صورت مغایرت بانکی یک لیستی از اختلاف ها و مغایرت های بانکی بین اسناد حسابداری می باشد.
ﺻﻮرت ﻣﻐﺎﯾﺮت ﺑﺎﻧﮑﯽ چیست ؟
در واقع این صورت مغایرت که در مقاطع مختلف توسط دارندگان حساب بانکی تهیه و موارد مغایرت و اختلاف بین اسناد حسابداری صادره توسط آنها و اسناد حسابداری توسط بانک (بابت واریز، برداشت یا پرداخت وجه) در آن منعکس و پیگیری لازم جهت رفع موارد اختلافی بین مانده حساب بانک نزد دفاتر موسسه و مانده حساب نزد بانک صورت می‌گیرد.
همچنین در اسناد حسابداری، واریز، برداشت، پرداخت وجه و … ذکر شده است و می توانید با توجه به مانده حساب در این لیست، تمام مغایرت ها را بررسی کنید و نسبت به برطرف کردن آن ها اقدام کنید.
یکی از مهمترین و حساس ترین مسائلی که یک حسابدار در حوزه کاری خود با آن سر و کار دارد، صورت مغایرت بانکی می باشد.
صورت مغایرت بانکی و دلایل ایجاد اختلاف در صورت مغایرت
مواردی که ممکن است باعث شوند بین مانده حساب بانک در دفاتر شرکت با مانده حساب واقعی در بانک مغایرت وجود داشته باشند بسیار زیاد می باشند. در ادامه به مهمترین و رایج‌ترین موارد اشاره می‌کنیم:
- عدم ارائه چک صادر شده برای ذی نفع به بانک تا تاریخ دریافت صورتحساب از بانک مورد نظر
- وصول وجه چک یا سفته ارائه شده به بانک و عدم ارسال اعلامیه بستانکار شدن توسط بانک
- برداشت مبلغی با عنوان کارمزد و یا دلایل دیگر از حساب شرکت توسط بانک مقصد و عدم ارسال اعلامیه بدهکار شدن
- واریز وجوه نقد به حساب جاری شرکت در پایان وقت اداری توسط یکی از اعضای شرکت و عدم ثبت آن در صورتحساب دریافتی از بانک
- رخ دادن اشتباه در ثبت رقم واریز یا برداشت وجه از حساب شرکت توسط بانک
- همچنین رخ دادن اشتباه در ثبت ارقام فیش‌های واریز شده و چک‌های صادر شده توسط حسابدار
صورت مغایرت بانکی و روش تنظیم صورت مغایرت بانکی
برای تنظیم صورت مغایرت بانکی چند روش وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- اولین روش مبنا قرار دادن مانده صورت حساب بانک: در این روش حسابدار برای تهیه صورت مغایرت بانکی، با انجام برخی تعدیلات از مانده بانک بر اساس دفاتر حسابداری شرکت، به مانده بانک بر اساس صورت حساب بانک می‌رسد.
- دومین روش مبنا قرار دادن مانده دفاتر شرکت: در این روش حسابداری برای تهیه صورت مغایرت بانکی با انجام برخی تعدیلات از مانده بانک طبق صورت حساب بانکی به مانده بانک بر طبق دفاتر حسابداری شرکت می‌رسد.
- سومین روش مبنا قرار دادن مانده واقعی شرکت: در این روش نیز حسابدار برای تهیه صورت مغایرت بانکی از مانده بانک طبق دفاتر و طبق صورت حسابهای بانکی، مانده واقعی را به دست می‌آورد.
در بحث حسابداری شرکت ها، تنخواه یکی از مهمترین و پراستفاده‌ترین موضوعات است که هر حسابدار با تجربه‌ای باید با زیر و بم آن آشنایی داشته باشد.
یکی از مهمترین و حساس ترین مسائلی که یک حسابدار در حوزه کاری خود با آن سر و کار دارد، صورت مغایرت بانکی می باشد.
صورت مغایرت بانکی و سیر تا پیاز روش تنظیم آن
برای تهیه و تنظیم این صورت مغایرت روش های مختلفی وجود دارد:
در روش مبنا حسابدار با انجام بعضی از تعدیلات از مانده حساب بانک دفتر حسابداری شرکت به مانده بانک بر اساس صورت حساب خود بانک می رسد.
