣﺪرن       

 در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﺪف، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺮﻓﻪاي و ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺎزار ﺑﻮد .در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻤﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت داﺧﻠﻲ و

ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎورهاي ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ “ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ” ﺑﻪ ﺷﻌﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ  .

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ  ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻧﺌﻮ ﻧﻧﺌﺌﻮﻮ ﻧﺌﻮﻣﺪرن ﻣﻣﺪﺪررنن ﻣﺪرن       

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻧﺌﻮﻣﺪرن در واﻗﻊ ﻧﺴﺨﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺪرن اﺳـ ﺖ .ﺳـﻴﻤﺎﻳ ﻲ ﻛـﻪ از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ داﺧﻠـﻲ    ﻧﺌﻮﻣـﺪرن 

ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد، ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك در ﻣﺮﻛﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻇﺮﻳﻒ و ﭘﻴﭽﻴﺪه در ﺑﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﮔﺮوه ﻋﻤﺪه از ﻣﺘﻘﺎﺿﻴﺎن اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﺪﻣﺎت

  .ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﺣﺘﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ ، اﺳﺖ .اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻴﺌﺖ ﻣﺪﻳﺮه، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺷﺪ

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ :”ﻓﻌـﺎﻟﻴﺘﻲ اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﺑﺨـﺶ و ﻣﺸـﺎور    هاي  ،اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ

ﻣﺴﺘﻘﻞ و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ارزش اﻓﺰاﻳ ﻲ و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد .ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎ ﮔﺰﻳﻨﺶ روﻳﻜـﺮدي 

ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺧﻮد دﺳﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺛﺮﺑﺨﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ، ﻛﻨﺘﺮﻟﻬـﺎ و ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ   ﻳﺎﺑﺪ و

ﺷﺮﻛﺘﻲ را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ.  “

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ از ﻣﺤﺪوده رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺘﻌـﺎرف و ﺳـﻨﺘﻲ اﻧﺠـﺎم    

ﻣﻲ داد، ﺧﺎرج ﺷﺪه و اﻣﺮوزه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﺸـﺎور هاي و ﻣـﺪد ﻳـﺎري ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ را ﻋﻬـﺪ    هدار اﺳـ ﺖ .و در ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺟﺪﻳـﺪي ﻛـﻪ از   

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ وﻇﺎﻳﻒ ﻓﻮق، وﻇﺎﻳﻒ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﭘﻴﺸﺒﺮد اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻬﺎ، ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻔﺎﻳـﺖ 

و ﻛﺎراﻳﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و اﻃﻤﻴﻨـﺎن از ﻛـﺎرﻛﺮد اﻳـﻦ    ﻫﺎي داﺧﻠﻲ و ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ آﻧﻬﺎ،

ﺳﻴﺴﺘﻢ، ارزﻳﺎﺑﻲ اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﻛﺎراﻳﻲ و ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻤﻠﻴﺎت، ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد اﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻫﺎ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺨﺸ ﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴـ  ﺖ ،

اﺗﻜﺎ ﮔﺰارﺷﺎت ﺑﺮ ﻋﻬﺪه آﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ  .

 23

ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ 

1 11-1 —    ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎ ﻛﻛﻤﻤﻴﻴﺘﺘﻪﻪ  ﺣﺣﺴﺴﺎﺎ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ ﺑﺮﺳﻲ       

اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده و ﺷﻤﺎر ﻛﺎرﺑﺮان اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي، ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل  و در ﺗـﺪاوم  اﻓـﺰاﻳﺶ ﺷـﻤﺎر ﺷـﺮﻛ   ﺖﻫـﺎي 

اﺳﻨﺎد و ﺣﺴﺎبﻫﺎي  ، ﺳﻬﺎﻣﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و روﻧﻖ ﺑﺎزارﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺪﻣﺎت اﻓﺮادي ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺪارك

ﻳﻚ ﺑﻨﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدي، ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻘﻠﺐ و ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده را ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ اﻇﻬﺎر ﻧﻈـﺮ ﺑـ  ﻲﻃﺮﻓﺎﻧـﻪ ﺑﻜﻨﻨـﺪ، از  

ﺳﻮي دﻳﮕﺮ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻓﺮادي اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻋﺘﻤﺎد روﻧﺪ ﮔﺰارﺷـﮕﺮ ي ﻣـﺎﻟ ﻲ را ﻧﻈـﺎرت 

ﻛﻨﻨﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻋﻀﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﻮﻇﻒ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه اﻳﺠـﺎد ﺷـ  ﺪﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻧﻘـﺶ ﺑﺴـﻴﺎر   

ﻣﻬﻤﻲ را در ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ  .

ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري و ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻳـﺎري رﺳـﺎﻧﺪن ﺑـﻪ آ     ن ،ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ اي اﺳﺖ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻛﻪ از ﺳﻮي ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه ﻣ ﻫـﺎ   

)در اﻣﺮ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎﻳﺸﺎن در ﺣﻴﻄﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﺰارشﮔﺮي ﻣﺎﻟﻲ، ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات 

و ﺿﻮاﺑﻂ اﺧﻼﻗﻲ (ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه در ﭼﺎرﭼﻮب اﺧﺘﻴﺎرات، ﻣﻘﺮرات، ﺧﻂ ﻣﺸﻲﻫﺎ و ﺣﺪود وﻇﺎﻳﻒ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه از ﺳﻮي ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه

اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ  .

ﻫﺪف از اﻳﺠﺎد ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري در ﻧﻈﺎرت ﺑﺮﻣﻮارد ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ  :

  اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ  -1

  ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺻﺤﺖ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ، ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﮔﺰارﺷﮕﺮي ﻣﺎﻟﻲ، ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺎﻟﻲ -2

  رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺗﺒﻂ، اﻟﺰاﻣﺎت ﻧﻈﺎرﺗﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻂ ﻣﺸﻲﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻮر اﺧﻼﻗﻲ – 3

  اﺳﺘﻘﺮار، ﺣﻔﻆ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ -4

  اﺳﺘﻘﻼل، ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺣﺮﻓﻪاي و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ و ﻣﺴﺘﻘﻞ -5

 24

وﻳﮋﮔﻲ ووﻳﻳﮋﮋﮔﮔﻲﻲ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﻫﻫﺎﺎﻫﺎ       

ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ذﻳﻞ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ  .

  . اﻋﻀﺎء و رﺋﻴﺲ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ -1

  .ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ 3 ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎي آن ﻓﺮد و ﺣﺪاﻗﻞ  -2

  . رﺋﻴﺲ و اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎي آن از ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎي ﻏﻴﺮﻣﻮﻇﻒ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ -3

  . اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎء آن داراي ﺗﺨﺼﺺ ﺣﺴﺎﺑﺪاري ، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ -4

رﺋﻴﺲ ﻛﻤﻴﺘﻪ از ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﻳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ي، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ و ﻣـﺎﻟﻲ ﺑـﻮده و ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻛـﺎﻓﻲ از         -5 ﻛﻪ داراي ﺗﺨﺼـﺺ ﺣﺴـﺎﺑﺪار

ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ  .

  . رﺋﻴﺲ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن رﻳﺎﺳﺖ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ -6

2 22-2 —    ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺟﺟﺎﺎﻳﻳﮕﮕﺎﺎهه  ﺳﺳﺎﺎززﻣﻣﺎﺎﻧﻧﻲﻲ  ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ  ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ        

ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻲ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، ﺑﻲ ﺎزﻣﺎن ﺑـﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠـﺎم دادن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ داﺧﻠـﻲ      ﺗﺮدﻳﺪ در ﻫﺮ ﺳ

ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺮﺧـﻮردي   ﺣﺮﻓـ ﻪاي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـ  ﺪ و ﺗﺄﻛﻴـﺪ آن ﺑـﺮ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻧﻬـﺎﻳﻲ     

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، ﺑﻮﻳﮋه ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺷﺪ، ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﻳـﺎ ﻣﻘﺎﻣـﺎت    ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺳ

ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ  .

ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ از ﺗﻮان ﺧﻼﻗﻴﺖ و آﻳﻨﺪه ﻲ داﺧﻠـﻲ در اﻧﺠـﺎم دادن ﻛـﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ داﺧﻠـﻲ،      ﻧﮕﺮي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ

ﻳﻌﻨ ي ﻛﺎر، ﺑﻪ ﺟﺎي درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﭘﺲ از رخ داد وﻗـﺎﻳﻊ، ﺑـﻪ   ﻲ واﻛﻨﺶ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ روﺷﻬﺎي اﺟﺮا

ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺑﺮﺧﻮرد ﺣﺮﻓﻪاي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ .ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ از ﭼﻨـﻴﻦ  ﺑﺮﺧـﻮرد ي، ﺣﺴـﻦ 

