حساب‌های پرداختنی و سایر بدهی‌ها

در آرمان پرداز هدف نهایی ارایه مشاوره متناسب با نیاز شما در این شرکت حسابداری میباشد.

هدف از ارائه مطالب

• توصیف ماهیت حساب‌های پرداختنی و سایر بدهی‌ها.

• تشریح کنترل‌های داخلی اساسی مربوط به معاملات خرید و پرداختنی‌ها.

• توصیف هدف‌های حسابرسان از حسابرسی حساب‌های پرداختنی.

• توصیف نوع و ماهیت روش‌های دستیابی به هدف‌های حسابرسان از حسابرسی حساب‌های پرداختنی.

• توصیف ماهیت روش‌های حسابرسی سایر بدهی‌ها.

حال که مسائل مربوط به اثبات دارایی‌ها، کامل شده است به مباحث رسیدگی به حساب‌های بدهی پرداخته می‌شود. در این فصل، حساب‌های پرداختنی و سایر بدهی‌های جاری مورد بحث قرار می‌گیرد. فصل 16، مطالب مربوط به بدهی‌های بلند مدت و همچنین، حقوق صاحبان سرمایه و بدهی‌های احتمالی را به بحث می‌گذارد.

حساب‌های پرداختنی

منشأ و ماهیت حساب‌های پرداختنی

اصطلاح حساب‌های پرداختنی (که در سیستم برگه‌ای، برگه‌های پرداختنی[1] نامیده می‌شود) به بدهی‌های ناشی از خرید کالا و خدمات در جریان عادی تجارت گفته می‌شود. معاملات متداولی که به ایجاد حساب‌های پرداختنی منجر می‌گردد، شامل خرید نسیه کالا، مواد اولیه، دارایی‌های ثابت و اثاثه داری است.

دریافت خدمات چون خدمات حسابداری و حقوقی، تبلیغاتی، تعمیراتی و غیره، منبع دیگری است برای ایجاد حساب‌های پرداختنی. بدهی‌های بهره‌بردار نباید جزء حساب‌های پرداختنی طبقه‌بندی شود، بلکه باید جداگانه و تحت عنوان‌های اوراق قرضه، اسناد پرداختنی، وام‌های به وثیقه یا قراردادهای اقساطی نشان داده شود.

حساب‌های پرداختنی حاصل از خرید کالا و خدمات و همچنین، اغلب سایر بدهی‌ها دارای شواهدی، چون فاکتور خرید و صورتحساب فروشنده است؛ اما، بدهی‌های پرداخت و ثبت نشده[2] (گاه، هزینه‌های تحقق یافته پرداخت نشده نامیده می‌شود) عموماً با گذشت زمان انباشت می گردد و مدیریت مجبور است بدهی مربوط به آنها را در پایان سال، برآورد کند. این گونه برآوردها معمولاً درباره حقوق و مزایا، بازنشستگی و بیمه، بهره، اجاره، مالیات‌ها ودیگر اقلام مشابه، ضروری است.

چگونگی برخورد حسابرسان با رسیدگی به حساب‌های پرداختنی

هدف‌های حسابرسان از رسیدگی به حساب‌های پرداختنی، تعیین موارد زیر است:

1. کفایت سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی و چرخه خرید و پرداخت‌ها.

2. اعتبار حساب‌های پرداختنی ثبت شده (رخداد و تعهد).

3. ثبت دفاتر بودن تمام حساب‌های پرداختنی (کامل بودن).

4. صحت محاسبات ریاضی جداول پشتوانه حساب‌های پرداختنی و انطباق آنها با حساب‌های دفتر کل (صحت محاسبات ریاضی)

5. درستی ارزشیابی حساب‌های پرداختنی.

6. کفایت افشا و چگونگی ارائه پرداختنی‌ها در صورت‌های مالی.

تقریباً کلیه دعاوی علیه مؤسسات حسابرسی، براساس عدم کشف بیش از واقع ارائه شدن درآمد (سود) توسط حسابرسان، اقامه شود. مدیریت شرکت‌ها، به ویژه شرکت‌های سهامی عام، به نوعی تحت فشارند که هر سال، سود بیشتری را نشان دهند. در فصل‌های پیش، نگرانی حسابرسان از بیش از حد نشان داده شدن درآمد به دلیل بیش از واقع نشان دادن دارایی‌های مورد بحث قرار گرفت. نگرانی اصلی حسابرسان در حسابرسی بدهی‌ها، کمتر از واقع نشان داده شدن، یا حتی از قلم افتادگی، بدهی‌هاست. کمتر از واقع نشان دادن بدهی‌ها به همان اندازه بیش از واقع نشان دادن دارایی‌ها، وضع مالی شرکت را بهتر نشان می‌دهد و تخلف‌ها را می‌پوشاند. علاوه بر این، کمتر از واقع نشان دادن بدهی‌ها معمولاً با کمتر از واقع نشان دادن هزینه‌ها و بیش از واقع نشان دادن سود خالص همراه است؛ برای مثال؛ تأخیر در ثبت صورتحساب‌های هزینه‌های عملیاتی آخرین ماه سال مالی تا اولین ماه سال بعد، درآمدها را بیش از واقع نشان می‌دهد و بدهی‌ها را کمتر از واقع. بنابراین، روش‌های حسابرسی بدهی‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که کامل بودن بدهی‌های ثبت شده را آشکار سازد.

روش‌های کشف کمتر از واقع نشان دادن بدهی‌ها، متفاوت از روش‌های حسابرسی برای کشف بیش از واقع نشان داده شدن دارایی‌هاست. بیش از واقع نشان دادن دارایی‌ها معمولاً با یک ثبت نادرست در مدارک حسابداری همراه است. این گونه ثبت‌های نادرست می‌تواند با روش‌های بازبینی تک‌تک اقلام تشکیل‌دهنده مانده حساب دارایی، کشف شود. به محض این که چنین ثبتی جعلی کشف شد، شخص مسئول این تخلف ناگزیر از اعتراف به آن است. برعکس، کمتر از واقع نشان دادن یک بدهی عموماً با ثبت نکردن معامله‌ای صورت می‌گیرد که آن بدهی را به وجود آورده است. کشف یک ثبت از قلم افتاده به مراتب دشواتر از کشف یک ثبت جعلی می‌باشد. چنانچه از قلم افتادگی کشف شود، مسئول (یا مسئولین) مربوط می‌توانند به راحتی آن را یک اشتباه تصادفی قلمداد کنند. حسابرسان از مدت‌ها پیش تشخیص داده‌اند که دشوارترین تخلف از لحاظ کشف کردن، تقلبی است که با ثبت نکردن معاملات به وجود می‌آید.

