بررسی نقش فناوری اطلاعات روی پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران (دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه)

چکیده

یکی از وظایف اصلی حسابداران، ارائه اطلاعات برای ارتقای سطح تصمیم‌گیری ‌مدیران است. بنابراین فناوری اطلاعات زیر بنای اطلاعات حسابداری از جمله سیستم حسابداری تعهدی می‌باشد. روش پژوهش مورد استفاده از نوع پیمایشی می‌باشد و پرسشنامه‌ی محقق ساخته این تحقیق بین کارکنان حسابداری شاغل در ستاد اصلی دانشگاه، کلیه دانشکده‌ها و معاونت‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه توزیع گردیده است که حجم نمونه 75 نفر می‌باشد و برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از روش رگرسیون جزئی استفاده شده است. نتایج حاصل از ‌یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فناوری اطلاعات نقش بسزایی در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری ‌مدیران، مدیریت داده‌ها واطلاعات، ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان، افزایش امنیت اطلاعات، شیوه گزارشات مالی و مدیریت منابع انسانی ایفا می‌کند و همگی این عوامل در پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی مؤثر می‌باشند و رکن اساسی جهت تأثیر این عوامل را می‌توان فناوری اطلاعات متناسب با آن سیستم دانست.

کلیدواژه‌ها

فناوری اطلاعات؛ سیستم حسابداری تعهدی؛ دانشگاه علوم پزشکی

عنوان مقاله [English]

The Role of Information Technology (IT) in Promotion of Accrual Accounting System in the Medical Science Universities in Iran (Case Study: Kermanshah Medical Science University)

نویسندگان [English]

Reza Jamei¹؛ Tahereh Karamzadeh²

چکیده [English]

Providing information to promote managers’ decision making level is one of the main tasks of accountants. So IT is a basis of accounting information, such as accrual accounting system. The method used is survey and the questionnaire- made by the researcher- is distributed among accounting staff employed at main headquarters of university, all faculties, and assistants of Kermanshah Medical Science University. The research sample consists of 75 people and Partial Regression is used to test research hypothesis. The results show that IT plays an important role in manager’s planning and decision making, data and information managing, assessment of the performance of organizations and employees, increase of data security and using better methods of financial reporting and human resource management. Thus, since the factors mentioned above are effective on developing an accrual accounting system, it can be said that an appropriate information technology is the most essential factor in developing an accrual accounting system.

کلیدواژه‌ها [English]

IT, Accrual accounting system, Medical Science University

اصل مقاله

مقدمه

واژه‌ی فناوری اطلاعات مفهومی گسترده دارد. تا سال 1980 رایانه تنها ‌فناوری بود که تحت عنوان فناوری اطلاعات پوشش پیدا می‌کرد. در حال حاضر فناوری اطلاعات تبدیل به چتری شده است که مصادیق آن شامل گروهی از تجهیزات، خدمات، کاربردها ‌و فناوری‌های پایه می‌باشد. (دهقان نیستانکی و همکاران، 1391). جامعه‌ی رسمی آمریکا در سال 1998 اعلام داشت: حرفه‌ی حسابداری باید مهارت‌های لازم را برای استفاده از ابزارها و فناوری‌های مؤثر و کارآمد کسب کند. کمیته‌ی تغییرات حسابداری این نظر را ارائه کرد که باتوجه به تأثیر‌پذیری سریع سازمان‌ها از فناوری، حرفه‌یحسابداری نیزباید نقش‌های جاری و آتی فناوری اطلاعات در سازمان‌ها را درک کند. (دهقان نیستانکی و همکاران، 1391). در گذشته، تأثیر شگرف فناوری اطلاعات بر حرفه حسابداری، برای جامعه‌ی حسابداران حرفه‌ای نگران‌کننده بود. برای مثال انجمن حسابداران خبره در استرالیا در سال 1998، گزارش کردند: همان طور که بخش تجارت به مهارت‌های تجاری کلی و استراتژی نیاز دارد، حسابداران نیز به مهارت‌های گسترده‌ای در زمینه‌ی فناوری اطلاعات نیاز دارند. (بیمن و ریچاردسون، 2007). با توجه به‌ اینکه استانداردهای حسابداری در طول سالیان بدون تغییرات اصلی، ثابت باقی مانده اما فناوری اطلاعات روز به روز در حال تغییر می‌باشد، کمیته‌ها و جامعه‌ی حسابداری به تغییر در آموزش حسابداران نیازمند بودند که این تغییر به کمک افزایش دانش سیستم‌های اطلاعاتی و دانش فناوری اطلاعات امکان پذیر می‌باشد که این امر باعث تسهیل فرآیند محاسبات و همچنین ارائه‌ی بهتر داده‌های تجاری برای تصمیم‌گیری ‌مؤثرتر خواهد بود. علاوه بر این فناوری اطلاعات تأثیر بسزایی بر روی هزینه‌ها خواهد داشت. در واقع فناوریاطلاعات باعث بهبود مؤثر در بخش‌های حسابداری و همچنین صرفه جویی در زمان و افزایش دقت محاسبات می‌گردد. (مورتی و همکاران، 2012). در زمینه‌ی حسابداری بخش عمومی دو نوع نگرش وجود دارد؛ نخست، نگرش سنتی بر مبنای حسابداری نقدی و دیگری نگرش نوین بر مبنایحسابداری تعهدی. بر اساسمدل مدرن و با کاربرد حسابداری تعهدی در این مدل، تاکید بر کارایی است. بنابراین امروزه توصیه می‌شود که بخش عمومی، مجموعه‌ای از صورت‌های مالی مورد استفاده در بخش خصوصی را بر اساس مبنای تعهدی تهیه کنند. (طالب نیا و حسنی، 1390)