ﺷﻬﺮت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ، ﺳﺒﺐ اﺛﺮ ﺑﺨﺸ ﻲ آن در درون ﺳﺎزﻣﺎن و دﻟﮕﺮﻣﻲ ﻣـﺪﻳﺮان اﺟﺮاﻳـﻲ در  

 25

ﻣﺸﺎوره ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ درﺑﺎره ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ در روﺷﻬﺎي ﻛﺎري آﺗﻲ آﻧـﺎن ﺑـﻪ وﺟـﻮد    ﺷﻮد آﻳـ ﺪ .ﺑـﺪﻳﻬﻲ اﺳـﺖ  

ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺛﺮ ﺑﺨﺶ، اﻧﺠﺎم دﻫﺪ .در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑـﺮاي  

ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛﺎﻣـﻞ    ، اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ وﻇﺎﻳﻒ واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﻛـﺎري آن، اﻟﺒﺘـﻪ در   ﻣﺸـﻮرت ﺑـﺎ ﻣـﺪﻳﺮﻳ   ﺖ

ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن از واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺿﺮورت اﺳﺖ  .

3 33 -3 —    اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ااﺳﺳﺘﺘﻘﻘﻼﻼلل  ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ       

ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺑﻮدن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، اﺳﺘﻘﻼل آن اﺳﺖ .ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ را رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ

ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ، ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن دﻫﺪ   .

ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧـﻪ اﻋﻤـﺎل ﻧﻔـﻮذ   

ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﻪاي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ ﻳﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴـﺮي آن درﺑـﺎره   زﻣﻴﻨﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﻛﺎر آن را ﻣﺤﺪود ﻛﻨﺪ

ﻣﺤﺘﻮاي ﮔﺰارﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد .ﺑﻄﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي اﺛﺮ ﺑﮕﺬارد  .

ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم در ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺎري واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺗﺤﻘـﻖ آن، اﻇﻬـﺎر ﻧﻈﺮﻫـﺎ و    

ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، ﺑﻲﻃﺮﻓﺎﻧﻪ اراﺋﻪ ﺷﻮد .رﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣﺎﻫﻴـﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﻧﺪارﻧـﺪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ       از اﻳﻦ رو، ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﺎ

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ واﮔﺬار ﺷﻮد .و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺮﺑﻮط ﺑﻪ دواﻳﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن، اﺛـﺮ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب   ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺪاﺧﻞ در وﻇﺎﻳﻒ ﻣ

ﺑﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ دارد و اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎﻃﺮاﺗﻲ را ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮﺟﻮد آورد  .

اﮔﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﺎروش ﺘﻢ ﻳﺎ روش ﺑﺪون ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧـﻮد اداﻣـﻪ   ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺳﻴﺴ

دﻫﺪ، آزﻣﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺘﻘﻼل واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠـﻲ ﺑﻄـﻮر روزﻣـﺮه درﮔﻴـﺮ    

ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﺎروش ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰﺋﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺳﻴﺴﺘﻢ، اﺳﺘﻘﻼل ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ  .

اﺳﺘﻘﻼل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻬﺎي زﻳﺮ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲ ﺷﻮد: 

 26

اﻟﻒ ااﻟﻟﻒﻒ اﻟﻒ–    اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ااﺳﺳﺘﺘﻘﻘﻼﻼلل  اازز  ﻟﻟﺤﺤﺎﺎظظ  اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ دﺳﺘﺮﺳﻲ ددﺳﺳﺘﺘﺮﺮﺳﺳﻲﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ       

رﺋﻴﺲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارﺷﺪ ﺳﺎزﻣﺎن، ﺷـﺎﻣ ﻞ ﻣـﺪﻳﺮﻋﺎﻣﻞ، ﻫﻴـﺄت ﻣـﺪﻳﺮه و    ﻣـﺪﻳﺮا ن ﻏﻴﺮاﺟﺮاﻳـﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن  

دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ آزاداﻧﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﺰارش دﻫﺪ  . ب

بب ب–    اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ﮔﺰارﺷﮕﺮي ااﺳﺳﺘﺘﻘﻘﻼﻼلل  اازز  ﻟﻟﺤﺤﺎﺎظظ  ﮔﮔﺰﺰااررﺷﺷﮕﮕﺮﺮيي اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ﮔﺰارﺷﮕﺮي 

رﺋﻴﺲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺪون ﺣﺬف ﻣﻄﻠﺒﻲ و ﺑﺎ ﻧﺎم و اﻣﻀﺎي ﺧﻮد اراﺋﻪ دﻫﺪ  . ج

جج ج–    اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ااﺳﺳﺘﺘﻘﻘﻼﻼلل  اازز  ﻟﻟﺤﺤﺎﺎظظ  اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻓﻓﻌﻌﺎﺎﻟﻟﻴﻴﺘﺘﻬﻬﺎﺎيي  ﺳﺳﺎﺎززﻣﻣﺎﺎﻧﻧﻲﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ 

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻤﻬﺎي ﻣـﺎﻟﻲ و اداري ﺳـﺎزﻣﺎن اﺳـﺘﻘﻼل ﻛﺎﻣـﻞ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـ       ﺪ .در ﮔﻴـﺮ ﺷـﺪن  

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد  :

اراﺋﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﻮارد ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ ﻳﺎ ﭘـﺮوژ هﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد ﻳـﺎ ﻃﺮاﺣـﻲ      -1

ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ  .

  ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺧﺎص -2

  ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي -3

د ددد–    اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ااﺳﺳﺘﺘﻘﻘﻼﻼلل  اازز  ﻟﻟﺤﺤﺎﺎظظ  ﺟﺟﺎﺎﻳﻳﮕﮕﺎﺎهه  ﺳﺳﺎﺎززﻣﻣﺎﺎﻧﻧﻲﻲ اﺳﺘﻘﻼل از ﻟﺤﺎظ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ 

ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺴﺘﻘﻞ از اﻓﺮادي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﺎً ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺖ    اي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣ

ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﻲ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ   .

ﻫـ ﻫﻫــﻫـ–    اﺳﺘﻘﻼل رأي ااﺳﺳﺘﺘﻘﻘﻼﻼلل  ررأأيي اﺳﺘﻘﻼل رأي       

ﺣﺴﺎﺑﺮس داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻨﺪ و از ﭼﻨﺎن ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ  

ﺑﻲﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي و ﻧﻈﺮ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺧﻮد را اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ  .

 27

ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ و ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در آن  :

ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ از ﺗﺗﻌﻌﺎﺎررﻳﻳﻔﻔﻲﻲ  اازز ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ از    ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﺣﺣﺎﺎﻛﻛﻤﻤﻴﻴﺖﺖ  ﺷﺷﺮﺮﻛﻛﺘﺘﻲﻲ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ: ::  :     

ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻌﺪادي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ و ﺷﻴﻮه ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه و ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻮﻇـﻒ ﺑـﺎ    -1 ﻫﺎي ﺑﻪ

ﻫﺪف ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻣﺴﻴﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـ ﻪ ـﺪﻓﻬﺎ، ﻛﻨﺘـﺮل رﻳﺴـﻜﻬﺎ و ﻣﺼـﺮف ﻣﺴـﺆﻻﻧﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ       ﻫ 

ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ  .

  .ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ ﺑﺎ آن ﻫﺪاﻳﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ -2

  .ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫﺪاﻳﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺮﻛﺖ اﺳﺖ -3

  ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻈﺎرت و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪﻳﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻬﺎﻣﺪاران -4

ﺳﺎﺧﺘﺎر رواﺑﻂ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ در ﺑﻴﺎن ﻳﻚ ﮔﺮوه ن، اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه و ﻣﺪﻳﺮﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮاي ﺗـﺮوﻳﺞ ﺑﻬﺘـﺮ    -5 اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻬﺎﻣﺪارا

ﻋﻤﻠﻜﺮد رﻗﺎﺑﺘﻲ ﻻزم ﺟﻬﺖ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي اوﻟﻴﻪ ﻣﺸﺘﺮك  .

ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻌﺮﻳﻔﻬﺎ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ و ﻣﺮور دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺣﻜﺎﻳﺖ از آن دارد ﻛﻪ  :

اﻟﻒ -ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪاي اﺳﺖ 

ب -ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد زﻳﺮ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎﺳﺖ  :

 -ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ 

 -ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ 

 -ﻋﺪاﻟﺖ) اﻧﺼﺎف  (

   رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ذﻳﻨﻔﻌﺎن –

ﺑﺎ ﻣﺮور ﺗﻌﺮﻳﻔﻬﺎي ﻳﺎده ﺷﺪه و ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺎﻣﻊ و ﻛﺎﻣﻞ زﻳﺮ را اراﺋﻪ ﻛﺮد  :