یک حسابدار برای تهیه و تنظیم صورت مغایرت بانکی در این روش باید به مواقعی که واریزی از دیگران به شرکت بوده است و مواقعی که از حساب شرکت برای چک های معوق کم می شود را کنترل کند.
مواردی که از حساب شرکت کم می شود به شرح ذیل می باشد:
- اسناد تنزیلی
- چک لاوصول
- کارمزد بانکی
مواردی که به حساب شرکت واریز می شود:
- وجوه بین راهی
- مانده طبق صورت حساب بانک
روش مبنا قرار دادن مانده دفاتر شرکت:
در این روش حسابداران برای تهیه صورت مغایرت بانکی با انجام برخی از روش های حسابداری، از مانده صورت حساب بانکی به مانده بانک دفتر حسابداری شرکت می رسند. وجوه بین راهی به مانده حساب بانکی اضافه می شود.
مواردی که از مانده حساب شرکت کم می شود:
اسناد تنزیلی
چک لاوصول
کارمزد بانکی
چک های معوق از مانده حساب بانک کم می شود.
مواردی که به مانده حساب شرکت اضافه می شود:
واریزی دیگران
مانده طبق دفاتر شرکت
روش قرار دادن مانده واقعی شرکت: در این روش حسابداران برای بدست آوردن صورت مغایرت بانکی، از مانده بانک بر اساس دفاتر و صورت حساب های بانکی پیدا می کنند.
مانده ای که بر اساس دفاتر شرکت اضافه می شود:
واریزی دیگران
اسناد تنزیلی
چک لاوصول
کارمزد بانکی
مانده ای که بر اساس صورت حساب بانک اضافه می شود:
وجوه بین راهی
چک های معوق
در اسناد حسابداری چه مواردی ذکر می شود؟
واریز، برداشت، پرداخت وجه و … در اسناد حسابدرای ذکر می شود جزء مهمترین مسائل یک حسابدرای در حیطه کاریش می باشد.
می توان با توجه به مانده حساب، تمامی مغایرت ها را مشخص و بررسی کرد.
صورت مغایرت بانکی در تراز نامه به چه صورت می باشد؟
شرکت ها در دوره های مختلف، برای اطمینان از مغایرت نسبت به گرفتن تراز آزمایشی اقدام می کنند و موارد ذیل مشخص می شود: اگر در ترازنامه ستون بدهکار و بستانکار برابر باشند نشان دهنده عدم مغایرت در عملیات مالی می باشد.
اگر در ترازنامه ستون بدهکار و بستانکار برابر نباشد، نشان دهنده مغایرت در حساب های بانکی می باشد.
ممکن است در ترازنامه ستون بدهکار و بستانکار برابر باشد ولی در عملیات بانکی مشکلی وجود داشته باشد، ممکن است که این مشکل برای خطا در عملیات باشد و یا اینکه حساب ها پوشش داده شده باشد.
صورت مغایرت بانکی و روش تهیه آن
برای تهیه صورت مغایرت بانکی، ابتدا می بایست که موارد ثبتی دفاتر شرکت و صورت حساب بانکی را بررسی و تمامی اقلام ثبت شده در لیست را مانند دفاتر بدهکار شرکت، بستانکار شرکت، بدهکار صورت حساب بانکی و بستانکار صورت حساب بانکی را مشخص کنید.
گاهی موارد ممکن است که حسابدار و یا بانک، اعداد را در ستون بدهکار و بستانکار و یا مبالغ را اشتباه ثبت کرده باشد.
اقلام ثبتی در صورت حساب بانکی به چند دسته تقسیم می شوند؟
اقلام باز به چهار دسته تقسیم می شوند:
- بدهکار دفتر: مواردی هستند مانند حواله های شهرستانی که در ستون بدهکار ثبت شده اند، ولی در پایان ماه در ستون بستانکار صورت حساب بانک وارد می شوند.