همین که حساب‌های پرداختنی در دفاتر ثبت شد، وجود یک بدهی قطعی سبب می‌شود که هدف حسابرسی ارزشیابی به مراتب آسانتر از ارزشیابی دارایی‌ها (به استثنای وجوه نقد) دست‌یافتنی گردد؛ اما، در مورد بدهی‌های پرداخت و ثبت نشده، وضع فرق می‌کند. همان گونه که پیشتر آمد، اندازه‌گیری دقیق این بدهی‌ها در اکثر موارد بسیار دشوار است؛ حسابرسان باید برآوردهای حسابداری به عمل آمده را توسط مدیریت، حسابرسی کنند.

سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی

هنگامی که به کنترل‌های داخلی حساب‌های پرداختنی می‌اندیشیم باید به خاطر داشته باشیم که حساب‌های پرداختنی یک شرکت، حساب‌های دریافتنی شرکت‌های دیگر است. در نتیجه، احتمال این که اشتباهی برای همیشه پنهان بماند بسیار اندک است؛ زیرا، بستانکاران صاحبکار نیز معمولاً مدارک کاملی را نگه می‌دارند و چنانچه طلب خود را دریافت نکنند،‌ صاحبکار را از آن آگاه می‌کنند. این ویژگی‌ بدهی‌ها، حسابرسان را در کشف تخلف‌ها یاری می‌رساند، مگر آنکه متخلف، شخصی باشد که بتواند هم درخواست‌های پرداخت ارسالی بستانکاران را دریافت کند و هم به آنها پاسخ دهد. بدین ترتیب، برخی از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند به جای نگهداری مدارک کاملی درباره بدهی‌های خود، بیشتر بر اطلاعیه‌های بستانکاران در مورد تأخیر در پرداخت‌های صاحبکار، اتکا کنند. چنین برخوردی به معنای ناقص بودن یا دقیق نبودن مدارک حساب‌های پرداختنی نیست، بلکه به معنای ضعفی است در سیستم کنترل پرداختنی‌ها که در سیستم کنترل حساب‌های دریافتنی دیده نمی‌شود.

بحث درباره سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی می‌تواند به طور منطقی چنان گسترش یابد که تمام چرخه خرید یا تحصیل را دربرگیرد. در یک سیستم خوب و مؤثر خرید، دایره انبار یا دایره کنترل موجودی‌ها درخواست خریدی را تهیه و تصویب می‌کند که سپس برای دایره خرید ارسال می‌شود. نسخه‌ای از این درخواست خرید به ترتیب شماره در دایره تهیه‌کننده، بایگانی می‌گردد تا با سفارش خرید تنظیم شده و در نهایت، با گزارش دریافت کالا مطابقت داده شود.

دایره خرید با دریافت درخواست خرید، (1)‌ لزوم سفارش دادن مواد و کالای درخواستی را تعیین و (2) فروشنده مناسب، مقدار و قیمت خرید آنها را انتخاب می‌کند. سپس با کسب مجوزهای لازم (در صورت نیاز) مواد و کالای مورد نیاز را با تنظیم سفارش خریدی که دارای شماره ردیف باشد، سفارش می‌دهد. نسخه‌ای از این سفارش خرید باید برای هر یک از دوایر انبار، دریافت کالا و حساب‌های پرداختنی ارسال گردد. نسخه ارسالی برای دایره دریافت کالا معمولاً مقادیر سفارش شده را ندارد تا بدین ترتیب، دایره دریافت کالا به شمارش کالاهای دریافتی ترغیب شود؛ اما، وجود این واقعیت که فهرست بسته‌بندی (حاوی مقادیر کالاها) عموماً‌ همراه با کالای ارسالی توسط فروشندگان به دایره دریافت کالا می‌رسد، اثر این کنترل داخلی را کاهش می‌دهد.

دایره دریافت کالا باید مستقل از دایره خرید باشد. دایره دریافت کالا باید کالای دریافتی را بازرسی و شمارش کند. برای تمام کالاهای دریافتی باید گزارش دریافت کالا تنظیم شود. گزارش‌های دریافت کالا باید دارای شماره ردیف باشد و نسخ آن به تعدادی تنظیم شود که برای اطلاع دوایر انبار، خرید و حساب‌های پرداختنی ارسال گردد. در شرکت‌های کوچک، معمولاً از فهرست‌بندی فروشندگان به عنوان گزارش دریافت استفاد می‌شود.

تاریخ دریافت هر یک از مدارک توسط دایره حساب‌های پرداختنی باید روی آن مدارک ثبت گردد. برگه‌ها و مدارکی که در داخل دایره حساب‌های پرداختنی تنظیم می‌شود، می‌تواند از طریق شماره ردیف، کنترل گردند. انجام شدن هر یک از مراحل بازبینی هر فاکتور خرید باید با ذکر تاریخ و امضا، روی سند مربوط مشخص شود. مقایسه مقادیر مندرج در فاکتورهای خرید با مقادیر مندرج در گزارش‌های دریافت سفارش‌های خرید، از پرداخت بابت کالاهای دریافتی بیش از مقادیر سفارش و دریافت شده، پیشگیری خواهد کرد. مقایسه قیمت‌های هر واحد، تخفیفات و شرایط حمل مندرج در سفارش‌های خرید با اطلاعات مشابه در فاکتورهای خرید، از پرداخت بابت قیمت گرانتر از قرارداد جلوگیری می‌کند.

جداسازی وظیفه بازبینی و تصویب فاکتورهای خرید از وظیفه پرداخت نقدی بابت آن، گام دیگری است برای پیشگیری از اشتباهات و تخلفات. پیش از تصویب پرداخت فاکتورهای خرید باید شواهدی کتبی از بازبینی تمام جنبه‌های آن، فراهم شده باشد. مسئول صدور چک باید برگه (سند) حسابداری و سایر مدارک پشتوانه فاکتور مزبور را به گونه‌ای علامتگذاری کند که امکان استفاده دوباره از آنها ناممکن شود.

کنترل دیگری که انتظار می‌رود حسابرسان در یک دایره حساب‌های پرداختنی با کنترل‌های داخلی خوب با آن روبرو شوند، مطابقت ماهانه جزئیات حساب‌های پرداختنی (یا برگه‌های پرداختنی) با حساب کنترل بستانکاران در دفتر کل است. این گونه صورت‌های تطبیق ماهانه باید به عنوان مدرک انجام شدن کار نگهداری شود تا در صورت بروز اشتباهات در آینده بتواند در کشف آنها مسئولین را یاری رساند.

صورتحساب‌های ماهانه فروشندگان باید به موقع با دفتر معین بستانکاران مطابقت شود و هر گونه اختلاف آشکار شده باید به طور کامل پی‌جویی گردد. در برخی از صنایع، پرداخت پیش پرداخت به فروشندگان یک امر عادی و متداول است. این گونه پیش‌پرداخت‌ها به شکل درصدی از فاکتورهای خرید، تسویه می‌شود. در صورت وجود چنین پیش پرداخت‌هایی، حسابرسان باید از رعایت روش‌های لازم برای کسر درصد مقرر در قرارداد از تمام فاکتورهای خرید مربوط اطمینان یابند.

عملیات چرخه خرید یا تحصیل در شکل 1-15 نشان داده می‌شود.

