واحد حسابرسی داخلی و ترتیبات رسمی برخی سازمانها دارای گروه­های مختلف

واحد حسابرسی داخلی و ترتیبات رسمی

واحد حسابرسی داخلی: برخی سازمانها دارای گروه­های مختلف حسابرسی می­باشند. برای مثال، یک سازمان ممکن است توسط ممیزهای مالیاتی، حسابرسان بیمه­های اجتماعی، حسابرسان بانک طرف حساب، حسابرسان شرکت طرف قرارداد و…. مورد حسابرسی قرار گیرد. شرکتهای بزرگ چند ملیتی ممکن است دارای واحدهای حسابرسی در سطح گروه، منطقه و شرکت باشند. در این گونه موارد، برخی از این حسابرسیها تداخل می­یابد.

بنابر موارد بالا، بیان مشخصات واحد حسابرسی روی جلد گزارش به شدت توصیه می­شود.
اگر یک سازمان فقط دارای یک گروه کوچک حسابرسی باشد، باز هم نامگذاری آن (مانند حسابرسی داخلی شرکت …) سبب می­شود واحد حسابرسی از هویتی مستقل برخوردار شود و این که حسابرسان چه کسانی هستند کمتر مورد پرسش قرار گیرد.

ترتیبات رسمی

برخی ترتیبات رسمی وجود دارد که معمولاً باید در ابتدای گزارش آورده شود. ترتیبات رسمی را گاه به عنوان مقدمه یا، شاید، حتی یک نامه ارسالی در نظر می­گیرند.

واحد حسابرسی داخلی

این ترتیبات، جزیی جدا ناشدنی از گزارش است و نباید تنها به عنوان یک نامه ارسالی تصور شود. همان گونه که در زیر می­آید، اطلاعات ارائه شده در این بخش گزارش از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. این بخش از گزارش معمولاً بین یک یا سه صفحه می­باشد.

ترتیبات رسمی گزارش معمولاً در برگیرنده موارد زیر است:

• تاریخ گزارش یا تاریخ ارسال
• گیرنده (نام، عنوان، آدرس و…)
• پیشگفتار، مقدمه یا تاریخچه
• دامنه رسیدگی یا هدفهای حسابرسی
• ماهیت یافته­ها یا خلاصه خطرها
• پاسخ مورد انتظار
• امضا
• اسامی حسابرسان درگیر کار حسابرسی

واحد حسابرسی داخلی

• توزیع نسخ
• فهرست مطالب

شکل 4-9، ترتیبات رسمی یک گزارش حسابرس را نشان می­دهد.

تاریخ گزارش یا تاریخ ارسال. این تاریخ معمولاً همان تاریخی است که کار حسابرسی شامل بررسی نهایی در آن به پایان رسیده است. این تاریخ نمایانگر تاریخ گزارش است. این تاریخ معمولاً در بالای صفحه اول گزارش نوشته می­شود. تاریخ ارسال گزارش لزوماً نباید با تریخی که روی جلد گزارش نوشته می­شود، مطابقت داشته باشد؛ زیرا جلد معمولاً تاریخی را نشان می­دهد که معاملات یا شرایط تا آن تاریخ مورد رسیدگی قرار گرفته­اند یا طول مدت حسابرسی یا دوره­ای که حسابرسی در آن انجام شده است.

تاریخ گزارش معمولاً تاریخی است که گزارش حسابرس صادر و توزیع می­شود و این تاریخ گاه ممکن است پس از یک ماه از پایان دوره مورد رسیدگی یا تاریخی باشد که رسیدگیها انجام شده است.

گاه تاریخ گزارش را می­توان تاریخی دانست که حسابرسان پس از آن تاریخ هیچگونه مسئولیتی را در قبال حوادث و وقایعی نمی­پذیرند که در ارتباط با موضوع یا رویدادهای حسابرسی و گزارش شده رخ می­دهد. بنابراین تاریخ یاد شده می­تواند از جنبه قانونی یا حرفه­ای دارای اثر باشد. مسئولیت حسابرسان مستقل حسابداران رسمی) نسبت به صورتهای مالی که طبق استانداردها، رسیدگی می­کنند و درباره آن نظر می­دهند به رویدادهایی که تا تاریخ اظهارنظر آنان روی دهد و چگونگی اثرگذاری آن رویدادها بر صورتهای مالی، محدود می­شود. این مسئولیت می­تواند در برخی موارد، برای حسابرسان داخلی نیز مصداق داشته باشد.