اما به منظور اجرای قوانین مربوط به مدیریت خدمات کشوری و برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از سال 1388 روش حسابداری تعهدی کامل در دانشگاه‌های علوم پزشکی و موسسات وابسته به وزارت بهداشت، جایگزین روش حسابداری نقدی تعدیل شده گردید. می‌توان بیان کرد که فناوری اطلاعات نقش اساسی در ایجاد و پیشبرد صحیح یک سیستم حسابداری تعهدی ایفا می‌کند. حسابداری تعهدی وضع موجود واحد گزارشگر را بهتر توصیف می‌کند و بکارگیری ‌آن موجب تهیه اطلاعات سودمندتر برای بهبود تخصیص منابع، افزایش پاسخگویی، افزایش شفافیت اطلاعاتی و ایجاد آگاهی نسبت به اثراتاقتصادی می‌شود. گذشته از آن بهکارگیری ‌حسابداری تعهدی هزینه، زمان و تخصص ویژه می‌طلبد که باید مورد ملاحظه قرار گیرد. (رحمانی و رضایی، 1390). در میان تحقیقات انجام شده در زمینه فناوری اطلاعات در بخش حسابداری دولتی، اقدامی جهت نشان دادن تأثیر این عامل بر حسابداری تعهدی صورت نگرفته است؛ لذا تحقیق حاضر سعی بر بررسی نقش این عامل بر پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور دارد و میکوشد با نشان دادن تأثیر فناوری اطلاعات بر برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، مدیریت داده‌ها و اطلاعات، ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان، افزایش امنیت اطلاعات، شیوه گزارشات مالی و مدیریت منابع انسانی چگونگی این تأثیر را نشان دهد.

پیشینه پژوهش

کرباسی ‌یزدی و طریقی (1388) طی مقاله‌ای نشان دادند که اجرا و پیاده‌سازی حسابداری تعهدی موجب شفاف‌تر شدن بهای تمام شده خدمات و فعالیت‌ها و منجر به اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی می‌گردد. وکیلی فرد و نظری (1391) طی مقاله‌ای دریافتند که عواملی چون مدیریت، نیروی انسانی متخصص، قوانین و مقررات، چارچوب نظری و فرهنگ پاسخ گویی و پاسخ خواهی بر بکارگیری ‌حسابداری تعهدی در بخش دولتی تأثیر‌گذار است. فقیهی و کرد (1387) توسعه‌ی اثربخش فناوری اطلاعات در بخش دولتی با رویکرد بهینه کاوی را مورد مطالعه و بررسی قرار دادند. نتایج تحقیق نشان دهنده‌ی این بود کهبیشترین شکافبین دو جامعه‌ی مورد مطالعه، مربوط به مسائل سازمانی و مدیریتی و کمترین آن مربوط به مسائل فنی و تکنولوژیکی است. تقوی فرد و همکاران (1386) به بررسی نقش فناوری اطلاعات در سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این سیستم‌ها قادرند با بهره‌گیری‌از فناوری اطلاعات، سیستم‌ها و عملیات موجود در سازمان‌ها را‌ یکپارچه کنند و در قالب‌ یک پایگاه اطلاعاتی واحد در دسترس قرار دهند. دهقان نیستانکی و همکاران (1391) طی مقاله‌ای به این نتیجه رسیدند که پیشرفت‌های فناوری اطلاعات تقاضا را برای حسابرسی فناوری اطلاعات افزایش داده است. از این رو حسابرسان مستقل که نقش اصلی آنها، اعتبار دهی به اطلاعات حسابداری است، باید برای ارائه خدمات حسابرسی به روز و افزایش کارایی در حسابرسی، به حسابرسی فناوری اطلاعات روی آورند. مورتی و همکاران (2012) به بررسی کاربرد فناوری اطلاعات در تصمیم‌گیری ‌حسابداری مدیریت پرداختند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که بکارگیری ‌فناوری اطلاعات در بخش حسابداری مدیریت در شرکت‌ها، حسابداران را قادر به ارائه‌ی گزارش‌های مالی دقیق‌تری برای اتخاذ تصمیمات بهینه می‌سازد. همچنین وجود رابطه‌ی بسیار نزدیکی بین مدیریت، حسابداری و استفاده‌کنندگان فناوری اطلاعات ضروری است.