سیستم کنترل داخلی و کامپیوتر

پردازش کامپیوتر معاملات خرید می‌تواند کنترل‌های داخلی را افزایش دهد و قدرت بخشد. درخواست‌های خرید و سفارش خرید می‌تواند توسط کامپیوتری تهیه شود که مدارک ثبت دائمی موجودی‌ها را بیدرنگ پردازش می‌کند. با دریافت مواد و کالای سفارش شده، اطلاعات مربوط می‌تواند به کامپیوتر داده شود تا کامپیوتر به طور خودکار، گزارش  دریافت کالا را تهیه و مدارک موجودی‌ها را به هنگام کند. همان گونه که در فصل 11 آمد، پردازش کامپیوتری دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی می‌تواند مدارک وجوه نقد را بهنگام شده در اختیار مدیریت قرار دهد.

کاربرگ‌های حسابرسی حساب‌های پرداختنی

کاربرگ اصلی حساب‌های پرداختنی، تراز آزمایشی انواع مانده‌های حساب‌های پرداختنی به تاریخ ترازنامه و درخواست‌های تأییدیه بستانکاران، کاربرگ‌های اساسی حساب‌های پرداختنی می‌باشد. ترازهای آزمایشی مزبور اغلب به شکل گزارش‌های چاپی کامپیوتر است. علاوه بر این، حسابرسان می‌توانند فهرستی از حسابهای پرداختنی ثبت نشده را که در طول رسیدگی‌های خود کشف کرده‌اند، به شرح شکل 4-15، تهیه کنند.

برنامه حسابرسی

روش‌هایی که در زیر می‌آید روش‌هایی است که به طور متداول در بیشتر کارهای حسابرسی برای اثبات حساب‌های پرداختنی باید انجام شود.

الف- سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی را ارزیابی کنید.

1. شناختی از سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی کسب کنید.

2. احتمال خطر کنترل را درباره هر یک از سرفصل‌های عمده حساب‌های پرداختنی در ترازنامه تعیین و آزمون‌های اضافی کنترل‌ها را طراحی کنید.

3. آزمون‌های اضافی کنترل‌ها را درباره آن دسته از کنترل‌های داخلی اجرا کنید که حسابرسان قصد دارند برای کاهش سطح تعیین شده احتمال خطر و در نتیجه، کاهش آزمون‌های محتوا بر آنها اتکا کنند.

4. احتمال خطر کنترل را درباره هر یک از سرفصل‌های عمده حساب‌های پرداختنی در ترازنامه و بر اساس آزمون‌ کنترل‌های انجام شده، دوباره برآورد و آزمون‌های محتوا را طراحی کنید.

ب- آزمون‌های محتوای معاملات و مانده‌های حساب‌های پرداختنی

5. تراز آزمایشی حساب‌های پرداختنی را به تاریخ ترازنامه از صاحبکار دریافت کنید و با دفتر کل، مغایرت‌گیری نمایید.

6. مانده‌های پرداختنی به بستانکاران انتخابی را با بازرسی مدارک پشتوانه آنها، سندرسی کنید.

7. بدهی‌ها‌ (ی ثبت‌شده) را با صورتحساب‌های ماهانه، فروشندگان (بستانکاران) مغایریت‌گیری کنید.

8. تأییدیه حساب‌های پرداختنی را با مکاتبه مستقیم با فروشندگان، دریافت کنید.

9. روش‌های تحلیلی را درباره حساب‌های پرداختنی و حساب‌های مرتبط، اجرا کنید.

10. برای کشف حساب‌های پرداختنی ثبت نشده، جستجو کنید.

11. حساب‌های پرداختنی به اشخاص وابسته را جستجو کنید.

12. چگونگی ارائه حساب‌های پرداختنی را در صورت‌های مالی و کیفیت افشای مربوط به آن را ارزیابی کنید.

13. هدف‌های آزمون‌های عمده محتوای مربوط به حساب‌های پرداختنی و ارتباط آنها با هدف‌های اولیه حسابرسان در شکل 2-15 می‌آید.

الف- سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی را ارزیابی کنید.

1- شناختی از سیستم کنترل داخلی کسب کنید.

یکی از راه‌های آشنایی با سیستم کنترل داخلی حساب‌های پرداختنی، تهیه نمودگر یا استفاده از نمودگرهای تهیه شده توسط صاحبکار است. در برخی موارد، حسابرسان ممکن است ترجیح دهند که از شرح نوشته سیستم، شامل نکاتی چون تشخیص میزان استقلال دوایر حساب‌های پرداختنی و دریافت کالا از دایره خرید، بهره بگیرند. حسابرسان می‌توانند از پرسشنامه‌های کنترل داخلی نیز برای کسب اطلاعات مربوط به کنترل‌های داخلی حساب‌های پرداختنی استفاده کنند. نمونه‌هایی متداول از پرسش‌های مندرج در یک پرسشنامه کنتر‌ل‌های داخلی عبارت است از: آیا تراز آزمایشی حساب‌های پرداختنی به طور ماهانه تهیه و با حساب کنترل بستانکاران در دفتر کل مطابقت می‌شود؟ آیا صورتحساب‌های ماهانه فروشندگان با حساب‌های پرداختنی یا برگه‌های پرداختنی مطابقت می‌شود؟ آیا پیش‌پرداخت‌های به فروشندگان به عنوان حساب‌های دریافتنی ثبت و به گونه‌ای کنترل می‌شود که از تسویه آنها به شکل کاهش از مبالغ فاکتورهای فروشندگان اطمینان ایجاد گردد؟ آیا علامیه‌های بدهکار بابت اختلافات ناشی از قیمت‌ها، مقادیر یا محاسبات برای فروشندگان کالا ارسال می‌شود؟ آیا مانده‌های بدهکار حساب‌های فروشندگان کالا به دوایر اعتبارات و خرید گزارش می‌شود؟

2. احتمال خطر کنترل را برآورد و آزمون‌های اضافی کنترل‌ها را طراحی کنید.

احتمال خطر کنترل مربوط به هر سرفصل صورت‌های مالی، تنها زمانی کمتر از حداکثر برآورد می‌شود که وجود کنترل‌های لازم و اعمال مؤثر آن را آزمون‌ها نشان دهد. سپس، حسابرسان باید تعیین کنند که کدام آزمون اضافی کنترل‌ها احتمالاً محدود کردن آزمون‌های محتوا را از لحاظ هزینه اجرا، ایجاب می‌کند.

3. آزمون‌های اضافی کنترل‌ها را اجرا کنید.

تعدادی از آزمون‌های کنترل‌های حسابهای پرداختنی در فصل‌های 11 و 13، وجوه نقد و موجودی‌های مواد و کالا، بحث شده است. در اینجا تنها به اختصار، نمونه‌های دیگری بحث می‌شود.

الف- نمونه‌ای از اقلام انتقالی به حساب کنترل بستانکاران را بازبینی کنید.