 28

ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ، ﻣﻘﺮ ﺘﻤﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫـﺪﻓﻬﺎي ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ،   » رات، ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ و ﺳﻴﺴ

ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ، ﻋﺪاﻟﺖ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ذﻳﻨﻔﻌﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد.« 

ﺗﻌﺮﻳﻔﻬﺎي ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ ﻛـﻞ ﺟﺎﻣﻌـﻪ، ﻧﺴـﻠﻬﺎي آﻳﻨـﺪه و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌـﻲ        دﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ در ﺑﺮاﺑـﺮ)ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـ  ﺖ (

ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارﻧﺪ .در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه، ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻣﻮاﻧﻊ و اﻫﺮﻣﻬـﺎي ﺗﻌـ  ﺎدل درون ﺳـﺎزﻣﺎﻧ ﻲ و ﺑـﺮون ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑـﺮاي   

ﺷﺮﻛﺘﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ذﻳﻨﻔﻌﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ و در ﺗﻤـﺎم زﻣﻴﻨـ  ﻪﻫـﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ  

ﺗﺠﺎري، ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻲ در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺳـﻬﺎﻣﺪاران را ﻓﻘـﻂ   

ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ذﻳﻨﻔﻌﺎن ﺑﺮآورده ﻛﺮد   .

ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﭘﭘﺎﺎﺳﺳﺨﺨﮕﮕﻮﻮﻳﻳﻲﻲ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ       

 4 ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ، ﺟﻮﻫﺮه وﺟﻮدي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ اﺳﺖ .ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ  

ﻣﻮرد ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ، ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ، ﻋﺪاﻟﺖ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ذﻳﻨﻔﻌﺎن در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ اﺳﺖ .ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺷﺎه ﺑﻴﺖ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷـﺮﻛﺘﻲ 

ﺳﻪ ﻫﺪف دﻳﮕﺮ) ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻋﺪاﻟﺖ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ذﻳﻨﻔﻌﺎن (ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ  ، اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ

ﺑﺴﻴﺎري از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان، ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ را ﺟﻮﻫﺮ ه ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲداﻧﻨﺪ  .

ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻘﺎﻳﻳﺴﺴﻪﻪ  ﻧﻧﻬﻬﺎﺎددﻫﻫﺎﺎيي  ﻧﻧﻈﻈﺎﺎررﺗﺗﻲﻲ  ددرر  ﺷﺷﺮﺮﻛﻛﺘﺘﻬﻬﺎﺎيي  ااﻳﻳﺮﺮااﻧﻧﻲﻲ  ﺑﺑﺎﺎ  ﺳﺳﺎﺎﻳﻳﺮﺮ  ﻛﻛﺸﺸﻮﻮررﻫﻫﺎﺎ ﻣﻘﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ       

ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻘﺮرات، اﻟﺰاﻣﺎت و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در اروﭘﺎ و اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ آن

در اﻳﺮان ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ در دو ﻣﻮرد اﺳﺖ  .

در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ و در اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ و ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﺮوه ﻛﺜﻴـﺮي از ﺳـﺮﻣﺎﻳ  ﻪ

ﮔﺬاران اﻧﻔﺮادي و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔ ﻪ ﻃﻮر ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﺷـﺪه و ذﻳﻨﻔﻌـﺎن ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ و     ﺬاران ﻧﻬﺎدي ﻗﺮار دارد و ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑ

ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ زﻳﺎدي وﺟﻮد دارﻧﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ در آن ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ .

اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ در واﺣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي، ﻣﻄﺮح و ﻣﺴﺘﻘﺮ

 29

ﺷﻮد و ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ ﻣﻘﺮرات و اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي را در اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي 

ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻈﺎرت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ، در ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰ ـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ دو دﺳـﺘﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬـﺎي درون ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ و      ﻣﻬ

ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ  :

ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻣﻜﻜﺎﺎﻧﻧﻴﻴﺰﺰﻣﻣﻬﻬﺎﺎيي  ﺑﺑﺮﺮوونن  ﺳﺳﺎﺎززﻣﻣﺎﺎﻧﻧﻲﻲ  ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ) )) )ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻣﺤﺤﻴﻴﻄﻄﻲﻲ ﻣﺤﻴﻄﻲ (  (( (ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻋﻋﺒﺒﺎﺎررﺗﺗﻨﻨﺪﺪ  اازز ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ::  :     

 -ﻧﻈﺎرت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ: ﺗﺪوﻳﻦ، ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺳﺘﻘﺮار ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ  .

– ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﻲ: ﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ 

 -ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ: ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﺎراﻳﻲ آن 

 -ﻧﻈﺎرت ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﻋﻤﺪه: اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه در ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻬﺎم ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ  

 -ﻧﻘﺶ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻧﻬﺎدي: ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﮔﺴﺘﺮش ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻧﻬﺎدي 

 -ﻧﻈﺎرت ﺳﻬﺎﻣﺪاران اﻗﻠﻴﺖ: اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺳﻬﺎﻣﺪاران اﻗﻠﻴﺖ و ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن ﻧﻈﺎرت اﻗﻠﻴﺖ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺮﻛﺖ 

 -اﻟﺰاﻣﻲ ﻛﺮدن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧﻈﺎرﺗﻲ آن 

 -ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺆﺳﺴﺎت رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي: اﻳﺠﺎد ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺆﺳﺴﺎت رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪي 

ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻣﻜﻜﺎﺎﻧﻧﻴﻴﺰﺰﻣﻣﻬﻬﺎﺎيي  ددرروونن  ﺳﺳﺎﺎززﻣﻣﺎﺎﻧﻧﻲﻲ  ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻋﻋﺒﺒﺎﺎررﺗﺗﻨﻨﺪﺪ  اازز ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ::  :     

 -ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه: اﻧﺘﺼﺎب و اﺳﺘﻘﺮار ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ، ﺧﻮﺷﻨﺎم و ﺑﻲﻃﺮف 

 -ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺟﺮاﻳﻲ: ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺟﺮاﻳﻲ و اﺳﺘﻘﺮار ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ 

 -ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻏﻴﺮاﺟﺮاﻳﻲ: اﻳﺠﺎد ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه از ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻏﻴﺮاﺟﺮاﻳﻲ )ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ  (

 – ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ: ﻃﺮاﺣﻲ، ﺗﺪوﻳﻦ و اﺳﺘﻘﺮار ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻣﺎﻟﻲ،ﺣﻘﻮﻗﻲ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ و    (. . .

 -اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ: ﺗﺪوﻳﻦ و ﮔﺴﺘﺮش آﺋﻴﻦ رﻓﺘﺎر ﺣﺮﻓﻪاي و اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ 

ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺮون ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ، ﺑـﻪ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي ﺷـﺮﻛﺖ ﻧﻈـﺎرت دارﻧـﺪ و ﻣﻮﺟـﺐ ارﺗﻘـﺎي         

ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ و دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ  .

ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ و ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در اﻳﺮان ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي ﺑﺮون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺗﺎﺣﺪودي ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ  :

در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮارد ﺳـﺎﻳﺮ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ   ﻣﻮﺿـﻮﻋﻪ، ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و    ،( 156 ﺗﺎ 144 ﻧﻈﺎرت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻔﺎد ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﺎرت )ﺑﻮﻳﮋه ﻣﻮاد  -1

ﻣﻘﺮرات ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار، ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻘﺮرات ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ  .

  .ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻮﭘﺎﺳﺖ و ﭼﻨﺪان ﻛﺎرا ﻧﻴﺴﺖ -2

ﻬﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻬﺎم ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ و ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺳـﺮﻣﺎﻳ ﻪ -3 ﻧﻈﺎرت ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﻋﻤﺪه و اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه در ﺳﻬﺎﻣﺪاران ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘ

ﮔﺬاران ﻧﻬﺎدي وﺟﻮد دارد  .

  .ﻧﻈﺎرت ﺳﻬﺎﻣﺪاران اﻗﻠﻴﺖ ﺑﺮ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ ﻣﺠﺎز ﻧﻴﺴﺖ -4

ن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺣﺴﺎﺑﺮس ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺷـﺮﻛﺘﻬﺎي ﭘ   -5 ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻣﺸﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮ ﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه در ﺑـﻮرس   

اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﻲ اﻳﺮان، ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﺸﻤﻮل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ   .

  . ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺆﺳﺴﺎت رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي در اﻳﺮان وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻳﺎ ﻛﻤﺮﻧﮓ اﺳﺖ -6

 31

درﺑﺎره ﻧﻈﺎرت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ، ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه و ﻣﻮارد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ

اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺟﺮاﻳﻲ، اﺳﺘﻘﺮار ﻧﺮم ﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻏﻴﺮاﺟﺮاﻳـﻲ ﺷـﺎﻣ   اﻓ ﻞ

اﻳﺠﺎد ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه از ﻣﺪﻳﺮان ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻏﻴﺮاﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ )ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ(، ﻛﻨﺘﺮﻟﻬـﺎي داﺧﻠـﻲ، ﺷـﺎﻣﻞ ﻃﺮاﺣـﻲ،    

ﺗﺪوﻳﻦ و اﺳﺘﻘﺮار ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻣﺎﻟﻲ، ﺣﻘﻮﻗﻲ، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ و  ( . . .ﺑﺴـﻴﺎر ﻧـﺎﭼﻴﺰ   و ﺿـﻌﻴ ﻒ

اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻮ ﺟﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. 

 32

ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ 

ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺮﻧﮕﻲ در ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .و ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎ ﮔﻮﻳﺎي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻌﺪاد زﻳـﺎدي 

از ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﺑﻮرﺳﻲ ﻧﻴﺰ از ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ ﺑﻬﺮه ﻧﻤﻲ ﻴﺮﻧﺪ و آن ﺗﻌﺪاد از ﺷـﺮﻛﺘﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه در ﺑ ـ   ﮔ ﻮرس ﻛـﻪ 

داراي واﺣﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻨﺎﻳﺖ ﻧﺎﭼﻴﺰي دارﻧﺪ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ آﻧﻬـﺎ ﻣﻮﺟـﺐ    ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ ﻋ

ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮﺑﺨﺸ ﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد. 

در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜـﻲ از ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬـﺎي درون ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ، ﻧﻘـﺶ ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﺎ اﻫﻤﻴﺘـﻲ در ﺳـﺎﺧﺘﺎر        

ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ در ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ  .

در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ از اواﻳﻞ ﻫﺰاره ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺰرگ و ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺷﺪن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ، اﻣﻜـﺎن رﺳـﻴﺪﮔﻲ  

ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻠﺐ ﺷﺪ و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺮاي ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم   

درﺳﺖ ﻛﺎرﻫﺎ، ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﮔﺬاﺷﺖ . در ﺟﻬﺎن ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺪﻳﺮان ﺷـﺮﻛﺘﻬﺎ ﻗـﺮار   ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ

ﺗﺎ آﻏﺎز ﻫﺰاره ﺟﺪﻳﺪ، در ﻫﺮ  ﻧﻘﺸﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪﺗﺮي ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓـﺖ، ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺨﺘﺼـﺮ      1950ﮔﺮﻓﺖ و اﻫﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ و از دﻫﻪ دﻫﻪ

ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ  :

ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻮاﺑﻖ ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺠﺪد روﻳﺪادﻫﺎ ﻳﺎ ﺳﻨﺪرﺳﻲ ﺑﻮد.   1950 -در دﻫﻪ

  . ﺗﺸﺨﻴﺺ رﻋﺎﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و روﻳﻪﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖ، ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺷﺪ 1960 -در دﻫﻪ

  . اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﻪ آزﻣﻮن روﻳﻪﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ 1970 -در دﻫﻪ

  .ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﺘﺮﻟﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﻮد 1980 -در دﻫﻪ

  . ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑ ﻪ ﮔﺰارش درﺑﺎره ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ 1990 -در دﻫﻪ

 33

ﺳﺎل ﺑﻪ ﺳـﺎل و ﺑـﺪﻳﻦ ﺷـﺮح    رخ  ،ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻫﻤﻴﺖ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ، در ﺷﺮوع ﻫﺰاره ﺟﺪﻳﺪ؛ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﻘﺶ

داده اﺳﺖ  :

  ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ 2000 -در ﺳﺎل

  ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ 2001 -در ﺳﺎل

  اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺨﺸ ﻲ در ﻣﻮر د ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ و ﻛﻨﺘﺮل، 2002 -در ﺳﺎل

   . . .ﺧﺪﻣﺎت ارزش اﻓﺰوده و  2003 -در ﺳﺎل

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻬﺎﻧﻲ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ و روز ﺑﻪ روز ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠـﻲ ﺑـﻪ   رﺳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻫﻤﭽﻨﺎن

ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻛﻠﻴﺪيﺗﺮﻳﻦ اﺟﺰاي ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي درون ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺘﻲ اﻓﺰوده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ  .