گیرنده (یا مخاطب) گزارش: گیرنده گزارش ممکن است یک شخصیت حقوقی یا گروهی چون هیات مدیره یا کمیتهاجرایی شرکت باشد. گیرنده گزارش می­تواند یکی از مدیران اجرایی مانند رییس، سرپرست کارگزینی، مدیرعملیات و… نیز باشد.

حسابرس معمولاً در مرحله برنامه­ریزی حسابرسی، گیرنده گزارش حسابرس را مشخص می­کند. گزارش حسابرس معمولاً به مدیر قسمت مورد رسیدگی یا رییس با فردی ارائه می­شود که قسمت مورد رسیدگی به او گزارش می­کند. انتظار می­رود گیرنده گزارش، کسی باشد که بتواند تغییرات یا اصلاحات مورد نظر را اعمال کند.واحد حسابرسی داخلی

مقدمه، پیشگفتار یا تاریخچه: این بخش از گزارش حاوی اطلاعاتی کافی است تا سازمان یا قسمت مورد رسیدگی به درستی معرفی و هدفها و موارد با اهمیت آن تشریح شود. این اطلاعات می­تواند به تعیین آهنگ بیان و شکل گزارش نیز کمک کند. بیان دلیل انجام شدن حسابرسی، همواره سودمند است.

برای مثال، تغییر مدیریت، درخواست یا الزامات خاص، بخشی از یک برنامه جاری حسابرسی، استقرار یک سیستم جدید و…  چنانچه اطلاعات این بخش از گزارش بسیار جامع و گسترده با شد، بهتر است تحت یک عنوان جداگانه آورده شود. در نوشتن این بخش از گزارش باید از اظهارنظر یا نتیجه­گیری درباره عدم کارایی مدیریت، بی اعتمادی، یا استفاده از کلماتی که می­تواند سبب رنجش یا اضطراب بی مورد قسمت مورد رسیدگی شود، پرهیز گردد.

دامنه رسیدگی یا هدفهای حسابرسی. در اینجا،دایره یا بخشی از عملیات که بررسی، حسابرسی یا مطالعه شده است همراه با بیان عمق یا گستردگی رسیدگی­ها، توصیف می­شود. چنانچه رویکرد حسابرسی منحصر به فرد باشد، بهتر است که درباره آن رویکرد توضیح مختصری داده شود. همواره باید از بکار بردن عبارات بیش از اندازه فنی یا تفصیلی پرهیز گردد. هر گونه محدودیت در دامنه رسیدگی باید به گونه­ای تشریح شود که هیچ کس نتواند فرض کند که کاری بیش از حسابرسی که واقعاً انجام شده، صورت گرفته است.

ماهیت یافته­ها یا خلاصه اظهارنظر: ماهیت یافته­ها، برعکس جزییات باید در یک یا دو بند آورده شود. این توضیحات در گزارشهای کوتاه می­تواند به عنوان نکات عمده حسابرسی یا خلاصه­ای برای مدیران محسوب شود.

در گزارشهای بلند معمولاً خلاصه­ای برای مدیران در یک یا دو صفحه بیدرنگ پس از مقدمه یا ترتیبات رسمی آورده می­شود.

ماهیت یافته­ها خواننده را برای درک وضعیت موجود آماده می­کند.واحد حسابرسی داخلی

برای مثال، یافته­ها به خواننده می­گوید که شرایط، نسبتاً خوب یا بد است، یا در حال بهبودی یا وخیم­تر شدن است. این یافته­ها، خواننده را از نارساییهای موجود، صرفه­جوییهایی که می­تواند حاصل شود یا وجود خطرهایی که به مراتب بزرگتر از آن است که مدیریت بتواند آسوده خاطر بپذیرد، آگاه می­کند. یک تعادل و توازن باید بین یافته­های منفی و مثبت به وجود آورد. لزومی ندارد که یافته­های مثبت به همان اندازه یافته­های منفی تشریح شود. اما، چنانچه تقریباً همه چیز رو به راه شد، بیان نکات مثبت نیز مطلوب است.

ماهیت یافته­ها کمک می­کند تا میل و رغبت خواننده گزارش افزایش یابد و حتی به آنچه که خواننده باید از گزارش استخراج کند نیز یاری می­رساند. دست کم این که ماهیت یافته­ها خواننده را راهنمایی می­کند (نگاه کنید به مباحث تکمیلی درباره اظهارنظرها).

پاسخ یا اقدامات مورد انتظار. این که قسمت مورد رسیدگی بداند چه واکنشی را باید نسبت به گزارش حسابرس نشان دهد دارای اهمیت است برای مثال:

طبق سیاستها و روشهای موجود پاسخ کتبی به گزارش حسابرس ظرف مدت 60 روز پس از دریافت آن الزامی است. پاسخ تهیه شده باید به مدیر بخش و یک نسخه از آن به رییس حسابرسی داخلی داده شود.