اعتبار مبلغ ثبت شده در حساب کنترل بستانکاران در دفتر کل از طریق ردیابی اقلام مندرج در این حساب به دفاتر معین بستانکاران و روزنامه پرداخت‌های نقدی برای یک یا دو ماه، تعیین می‌شود. هر گونه انتقال از دفتر روزنامه عمومی به این حساب در طول دوره مورد آزمون نیز باید ردیابی گردد. ردیابی مزبور به عنوان آزمون کلی انتقال اقلام بین مدارک مختلف، قبل از تاریخ ترازنامه صورت می‌گیرد. حسابرسان باید تمام اقلام ثبت شده در حساب کنترل بستانکاران را مورد بررسی قرار دهند و هر گونه ثبت غیر عادی را پی‌جویی کنند.

ب- نمونه‌ای از اقلام انتقالی به حساب‌های انتخابی از معین بستانکاران را سندرسی کنید.

آزمون صحت و دقت معین بستانکاران از طریق ردیابی اقلام خاص موجود در حساب‌های مزبور به روزنامه صندوق، روزنامه خرید و سایر دفاتر روزنامه مربوط و از آنجا به مدارک اولیه (چون سفارش‌های خرید، گزارش‌های دریافت کالا، فاکتورها و مدارک پرداخت‌های نقدی) برای تعیین کفایت سیستم کنترل داخلی ضروری است. چنانچه انجام دادن وظایف خرید، انبار، بازبینی فاکتورها و پرداخت‌های نقدی به عهده دوایر جداگانه واگذار شده باشد و سیستم کنترلی داخلی نیز خوب و مناسب به نظر رسد، ردیابی اقلام از دفاتر کل به مدارک اولیه می‌تواند تنها به میزانی صورت گیرد که مشخص سازد روش‌های کنترلی، به گونه‌ای مناسب اعمال می‌شود.

حسابرسان می‌توانند با دنبال کردن زنجیره عطف حسابرسی در جهت مخالف نیز آزمون‌های خود را انجام دهند. حسابرسان می‌توانند با ردیابی نمونه‌ای معرف از بین اقلام مندرج در دفاتر روزنامه به دفتر معین بستانکاران، انتقال یکنواخت اقلام روزنامه به دفتر معین را اثبات کنند.

4. احتمال خطر کنترل را دوباره برآورد و آزمون‌های محتوا را طراحی کنید.

تکمیل روش‌های حسابرسی یاد شده در بالا حسابرسان را قادر می‌سازد که احتمال خطر کنترل مربوط به هر یک از ادعاهای مدیریت را درباره حساب‌های پرداختنی مندرج در صورت‌های مالی، به طور نهای برآورد کنند. برآوردی که از سیستم کنترل داخلی بدست می‌آورند مبنایی را برای حسابرسان فراهم می‌آورد که براساس آن بتوانند آزمون‌های محتوای لازم را جهت اثبات حساب‌های پرداختنی در تاریخ ترازنامه، انتخاب کنند.

پایین بودن احتمال خطر کنترل حساب‌های پرداختنی، اغلب به معنای تهیه و تنظیم به موقع گزارش‌های دریافت با شماره ردیف توسط صاحبکار و برای تمام مواد و کالای دریافتی، تهیه و تنظیم به موقع برگه‌های حسابداری با شماره ردیف و ثبت آنها و پرداخت به موقع حساب‌های پرداختنی در سررسیدهای مربوط و ثبت بیدرنگ آن در دفاتر روزنامه پرداخت‌های نقدی و معین بستانکاران است. سرانجام، یکی از کارکنان حسابداری که در پردازش حساب‌های پرداختنی نقش ندارد، در پایان هر ماه، تک‌تک حساب‌های دفتر معین بستانکاران را با صورتحساب‌های فروشندگان مواد و کالا مقایسه می‌کند و همچنین، جمع مانده‌های دفتر معین بستانکاران را با مانده حساب کنترل بستانکاران در دفتر کل مطابقت می‌دهد. چنین تصویر خوبی از سیستم کنترل داخلی، حسابرسان را قادر می‌سازد که آزمون‌های محتوای حساب‌های پرداختنی را به حداقل کاهش دهند.

از سوی دیگر، بالا بودن خطر احتمال خطر کنترل حساب‌های پرداختنی اغلب به معنای مطابقت نداشتن مدارک معین بستانکاران با حساب کنترل بستانکاران در دفتر کل، شماره ردیف نداشتن گزارش‌های دریافت موادو کالا و برگه‌های حسابداری، ثبت نشده معاملات خرید تا بعد از پرداخت‌های بدهی مربوط به آن و سر رسید گذشته بودن تعداد زیادی از حساب‌های پرداختنی است. در این گونه موارد، اگر حسابرسان بخواهند از منظور شدن تمام بدهی‌های موجود در تاریخ ترازنامه در مبلغ حساب‌های پرداختنی مندرج در ترازنامه اطمینان یابند باید رسیدگی‌های مفصل و زیادی را انجام دهند.

ب- آزمون‌های محتوا

5. تراز آزمایشی حساب‌های پرداختنی را به تاریخ ترازنامه از صاحبکار دریافت کنید و با دفتر کل، مغایرت‌گیری نمایید.

یکی از هدف‌های این روش، اثبات مطابقت داشتن مبلغ بدهی مندرج در ترازنامه با جمع تک‌تک اقلامی است که در مدارک تفصیلی بدهی‌ها وجود دارد. هدف دیگر، فراهم آوردن نقطه شروعی است برای آزمون‌های محتوا. حسابرسان با استفاده از فهرست برگه‌های مربوط یا فهرست حساب‌های پرداختنی، نمونه معرفی اقلام را برای رسیدگی‌های دقیق خود انتخاب می‌کنند.

صاحبکار معمولاً تراز آزمایشی حساب‌های پرداختنی به تاریخ پایان سال مالی را در اختیار حسابرسان قرار می‌دهد. حسابرسان باید جمع تراز آزمایشی و درستی هر یک از اقلام مندرج در آن را اثبات کنند. چنانچه جمع تک‌تک اقلام موجود در تراز آزمایشی مزبور با حساب کنترل بستانکاران در دفتر کل تطبیق نداشته باشد، دلیل (یا دلایل) اختلاف باید پی‌جویی شود. حسابرسان در اغلب این گونه موارد، از کارکنان صاحبکار می‌خواهند که چنین اشتباهاتی را یافته و اصلاحات لازم را به عمل آروند. مطابقت مانده حساب‌ کنترل بستانکاران با جمع فهرست حساب‌های پرداختنی نیز به معنای کامل بودن بدهی‌ها به طور مطلق نیست؛ زیرا، فاکتور‌های دریافتی در تاریخ‌های نزدیک به پایان سال مالی ممکن است در دفتر کل یا در مدارک معین، هیچ یک ثبت نشده و یا اشتباهات مشابهی می‌توانند بدون برهم زدن توازن دو مدرک مزبور وجود داشته باشد.