ذبیح منش (1391) طی مقاله‌ای دریافت که عدم تمرکز وظایف به طور سنتی در بخش حسابداری متمرکز می‌شود. یوچاک ترک و ویلارد (2013) در مقاله‌ای به بررسی تأثیر سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت و برنامه‌ریزی منابع انسانی بر دانش مدیریت استراتژیک و تصمیم‌گیری می‌پردازند و چگونگی تأثیر این سیستم‌ها را بر تصمیم‌گیری مدیران تجاری رده بالا و متوسط، مدیریت استراتژیک جهت خلاقیت بیشتر، افزایش مزیت رقابتی واحدهای تجاری و.. مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند. میگا و همکاران (2014) به بررسی تأثیر متقابل سیستم‌های کنترل هزینه و یکپارچه‌سازی فناوری اطلاعات بر عملکرد مالی کارخانه‌های تولیدی پرداختند. نتایج بدست آمده حاکی از این است که اگر‌چه یکپارچه‌سازی فناوری اطلاعات و سیستم‌های کنترل هزینه، اثر قابل توجهی بر عملکرد مالی کارخانه‌های تولیدی ندارد، اما متقابلأ تأثیر مثبتی بر عملکرد آنها می‌گذارد. ونگ و همکاران (2014) نقش تصمیم‌گیری با کمک قدرت فناوری اطلاعات در یکپارچه‌سازی اطلاعات درون سازمانی به منظور بهبود عملکرد خدمت به مشتریان را مورد مطالعه قرار داده و به رابطه ساختاری مثبتی بین این دو عامل دست یافتند.

عربی (1388) به بررسی پیشرفت‌های فناوری اطلاعات پرداخت و به این نتیجه رسید که پیشرفت‌های فناوری اطلاعات از طریق رفع خطاهای انسانی، کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‍‌ وری، کیفیت و اثربخشی بر سیستم اطلاعات حسابداریتأثیر گذاشته است و همچنین باعث ایجاد زمینه‌ها و کاربردهای جدید در حرفه حسابداری شده است. عابدی جعفری (1390) تأثیر استفاده از فناوری اطلاعات بر عملکرد عملیاتی و عملکرد استراتژیک واحد مدیریت منابع انسانی در شرکت‌های خودرو ساز و قطعه ساز تهران را مورد مطالعه قرار داده است. نتایج نشان داد که استفاده از فناوری اطلاعات در واحدهای منابع انسانی این شرکت‌ها موجب بهبود عملکرد در دو جنبه‌ی عملیاتی و استراتژیک می‌شود. همچنین افزایش عملکرد عملیاتی نیز موجب افزایش عملکرد استراتژیک واحد منابع انسانی می‌شود. نتایج پژوهش رحمانی و رضایی (1390) نشان می‌دهد که برای موفقیت برنامه‌های بودجه‌ریزی عملیاتی و اثر بخشی حسابرسی کارکرد، باید اصلاح سیستم حسابداری دولتی، ‌یعنی تبدیل روش نقدی به تعهدی صورت گیرد. گرد و کریمی (1390) طی مقاله‌ای نشان دادند که تبدیل روش حسابداری نقدی به حسابداری تعهدی، منجر به بهبود عملکرد مالی و عملیاتی دستگاه، افزایش کارایی در تعیین بهای تمام شده خدمات و فعالیت‌ها و همچنین منجر به کنترل دقیق تر درآمدها و هزینه‌ها می‌شود. در واقع نتایج نشان داد که حسابداری تعهدی، گزارش‌های مالی دقیق‌تر و صحیح تری را در اختیار مدیران قرار می‌دهد. تودرو و موتیو (2005) به بررسی حسابداری نقدی در مقابل حسابداری تعهدی پرداختند. نتایج حاکی از این بود که اجرای حسابداری تعهدی مستلزم گسترش سیستم فناوری اطلاعات و بهبود روش‌های اجرایی است. به عنوان مثال کشور رومانی از فناوری اطلاعات جهت ثبت اطلاعات حسابداری که در نتیجه‌ی تغییر به سمت مبنای تعهدی گام برداشته بود، استفاده کرده است. در مقاله‌ای بانکر و همکاران (2002) به مطالعه بر روی 5 شرکت در بخش حسابداری دولتی بین المللی که سرمایه گذاری‌های کلانی در زمینه‌ی فناوری اطلاعات انجام داده بودند، پرداختند. نتایج حاکی از این بود که فناوری اطلاعات اثر مثبت و معناداری بر روی بهره وری این شرکت‌ها داشته است. نتایج مطالعه‌ی کامسو و همکاران (2003) نشان می‌دهد که شرکت‌های وابسته به اینترنت در‌یک اقتصاد پررونق، مازاد بازده کمتری نسبت به شرکت‌های فاقد اینترنت دارند. بنابراین انتخاب فناوری خاص جهت پیاده‌سازی استراتژی تجاری، ممکن است اثر مهم و معناداری بر روی عملکرد سهام شرکت‌ها داشته باشد.