برخی از حسابرسان خلاصه­ای از پاسخ قسمت مورد رسیدگی یا برنامه زماین اقدامات آن را برای هر یافته یا پیشنهاد مندرج در گزارش تهیه می­کنند. در این گونه موارد قسمت مورد رسیدگی ناچار نیست پاسخ جداگانه­ای برای افرادی غیر از حسابرسان ارسال کند. در هر حال پاسخ باید کتبی باشد و توسط فرد مسئولی از قسمت مورد رسیدگی امضا شود. حسابرسان این پاسخ کتبی را همچون سایر مستندات مهم برای پرونده­های خود نیاز دارند. این کار از اهمیت ویژه­ای برخوردار است به ویژه در مواردی که پاسخ به یافته­ها و پیشنهادها اساساً به صورت برنامه زمانی برای اقداماتی باشد که در زمان مقرر انجام خواهد شد.

امضای گزارش. گزارشها معمولاً توسط سرپرست یا رییس حسابرسی امضا می­شود. طبق بولتن 1-82 استانداردهای حرفه­ای. استانداردها مشخص نمی­کنند که چه کسی باید گزارش را امضا کند. گرچه رییس حسابرسی داخلی یا دارنده امضای مجاز باید گزارشها را پیش از صدور تایید و تصویب کند اما گزارش می­تواند توسط هر فردی امضا شود که در واحد حسابرسی داخلی دارای مسئولیتی است البته بهتر است شخص مسئولی که در عملیات حسابرسی نیز مشارکت داشته است گزارش را امضا کند.واحد حسابرسی داخلی

در شرکتهایی که تهیه برنامه­ای زمانی برای اقداماتی لازم است که درباره هر یافته یا پیشنهاد حسابرسی انجام شود مدیر عملیات مورد حسابرسی معمولاً جایی نزدیک به امضای مدیر حسابرسی را امضا می­کند و از این طریق اقداماتی را که طبق گزارش باید انجام یا برنامه ریزی شود می­پذیرد.

در بیشتر گزارشهای کوتاه امضا می­تواند در انتهای گزارش قرار گیرد. در گزارشهای بلدن همانطور که در شکل 4-9 نشان داده شد گزارش معمولاً در پایان ترتیبات رسمی آن امضا می­شود.

اسامی حسابرسان درگیر کار حسابرسی: هر چند در این مورد هیچگونه الزام حرفه­ای وجود ندارد اما برخی گروه­های حسابرسی ترجیح می­دهند نام و نشان اعضای گروه  حسابرسی را در گزارش درج کنند. این  کار معمولاً در انتهای ترتیبات رسمی گزارش و نزدیک به محل امضا صورت می­گیرد.

برخی ازدلایلی که برای درج نام و نشان اعضای گروه حسابرسی در گزارش وجود دارد به شرح زیر است:

آگاه کردن مدیریت از این که چه کسانی در این حسابرسی مشارکت داشته­اند شرط ادب است.واحد حسابرسی داخلی

ذکر نام و نشان در گزارش سبب می­شود تا همه حسابرسان خود را در محصول نهایی کار حسابرسی سهیم بدانند. چنانچه حسابرسان بدانند که نام آنان در گزارش خواهد آمد کوشش بیشتری می­کنند تا کنترل کیفی کار حسابرسی افزایش یابد.

پس از صدور گزارش معمولاً پرسشهایی درباره حسابرسی مطرح می­شود ذکر اسامی منبع اطلاعاتی را فراهم می­آورد که در کاربرگهای حسابرسی وجود ندارد.

توزیع نسخ گزارش. قسمتهای مورد رسیدگی معمولاً حق دارند که بدانند مسایل آنها به چه کسانی اظهار می­شود. قاعده کلی این است که گزارش حسابرس نباید برای کسانی ارسال شود که استحقاق دریافت آن را ندارند یا نیازی به آن ندارند. توزیع نسخ گزارش معمولاً در پایان ترتیبات رسمی گزارش و زیر نام حسابرسان درگیر حسابرسی می­آید.

از آنجا که گزارش حسابرس معمولاً محرمانه است و اگر بدست کسانی بیافتد که نه حق دریافت آن و نه نیاز به اطلاعات آن را دارند. می­تواند برای مدیریت قسمت مورد رسیدگی ناخوشایند و یا پیامدهای ناگواری را به همراه داشته باشد. این به ویژه در مواردی مصداق دارد که قسمت مورد رسیدگی نسبت به برخی یافته­های حسبارسی حساس یا ناخشنود باشد. افشای توزیع نسخ گزارش به حسابرس کمک می­کند تا این گونه حساسیتها را کاهش دهد.