6. مانده‌های پرداختنی به بستانکاران انتخابی را با بازرسی مدارک پشتوانه آنها، سندرسی کنید.

سندرسی مانده‌های پرداختنی به بستانکاران انتخاب شده با مراجعه به برگه‌های حسابداری، فاکتورها، سفارش‌های خرید و گزارش‌های دریافت، آزمون محتوایی است برای اثبات اعتبار تراز آزمایشی حساب‌های پرداختنی که توسط صاحبکار تهیه شده است.

در شرکت‌هایی که از سیستم برگه‌ای استفاده می‌کنند، بازبینی و اثبات هر یک از برگه‌ها به آسانی می‌تواند در تاریخ ترازنامه صورت گیرد؛ زیرا، تمام برگه‌های مربوط در کنار هم و در پرونده برگه‌های پرداخت نشده خواهد بود. محتویات پرونده برگه‌های پرداخت نشده هر روز تغییر می‌کند؛ زیرا، با پرداخت هر برگه، آن برگه از پرونده مزبور خارج و به ترتیب حروف الفبا به نام فروشنده مربوط بایگانی می‌شود. بدین ترتیب، تنظیم و نگهداری فهرستی از برگه‌های پرداخت نشده در تاریخ ترازنامه و توسط صاحبکار، حایز اهمیت است. این فهرست باید نام فروشندگان، شماره برگه‌ها، تاریخ‌های سررسید و مبالغ مربوط را نشان دهد.

7. بدهی‌ها (ی ثبت‌شده) را با صورتحساب‌های ماهانه فروشندگان (بستانکاران) مغایرت‌گیری کنید.

مغایرت‌گیری‌ و مطابقت صورتحساب‌های فروشندگان با مدارک تفصیلی پرداختنی‌ها در پایان هر ماه، روش جاری بسیاری از شرکت‌هاست. چنانچه حسابرسان دریابند که چنین روشی توسط کارکنان صاحبکار و به طور مرتب انجام شده است، برای حصول اطمینمان از انجام شدن مغایرت‌گیری به طور رضایت‌بخش می‌توانند بررسی صورتحساب‌های فروشندگان را به طور محدود انجام دهند.

چنانچه مغایرت‌گیری صورتحساب‌های فروشندگان و حساب‌های پرداختنی توسط کارکنان صاحبکار انجام نشده باشد، حسابرسان می‌توانند این کار را خود انجام دهند. در مواردی که کنترل‌های داخلی حساب‌های پرداختنی ضعیف است، حسابرسان می‌توانند کنترل مراسلات دریافتی صاحبکار را در اختیار خود گیرند تا مطمئن شوند که تمام صورتحساب‌های دریافتی توسط شرکت در اختیار آنان قرار می‌گیرد. یکی از اختلافاتی که با مغایرت‌گیری صورتحساب‌های فروشندگان روشن می‌شود،  هزینه‌های حملی است که فاکتور آن هنوز توسط صاحبکار دریافت یا ثبت نشده است. گرچه به طور منطقی تمام کالاهایی که مالکیت آن به صاحبکار منتقل شده است باید جزء موجودی‌های پایان سال صاحبکار منظور شود (بدین ترتیب، کالاهای حمل شده به صورت فوب بندر مبدأ تا تاریخ ترازنامه که هنوز دریافت نشده است باید جزء موجودی مواد و کالای پایان دوره منظور گردد)، ثبت فاکتورهای خرید به عنوان بدهی و پیش از دریافت مواد و کالای آن، شیوه متداولی در حسابداری نمی‌باشد. فهرستی از مواد و کالای در راه باید تهیه و در صورت با اهمیت بودن آنها، نسبت به اصلاح موجودی‌های پایان دوره تصمیم‌گیری شود.

حصول اطمینان از اعمال انقطاع زمانی صحیح درباره حساب‌های پرداختنی، یکی از هدف‌های این روش حسابرسی است. انقطاع زمانی حساب‌های پرداختنی و انقطاع زمانی فاکتورهای خرید، هر دو، در تعیین موجودی‌های پایان دوره مالی نقش دارد. حسابرسان هنگام نظارت بر شمارش موجودی‌ها در آخرین روز سال مالی، شماره آخرین گزارش دریافت مواد و کالا را یادداشت می‌کنند. شماره مزبور باید با لیست حساب‌های پرداختنی در آن روز مطابقت و فاکتور فروشنده آن مشخص شود. هر فاکتور مربوط به گزارش‌های دریافت قبل از گزارش یاد شده، معرف بدهی در پایان سال است؛ هر فاکتوری که مربوط به شماره‌های بعدی گزارش‌های دریافت مواد و کالا باشد نباید به عنوان موجودی پایان دوره قلمداد گردد. به عبارت دیگر، «انقطاع زمانی» پایان سال باید از ثبت شدن بدهی مربوط به هر کالای دریافتی تا پایان روز آخر دوره مالی و منظور شدن در موجودی پایان سال، اطمینان دهد. در غیر این صورت، سود خالص شرکت به میزان مبلغ کامل فاکتوری که به حساب گرفته نشده است بیش از واقع نشان داده خواهد شد.

محموله‌ای از مواد و کالا که در آخرین روز دوره مالی و پس از شمارش موجودی‌ها دریافت می‌شود در صورتی بر درآمد شرکت اثر نخواهد داشت که مواد و کالای مزبور جزء موجودی منظور نگردد و فاکتور فروشنده (فاکتور خرید) آن نیز به حساب خرید و حساب‌های پرداختنی منظور نشود. گرچه حذف این معامله به عنوان یک اشتباه انقطاع زمانی تلقی می‌شود، اما اهمیت این اشتباه به مراتب کمتر از منظور کردن مواد و کالا در موجودی پایان دوره و عدم ثبت بدهی مربوط به آن است.

به طور کلی، چنین می‌توان گفت که حسابرسان در تصمیم‌گیری نسبت به اهمیت بدهی‌های ثبتنشده باید اقلام بدهکار ثبت نشده در حساب‌های طرف مقابل را مورد توجّه قرار دهند. اگر ثبت معامله‌ای به معنای افزودن یک دارایی و یک بدهی باشد، اثر آن بر صورت‌های مالی به مراتب کمتر از اثر ثبت فاکتور مشابه‌ای است که بدهکار آن یک حساب هزینه باشد. به هر حال، حسابرسان باید مطمئن شوند که فاکتورهای مربوط به تمام کالاهای دریافت شده، در دفاتر ثبت و مواد و کالای آن، جزء موجودی‌های پایان دوره منظور شده است.

8. تأییدیه حساب‌های پرداختنی را با مکاتبه مستقیم با فروشندگان، دریافت کنید.

