١
نکات استاندارد 250 مسئولیت حسابرس نسبت به ارزیابی رعایت قوانین
و مقررات (توسط واحد مورد رسیدگی ) در حسابرسی صورتهاي مالی است .
1. هدف در حسابرسی صورتهاي مالی، ارائه استانداردها و راهنماییهاي لازم در مورد مسئولیت حسابرس نسبت به ارزیابی رعایت قوانین
و مقررات (توسط واحد مورد رسیدگی ) در حسابرسی صورتهاي مالی است .
2. اصطلاح عدم رعایت در این استاندارد، یعنی انجام دادن یا ندادن کاري به سهو یا عمدتوسط واحد مورد رسیدگیکه خلاف قوانین و مقررات جاري است . عدم رعایت در این استاندارد، خلافهاي شخصی مدیران یا کارکنان (غیر مرتبطبا فعالیتهاي تجاري واحد مورد رسیدگی ) را دربر نمی گیرد.
3. حصول اطمینان از انجام شدن عملیات واحد اقتصادي طبق قوانین و مقررات ، از مسئولیتهاي مدیریت است . بدیهیاست مسئولیت پیشگیري و کشف موارد عدم رعایت نیز با مدیریت واحد اقتصادي است .
4. از حسابرس انتظار نمی رود تمام موارد عدم رعایت قوانین و مقررات را کشف کند . کش ف هرگون ه عد م رعای تقوانین و مقررات ، صرفنظر از اهمیت آن ، مستلزم ارزیابی دوباره میزان درستکاري مدیران یا کارکنان و نیز ارزیابی اثراحتمالی آن بر سایر جنبه هاي حسابرسی است .5. هرچه ارتباط موارد عدم رعایت با رویدادها و معاملات منعکس در صورتهاي مالی کمتر باش د، احتمال آگاه شدنحسابرس از وجود آنها یا تشخیص احتمال عدم رعایت نیز کمتر می شود.6. تشخیص اینکه عملی عدم رعایت محسوب میشود یا نه، نیاز به بررسی قانونی دارد. آموزش و تجربه حسابرس وشناخت وي از واحد مورد رسیدگی و صنعتی که در آن فعالیت میکند در شناخت مصادیق عدم رعایت تاثیرگذار است .گاهاً ممکن است حسابرس به نظر کارشناس حقوقی نیاز داشته باشد اما تشخیص نهایی مصادیق عدم رعای ت، با
مراجع ذیصلاح قانونی است.
7. حتی اگر عملیات حسابرسی بر اساس استانداردهاي حسابرسی و به گونهاي مناسب برنامه ریزي و اج را شود ، خطرتحریف با اهمیت ناشی از عدم رعایت به دلیل موارد زیر افزایش مییابد:غلامرضایی – کاظمی٢وجود قوانین و مقررات زیاد، محدودیتهاي ذاتی سیستمهاي حسابداري و کنترل داخلی و استفاده از نمونه گیري ، ماهیتشواهد حسابرسیکه متقاعد کننده است نه قطعی ، احتمال استفاده از روشهایی به قصد پنهان داشتن موارد عدم رعایتتوسط مدیریت رده بالا یا ارائه عمدي اطلاعات نادرست به حسابرس .
8. حسابرس براي برنامه ریزي حسابرسی باید شناختی کلی ازچارچوب قوانین و مقررات مربوط به واحد مورد رسیدگی ،
صنعتی که در آن فعالیت می کند و چگونگی رعایت این قوانین و مقررات توسط واحد مزبور بدست آورد.
9. حسابرس پس از کسب شناخت کلی از قوانین و مقررات باید روشهایی را براي شناسایی موارد عدم رعایت آن گروه
از قوانین و مقرراتی که باید در تهیه صورتهاي مالی به آنها توجه شود، اجرا کند. روشهاي مزبور به ویژه شامل : پرس وجو
از مدیریت درباره رعایت این گونه قوانین و مقررات و بازرسی مکاتبات انجام شده با مقامات ذیصلاح قانونی است.