روش پژوهش

مدل مفهومی پژوهش

در این پژوهش، فناوری اطلاعات به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است و متغیر وابسته، پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی می‌باشد، که شامل 6 مؤلفه از جمله: برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، مدیریت داده‌ها و اطلاعات، ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان، امنیت اطلاعات، شیوه گزارشات مالی و مدیریت منابع انسانی است. متغیر وابسته‌ی این پژوهش به صورت نهفته می‌باشد، که منظور از متغیر نهفته، متغیری است که مستقیمأ مورد مشاهده قرار نمی‌گیرد، بلکه وجود آن، از برآیند و ترکیب ویژگی‌های متغیرهای قابل مشاهده استنباط می‌شود. لذا پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی به عنوان متغیر وابسته، توسط این 6 مؤلفه اندازه‌گیری‌ می‌گردد. برای درک بهتر این موضوع، مدل مفهومی به صورت زیر ارائه گردیده است.

نمودار (1): مدل مفهومی پژوهش

فرضیه‌های پژوهش

با توجه به مدل ارائه شده و به منظور دستیابی به هدف اصلی پژوهش که بررسی نقش فناوری اطلاعات بر پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی می‌باشد، فرضیه‌های زیر ارائه می‌گردد:

فرضیه اول: بین کاربرد فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری ‌در سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه دوم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و مدیریت داده‌ها و اطلاعات جهت پیاده‌سازی سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه سوم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان در سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه چهارم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و افزایش امنیت اطلاعات در سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه پنجم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و شیوه گزارشات مالی در سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه ششم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و مدیریت منابع انسانی در اجرای سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

روش شناسی و نمونه

این پژوهش از نوع پیمایشی می‌باشد و از روش‌های مختلف گردآوری اطلاعات مانند مطالعات کتابخانه‌ای، پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده است. دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه دارای 6 دانشکده از جمله: پزشکی، دارو‌سازی، دندانپزشکی، پرستاری و مامایی، پیراپزشکی و بهداشت و 7 معاونت شامل: معاونت آموزشی، تحقیقات و فناوری، دانشجویی و فرهنگی، درمان، غذا و دارو، بهداشت و توسعه مدیریت و منابع می‌باشد. بنابراین جامعه‌ی آماری این پژوهش را مدیر مالی، معاون مالی و کلیه کارکنان شاغل در بخش حسابداری از جمله کارکنان شاغل در ستاد اصلی دانشگاه، کلیه دانشکده‌ها و معاونت‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه تشکیل داده‌اند. تعداد کل جامعه‌ی آماری 75 نفر می‌باشدکه به دلیل محدود بودن جامعه، نمونه با جامعه‌ی آماری برابر است. پرسشنامه‌ محقق ساخته‌ای که در این تحقیق به منظور جمع آوری اطلاعات استفاده شده است، مشتمل بر دو بخش اصلی شامل پرسش‌های مربوط به ویژگی‌های فردی نمونه آماری و پرسش‌های مربوط به فرضیه‌های پژوهش بوده است. سؤالات با مکانیزم طیف لیکرت (از خیلی کم تا خیلی زیاد) برای انجاممحاسبات کمی امتیازدهیشده‌اند. هرکدام از فرضیه‌های پژوهش دارای 6 سؤال مرتبط با آن فرضیه می‌باشد که جهت سهولت دستیابی به هدف پژوهش و آزمون هر فرضیه ساختار‌یافته‌اند، که با استفاده از نرم افزار spss، آلفای کرونباخ برای تمامی سؤال‌های پرسشنامه 1/89 ٪ بدست‌آمده که حاکی از قابلیت اطمینان مناسب پرسشنامه است.

جهت تحلیل بخش ویژگی‌های فردی از توزیع فراوانی استفاده شده و روش مورد استفاده برای آزمون فرضیه‌ها، روش رگرسیون ساده می‌باشد. این روش برای مدل‌سازی معادله‌ی ساختاری می‌باشد و با استفاده از تحلیل رگرسیون می‌توان فرض وجود ارتباط بین دو متغیر مستقل و وابسته را آزمون کرد. همچنین در تحلیل استنباطی به منظور اطمینان از نرمال بودن داده‌های گردآوری شده، از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شده است. به همین منظور در این پژوهش از نرم افزارهای SPSS نسخه 16 و Amos نسخه 18 استفاده گردیده که نرم افزار Amos به منظور برآورد آزمون مدل‌های ساختاری و تحلیل مسیر بین پرسش‌های پرسشنامه و فرضیه‌های پژوهش طراحی شده است.

