تغییرات در شرایط قرارداد بلندمدت

در هنگام انعقاد قرارداد اجاره، لازم است شروط لازم برای تجدیدنظر،  تمدید، حق اختیار خرید، غرامت مشخص گردد. چنان‌چه، در شرایط حاکم بر قرارداد، حق تغییر برای طرفین پیش‌بینی شده باشد، در چنین حالتی، قرارداد (به استثناء تجدید یا تمدید در مدت قرارداد)، بر اساس ضوابط و شرایط جدید، مجدداً طبقه‌بندی می‌شود، برخی از تغییرات پیش‌بینی شده در بیانیه شماره 13 استانداردهای حسابداری مالی (FASB#13) به شرح زیر خلاصه می‌شود.

n تجدیدنظر در برآورد ارزش مازاد (باقیمانده) تضمین نشده

در مواردی، اگر تجدیدنظر در برآورد ارزش مازاد (باقیمانده) تضمین نشده توسط اجاره دهنده به طور سالانه پیش‌بینی شده باشد، هر نوع تغییرات فزاینده (Upward adjustemts) در ارزش برآورد شده نادیده گرفته می‌شود، اما اگر تغییرات جنبه کاهنده (Downward adjustements) داشته باشد، در چنین مواردی، تجدیدنظر در حسابداری الزامی است و شناسایی این کاهش به عنوان کاهنده سرمایه‌گذاری خالص اجاره دهنده همراه با زیان دوره جاری ثبت می‌شود. لازم به یادآوری است که این شناسایی مستلزم محاسبه نرخ ضمنی سود تضمین شده جدید می‌باشد.

تجدیدنظر در ارزش مازاد تضمین شده

برای مثال، فرض کنید چنان‌چه قرارداد اجاره از دیدگاه اجاره کننده «سرمایه‌ای» و شامل تضمین ارزش مازاد (باقیمانده) اموال استیجاری در پایان مدت قرارداد باشد، و از دیدگاه اجاره دهنده به عنوان «تأمین مالی مستقیم» تلقی گردد، اگر اجاره کننده بخواهد، در پایان مدت اجاره، مدت قرارداد را تمدید نماید، در این‌گونه موارد، ارزش مازاد (باقیمانده) اموال استیجاری حذف خواهد شد. زیرا تجدیدنظر (تمدیت مدت قرارداد) به عنوان یک قرارداد جدید تلقی نخواهد شد، و بنابر این تغییری در طبقه‌بندی قرارداد جدید حاصل نمی‌گردد. واحد تجاری اجاره کننده، مانده دارایی و تعهدات حاصل از قرارداد اولیه را به مبلغی معادل تفاوت بین ارزش فعلی حداقل مبالغ پرداخت‌های اجاره آتی در قرارداد، تجدیدنظر شده و مانده تعهدات فعلی موجود، تعدیل می‌نماید.

l تغییر در شرایط قرارداد اجاره شکل فروش یا اجاره تأمین مالی مستقیم قبل از خاتمه مدت قرارداد اجاره که منجر به تغییر نوع قرارداد به اجاره عملیاتی می‌گردد.

چنان‌چه در مواردی، قبل از خاتمه مدت قرارداد اجاره، تغییری در شرایط یا مفاد قرارداد ایجاد گردد، و اگر چنین فرآیندی منجر به ایجاد تغییر «اجاره شکل فروش» یا «اجاره تأمین مالی مستقیم» به اجاره عملیاتی گردد، مبلغ خالص مانده سرمایه‌گذاری از حساب‌های دفاتر اجاره دهنده حذف می‌شود، به علاوه، حداقل مبلغ اجاره بهای دریافتنی به عنوان یک دارایی به بهای تمام شده اولیه، معادل ارزش متعارف یا ارزش دفتری هر کدام کمتر است، در دفاتر اجاره دهنده جایگزین می‌گردد، و خالص هر نوع تعدیل به عنوان زیان عملیاتی در دوره تغییر، گزارش خواهد شد. بدین ترتیب، قرارداد اجاره جدید به عنوان اجاره عملیاتی تلقی و ثبت می‌گردد.