برای تمام فروشندگانی که در طول سال، خریدهای عمده‌ای از آنان شده است و صرف نظر از مانده حساب آنان در تاریخ ترازنامه باید درخواست تأییدیه ارسال گردد. نمونه‌ای از یک درخواست تأییدیه حساب‌های پرداختنی در شکل 3-15 نشان داده می‌شود. حتی برای حساب‌های با مانده صفر نیز باید درخواست تأییدیه فرستاده شود مشروط بر آنکه از تأمین‌کنندگان عمده مواد و کالا باشند. با مراجعه به دفتر معین بستانکاران یا گزارش‌های چاپی کامپیوتری که خریدهای شرکت را برحسب فروشندگان تنظیم کرده است یا پرس و جو از کارکنان دایره خرید شرکت، تأمین‌کنندگان عمده مواد و کالای شرکت می‌تواند شناسایی شود. سایر حساب‌هایی که باید برای آنها تأییدیه دریافت گردد، حساب‌هایی که صورتحساب ماهانه آنها به حسابرس ارائه نگردیده است، حساب‌های با معاملات غیرعادی، حساب‌های جاری شرکت مادر و سایر شرکت‌های تابع آن و حساب‌های تضمین شده با وثیقه دارایی‌ها را شامل می‌شود.

دریافت تأییدیه حساب‌های پرداختنی همانند تأییدیه بدهکاران، یک روش اجباری نیست. یک دلیل این امر آن است که بزرگترین مخاطره در اثبات بدهی‌ها، وجود بدهی‌های ثبت نشده می‌باشد. تأیید حساب‌های پرداختنی ثبت شده، بود و نبود حساب‌های پرداختنی ثبت نشده را اثبات نمی‌کند؛ اما، ارسال درخواست تأییدیه برای بستانکاران با مانده حساب صفر در تاریخ ترازنامه، به منظور کشف بدهی‌های ثبت نشده صورت می‌گیرد. عامل دیگری که در مقایسه تأییدیه بدهکاران و تأییدیه بستانکاران باید مورد توجّه قرار گیرد، آن است که حسابرسان، شواهدی را در محل صاحبکار می‌یابند که در خارج از واحد مورد رسیدگی تهیه شده است (مانند فاکتورهای خرید و صورتحساب ماهانه) و حساب‌های پرداختنی را اثبات می‌کند. چنین شواهدی خارجی برای اثبات بدهکاران وجود ندارد. سرانجام، بیشتر حساب‌های پرداختنی به تاریخ ترازنامه، پیش از تکمیل رسیدگی‌های حسابرسان پرداخت شده است. این گونه پرداخت‌ها تأیید دیگری است بر درستی بدهی‌های ثبت شده. بنا به این دلایل است که دریافت تأییدیه بستانکاران به اندازه تأییدیه بدهکاران، اهمیت ندارد.

9. روش‌های تحلیلی را درباره حساب‌های پدراختنی و حساب‌های مرتبط، اجرا کنید.

حسابرسان برای حصول اطمینان خاطر از معقول بودن کلی حساب‌های پرداختنی می‌توانند نسبت‌هایی را چون نسبت بستانکاران به خرید و به مجموع بدهی‌های جاری، را محاسبه کنند. سپس، این نسبت‌ها را با نسبت‌های محاسبه شده در سال‌های قبل مقایسه کنند تا روندهای نیازمند پی‌جویی، روشن و آشکار شود.

صورت ریز مبالغ پرداختنی به هر یک از فروشندگان باید بررسی و فروشندگان باید بررسی و فروشندگانی که به طور معمول از آنان خرید نمی‌شود باید مشخص شوند. مبالغ پرداختنی به هر یک از فروشندگان نیز باید با مبالغ پرداختنی در پایان سال‌های گذشته مقایسه گردد. حسابرسان با مطالعه و بررسی تغییرات سالانه خرید و سایر حساب‌های وابسته به خرید ممکن است به اشتباهاتی در حساب‌های پرداختنی پی ببرند. سرانجام، حسابرسان باید آن بخش از حساب‌های پرداختنی را که سررسید گذشته است با مبالغ و اطلاعات مشابه سال‌های پیش مقایسه کنند.

حسابرسان می‌‌توانند با محاسبه نسبت تخفیفات نقدی دریافتی به مجموع خرید طی سال و نقدی دریافتی، نشانه تغییر در شرایط خریدع عدم استفاده از شرایط دریافت تخفیفات یا دستکاری‌های متقلبانه است.

10. برای کشف حساب‌های پرداختنی ثبت نشده، جستجو کنید.

حسابرسان در طول رسیدگی‌های خود باید نسبت به هر گونه پرداختنی‌های ثبت نشده، هشیار باشند؛ برای مثال، سه روش حسابرسی یاد شده در این برنامه حسابرسی، یعنی، مغایرت‌گیری، تأییدیه‌ها و روش‌های تحلیلی، می‌تواند بدهی‌هایی را افشا کند که ثبت نشده است. نمونه‌هایی از پرداختنی‌های ثبت نشده، علوه بر پرداختنی‌های تجاری، عبارت است از: سپرده‌های مشتریان که به بستانکار حساب‌های دریافتنی منظور شده است، تعهدات تسویه نشده بابت اوراق بهادار خریداری شده، حق‌المشاوره مهندسین و بدهی‌ به پیمانکاران بابت ساختمان‌های در جریان تکمیل در تاریخ رسیدگی‌ها که هنوز صورتحساب آنها دریافت نشده و حق‌المشاوره وکلای حقوقی و حق بیمه‌هایی که هنوز پرداخت نشده است.

حسابرسان در جستجوی حساب‌های پرداختنی ثبت نشده، علاوه بر اقدامات یاد شده، معاملات ثبت شده پس از پایان سال مالی را نیز حسابرسی می‌کنند. مقایسه پرداخت‌های نقدی پس از تاریخ ترازنامه با صورت ریزحساب‌های پرداختنی در آن تاریخ، روشی بسیار مؤثر برای افشای حساب‌های پرداختنی ثبت نشده است. هر بدهی در نهایت باید پرداخت شود و می‌شود؛ بنابراین، حداقل در زمان پرداخت باید ثبت دفاتر گردد. هزینه‌های منظم ماهانه، مانند اجاره، اغلب به طور مستقیم و بدون گذر از حساب‌های پرداختنی، به حساب‌های دفتر کل نقل می‌شود. حسابرسان برای آن که مطمئن شوند از تمام پرداخت‌های پس از پایان سال مالی آگاهند باید شماره ترتیب تمام چک‌های صادر شده بین تاریخ و ترازنامه و تاریخ اتمام رسیدگی‌ها را کنترل کنند.

حسابرسان همچنین باید زمینه‌های احتمالی زیر را در مورد پرداختنی‌های ثبت نشده، مورد توجّه قرار دهند:

1. فاکتورهای خرید بدون گزارش دریافت کالا و گزارش‌های دریافت مواد و کالای بدون فاکتور در سیستم برگه‌ای به این مدارک، کار در جریان گویند. حسابرسان برای تعیین این که صاحبکار، بر حسب مورد، این مدارک را در حساب‌های پرداختنی ثبت کرده است باید مدارک مزبور را به تاریخ ترازنامه، بررسی کنند.