یافته‌های پژوهش

با توجه به نتایج حاصل از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن متغیرها، سطح معنی داری برای تمام مؤلفه‌ها بزرگتر از مقدار خطا 05/0 است در نتیجه این متغیرها دارای توزیع نرمال هستند. به منظور تجزیه وتحلیل بخش ویژگی‌های فردی پرسشنامه، از توزیع فراوانی استفاده شده که نتایج آن در نگاره (1) مشاهده می‌گردد. نتایج نگاره توصیفی بیانگرآن است که از 75 نفر نمونه آماری لحاظ شده، بیشترین فراوانی در بین افراد با مدرک تحصیلی کارشناسی و کمترین فراوانی در بین افراد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد می‌باشد. بیشترین فراوانی در بین افراد در سایر پست سازمانی و کمترین فراوانی در بین افراد در پست سازمانی مدیرمالی می‌باشد. بیشترین فراوانی در بین افراد در سطح خوب و کمترین فراوانی در بین افراد در سطح ضعیف می‌باشد. همچنین بیشترین فراوانی در بین افرادی است که این دوره‌ها را نگذرانده‌اند و کمترین فراوانی در بین افرادی است که دوره‌های ضمن خدمت را گذرانده‌اند.

نگاره (1): توزیع فراوانی بر حسب هرکدام از ویژگی‌های فردی

آزمون فرضیه‌ها:

فرضیه اول: بین کاربرد فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌ در سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

با استفاده از روش رگرسیون ساده به بررسی معنادار بودن مدل خطی بین دو متغیر فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیر‌ی می‌پردازیم که نتایج در نگاره (2) مشاهده می‌شود. با توجه به نگاره (2) سطح معناداری محاسبه شده برابر با (000/0) بوده که کمتر از 05/0 می‌باشد که نشان دهنده رابطه خطی بین برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری ‌در سیستم حسابداری و کاربرد فناوری اطلاعات است. ضریب تعیین قدرت توضیح دهندگی مدل را نشان می‌دهد که این مقدار برای این مدل بر اساس خروجی برابر با 777/0 است که مقدار نزدیک به ‌یک است و معنادار بودن مدل خطی را تأیید می‌کند. همچنین مقدار ضریب تعیین بیانگر این مطلب است که 7/77 درصد از تغییرات بین برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در سیستم حسابداری تعهدی تحت تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات می‌باشد. بنابراین فرضیه اول تایید می‌شود.

نگاره (2): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F

فرضیه دوم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و مدیریت داده‌ها و اطلاعات جهت پیاده‌سازی سیستم حسابداری تعهدی، رابطه معناداری وجود دارد.

نگاره (3): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F

با توجه به نگاره (3) سطح معناداری محاسبه شده برابر با (013/0) بوده که کمتر از 05/0 می‌باشد که نشان دهنده رابطه خطی بین مدیریت داده‌ها و اطلاعات و کاربرد فناوری اطلاعات است. مقدار ضریب تعیین این مدل بر اساس خروجی برابر با 882/0 است که مقدار نزدیک به‌ یک است و معنادار بودن مدل خطی را تایید می‌کند. همچنین ضریب تعیین بیانگر این است که 2/88 درصد از تغییرات بین مدیریت داده‌ها و اطلاعات تحت تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات می‌باشد. در نتیجه فرضیه دوم نیز تایید می‌شود.

فرضیه سوم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان در سیستم حسابداری تعهدی رابطه معناداری وجود دارد.

نگاره (4): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F

با توجه به نگاره (4) سطح معناداری محاسبه شده برای این آمار برابر با (000/0) بوده که کمتر از 05/0 می‌باشد که نشان دهنده رابطه خطی بین ارزیابی عملکردسازمان‌ها و کارکنان و کاربرد فناوری اطلاعات است. مقدار ضریب تعیین این مدل بر اساس خروجی برابر با 413/0 است که معنادار بودن مدل خطی را تایید می‌کند. همچنین مقدار ضریب تعیین نشان می‌دهد که 3/41درصد از تغییرات بین ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان تحت تأثیر فناوری اطلاعات می‌باشد. توضیحات حاکی بر تایید فرضیه سوم می‌باشد.

فرضیه چهارم:بین کاربرد فناوری اطلاعات و افزایش امنیت اطلاعات در سیستم حسابداری تعهدی رابطه معناداری وجود دارد.

نگاره (5): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F

با توجه به نگاره (5) سطح معناداری محاسبه شده برابر با (006/0) بوده که کمتر از 05/0 می‌باشد که نشان دهنده رابطه خطی بین افزایش امنیت اطلاعات و کاربرد فناوری اطلاعات است. مقدار ضریب تعیین این مدل بر اساس خروجی برابر با 799/0 است که مقدار نزدیک به ‌یک است و معنادار بودن مدل خطی را تایید می‌کند. در نتیجه 9/79 درصد از تغییرات بین افزایش امنیت اطلاعات تحت تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات می‌باشد، بنابراین فرضیه چهارم نیز تایید می‌گردد.