- بستانکار دفتر: مواردی هستند مانند چک های صادر شده شرکت که در ستون بستانکار دفتر معین حساب بانکی ثبت می شوند و به دلیل وصول نشدن به آن ها چک های معوقه می گویند.
- اقلام بدهکار صورت حساب بانک: مواردی هستند مانند هزینه های بانکی و موارد مربوط به بانک که از حساب شرکت برداشته می شود و شرکت از آن اطلاع ندارد و در ستون بدهکار ثبت می شود.
- بستانکار صورت حساب بانکی: مواردی هستند مانند حسابی که به شرکت واریز شده و شرکت از آن اطلاع ندارد و که در ستون بستانکار ثبت شده ولی در ستون بدهکار دفتر معین حساب بانکی ثبت نشده است.
در چه مواردی صورت حساب بانکی بر اساس شرح و موضوع مورد بررسی قرار می گیرد؟
- ممکن است ذی نفع چک صادر شده تا تاریخ صورت حساب بانک به بانک مراجعه نکرده باشد.
- ممکن است چک و یا سفته از بانک وصول شده، ولی بانک اعلام بستانکار نکرده باشد.
- برداشت مبلغی به عنوان کارمزد و یا برداشت از حساب شرکت و عدم ارسال اعلام شدن بدهکار.
- در پایان وقت اداری مبلغی به حساب شرکت واریز شده باشد و ثبت نشده باشد.
- اشتباه بانک در ثبت رقم واریز و یا برداشت وجه از حساب شرکت.
- خطای حسابدار در ثبت ارقام فیش های واریز شده و چک های صادر شده.
چه روشی برای تهیه و تنظیم صورت مغایرت بانکی وجود دارد؟
روش مبنا بر اساس قرار دادن صورت حساب بانک می باشد و در این روش حسابدار به وسیله بعضی از تعدیلات از مانئه حساب بانک دفتر حسابداری شرکت به مانده بانک بر اساس صورت حساب خود می رسد.
در این روش حسابدارن معمولا، واریزی دیگران به شرکت و کم شدن حساب شرکت برای چک های معوقه را کنترل می کنند.
تهیه صورت ریز حساب بانک
حساب بانک یکی از مهم ترین انواع دارایی های یک مؤسسه است. هرگاه وجوهی به حساب بانک واریز گردد این حساب بدهکار شده و هر گاه با صدورچک و هر نوع دستور پرداخت، مبالغی از این حساب کسر گردد این حساب بستانکار می شود.
مانده حساب بانک در دفاتر مؤسسات و شرکت ها همواره بدهکار است.
مراحل حسابداری صورت مغایرت بانکی
در این قسمت به مراحل حسابداری صورت مغایرت بانکی می پردازیم. مراحلی که چندان پیچیده نیستند و به صورت مرحله به مرحله به آن ها اشاره می کنیم.
- اولین مرحله از تهیه صورت مغایرت بانکی باید همه اقلامی که در دفاتر حسابداری شرکت و صورتحساب بانک ها ثبت شده است را بررسی کنید. برای این کار باید تمام اقلامی که در سمت بدهکار و در سمت بستانکار قرار گرفته اند در مجموع برابر و تراز باشند.
- در مرحله دوم از کار باید همه اقلامی که در مرحله قبل ثبت شده اند دارای وضعیت مشخصی شوند.
- سومین مرحله باید صورت مغایرت بر اساس یکی از مواردی که باعث ایجاد مغایرت بانکی می شوند مشخص شود.
همان‌گونه که ذکر شد، صورت مغایرت بانکی در واقع عمل برقراری تعادل میان ارقام حسابداری با صورت حسابهای بانکی می‌باشد که تهیه کردن آن به مهارت، ظرافت و تیزبینی بالایی احتیاج دارد.
دلیل استفاده از دفتر معین
دفتر معین در مؤسسات برای این منظور به کار برده می شود که چنانچه یک مؤسسه در چند بانک مختلف حساب داشته باشد برای تمامی آن حساب های بانک در دفتر کل فقط یک حساب بانک نگهداری می شود تا عملکرد و مانده کل حساب های بانکی مؤسسه را به صورت یکجا نمایش دهد.