2. برگه‌های پرداختنی ثبت شده در معین بستانکاران پس از تاریخ ترازنامه بازرسی این گونه مدارک ممکن است اقلامی را آشکار سازد که باید به تاریخ ترازنامه، ثبت شده می‌بود.

3. فاکتورهای دریافتی توسط صاحبکار پس از تاریخ ترازنامه تمام فروشندگان همواره فاکتور مواد و کالا یا خدمات ارائه شده را به موقع برای خریدار ارسال نمی‌کنند. از این رو، بررسی فاکتورهای دریافتی صاحبکار طی دوره بعد از تاریخ ترازنامه می‌تواند حساب‌های پرداختنی ثبت نشده را به تاریخ ترازنامه افشا کند.

نمونه‌ای از کاربرگ‌ حسابرسی در مورد حساب‌های پرداختنی ثبت نشده که توسط حسابرسان کشف شده است، در شکل 4-15 نشان داده می‌شود.

حسابرسان پس از کشف بدهی‌های ثبت نشده باید از خود بپرسند که آیا اثر اقلام منظور شده به اندازه‌ای اهمیت دارد که ضرورت پیشنهاد ثبت‌های اصلاحی را ایجاب کند؟ آیا اصلاحات مزبور سبب چنان تغییری در صورت‌های مالی خواهد شد که تصویر متفاوتی از وضعیت جاری شرکت یا قدرت سوددهی آن را ارائه دهد؟ همان گونه که در مبحث مغایرت‌گیری صورتحساب‌های فروشندگان با حساب‌های پرداختنی آمد، حسابرسان به ندرت برای افزودن مواد و کالای در راه به موجودی‌های پایان سال، پیشنهاد ثبت اصلاحی ارائه می‌دهند؛ مگر، محموله در راه، بیش از حد بزرگ و پرارزش باشد.

برای توصیف بیشتر درباره عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری نسبت به اهمیت معاملات ثبت نشده، حسابرسی پایان سال یک شرکت تولیدی کوچک را در نظر بگیرید که از وضعیت خوب مالی با مجموع دارایی‌هایی به مبلغ 100 میلیون ریال و سود خالص قبل از اصلاحات به مبلغ 10 میلیون ریال برخوردار است. رسیدگی‌های حسابرسان، بدهی‌های ثبت نشده زیر را آشکار ساخته است:

1. فاکتوری به مبلغ 000/140 ریال و به تاریخ 30 شهریور با شرایط فوب مبدأ. مواد و کالای این فاکتور در تاریخ 30 شهریور حمل، اما در تاریخ 4 مهر ماه دریافت شده است. فاکتور مزبور نیز در تاریخ 4 مهر دریافت و در همان تاریخ نیز ثبت شده است.

در بررسی اهمیت این قلم حذف شده، اولین نکته آن است که تأثیری بر سود خالص شرکت ندارد. در صورت انجام شدن ثبت اصلاحی، مبالغی مساوی به دارایی‌های جاری (موجودی‌های مواد و کالا) و بدهی‌های جاری افزوده می‌شود؛ بنابراین، سرمایه در گردش شرکت تغییری نمی‌کند. حذف این قلم، نسبت جاری را اندکی تغییر می‌دهد. حسابرسان قاعدتاً این قلم را به اندازه کافی با اهمیت تلقی نمی‌کند که ثبت اصلاحی برای آن پیشنها نمایند.

2. فاکتور دیگری به مبلغ 000/400 ریال و به تاریخ 30 شهریور با شرایط فوب مبدأ. مواد و کالای این فاکتور در تاریخ 31 شهریور دریافت و جزء موجودی‌های شمارش شده در همان تاریخ منظور شده است. فاکتور مزبور در تاریخ 8 مهر ماه دریافت و به عنوان معامله همان تاریخ، ثبت دفاتر شده است.

این اشتباه باید تصحیح شود؛ زیرا، منظور نمودن مواد و کالای مزبور در موجودی‌های پایان سال و بدون شناسایی بدهی‌ مربوط سبب اشتباهی به مبلغ 000/400 ریال در سود خالص پیش از کسر مالیات شده است. از آنجا که بدهی‌های شرکت کمتر از واقع نشان داده شده است، سرمایه در گردش شرکت و نسبت جاری، هر دو، بیش از واقع نشان داده شده است. حقوق صاحبان سرمایه نیز بیش از واقع نشان داده شده است. این حقایق نشانه اهمیت این قلم حذف شده است و ضرورت ثبت اصلاحی را ایجاب می‌کند.

3. فاکتوری به مبلغ 000/150 ریال و به تاریخ 31 شهریور بابت خرید یک دستگاه گاوصندوق. این گاوصندوق در تاریخ 31 شهریور تحویل شرکت شده اما، فاکتور آن تا تاریخ پرداخت وجه، 15 مهرماه، ثبت دفاتر نشده است.

از آنجا که این معامله تنها برای حساب‌های دارایی و بدهی‌ اثر دارد، حذف این قلم تأثیری بر سود خالص شرکت ندارد؛ اما، سرمایه در گردش و نسبت جاری تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ زیرا، بدهکار آن بر یک حساب دارایی غیر جاری و بستانکار آن بر یک حساب بدهی جاری اثر می‌گذارد. بیشتر حسابرسان احتمالاً ثبت اصلاحی برای این مورد را پیشنهاد نمی‌کنند.

4. فاکتوری به مبلغ 000/300 ریال و به تاریخ 31 شهریور بابت آگهی‌های تبلیغاتی طی ماه‌های تیر، مرداد و شهریور. این فاکتور تا تاریخ پرداخت آن در 15 مهر ثبت دفاتر نشده است.

دلیل ضرورت ثبت اصلاحی برای این قلم، این واقعیت است که هم بر سود خالص و هم بر مبلغ سرمایه در گردش و نسبت جاری اثر می‌گذارد. در این شرایط، ثبتی اصلاحی برای این مورد قاعدتاً باید پیشنهاد شود.

بنابر نمونه‌های یاد شده در بالا،‌ تصمیم‌گیری درباره اهمیت معاملات ثبت نشده به میزان قابل ملاحظه‌ای به اثر داشتن یا نداشتن آن بر سود خالص شرکت بستگی دارد. با فرض آن که معامله حذف شده‌ای بر سود خالص اثر داشته باشد، اما حسابرسان باید به خاطر داشته باشند که بخشی (بزرگ) از این اشتباه در سود خالص می‌تواند با مالیات بر درآمد شرکت، خنثی شود. به عبارت دیگر، اصلاح یک هزینه ثبت نشده به مبلغ یک میلیون ریال ممکن است سود خالص پس از کسر مالیات را تنها به مبلغ 000/500 ریال کاهش دهد. تنها اثر نهایی انجام ندادن ثبت اصلاحی، انتقال 000/500 ریال بین سود خالص دو سال متوالی است. به طور کلی، حسابرسان باید از پیشنهاد ثبت‌های اصلاحی ناشی از انقطاع زمانی معاملات در پایان سال بپرهیزند، مگر آن که اثر آن بر صورت‌های مالی آشکارا عمده باشد؛ اما، نباید فرموش کرد که وجود تعداد زیادی از اشتباهات کم اهمیت می‌تواند در مجموع اثر با اهمیتی بر صورت‌های مالی داشته باشد.