گاه تنها بخشی از گزارش برای برخی افراد فرستاده می­شود. در چنین مواردی گزینش توزیع در گزارش افشا می­شود. برای مثال فرض کنید که یک گروه حسابرسان هزینه­های تولیدی را در دو کارگاه شرکت حسابرسی کرده­اند. بدیهی است که معاون مدیرعامل در تولید هم حق و هم نیاز دارد که از نتایج کل حسابرسی آگاه شود.واحد حسابرسی داخلی

هر مدیر کارگاه تنها به آن بخش از گزارش حسابرس نیاز دارد که به فعالیتهای کارگاه زیر نظر وی مربوط می­شود. در چنین مواردی، گزارش به گونه­ای تهیه می­شود که نتایج حاصل به آسانی قابل تفکیک و توزیع باشد. توزیع هر بخش تفکیک شده معمولاً در ترتیبات رسمی گزارش، افشا می­شود.

فهرست مطالب: تهیه فهرست مطالب در موارد ارائه گزارشهای بلند، سودمند است.

برای گزارشهای کمتر از 20 صفحه معمولاً فهرست مطالب تهیه نمی­شود، به ویژه اگر یافته­ها به خوبی عنوان­بندی شود.

اهم نکات یا خلاصه­ای برای مدیران

برخی دریافت کنندگان گزارش حسابرسی داخلی، به ویژه مدیریت رده بالای سازمان، به جزییات یافته­های حسابرسی علاقه چندانی ندارند. خلاصه­ای برای مدیران می­تواند این منظور را براورده کند. مزیت دیگر چنین خلاصه­ای این است که خواننده می­تواند به نکات کلیدی گزارش، پیش از آن که وارد جزییات مختلف شود، پی ببرد. این خلاصه، زمینه را برای درک بهتر مسایل جزیی فراهم می­کند. کانون توجه این گونه خلاصه­ها بر روی خطرها متمرکز است و این که هر یک از نقاط ضعف موجود در کنترلهای داخلی چگونه این خطرها را افزایش می­دهد.

خلاصه­ها معمولاً تنها در یک یا دو صفحه تهیه می­شود و اغلب از 5 درصد کل اندازه گزارش تجاوز نمی­کند. برای گزارشهای کمتر از 10 تا 12 صفحه، معمولاً خلاصه­ای تهیه نمی­شود. در گزارشهای کوتاهتر، خلاصه یا اهم نکات (شاید به صورت یک یا دو بند) در ترتیبات رسمی یا مقدمه آورده می­شود. چنانچه اهم نکات یا خلاصه طولانی باشد، بهتر است که زیر یک عنوان جداگانه آوره شود. در هر دو صورت باید توجه داشت که از تکرار بیهوده مطالب، پرهیز شود.واحد حسابرسی داخلی

دو رویکرد کلی برای نوشتن اهم نکات یا خلاصه وجود دارد:

• رویکرد «فشردن و حذف کردن». تهیه خلاصه­ها با استفاده از این رویکرد، توصیف یافته­های حسابرسی به اختصار می­باشد. این کار مستلزم تعیین این است که کدامیک از یافته­های حسابرسی، بیشترین اهمیت را دارد. این گونه یافته­ها یا هر پیشنهاد حسابرسی برحسب اهمیت آنها و متعاقب آن، اظهارنظرهای کلی حسابرسان یا نتیجه­گیریهای آنان آورده می­شود. بدیهی است این کار هنگامی سودمندتر می­شود که به شماره صفحه یا صفحه­هایی که تفصیل هر یافته در آن آمده است، در متن گزارش عطف داده شود.
• رویکرد «خلاصه کردن»، حسابرس با استفاده از این رویکرد، نقش پیشنهاد دهنده یا مشاور را خواهد داشت. حسابرس در این رویکرد، تنها یافته­ها را فهرست نمی­کند. دلایل، پیشنهادها و تفسیرهای خود را خلاصه می­کند.

یافته­های تفصیلی: اندازه گزارش در بیشتر موارد به جزییاتی بستگی دارد که در گزارش درج می­شود و این جزییات نیز به گیرنده یا مخاطب گزارش و دلیل انجام حسابرسی بستگی دارد. برخی واحدهای حسابرسی داخلی تاکید دارند که گزارش حسابرس نباید از تعداد صفحاتی که احتمالاً 20 صفحه یا در همین حدود است بیشتر باشد. برخی واحدهای دیگر هیچ محدودیتی برای اندازه گزارش قایل نمی­شوند.