اگر بخواهیم ریز عملیات هر یک از حساب های بانکی مختلف را جداگانه بررسی نماییم برای هر یک از آن حساب ها در دفتر معین یک حساب جداگانه نگهداری می نماییم.
چنانچه جمع مبالغ بدهکار و بستانکار و مانده تمام حساب های معین بانک را به دست بیاوریم الزاماً باید با جمع مبلغ بدهکار و بستانکار و مانده دفترکل حساب بانکی یکسان باشد.
حسابداری موجودی نقد نزد بانکها:
همانطور که گفته شد بخش عمده موجودی نقد شرکت نزد بانکها نگهداری می شود و عملیات دریافت و پرداخت از طریق بانک صورت می گیرد. که به منزله یکی از بدهکاران شرکت می باشد.
متقابلا شرکت به منزله یکی از بستانکاران بانک می باشد.
بنابراین در هر زمان که مبلغی به حساب شرکت در بانک واریز می شود حساب بانک در دفاتر شرکت بدهکار خواهد شد و در همین زمان حساب شرکت در دفاتر بانک بستانکار می شود و نیز در مواردی که مبلغی از حساب شرکت در بانک برداشت می شود حساب بانک در دفاتر شرکت کاهش یافته یعنی بستانکار می شود و حساب شرکت در دفاتر بانک بدهکار می شود.
چنانچه حسابدار شرکت و حسابدار بانک هر دو معاملات و رویدادهای فی ما بین را به صورت صحیح و به موقع در دفاتر خود ثبت نمایند.
مانده حساب بانک در دفاتر شرکت و مانده حساب شرکت در دفاتر بانک با هم برابر و معکوس خواهد شد و در اکثر موارد نیز مانده حساب بانک در دفاتر شرکت بدهکار و مانده حساب شرکت در دفاتر بانک بستانکار خواهد بود.
اما در عمل چنین اتفاقی نمی افتد و در اغلب موارد این دو مانده با هم یکی نمی باشد و با هم اختلاف دارد این اختلاف ناشی از دو عامل است.
اشتباهات: گاهی اوقات اتفاق می افتد که یکی از دو حسابدار یا هر دوی آنها اعداد را به صورت اشتباه در دفاتر خود ثبت می کنند و این باعث ایجاد اختلاف در مانده حسابها خواهد شد.
تاخیر و تقدم زمانی: گاهی اوقات معامله یا رویدادی را یکی از حسابدارها در دفتر ثبت می کند ولی نباید ذلایلی تا تاریخ تهیه صورت مغایرت حسابدار دوم آنرا در دفاتر خود ثبت نکرده است در این حالت ممکن است مثال فوق به صورت زیر تغییر نماید.
اقلام اول در تهیه صورت مغایرت:
اقلام باز:
عبارتند از اقلامی که در یک طرف یکی از صورت حسابها ثبت شده است ولی در طرف مقابل حساب دیگر ثبت نشده است مثلا در ستون بدهکار حساب بانک در دفاتر شرکت ثبت شده است ولی در ستون بستانکار صورت حساب بانکی ثبت نشده است.
اهم اقلام باز عبارتند از:
الف) اقلام باز ناشی از تاخیر زمانی:
چک های معوق به چک هایی گفته می شود که توسط شرکت صادر شده ولی توسط دارنده چک تا تاریخ تهیه صورت مغایرت به بانک ارائه نشده است لذا در ستون بستانکار حساب بانک در دفاتر شرکت موجود می باشد، ولی در ستون بدهکار این صورت حساب بانکی منعکس نشده است.
سپرده های بین راهی مبالغی است که توسط حسابدار شرکت جهت واریز به بانک سپرده شده است ولی تا تاریخ تهیه صورت مغایرت بانکی در دفاتر بانک عمل نشده است لذا در ستون بدهکار حساب بانک در دفاتر شرکت ثبت شده است ولی در ستون بستانکار صورت حساب بانکی منعکس نمی باشد.