فرضیه پنجم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و شیوه گزارشات مالی در سیستم حسابداری تعهدی رابطه معناداری وجود دارد.

نگاره (6): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F

با توجه به نگاره (6) سطح معناداری محاسبه شده برابر با (000/0) بوده که کمتر از 05/0 می‌باشد که نشان دهنده رابطه خطی بین شیوه‌ی گزارشات مالی و کاربرد فناوری اطلاعات است. مقدار ضریب تعیین این مدل بر اساس خروجی برابر با 792/0 است که مقدار نزدیک به ‌یک است و معنادار بودن مدل خطی را تایید می‌کند. همچنین مقدار ضریب تعیین بیانگر این مطلباست که 2/79 درصد از تغییرات بین شیوه‌ی گزارشات مالی تحت تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات است. توضیحات نشان می‌دهد که فرضیه پنجم تایید می‌شود.

فرضیه ششم: بین کاربرد فناوری اطلاعات و مدیریت منابع انسانی در اجرای ‌یک سیستم حسابداری تعهدی رابطه معناداری وجود دارد.

نگاره (7): محاسبه معنی دار بودن رگرسیون به وسیله آزمون F

با توجه به نگاره (7) سطح معناداری محاسبه شده برابر با (000/0) بوده که کمتر از 05/0 می‌باشد که نشان دهنده رابطه خطی بین مدیریت منابع انسانی و کاربرد فناوری اطلاعات است. مقدار ضریب تعیین این مدل بر اساس خروجی برابر با 322/0 است که معنادار بودن مدل خطی را تایید می‌کند. همچنین مقدار ضریب تعیین بیانگر این مطلب است که2/32 درصد از تغییرات بین مدیریت منابع انسانی تحت تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات است. بنابراین فرضیه ششم نیز تایید می‌گردد.

اما هر کدام از فرضیه‌های پژوهش از 5 سؤال تشکیل شده‌اند و در هر سوال ‌یک مؤلفه وجود دارد که در این بخش تأثیر فناوری اطلاعات بر آن مؤلفه را با استفاده از تحلیل مسیر سنجیده و مشخص می‌شود که فناوری اطلاعات بر روی کدام مؤلفه تأثیر بیشتری دارد، در واقع هر فرضیه که خود ‌یک مؤلفه برای سنجش پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی می‌باشد به 5 زیرمؤلفه تقسیم می‌گردد. در نگاره (8) زیر‌مؤلفه‌ای که رتبه 1 را در هر کدام از مؤلفه‌ها دارد، نشان داده شده است.

در مدل‌های رگرسیونی برازش داده شده، هر متغیری که دارای ضریب استاندارد بیشتری باشد، تأثیر بیشتری بر متغیر وابسته می‌گذارد، در نتیجه همان­طور که در نگاره (8) مشاهده می‌کنیم، زیرمؤلفه نقش فناوری اطلاعات در تهیه دقیق بودجه، بیشترین تأثیر را بر مؤلفه برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، زیرمؤلفه نقش فناوری اطلاعات در افزایش دقت پردازش داده‌ها بیشترین تأثیر را بر مؤلفه مدیریت داده‌ها واطلاعات، زیرمؤلفه نقش فناوری اطلاعات در بهبود برنامه‌ریزی، کنترل، تجزیه و تحلیل تصمیم‌گیری ‌بیشترین تأثیر را بر مؤلفه ارزیابی عملکرد سازمان و کارکنان، زیرمؤلفه نقش فناوری اطلاعات در کاهش خطاهای کاربردی، اشتباهات محاسباتی و افزایش دقت ثبت اطلاعات بیشترین تأثیر را بر مؤلفه امنیت اطلاعات، زیرمؤلفه نقش فناوری اطلاعات در بررسی عملکرد واحدهای دانشگاه در هر زمان ممکن بیشترین تأثیر را بر مؤلفه شیوه گزارشات مالی و زیرمؤلفه نقش فناوری اطلاعات در ایجاد محیطی ایمن برای کارکنان بیشترین تأثیر را بر مؤلفه مدیریت منابع انسانی دارا می‌باشند.

