انواع قراردادهای پیمانکاری
انواع قراردادهای پیمانکاری که بر اساس شرایط عمومی و اختصاصی پیمان تنظیم و منشأ تعهد و التزام بین طرفین می‌باشد، به قرار زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- قرارداد مقطوع: قرارداد بلند مدتی است که به موجب آن پیمانکار توافق می‌کند موضوع عملیات پیمان را با یک مبلغ مقطوع[1] یا نرخ ثابت برای هر واحد موضوع پیمان انجام دهد، در برخی موارد، مبلغ پیمان بر اساس مواردی خاص (مثل تغییر شاخص قیمت …) تعدیل می‌شود.
- قرارداد امانی (پیمان با حق‌الزحمه مبتنی بر مخارج[2]): «قرارداد بلندمدتی است که به موجب آن آن مخارج قابل قبول یا مشخص شده در متن پیمان به پیمانکار تأدیه و درصد معینی از مخارج مزبور یا حق‌الزحمه ثابتی نیز به پیمانکار پرداخت می‌شود». به عبارت دیگر، پیمانکار در قرارداد امانی طبق شرایط پیمان مخارج تعیین شده موضوع پیمان را پرداخت و در ازای آن علاوه بر مخارج پرداختی تعیین ضده درصد معینی بر مبنای مخارج یا حق‌الزحمه ثابت دریافت می‌کند.
- قرارداد بر اساس واحد بها: در قرارداد پیمانکاری بر اساس واحد بها (هر واحد کار) برای هر یک از واحدهای خروجی پیمان بر اساس واحدهای تولید شده به طور مثال مترمکعب خاکبرداری، دیوارکشی در صورت ثابت و همگن بودن خروجی پیمان مبلغ ثابتی پرداخت کند.
- قرارداد بر اساس مواد و دستمزد: در این نوع قرارداد، پیمانکار ممکن است بر اساس ساعات کاری را که انجام می‌دهد، نرخ ثابتی را پیشنهاد و علاوه بر این درصد معینی از مواد و مصالح و سایر مخارجی که انجام داده است به نرخ دستمزد اضافه می‌شود، قراردادهای پیمان‌های بلندمدت مربوط به خدمات مهندسی (مهندسان مشاور)، مبنای انجام کار نیروی انسانی و کار مهندسی است، از این رو مناسب‌ترین عقد قرارداد بین طرفین (واگذارنده کار – مهندس مشاور) که گویای میزان کار انجام شده بر مبنای محاسبات باشد، قرارداد بر اساس دستمزد[3] گویند. این قرارداد بر اساس نرخ ساعتی دستمزد تنظیم می‌گردد.
- انواع قراردادهای پیمانکاری قرارداد مدیریت اجرا: قراردادیست که، پیمانکار مدیریت و نظارت اجرای طرح را به عهده گرفته، و در ازای خدمات انجام شده، مبلغ معینی به عنان حق‌الزحمه از کارفرما دریافت می‌دارد. در این نوع قرارداد تأمین هزینه‌های مستقیم (مواد و دستمزد) ماشین‌آلات و تجهیزات و سایر نیازهای اجرایی پیمان به استثنای هزینه مدیریت کار به عهده کارفرما می‌باشد.
n شرح وظایف و جایگاه سازمانی مشاور
کارفرما (واگذارنده کار) برای اجرای ساخت پروژه‌های بزرگ صنعتی و تخصصی (سدسازی، جاده‌سازی، هواپیماسازی، کشتی‌سازی، اسکله و بندرسازی، ایجاد بنا و بنیه، شهرسازی و …) قبل از شروع عملیات پروژه، نیاز به مطالعه و طراحی دارد، بدین منظور جهت نیل به این اهداف با شخص یا گروهی به عنوان مهندسان مشاور که هدف آنها ارائه خدمات فنی و مهندسی است، قراردادی به عنوان خدمات مشاوره‌ای منعقد می‌نماید.
خدمات مشاوره‌ای شامل انجام مطالعات بنیادی و تحقیقاتی طرح‌های عمرانی (ساخت دارایی)، تهیه اجرای طراحی و نظارت فنی بر اجرای عملیات طرح (خدمات مهندسی9 است. موضوع این قرارداد ارائه خدمات است که به طور مستقیم منجر به ایجاد یک دارایی شده، مراحل اجرای طرح‌های بلندمدت پیمانکاری به قرار زیر است:
مرحله اول – مطالعات مقدماتی طرح: در این مرحله، انجام این تحقیق به منظور شناخت، بررسی، مطالعه مورد لزوم به منظور تدوین گزارش جهت تصمیم‌گیری در مورد پذیرش یا رد طرح به کارفرماست. فعالیت‌های مختلف شناسایی طرح به قرار زیر می‌باشد:
- تحقیق و بررسی‌های اولیه مربوط به تعیین هدف طرح،
- شناخت اجزای تشکیل دهنده طرح،
- بررسی امکانات فنی و اجرایی طرح (شامل نوع مصالح، ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز، نیروی انسانی، سایر امکانات و محدودیت‌ها)،
- برآورد حجم سرمایه‌گذاری طرح،
- برآورد مدت اجرای طرح،
- تشخیص و بررسی اجمالی گزینه‌های احتمالی و توجیه فنی طرح از نظر اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی (امکان‌سنجی اولیه)
پس از اتمام و تصویب گزارش شناسایی طرح، فعالیت‌های مربوط به تهیه طرح مقدماتی به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- تحقیق، بررسی، آزمایش‌های لازم به منظور طراحی اولیه و تهیه نقشه‌های مقدماتی،
- تهیه مشخصات کلی طرح و انجام مطالعات برای توجیه فنی و انتخاب مناسب‌ترین گزینه،
- برآورد حجم ابعاد کار، مخارج اجرای طرح، هزینه بهره‌برداری برای تصمیم‌گیری منطقی و توجیه فنی، اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی (امکان‌سنجی نهایی)
مرحله دوم – مطالعات تفصیلی طرح: بعد از پذیرش و تصویب مقدماتی طرح، مطالعات تفصیلی برای تهیه طرح نهایی به منظور تهیه نقشه‌های تفصیلی، تهیه اسناد و مدارک مناقصه شامل تهیه نقشه‌های تفصیلی، اسناد و مدارک مناقصه به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