10 . حسابرس باید توجه داشته باشد که با اجراي روشهاي حسابرسی به منظور اظهارنظر درباره صورتهاي مالی ، ممک ن
است مواردي از عدم رعایت را نیز شناسایی کند. مطالعه و بررسی صورتجلسات هیات مدیره ، پرس وجو از مدیریت و
مشاور حقوقی واحد مورد رسیدگی درباره دعاوي در شرف طرح ، دعاوي مطروحه و آراي صادره و اجراي آزمون جزییات
معاملات یا مانده حسابها، از جمله این گونه روشهاست .
11 . حسابرس باید تاییدیه اي از مدیریت واحد مورد رسیدگی دریافت کند مبنی بر این که تمامی موارد شناخته شده واقعی
یا احتمالی عدم رعایت قوانین و مقررات که آثار آنها باید در تهیه صورتهاي مالی ، مورد توجه قرار می گرفت ، توسط
مدیریت افشا شده است .
12 . حسابرس همواره فرض می کند واحد مورد رسیدگی ، قوانین و مقررات مربوط را رعایت می کند، مگر آن که شواهدي
دال بر خلاف آن بدست آورد.
13 . در مواردي که حسابرس از یک مورد احتمالی عدم رعایت آگاه می شود باید شناختی کافی از نوع و ماهیت آن مورد
و شرایطی که به وقوع آن منجر شده است و همچنین ، دیگر اطلاعات مورد نیاز براي ارزیابی آثار احتمالی آن بر صورتهاي
مالی ، بدست آورد.
حسابرس هنگام ارزیابی آثار احتمالیِ موارد عدم رعایت بر صورتهاي مالی ، نکات زیر را در نظر می گیرد:
آثار بالقوه مالی ،ضرورت افشاي آثار بالقوه مالی و میزان اهمیت آثار بالقوه مالی از لحاظ مطلوبیت ارائه صورتهاي مالی .
14 . چنانچه حسابرس بر این باور باشد که مواردي از عدم رعایت ممکن است وجود داشته باشد باید یافته هاي خود را
مستند و درباره آنها با مدیریت مذاکره کند.
15 . حسابرس در مواردي که نسبت به رعایت قوانین و مقررات توسط واحد مورد رسیدگی تردید دارد اما نمی تواند در
این مورد اطلاعات کافی بدست آورد باید آثار نبود شواهد حسابرسی را بر گزارش خود ارزیابی کند.
16 . در مواردي که عدم رعایت از طریق سیستم کنترل داخلی کشف نشده یا در تاییدیه مدیران افشا نگردیده باشد،
حسابرس خطر حسابرسی و اعتبار اظهارات مدیریت را دوباره ارزیابی می کند. پیامدها و آثار مواردي از عدم رعایت
٣
که توسط حسابرس کشف می شود به چگونگی ارتکاب و اختفا و رابطه آن با روشهاي خاص کنترل داخلی و رده مدیریت
و کارکنان درگیر آن ، بستگی خواهد داشت .
17 . حسابرس باید در اولین فرصت ممکن ، درباره موارد عدم رعایتی که با آنها برخورد می کند با هیات مدیره و
کمیته هاي هیات مدیره (به ویژه کمیته حسابرسی ) و مدیریت ارشد مذاکره کند و یا شواهدي را دال بر آگاهی آنان از
این موضوع بدست آورد.اما، انجام دادن اقدامات بالا درباره مواردي که به روشنی بی اهمیت یا ناچیز است و ماهیت آنها
به گونه اي است که آثار مطرح کردن آنها از پیش مشخص است ، ضرورت ندارد.
18 . اگر به نظر حسابرس موارد عدم رعایت از مصادیق موارد عمدي و با اهمیت باشد، حسابرس باید یافته هاي خود را
بی درنگ گزارش کند.
19 . در مواردي که حسابرس نسبت به مشارکت مدیریت ارشد، شامل اعضاي هیات مدیره ، در فعالیتهاي مغایر با قوانین و
مقررات تردید دارد باید موضوع را به مقام بالاتر از مدیریت مزبور (مثلاً، مجمع عمومی ) گزارش کند. چنانچه مقام
بالاتري وجود نداشته باشد یا حسابرس فکر کند به گزارش وي توجهی نخواهد شد یا نمی داند به چه کسی گزارش دهد
نظر مشاور حقوقی را جویا می شود.