نگاره (8): رتبه بندی ‌زیرمؤلفه‌های مربوط به نقش فناوری اطلاعات در 6 مؤلفه

نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها

امروزه دسترسی سریع، دقیق و به موقع به اطلاعات مالی، معیار کلیدی جهتپیشرفت سازمان‌ها از جمله سازمان‌های دولتیمی‌باشد. ازطرفی جهان حاضر بر اساس تکنولوژی و فناوری‌های گوناگون بخصوص فناوری اطلاعات استوار است، لذا حسابداری نیز برای بهبود کارآیی خود نیازمند به این فناوری‌های جدید می‌باشد. بنابراین مدیران برای نیل به نیازمندی‌های سازمان به فناوری اطلاعات نیاز دارند، در حالیکه مدیریت سنتی قادر به فراهم کردن این شرایط نیست. اما به منظور افزایش بهره‌وری و جلوگیری ‌از تمرکز تصمیم‌گیری ‌و اعطاء اختیارات لازم به مدیران برای اداره واحدهای تحت سرپرستی خود، لازم است سیستم حسابداری تعهدی در دانشگاه‌های علوم پزشکی و مؤسسات وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به طور کامل پیاده و عوامل تأثیر‌گذار بر آن شناسایی گردد، لذا در این پژوهش که به بررسی نقش فناوری اطلاعات در پیشبرد سیستم حسابداری تعهدی در دانشگاه علوم پزشکی پرداخته شد، تأثیر آن بر روی 6 مؤلفه‌ی برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری ‌مدیران، مدیریت داده‌ها واطلاعات، ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان، افزایش امنیت اطلاعات، شیوه گزارشات مالی و مدیریت منابع انسانی مورد بررسی قرار گرفت.

 در زمینه ارزیابی عملکرد سازمان‌ها و کارکنان، فناوری اطلاعات می‌تواند عامل اصلی در بهبود برنامه‌ریزی، کنترل، تجزیه وتحلیل و تصمیم‌گیری ‌در‌یکسیستم حسابداری تعهدی‌باشد و در جهت افزایش کارایی و اثربخشی فعالیتهای سازمان گام بر‌دارد، که می‌توان این نتایج را با نتایج پژوهش فانی و مصلح (1385) سازگار دانست. همچنین در برنامه‌ریزی و تصمیم گیری به تهیه دقیق بودجه کمک بسزایی نموده و یافته‌های پژوهش‍‌‌ مورتی و همکاران (2012) و همچنین بانکر و همکاران (2002) گواهی بر این مدعا می‌باشند. فناوری اطلاعات با کاهش خطاهای کاربردی و اشتباهات محاسباتی و همچنین ایجاد روش‌های پیشگیری ‌از تقلب نقش مهمی در افزایش امنیت اطلاعات ایفا می‌کند. در زمینه‌ی شیوه گزارشات مالی، در تهیه دقیق و صحیح گزارشات و بررسی عملکرد واحدهای سازمان در هر زمان ممکن به مدیران مالی و همچنین در شفافیت ارائه اطلاعات مؤثر می‌باشد که این نتایج با ‌یافته‌های پژوهش تودور و موتیو (2005) همسان می‌باشد. در اجرای ‌یک سیستم حسابداری تعهدی، فناوری اطلاعات با تسهیل ارزیابی عملکرد فردی کارکنان و ایجاد محیطی ایمن برای آنان و کنترل دانش متخصصان، در جهت مدیریت منابع انسانی گام برداشته است که عابدی جعفری (1390) نیز طی مقاله‌ای این یافته‌ها را تأیید می کند. همچنین فناوری اطلاعات با افزایش دقت پردازش داده‌ها، مدیریت داده‌ها و اطلاعات را تسهیل بخشیده که نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش عربی (1388) سازگار می‌باشد. در حال حاضر نظارت بر فرآیند راه­اندازی نظام نوین مالی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور یکی از خدماتی است که شرکت فن­آوران اطلاعات و ارتباطات روزآمد به این سازمان ارائه می­کند و در اکثر دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران در حال استفاده و اجراست. اما بکارگیری‌ فناوری اطلاعات در جهت پیاده‌سازی و پیشبرد سیستم حسابداری در دانشگاه‌های علوم پزشکی دارای‌ یک سری معایب و مزایا می‌باشد که پیشنهاد می‌گردد در پژوهش‌های آتی به این مقوله توجه گردیده و راه حل‌هایی جهت رفع نقایص و بهبود مزایا ارائه شود. همچنین می‌توان عوامل موفقیت یا عدم موفقیت یک سیستم حسابداری کارآمد و جایگاه سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری را در پیشبرد حسابداری تعهدی در سازمان‌های دولتی را مورد بررسی قرار داد. در زمینه وجود تخلفات، سوءاستفاده، افشای اطلاعات مهم به خارج از سازمان، تخریب سیستم‌های حسابداری از طریق ویروس‌های کامپیوتری، هک کردن و سایر اقدامات صورت‌گرفته جهت از بین بردن یا جایگزینی اطلاعات حسابداری، و همچنین رازداری و وجدان کاری کارکنان در استفاده از سیستم‌های حسابداری نیز می‌توان در آینده مطالعاتی صورت گیرد.

مراجع

تقوی فرد، محمد؛ ترابی، مصطفی؛ و محسن زاهدی ادیب. (1386). نقش فناوری اطلاعات در برنامه‌ریزی منابع سازمان. ماهنامه تدبیر، شماره 186، 33-37.