اصلاحات و متمم بیانیه شماره 13، هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی، زمانی که تضمین یا جریم ارائه شده غیرعملی باشد، استثنایی قائل شده که: اگر تجدیدنظر یا تمدید قرارداد منجر به اجاره عملیاتی شود، با وجود این، قرارداد اجاره موجود، بر مبنای طبقه‌بندی اولیه، به عنوان اجاره شکل فروش یا اجاره تأمین مالی مستقیم تا پایان مدت قرارداد اولیه در دفاتر اجاره دهنده ادامه می‌یابد، و پس از خاتمه مدت قرارداد، تمدید یا تجدیدنظر برای هر نوع اجاره عملیات دیگر، در دفاتر عمل خواهد شد. نحوه حسابداری در دفاتر اجاره کننده به گونه‌ای که در دفاتر اجاره دهنده عمل شده، انجام می‌گیرد.

l تجدیدنظر یا تمدید قراردادهای اجاره شکل فروش یا اجاره تأمین مالی مستقیم که منجر به ایجاد قرارداد جدیدی که واجد شرایط لازم از نوع اجاره شکل فروش می‌باشد.

بیانیه شماره 13، هیأت تدوین حسابداری مالی، حسابداری عملیات مربوط به تجدید یا تمدید قراردادهای «اجاره شکل فروش» و «اجاره تأمین مالی مستقیم» که منجر به ایجاد قرارداد جدیدی که واجد شرایط لازم مجدد از نوع اجاره شکل فروش می‌باشد، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده، این بیانیه، به وضوح تأکید می‌نماید، که بر اساس تجدیدنظر یا تمدید قرارداد اجاره شکل فروش موجود یا تأمین مالی مستقیم، با توجه به تأمین شرایط لازم به عنوان اجاره شکل فروش تلقی نشده، و بر مبنای همین بیانیه، قرارداد تجدیدنظر شده، به عنوان اجاره تأمین مالی مستقیم طبقه‌بندی می‌شود.

چنان‌چه اگر تجدیدنظر یا تمدید قرارداد، در طول مدت قرارداد صورت گیرد، رعایت شرایط اولیه بیانیه شماره 13 کاملاً ضرورت دارد، چنان‌چه، تجدیدنظر یا تمدید قرارداد می‌تواند به عنوان اجاره شکل فروش تلقی گردد. شرایط این دو نوع قرارداد به طور خلاصه به شرح زیر است:

الف. تجدیدنظر یا تمدید قرارداد اجاره در طوی دوره (تغییرات میان دوره‌ای):

هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی (FASB) چنین نتیجه‌گیری می‌نماید، که اگر تجدیدنظر یا تمدید قرارداد اجاره شکل فروش یا تأمین مالی مستقیم به عنوان اجاره شکل فروش، در زمان تجدیدنظر، میان دوره‌ای تلقی شود، این فرایند (فروش مجدد)[1] موجب شناسایی درآمد، قبل از تحقق خواهد شد، به همین دلیل، در بیانیه شماره 13، هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی (FASB)، به صراحت تأکید شده که: هرگونه تغییر در طول مدت قرارداد، تجدیدنظر یا تمدید قرارداد اجاره شکل فروش موجود یا اجاره تأمین مالی مستقیم که واجد شرایط اجاره شکل فروش باشد، باید به عنوان اجاره تأمین مالی مستقیم طبقه‌بندی شود.

ب. تجدیدنظر یا تمدید قرارداد اجاره در پایان دوره:

اگر تغییرات تجدیدنظر یا تمدید اجاره در پایان مدت قرارداد تحقق یابد، تأکید هیأت تدوین استانداردهای حسابداری مالی مبتنی بر این است که چنان‌چه قرارداد جدید حائز شرایط لازم برای اجاره شکل فروش باشد، این فرایند در پایان مدت قرارداد اولیه موجود باید به عنوان اجاره شکل فروش تلقی شود.

به طور کلی، تغییرات در قراردادهای اجاره بسیار متنوع بوده، در صورت تحقق، با در نظر گرفتن کلیه شرایط مندرج در بیانیه‌های مختلف مربوط به اجاره‌های بلند مدت بایستی مسائل موجود مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد

[1] . Second Sale.