بدون در نظر گ رفتن اندازه گزارش یافته­های تفصیلی باید شامل اطلاعاتی کافی باشد تا خواننده بتواند به ماهیت یافته­ها و اقداماتی که لازم است برای اصلاح موارد انجام شود پی ببرد. حتی برای گزارشهای خلاصه شده اطلاعات تفصیلی باید دست کم شامل شرایط اثر یا خطرهای شرایط بر عملیات و همه پیشنهادها باشد هر چند کاری که خود به روشنی تمام معلوم و مشخص است نیازی به پیشنهاد ندارد.واحد حسابرسی داخلی

یافته­های تفصیلی از کار برگ نکات عمده حسابرسی بدست می­آید که شرح آن در فصل پیشین آمد. شرایط، معیارها، آثار، دلایل و پیشنهادهای حسابرس برای هر یافته حسابرسی در کاربرگ نکات عمده می­آید.

کاربرگ نکات عمده به گونه­ای طراحی می­شود که با استانداردهای گزارشگری مطابقت داشته باشد تا یافته­ها به گونه­ای واقعی و روشن، موجز و سازنده تشریح گردد. شکل 6-9 چگونگی تهیه گزارش در روی کاربرگ نکات عمده حسابرسی را نشان می­دهد.

کاربرگ نکات عمده حسابرسی معمولاً در طول انجام حسابرسی و به صورت دستی یا به وسیله کامپیوترهای شخصی تهیه می­شود. کاربرگ نکات عمده از جمله کاربرگهای با اهمیت حسابرسی می­باشد اما کپی آنها را می­توان در طول یا اواخر کار حسابرسی به قسمت مورد رسیدگی داد تا آن قسمت بتواند برنامه­ریزی دقیقی را برای حل و فصل مسایل و موارد مطرح شده تهیه کند. یافته­های تفصیلی بر حسب اهمیت آنها در گزارش حسابرس آورده می­شود. کاربرگ نکات عمده حسابرسی معمولاً به ترتیبی سازماندهی می­شود که کار انتقال یافته­های مورد نظر به  گزارش حسابرس را آسان کند.

تشریح یافته­ها تا حدی مجاز است که اثربخش باشد. حسابرس در تشریح هر یافته به جایی می­رسد که باید آن را متوقف کند و به تشریح یافته بعدی بپردازد. تشریح اضافی و بی مورد، سبب می­شود تا اصل مطلب فراموش گردد.

خیلی به ندرت اتفاق می­افتد که حسابرس مجبور باشد همه آنچه را که می­داند، به خواننده منتقل کند. اگر کوشش کنید که همه چیز را بگویید، گزارش شما ممکن است طولانی، خسته کننده و احتمالاً بی اثر شود.

عامل دیگری که بر طول یافته­های حسابرسی موثر است، واکنش قسمت مورد رسیدگی به موضوع آن است. چنانچه قسمت مورد رسیدگی، موضوع را پذیرفته و آماده است که اقدامات لازم را انجام دهد، دیگر ضرورتی ندارد که حسابرس همه شواهد و دلایل را در گزارش خود مطرح کند.واحد حسابرسی داخلی

در این گونه شرایط، بیشتر حسابرسان ترجیح می­دهند به جای پرداختن به جزییات، اقدامات اصلاحی در دست اجرا را مطرح کندن و بدین ترتیب، نگرانی قسمت مورد رسیدگی را به حداقل برسانند.

این کار با استاندارد گزارشگری شماره 03/430 (گزارش باید واقعی، روشن، مختصر و سودمند باشد) و استاندارد 05/430 (اقدامات اصلاحی باید مطرح شود) مطابقت دارد. در مواردی که انتظار می­رود قسمت مورد رسیدگی در برابر یافته­ای مقاومت کند، حسابرسان بیشتر مایلند که همه شواهد و دلایل را در گزارش خود بیاورند تا بتوانند با دفاعیات احتمالی مندرج در واکنش کتبی قسمت مورد رسیدگی مقابله کنند. هر تفصیلی که ارائه می­شود باید با استاندارد شماره 03/430 منطبق باشد.