 34

ﺳﺨﻦ آﺧﺮ 

آﻳﻨﺪه ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ آآﻳﻳﻨﻨﺪﺪهه  ﺣﺣﺴﺴﺎﺎﺑﺑﺮﺮﺳﺳﻲﻲ  ددااﺧﺧﻠﻠﻲﻲ آﻳﻨﺪه ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ       

ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل در ﻋﺮﺻﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﻣﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨـﺎن اداﻣـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ    ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺗﺠﺎرب و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻫﻨﮓ ﺷﺘﺎﺑﺎنﺗﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ و ﻟﺬا ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ  داﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺷﻮد  . در ﻳﻚ ﻛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ از ﻣﺪﻳﺮان ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺰرگ در ﻣﻮرد آﻳﻨﺪه ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺳﻮال ﺷﺪه ﻛﻪ آﻧـﺎ ن ﻫﺎي  در ﭘﺎﺳﺦ، آﻳﻨﺪه ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ را ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ:    . ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ روﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ -1 اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻔﺎرش ذﻳﻨﻔﻊ ﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺸـﺘﺮﻳﺎن   -2 ﻫﺎ ﺻﻮرت ﺧ و اﻧﺠﺎم ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻴﻬﺎي ﺧﺎص، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺣﺠﻢ ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داد  . اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑ ﺮ ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛﻨﺘـﺮل از راه دور را ﺑـﺮاي      -3 ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن آﺳﺎﻧﺘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.  ﺪﻳﺪ و ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻪ ﺳـﻨﺠﺶ و ارزﻳـﺎﺑﻲ ارزش آﻓﺮﻳﻨـﻲ     -4 اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺟﻬﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺟ در ﺳﺎزﻣﺎن، ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ  . ﻫﻤﻜﺎري ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ رﻳﺴﻚ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴـﻚ، ﺑﻬﺒـﻮد ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎ، ﺗﺠﺰﻳـﻪ و      -5 ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و اراﺋﻪ راﻫﻜﺎر ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﺎزﻣﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ  . ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد، از ﺟﻤﻠﻪ ﻻﻳﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ، و اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﻪ  -6 ﺻﻮرت ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي دروﻧﻲ و ﺑﺮون ﺳﭙﺎري ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد  . ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮاوﻇﻴﻔـ ﻪاي اﻧﺠـﺎم ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد و در   ﺗـﻴ ﻢ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳـﻲ ﻧﻴﺮوﻫـﺎ، ﺑـﺎ داﻧـﺶ      -7 ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ، ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ، ﻣﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮه ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ  . ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺧﻮد ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻴﺮوي ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ از اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪﮔﻲﻫﺎي  -8 ﺗﻜﺮاري و ﻛﻢ اﻫﻤﻴﺖ آزاد ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻫﺪاف و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي راﻫﺒﺮدي و ﭘﺮاﻫﻤﻴﺖ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻳﺎﺑﺪ  . ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن داﺧﻠﻲ در راﺳﺘﺎي اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ و ﺑﺎزآﻣﻮزي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﻪ آﻣﻮزﮔـﺎران ﺳـﺎزﻣﺎن    ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و ﻧﻘﺶ راﻫﺒﺮدي و ارزش آﻓﺮﻳﻦ ﺧﻮد را در ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻫﺪاف و رﺷﺪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻳﻔﺎ ﻛﻨﻨﺪ  . 

ﭘﺎﻳﺎن 

 35

  :ﻊ[1]ﻨﺎ  ( ﻛﺘﺎب ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ )اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ -1

  ( ﻛﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ )دﻛﺘﺮ ﻳﺤﻴﻲ ﺣﺴﺎس ﻳﮕﺎﻧﻪ -2

  ( ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ) 1 -ﻛﺘﺎب اﺻﻮل ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ 3

   -ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺠﻠﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس 4

  – ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺠﻠﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪار 5

   -ﻣﻘﺎﻻت ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاري 6

  ( -ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ داﺧﻠﻲ در ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ )اداره ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻣﻘﺮرات ﺑﺎﻧﻜﻲ -ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان 7

 -رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم ﻛﻨﺘﺮل داﺧﻠﻲ ﻣﻮﺳﺴﺎت اﻋﺘﺒﺎري )ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻞ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ و ﻣﺆﺳﺴـﺎت اﻋﺘﺒـﺎري   -ﺑﺎﻧـﻚ ﻣﺮﻛـﺰي   8

ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان  (

راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﺑﻮﻣﻲﺳﺎزي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺮﻛﺖ در ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻧﻜﺪاري اﻳﺮان )اداره ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﻣﻘﺮرات ﺑﺎﻧﻜﻲ -ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ  -9

اﻳﺮان(