ارزش انواع نمونه گیری ها در حسابرسی مالیاتی
1- نمونه گیری غیرآماری
نمونه گیری قضاوتی یا تشخیصی، انتخاب ذهنی اقلامی است که باید آزمون شوند. در این حالت، نمونه قابل تعمیم به کل جامعه آماری نمیباشد و اقلام آن بدون توجه به محدودیت آماری در مورد اندازه، نمونه،روش انتخاب و ارزیابی نتایج، انتخاب میشوند و معیار انتخاب،قضاوت ذهنی حسابرسی میباشد.
در مواردی که حسابرسی نیازی به پیشبینی درباره کل جامعه آماری بر اساس نمونه ندارد این روش، روش مناسبی است این روش نیاز به تجربه زیاد و هوش و ذکاوت ذاتی حسابرس دارد و در مورد مؤسساتی به کار میرود که کار آنها دائماً در تغییر است و سفارش گوناگون بدون داشتن خط تولید دریافت مینمایند و یا اینکه پراکندگی کار آنها زیاد است در حالت فوق نمونه پس از بازرسی، مشاهده و پرسش و تعیین نقاط ضعف کنترلهای داخلی هر قسمت، تعیین میشود.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
در حسابرسی، انتخاب نمونه و همچنین تفسیر نتایج تا حد زیادی به قضاوت حسابرسی بستگی دارد. برای اینکه اثرات منفی ناشی از قضاوت ذهنی در حسابرسی حداقل گردد، باید تا حد امکان از روشهای عینی و علمی برای طرح یک آزمون و ارزیابی نتایج آن استفاده کرد. روش نمونهگیری هنگامی عینی و عملی خواهد بود،چنانچه آزمون مربوط وسیله حسابرسان متفاوتی طرح و برنامهریزی شود، نتایج مشابهی ارائه نمایند.
2- نمونهگیری آماری
ویژگی مهم روش نمونهگیری آماری تعمیم نتایج نمونه به کل جامعه آماری با قابلیت اعتماد معینی میباشد و حسابرسان غالباً تنها با اتکاء به نتایج یک نمونه تصمیمگیری نکرده، بلکه بررسیهای دیگری نیز برای ارزیابی وضعیت مدارک و اثر آنها د رصحت صورتهای مالی انجام میدهند.
انواع نمونهگیری آماری
الف) نمونه گیری قطعهای
در استفاده از سیستم نمونه گیری قطعهای در حسابرسی کلیه معاملاتی که در یک زمان معین انجام گرفته یا کلیه حسابهایی که تحت یکی از حروف الفبا طبقهبندی شده است مورد رسیدگی آزمایشی قرار میگیرد.
ب) نمونهگیری تصادفی
در روش نمونهگیری تصادفی کلیه اقلام جامعه آماری دارای شانس مساوی برای انتخابشدن به عنوان نمونه میباشند طبق این روش اگر حسابرس بخواهد از ۲000 فاکتور تعداد 100 عدد را مورد بررسی قرار دهد،سادهترین راه این است که از هر ۲۰ فاکتور یکی را جهت بررسی در نظر بگیرد.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
ج) نمونه گیری تصادفی با طبقهبندی
در نمونهگیری تصادفی با طبقهبندی ابتدا جامعه آماری به طبقات و گروههای فرعی تقسیم و سپس نمونهها به طور تصادفی از هر یک از طبقات و گروهها انتخاب میشود در این روش بیشتر اسناد و مدارک بر حسب مبلغ طبقهبندی میشوند. مثلاً مبلغ بین 100.000 تا 200.000 ریال را در طبقه الف و مبالغ بین ۲00.000 تا 500.000 ریال را در طبقه ب و … قرار داده و سپس از هر طبقه با توجه به اهمیت مبالغ تعدادی به عنوان نمونه انتخاب میشود.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
مراحل اساسی نمونهگیری
P=R×SE
P(PRECISION), R(RELIABILITY), SE (STANDARD ERROR)
اشتباه استاندارد نشاندهنده اشتباه حاصل از نمونهگیری است و عبارتست از تفاوت بین مشخصات تخمینی نمونه و مشخصات واقعی جامعه آماری که صرفاً در اثر اشکالات نمونههای تصادفی ایجاد میشود. بنابراین هر چه اندازه نمونه بیشتر باشد اشتباه کمتر است. اگر اندازه نمونه مساوی کل جامعه باشد اشتباهی رخ نمیدهد و علاوه بر آن اندازه نمونه بستگی به پراکندگی و تنوع اقلام تشکیلدهنده جامعه آماری دارد،یعنی هر چه پراکندگی و تنوع جامعه آماری بیشتر باشد تعداد نمونههای انتخابی باید بیشتر باشد.