معمولاً هیچ کس حق حسابرسی را در تعیین این که چه چیز را گزارش کند و چه عباراتی را برای تشریح یافته­ها یا پیشنهادهای خود بکار گیرد، انکار نمی­کند. این حق نباید حسابرس را در برابر نقطه نظرهای قسمت مورد رسیدگی سرسخت و بی تفاوت کند. رعایت شرط انصاف و عدالت از ویژگیهای بیطرفی است. حسابرسان اگر چه از فعالیت عملیاتی مستقل می­باشند اما، مقاصد حسابرسان با بیشتر قسمتهای مورد رسیدگی یکی است. همکاری و ارتباط صمیمانه (بین حسابرس و قسمت مورد رسیدگی) معمولاً نتایج بهتری را در پی خواهد داشت.

نمودارها و پیوست­ها

نمودارها، فهرستها، نقشه­ها، جدولها و… (در صورت وجود) باید نزدیک یا بلافاصله پس از صفحه­ای قرار گیرد که در آن، موضوع مربوط مطرح شده است. این اطلاعات اگر به اندازه­ای است که مانع خواندن آسان گزارش می­شود باید در پیوست ارائه شود.واحد حسابرسی داخلی

نمودارها و پیوستها باید دارای عنوان روشن باشد. چنانچه این اطلاعات از طریق مطالعه اجمالی به سادگی قابل درک نباشد باید توضیح یا تفسیری درباره آن ارائه شود.

ارائه نظرهای حسابرس داخلی در گزارش

حسابرسان داخلی اغلب نظری ارائه می­کنند که خلاصه­ای کلی از ارزیابیهای به عمل آمده از فعالیتهای مورد رسیدگی را برای مدیریت فراهم می­کند. مدیریت اغلب می­پرسد که «نظر شما درباره فعایتهایی که حسابرسی کرده­اید چیست؟»

در این گونه موارد، مدیریت به دنبال اظهارنظر کلی حسابرسان است. آیا همه چیز خوب است؟ یک نظر حسابرس می­تواند همه چیز را برای مدیریت جمع­­بندی کند یا درباره مسایل و موارد احتمالی، به مدیریت هشدار دهد.

رهنمود شماره 04/430 مقرر می­دارد که  «……… هر جا که لازم باشد، گزارش باید حاوی نظر حسابرس باشد.»واحد حسابرسی داخلی

استانداردهای حرفه­ای، بولتن شماره 13/82 پیشنهاد می­کند که حسابرسان داخلی در اظهارنظرهای خود از عبارات استاندارد شده استفاده کنند اما، هیچ پیشنهادی را در این مورد ارائه نداده است. هر واحد حسابرسی داخلی می­تواند برای خودش مشخص کند که (الف) می­خواهد در هر مورد، نظر ارائه کند، (ب) شکل اظهارنظر، استاندارد شده، باشد و (پ) از چه عبارات استاندارد شده­ای استفاده کند.

بولتن شماره 13/82 برای مواردی که حسابرس می­خواهد نظر موافق و بدون شرط ارائه کند، استفاده از گزارشی با دو بند را پیشنهاد می­کند؛ بند اول برای تشریح دامنه حسابرسی داخلی و بند دوم برای اظهارنظر.

در گزارشهای حاوی شرط یا ایراد، این دو بند مفصل­تر می­شود.

مثال­های زیر چگونگی ارائه این گونه اظهارنظرها را نشان می­دهد:

مثال 1 (نظر موافق)

«کفایت و اثربخشی کنترلهای داخلی مربوط به دایره حمل و ارسال انبار شرکت سپید را مورد آزمون و ارزیابی قرار دادیم. در این رسیدگی، شیوه­ها و روشهای حسابرسی مناسب در شرایط موجود را به کار گرفتیم. آزمونهای ما عمیات حمل و ارسال انبار و حسابداری معاملات مربوط به آن را در بر گرفته است.»

براساس رسیدگی­های انجام شده بر این باوریم که کنترلهای داخلی کافی، برقرار شده است و به خوبی اعمال می­شود؛ کالاها به موقع و به مقادیر و قیمتهای درست به محلهای مورد نظر ارسال شده است. معاملات مربوط به حمل و ارسال به گونه­ای مناسب در سیستم حسابداری شرکت ثبت شده است.واحد حسابرسی داخلی

مثال 2 نظر ناموافق: کفایت و اثربخشی کنترلهای داخلی مربوط به بازاریابی و تولیداتی را مورد آزمون و ارزابی قرار داده­ایم که احتمالاً سبب کاهش سهم بازار شرکت از تاریخ شهریور 1 × 13 تا خرداد 2 × 13 شده است. در این رسیدگی شیوه­ها و روشهای حسابرسی مناسب در شرایط موجود را بکار گرفتیم. آزمونهای ما برداشت خریداران از محصولات شرکت کنترلهای تولید، توزیع محصولات و هماهنگی بین بازاریابی و تولید شرکت را در برگرفته است.