20 . چنانچه حسابرس به این نتیجه برسد که موارد عدم رعایت ، به گونه اي با اهمیت بر صورتهاي مالی اثر دارد و به طور
مناسبی نیز در صورتهاي مالی افشا نشده است ، باید نظر مشروط یا مردود اظهار کند.
21 . چنانچه مدیریت واحد مورد رسیدگی ، حسابرس را از کسب شواهد کافی و قابل قبول حسابرسی براي ارزیابی و
تشخیص وقوع مواردي از عدم رعایت باز دارد که اثر با اهمیتی بر صورتهاي مالی دارد یا می تواند داشته باشد، حسابرس
باید به دلیل وجود محدودیت در دامنه رسیدگی ، نسبت به صورتهاي مالی مزبور نظر مشروط یا عدم اظهارنظر ارائه
کند.
22 . چنانچه حسابرس به دلیل محدودیتهاي ناشی از شرایط و نه تحمیلی توسط واحد مورد رسیدگی ، نتواند تشخیص
دهد که مواردي از عدم رعایت رخ داده است یا خیر باید اثر آن را بر گزارش خود ارزیابی کند.
23 . در مواردي که واحد مورد رسیدگی از انجام اقدامات و اصلاحات لازم درباره موارد عدم رعایت خودداري می کند،
حسابرس ممکن است با وجود کم اهمیت بودن آن مورد عدم رعایت از لحاظ صورتهاي مالی باز هم به این نتیجه برسد
که انصراف از کار ضروري است .
عواملی که می تواند بر نتیجه گیري و قضاوت حسابرس اثر گذارد عبارت است از: آثار
مشارکت بالاترین رده سازمانی واحد مورد رسیدگی (که می تواند قابلیت اعتماد اظهارات مدیریت را مورد تردید قرار دهد)
و آثاري که عدم رعایت مزبور ممکن است بر تداوم همکاري حسابرس با آن واحد داشته باشد. حسابرس براي این گونه
نتیجه گیریها قاعدتا نظر مشاور حقوقی را جویا می شود.
24 . طبق آیین رفتار حرفه اي ، حسابرس قبلی به محض دریافت درخواست حسابرس جانشین باید هرگونه دلیل حرفه اي
که حسابرس جانشین را از پذیرش آن کار منع می کند، در اختیار وي قرار دهد. میزان اطلاعاتی که حسابرس قبلی
٤
می تواند درباره امور واحد اقتصادي به حسابرس جانشین ارائه کند، به مجوز صاحبکار و یا الزامات حرفه اي بستگی دارد.
چنانچه واحد مورد رسیدگی مجوز لازم را به حسابرس قبلی ندهد، حسابرس قبلی باید این واقعیت را به آگاهی
حسابرس جانشین برساند.
25 . نمونه هایی از انواع اطلاعات بدست آمده توسط حسابرس که می تواند بیانگر وجود موارد عدم رعایت باشد به شرح
زیر است :
* رسیدگی ویژه توسط دستگاه هاي دولتی یا پرداخت جریمه نقدي یا تحمل هرگونه مجازات توسط واحد مورد رسیدگی .
* پرداخت بابت خدمات نامعین یا دادن وامهاي غیرعادي به مشاوران ، اشخاص وابسته یا کارکنان .
* پرداختهاي نقدي غیرعادي یا خرید در برابر چکهاي در وجه حامل .
* معاملات غیر عادي با شرکتهاي ثبت شده در مناطق آزاد تجاري .
* پرداخت کمیسیون فروش یا حق العمل بیش از پرداختهاي متداول واحد مورد رسیدگی یا صنعتی که در آن
فعالیت می کند.
* سیستم حسابداري نارسا که به دلیل طراحی یا به طور تصادفی ، زنجیره عطف حسابرسی مناسب را فراهم
نمی آوردیا اسناد و مدارك کافی را تامین نمی کند.