دهقان نیستانکی، مهدی؛ گلی، عباس؛ و اکرم افسای. (1391). بررسی نقش فناوری اطلاعات در حرفه حسابداری و حسابرسی. همایش منطقه‌ای حسابداری در عصر فناوری اطلاعات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مینو دشت.

ذبیح منش، محمد. (1391). فناوری اطلاعات و نقش آن در حرفه حسابداری. نخستین همایش منطقه‌ای مباحث نوین در حسابداری.

رحمانی، علی ؛ رضایی، مهدی. (1390). حسابداری تعهدی، زمینه ساز حسابرسی کارکرد در بخش عمومی. ماهنامه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره 283، 1-10.

زرگر، محمود (1382). اصول و مفاهیم فن آوری اطلاعات. مجله کتاب ماه علوم و فنون، شماره 65، 25-31.

طالب نیا، قدرت اله؛ حسنی، محسن. (1390). حسابداری تعهدی و عوامل مؤثر در به کارگیری‌آن در سازمان‌های دولتی. فصلنامه حسابرس،شماره 55، 66-73.

عابدی جعفری، حسن؛ اسد نژاد رکنی، مهدی؛ و حمیدرضا‌یزدانی. (1390). بررسی تأثیر استفاده از فناوری اطلاعات بر عملکرد عملیاتی و عملکرد استراتژیک واحد مدیریت منابع انسانی در شرکت‌های خودرو ساز و قطعه ساز تهران. فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات، دوره 3، شماره 9، 69-88.

عربی، مهدی. (1388). تأثیر فناوری اطلاعات بر سیستم اطلاعات حسابداری. فصلنامه تدبیر، شماره 210، 45-48.

فانی، علی‌اصغر؛ مصلح، عبدالمجید. (1386). عوامل مدیریتی و ساختاری مؤثر بر کاربری فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی: استان بوشهر.فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 11، شماره 3، 1-26.

فقیهی، ابوالحسن ؛ کرد، باقر. (1387). توسعه اثربخش فناوری اطلاعات در بخش دولتی با رویکرد بهینه کاوی. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت، سال اول، شماره دوم، 5-34.

کرباسی‌یزدی، حسین ؛ طریقی، علی. (1388). ارزیابی مزایای سامانه‌های حسابداری تعهدی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران. فصلنامه دانش حسابرسی، سال نهم، شماره 30، 16-22.

گرد، عزیز؛ کریمی، عباس. (1390). بررسی اثرات تغییر روش حسابداری نقدی به حسابداری تعهدی بر عملکرد مالی و عملیاتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. فصلنامه دانش حسابرسی، سال‌یازدهم، شماره 4، 6-21.

مشایخی، علینقی؛ فرهنگی، علی اکبر؛ مؤمنی، منصور؛ و سیروس علیدوستی. (1384). بررسی عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی ایران: کاربرد روش دلفی. فصلنامه مدرس علوم انسانی، ویژه نامه مدیریت.

وکیلی فرد، حمیدرضا؛ نظری، فرزاد. (1391). عوامل مؤثر بر پیاده‌سازی نظام حسابداری تعهدی در مؤسسات تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. فصلنامه حسابداری سلامت، دوره اول، شماره اول، 11-125.

Banker, R. , Chang, D. , & Kao, Y. (2002). Impact Of Information Technology On Public Accounting Firm Productivity. Journal Of Information System, Vol. 16, No. 2, 209-222.

Beaman, I. , & Richardson, B. (2007). Information Technology, Decision Support and Management Accounting Roles. JAMAR. Vol. 5. Number. 1.

Kamssu, A. J. , Reithel, B. J. , & Ziegelmayer, J. L. (2003). Information Technology and Financial Performance: The Impact Of being an Internet – Dependent Firm On Stock Returns. Kluwer Academic Publishers, Information System Frontiers, 279-288.

Maiga, Adam S. , Nilsson, Anders. , & Jacobs, Fred A. (2014). Assessing the interaction effect of cost control systems and information technology integration on manufacturing plant financial performance. The British Accounting Review, Volume 46, Issue 1, 77–90.

 Moorthy, K. , M. Voon, O. , & Samsuri, C. (2012). Management Accounting Decision Making. International Journal Of Academic Research in Business and Social Sciences, Vol. 2, No. 3,2222-6996.

Tudor, t. , & Mutiu, A. (2005). Cash Versus Accrual Accounting in Public Sector. Studia Oeconomica, No. 1, 36-51.

Uçaktürk, Ahmet. , & Villard, Michel. (2013). The Effects Of Management Information and ERP System On Strategic Knowledge Management and Decision – Making. (2013). Procedia – Social and Behavioral Sciences 99, 1035 – 1043.

Wong, Christina W. Y. , Lai, Kee-hung. , Cheng, T. C. E. , & Lun, Y. H. Venus. (2014). The role of IT-enabled collaborative decision making in inter-organizational information integration to improve customer service performance. International Journal of Production Economics, 1-10. journal homepage: www. elsevier. com/locate/ijpe.