به نظر ما کاهش سهم شرکت از بازار به دلیل نامرغوب بودن محصولات بوده است که به نوبه خود از ناکافی بودن کنترلهای تولید و بازرسی ناشی می­باشد. انتظارات مربوط به کیفیت کالاهای تولیدی باید به تفصیل و به صورت نوشته تهیه شود. آموزش کارکنان باید در تمام بخشها به مورد اجرا درآید. بازرسی باید در مراحل اصلی و کلیدی به عمل آید.واحد حسابرسی داخلی

چگونگی ارائه: این اظهارنظر به ویژه در صورت استفاده از عبارات استاندارد شده را می­توان در بخشی مشخص از گزارش حسابرس و با عنوان اظهارنظر حسابرسی داخلی ارائه کرد. این اظهارنظر را می­توان در بخش مقدمه یا ترتیبات رسمی گزارش حسابرس و پیش از تفصیل یافته­ها آورد. اظهارنظرها را می­توان در خلاصه­ای برای مدیران نیز آورد.

مزایا و معایب اظهارنظرهای حسابرسی داخلی: اظهارنظرها دیدگاهی کلی را از محتوای گزارش بدست می­دهند. آنها نتیجه گیری­های حسابرسان را درباره فعالیتهای حسابرسی شده به مدیریت انتقال می­دهند. مدیریت می­تواند از این دیدگاه کلی برداشتها و تفسیرهای بیشتری را بدست آورد.

معایب اظهارنظرهای حسابرسی داخلی از مزایای آن ناشی می­شود. مدیریت ارشد قسمتهای مورد رسیدگی معمولاً در برابر اظهارنظرهای حسابرس واکنش شدید نشان می­دهند و سایر اطلاعات مهم گزارش را نادیده می­گیرند. از آنجا که نتایج حسابرسی همواره در هم آمیخته می­شود، اظهارنظر کلی بدون ایجاد توازن بین نتایج مثبت و منفی کاری دشوار است.

برای مثال حسابرسان ممکن است به این نتیجه رسیده باشند که کنترلهای داخلی یک سیستم در کل خوب است اما انجام پاره­ای اصلاحات در آن ضرورت دارد. ارائه نظر موافق ممکن است باعث شود تا قسمت مورد رسیدگی به این نتیجه برسد که چون اظهارنظر حسابرس موافق بوده است دیگر نیازی نیست درباره مسایل یا پیشنهادهای ارائه شده در گزارش اقدامی صورت گیرد. از سوی دیگر نظر ناموافق کلی ممکن است اثر هر گونه نکته مثبت مطرح شده را از بین ببرد. به خاطر داشته باشید که هدف حسابرسی کمک به مدیریت و هیات مدیره در انجام وظایف و مسئولیتهایشان است نه صرفاً ارائه نظر. مثال زیر بند دوم گزارش حسابرسی را با توازن بیشتری نشان می­دهد.واحد حسابرسی داخلی

مثال 3 نظر متوازن: براساس نتایج حاصل از رسیدگیها بر این باوریم که در کل موجودیهای مواد و کالا در سال مورد رسیدگی به گونه­ای مطلوب اداره شده است اما اثر تغییر جدیدی که در سیاست شرکت داده شده است به تدریج به شکل خالی ماندن انبار خودنمایی می­کند. این موضوع که به طور خلاصه در گزارش به آن اشاره شده است نشان می­دهد باید درباره آن اقدام فوری به عمل آید.

پاسخهای قسمت مورد رسیدگی در گزارشهای حسابرسان: رهنمود شماره 06/430 چنین مقرر می­دارد:  نظرات قسمت مورد رسیدگی درباره نتایج یا پیشنهاد حسابرسی را می­توان در گزارش حسابرس آورد. عبارت می­توان در گزارش حسابرس آورد نشان دهنده اختیار عمل حسابرسان داخلی است. درج نظرات یا پاسخهای قسمت مورد رسیدگی در گزارش حسابرس معمولاً به قبول برخورد قسمت مورد رسیدگی و میزان همکاریهای موجود بستگی دارد. بهترین کار ممکن این است که قسمت مورد رسیدگی نسبت به نتایج حسابرسی و حل و فصل مسایل علاقمند و با حسابرسان داخلی همکاری مناسبی داشته باشد. هواداران چنین برخوردی مزایای زیرا را برمی­شمرند:

بر ابتکار عمل مدیریت و تلاش آن برای اصلاح و رفع موارد تاکید می­شود نه بر نقاط ضعف کشف شده توسط حسابرسان داخلی

به گزارش حسابرس توازن می­بخشد.