انحراف استاندارد = SD(S-DEVIATION)
انحراف استاندارد به دو عامل پراکندگی و تنوع اقلام تشکیلدهنده جامعه آماری بستگی دارد.
اگر همه ارزشهای اعضای جامعه یکسان و مساوی و میانگین باشد، تنوع جمعیت و در نتیجه اشتباه وجود ندارد. میانگین یک جامعه آماری مساوی است با جمع کل مقادیر تمامی مشاهدات تقسیم بر تعداد اعضای آن.
انتخاب نمونه یا نمونه گیری
در تهیه طرح نمونهگیری، حسابرس باید سطح مطلوب دقت (p) و اعتماد (R) را تعیین کند و سپس از طریق حل معادله زیر تعداد یا اندازه نمونه را معلوم کند.
تعداد نمونه = N
ی
سطح دقت و اعتماد بستگی به کنترلهای داخلی دارد که حسابرس از طریق بازرسی، پرسش و جمعآوری اطلاعات و مدارک و تجزیه و تحلیل آنها با توجه به فنون حسابرسی به دست میآورد.
اگر حسابرسی سابقه قبلی داشته باشد، حسابرس از تجربه قبلی خود برای تعیین انحراف استاندارد میتواند استفاده کند. در صورتی که انحراف استاندارد معلوم نباشد (حسابرسی برای اولین بار) میتوان یک نمونه کوچک مثلاً به اندازه ۳۰ تا ۵۰ قلم انتخاب و انحراف استاندارد آن را محاسبه نمود و سپس از این انحراف استاندارد باری محاسبه اندازه نمونه (N) استفاده کرد.
انجام حسابرسی مناسب
حسابرس با بازرسی،مشاهده و پرسش و جمعآوری اطلاعات و مدارک و تکمیل پرسشنامه کنترلهای داخلی،ابتدا کنترل داخلی مؤسسه مورد رسیدگی را ارزیابی و سپس مناسبترین روشی را که با وضعیت مؤسسه مطابقت دارد جهت انجام عملیات حسابرسی انتخاب مینماید.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
ارزیابی و اندازهگیری نتایج حاصله از نمونه
حسابرس در این مرحله باید، دقت و اعتماد نمونه را محاسبه نماید. هر چه سیستم کنترلهای داخلی کاملتر باشد به معیار اعتماد و در نتیجه نمونه بزرگتر نیاز کمتری خواهد بود. در مورد اعتماد هر چه اثربخشی سیستم کنترلها داخلی زیادتر باشد، میتوان ضریب قابلیت اعتماد را کمتر و کوچکتر کرد. بنابراین اعتماد عینی حسابرس نسبت به نمونه آماری، با اعتماد ذهنی او نسبت به کنترلهای داخلی و سایر شواهد و مدارک تحلیلی، ترکیب میشود.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
مشخصات نمونه و جامعه
اگر جامعه همگن (همجنس) نباشد باید آن را طبقهبندی کرد. طبقهبندی عبارت است از تقسیم جامعه آماری به جامعههای کوچکتر و مستقل، که هر یک در محدوده خود از همگنی و همجنسی برخوردار باشد.
بنابراین برای آنکه مشخصات نمونه انتخابی از نظر تشابه و نزدیکی با مشخصات جامعه یکی باشد باید دارای شرایط زیر باشد.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
الف) نمونه باید از کل جامعه انتخاب شود.
ب) جامعهای که نمونه از آن انتخاب میشود باید همگن یا همجنس باشد.
ج) مشخصات و صفات نمونه از نظر نزدیکی و تشابه با مشخصات کلی جامعه مطابقت داشته باشد.
خلاصه قواعد نمونه گیری
به منظور تأکید اهمیت استفاده از نمونهگیری در حسابرسی نکاتی که در فوق مورد بحث قرار گرفت به صوتر قواعدی به شرح زیر خلاصه میشود.نمونه گیری در حسابرسی مالیاتی
۱- حدود رسیدگی آزمایشی به تعداد نمونههای انتخابی، بستگی به چگونگی سیستم کنترلهای داخلی دارد.
۲- نمونهها بایستی نماینده جامعهای باشند که از آن انتخاب شدهاند. فقط در این صورت است که مشخصات نمونهها میتواند معرف وضع کلی جامعه آماری باشد.
۴- در مواردی که صورتحسابها به طور آزمایشی رسیدگی شده است،کشف تقلباتی که به ندرت واقع میشود، حتمی نیست ولی تقلباتی که به طور مداوم انجام میگیرد نمایان خواهد شد.
5- چون رسیدگی از طریق نمونهگیری،صرفهجوییهایی در وقت و هزینه حسابرسی در بر دارد این روش در مؤسسات بزرگ تنها راه عملی میباشد.