هزینه های بانکی در مواردی اتفاق می افتد که بانک بابت هزینه های بانکی مانند بهای دسته چک،کارمزد،حواله جات و غیره مواردی را از حساب شرکت برداشت نموده و تا تاریخ تهیه صورت مغایرت اعلامیه بانکی آن بدست شرکت نرسیده است. لذا این اقلام در ستون بدهکار صورت حساب بانکی وجود دارد ولی در ستون بستانکار حساب بانک در دفاتر شرکت ثبت نشده است.
وجوه دریافتی بانک از مشتریان شرکت در بعضی مواقع مشتریان شرکت مبالغی را بدون اطلاع شرکت به حساب واریز می نمایند این مبالغ در ستون بستانکار صورت حساب بانکی موجود می باشد ولی در ستون بدهکار حساب بانک در دفاتر شرکت موجود نمی باشد.
چک های لاوصول چک هایی است که توسط شرکت از مشتریان دریافت و جهت وصول و واریز به حساب به بانک ارائه شده است ولی به علت نداشتن موجودی بانک چک مزبور را به حساب شرکت منظور نکرده است لذا در ستون بدهکار حساب بانک در دفاتر شرکت موجود می باشد ولی در صورت حساب بانکی منعکس نشده است.
سفته های تنزیل و نکول شده، گاهی اوقات شرکت از مشتریان خود سفته ای دریافت داشته و زودتر از موعد سررسید به وجه نقد نیاز پیدا می کند در این مواقع شرکت به بانک مراجعه نموده و سفته مذکور را تنزیل می نماید. بدین صورت که با دریافت وجهی کمتر از مبلغ اسمی سفته آنرا در اختیار بانک قرار بدهد بانک در تاریخ سررسید به فرد متعهد یا صادر کننده سفته مراجعه نموده و وجه آنرا مطالبه می کند. چنانچه متعهد وجه سفته را به بانک بپردازد بانک شرکت را در جریان وصول وجه سفته قرار می دهد ولی چنانچه از پرداخت وجه آن خودداری کند اصطلاحا سفته نکول یا واخواست شده است.در اینگونه موارد بانک اصل و بهره سفته مذکور را از حساب شرکت تنزیل کننده سفته برداشت می کند و ممکن است تا تاریخ تهیه صورت مغایرت به شرکت اطلاعاتی نداده باشد لذا این اقلام در بدهکار صورت حساب بانکی ثبت شده است ولی در بستانکار حساب بانک در دفاتر شرکت منعکس نمی باشد.
ب) مغایرت ناشی از اشتباهات
- اشتباه در ثبت بیش از واقع چک توسط حسابدار شرکت: بدین صورت که حسابدار شرکت چک را بیش از مبلغ واقعی خود در دفاتر ثبت نماید مثلا چک ۱۹۰ هزار ریالی را به مبلغ ۹۱۰ هزار ریال ثبت کند.
- خطای ثبت کمتر از واقع چک توسط حسابدار شرکت: بدین صورت که حسابدار شرکت چک را کمتر از واقعی خود ثبت کند مثلا چک ۹۰۰ ریالی را ۹۰ ریال بنویسد.
- با اشتباه در ثبت بیش از واقع یا کمتراز واقع چک توسط حسابدار بانک
- وقوع خظا در ثبت بیش از واقع سپرده توسط حسابدار شرکت: بدین صورت که حسابدار شرکت وجوه واریز شده به حساب را به اشتباه بیش از مبلغ واقعی ثبت کند.
- به اشتباه کمتر از واقع سپرده توسط حسابدار شرکت
- در اشتباه ثبت بیش از واقع یا کمتراز واقع سپرده توسط حسابدار بانک
- هنگام اشتباه در برداشت از حساب توسط بانک:ممکن است حسابدار بانک چک های صادره توسط شرکت را اشتباها از حساب دیگری پرداخت نماید و یا چک های صادره توسط دیگران را اشتباها از حساب شرکت برداشت نماید.
- زمان اشتباه در واریز به حساب توسط حسابدار بانک یا شرکت: در این صورت که وجوه واریز شده به حساب شرکت اشتباها به حسابهای دیگر منظور شود و یا وجوه واریز شده متعلق به حسابهای دیگران اشتباها به حساب شرکت واریز شود