روابط کاری مثبت را رواج می­دهد.

اصلاح و رفع موارد را سرعت می­بخشد.

خواننده منتظر پاسخ مدیریت نمی­شود.

سه راه برای درج پاسخ (قسمت مورد رسیدگی) در گزارش حسابرس وجود دارد.واحد حسابرسی داخلی

جایگاه طبیعی این مطالب در سطور انتهایی ترتیبات رسمی گزارش است.

حسابرسان این خلاصه پاسخ قسمت مورد رسیدگی، را معمولاً از طریق یادداشت برداری در جلسات، یادداشتی که قسمت مورد رسیدگی به حسابرسان ارائه می­کند و غیره، تهیه می­کنند. این گونه پاسخهای خلاصه شده باید پیش از آن که در گزارش حسابرس آورده شود با مدیریت قسمت مورد رسیدگی در میان گذاشته شود تا از درستی انعکاس دیدگاه آنان اطمینان بدست آید.واحد حسابرسی داخلی

راه دیگر برای درج پاسخ قسمت مورد رسیدگی در گزارش حسابرس این است که حسابرسان پاسخ هر یافته حسابرسی را بطور جداگانه در گزارش بیاورند. قسمت مورد رسیدگی نیز باید هر یک از دیدگاه­ها یا پاسخهای خود را بررسی و تایید کند.

راه سوم این که قسمت مورد رسیدگی پاسخ خود را درباره یافته­ها به صورت کتبی به حسابرسان ارائه می­دهد تا پیوست گزارش حسابرس شود.

از آنجا که قسمت­های مورد رسیدگی معمولاً پاسخهای خود را درباره یافته­های حسابرسی اغلب پس از دریافت گزارش حسابرس، به صورت کتبی و رسمی ارائه می­دهند، بنابراین، این روش کمتر از روشهای دیگر مورد استفاده قرار می­گیرد.

تعداد اندکی از گروه­های حسابرسان، پاسخ قسمت مورد رسیدگی یا برنامه زمانی انجام کار آن را پس از امضای هم حسابرسان و هم قسمت مورد رسیدگی،  همراه گزارش حسابرس ارائه می­دهند.واحد حسابرسی داخلی

حسابرسان باید گزارشهای خود را بموقع ارائه کنند. ارائه بموقع گزارش حسابرس عامل موثری است در تصمیم­گیری حسابرسان درباره این که پاسخ قسمت مورد رسیدگی را در گزارش بیاورند یا نه.

بررسی، ویرایش و تکمیل گزارش (حسابرس)

استانداردهای حرفه­ای بر اهمیت بررسی و ویرایش گزارش حسابرس داخلی تاکید می­ورزند. این استانداردها به شرح زیر است: حسابرسی داخلی

4-02/230 رییس حسابرسی داخلی مسئول نظارت بر کار حسابرسی است تا (اطمینان یابد) گزارش حسابرس، درست، واقعی، روشن، مختصر، سازنده و به موقع تهیه شود. حسابرسی داخلی

07/430 رییس حسابرسی داخلی یا جانشین وی باید گزارش نهایی حسابرس را پیش از صدور، بررسی و تایید کند.

گزارش­های حسابرسان معمولاً پیش از صدور، مورد بررسی دقیق قرار می­گیرند. ضرب­المثل «نوشتن، دوباره­نویسی است» در بیشتر سازمانها مصداق دارد. همان گونه که از این ضرب­المثل برمی­آید، جایی برای یکه تازی در امر نگارش در این کار وجود ندارد.

تهیه یک گزارش معمولاً حاصل تلاش افراد مختلف است، هر چند که (طبق استانداردها) رییس حسابرسی داخلی مسئولیت نهایی گزارش را به عهده دارد. حسابرسی داخلی

چک لیست بررسی و ویرایش (گزارش­ها)

بودن چک لیست بررسی و ویرایش گزارش­ها، سودمند است. نمونه­ای از این چک لیست در شکل 8-9 می­آید. در صورت استفاده از چک لیست، بررسی کنندگان کمتر ممکن است بی توجهی­های عمده، اشتباهات یا نقایص مشابه را نادیده بگیرند. همان گونه که در شکل 8-9 می­بینید، نه تنها محتوای اصلی و عبارت­بندی گزارش مورد توجه قرار گرفته بلکه به سازماندهی گزارش به منظور خواندن آسانتر آن نیز پرداخته شده است.واحد حسابرسی داخلی