11. حساب‌های پرداختنی به اشخاص وابسته را جستجو کنید.

پرداختنی‌های به رؤسا، مدیران، سهامداران یا شرکت‌های وابسته نیاز به توجه ویژه حسابرسان دارد؛ زیرا، این گونه پرداختنی‌ها از معاملات حقیقی و بی‌شبهه‌ای که بین طرفین با تضاد منافع انجام می‌شود ناشی نشده‌اند. حسابرسان در این گونه موارد باید توجه داشته باشند که این پراختنی‌ها ممکن است به خرید موجودی‌های مواد و کالا یا سایر دارایی‌های مربوط باشد که چگونگی ارزشیابی آنها زیر سؤال است.

حسابرسان مستقل باید برای یافتن این پرداختنی‌ها، جستجوکنند. تمام پرداختنی‌های عمده به اشخاص وابسته باید در صورت‌های مالی افشا شود.

12. چگونگی ارائه حساب‌های پرداختنی را در صورت‌های مالی و کفایت افشای مربوط به آن را ارزیابی کنید.

ارائه صحیح حساب‌های پرداختنی در ترازنامه مستلزم تفکیک مبالغ پرداختنی عمده به اشخاص وابسته (مدیران، سهامداران عمده، رؤسا و کارکنان شرکت) و ارائه جدای آنها از بستانکاران تجاری است. گهگاه، مانده‌های بدهکار عمده به دلیل رویدادهایی چون پرداخت دوباره به سهو، برگشت کالا به فروشنده پس از پرداخت وجه آن و پیش‌پردخت‌های به تأمین‌کنندگان مواد و کالا، در حساب‌های پرداختنی به وجود می‌آید. در صورت با اهمیت بودن این گونه مانده‌های بدهکار، ثبت اصلاح طبقه‌بندی باید در کاربرگ‌های حسابرسی درج و پیشنهاد شود تا این مانده‌های بدهکار به جای پایاپای شدن با سایر حساب‌های پرداختنی دارای مانده بستانکار، تحت عنوان یک دارایی در ترازنامه ارائه گردد.

در مواردی که شرکت صاحبکار به عنوان حق‌العمل‌کار به فروش کالای امانی می‌پردازد، این احتمال وجود دارد که فروش این گونه کالاها در تاریخ‌های پیش از پایان سال مالی به حساب بستانکار آمر ثبت نشده باشد. تعیین دقیق مبالغ بدهی به آمرها در تاریخ ترازنامه، گامی است در راه ارائه صحیح بدهی‌ها در ترازنامه.

حساب‌های پرداختنی با وثیقه دارایی‌های شرکت باید در ترازنامه یا یادداشت‌های همراه آن افشا و به دارایی‌های گرو رفته نیز عطف متقابل داده شود.

سایر بدهی‌ها

اسناد پرداختنی‌ در فصل بعد بحث می‌شود. علاوه بر حساب‌های پرداختنی که پیشتر مورد بحث قرار گرفت، سایر اقلام که به عنوان بدهی‌های جاری طبقه‌بندی می‌گردد عبارت است از:

1. کسور (قانونی) حقوق و دستمزد کارکنان (مانند مالیات‌های تکلیفی و بیمه سهم کارکنان).

2. مالیات فروش.

3. حقوق و دستمزد مطالبه نشده.

4. سپرده‌های مشتریان.

5. هزینه‌های تحقق یافته پرداخت نشده.

کسور (قانونی) حقوق و دستمزد کارکنان

تعداد اقلام کسور حقوق و دستمزد بسیار زیاد است؛ حق بیمه سهم کارکنان و مالیات بر درآمد از مهم‌ترین نمونه‌های آن است. گرچه مقامات دولتی فرم ویژه‌ای را برای ثبت و ضبط این اقلام تعیین نکرده‌اند، اما نسبت به تهیه مدارک مربوط به مبالغ کسب شده و مبالغ کسر شده از حقوق و دستمزد کارکنان، آن هم به گونه‌ای که تشخیص رعایت قوانین مالیاتی از روی آنها امکان‌پذیر باشد، تأکید دارند.

مالیات کسر شده از کارکنان که در تاریخ ترازنامه هنوز به وزارت دارایی پرداخت نشده، یک بدهی است که حسابرسان باید آن را بازبینی کنند. مالیات‌های پرداختی حقوق و دستمزد نیز می‌تواند همزمان مورد حسابرسی قرار گیرد. این رسیدگی معمولاً شامل ردیابی مالیات‌های کسر شده به لیست‌های حقوق و دستمزد، آزمون محاسبه‌ای مالیات‌های کسر شده و تحقق یافته، حصول اطمینان از پرداخت مالیات‌های کسر شده طبق قوانین و مقررات و بررسی اظهارنامه‌های مالیاتی است.

اغلب، مبالغی بابت حق عضویت در اتحادیه‌ها، امور خیریه، طرح‌های بازنشستگی، بیمه عمر و حوادث، پس‌انداز و غیره نیز از حقوق و دستمزد کارکنان کسر می‌شود. حسابرسان علاوه بر بازبینی بدهی شرکت بابت این گونه کسور از حقوق و دستمزد کارکنان که تا تاریخ ترازنامه هنوز به مراجع مربوط پرداخت نشده است باید کفایت روش‌های مربوط به این کسور را بررسی و مشخص کنند که کسور مزبور، دارای مجوز لازم و مناسب می‌باشد و به درستی محاسبه و کسر شده است.

مالیات فروش

در بیشتر ایالات آمریکا، واحدهای تجاری باید مالیات مقرر بر فروش کالاهای خود را از خریدار وصول کنند[3] این گونه مالیات‌ها به عنوان هزینه واحد تجاری نمی‌باشد؛ خرده‌فروشتان تنها به عنوان عامل وصول مالیات عمل می کنند. مادامی که این مالیات‌های وصول شده به مقامات مالیاتی کشور تحویل نشده است، یک بدهی جاری واحد تجاری می‌باشد. رسیدگی‌های حسابرسان به این بدهی شامل بررسی مدارک پرداخت‌های مربوط است. معقول بودن میزان این بدهی نیز با محاسبه مالیات متعلق براساس نرخ‌های مصوب و مجموع فروش‌های مشمول مالیات، آزمون می‌شود. علاوه بر این، حسابرسان باید تعدادی از فاکتورهای فروش را رسیدگی کنند تا از درستی مبالغ مالیات دیافتی از مشتریان مطمئن گردند. اقلام بدهکار حساب این بدهی‌ بابت مالیات‌های پرداخت شده باید به مدارک پرداخت مربوط ردیابی شود.

حقوق و دستمزد مطالبه نشده

حقوق و دستمزد مطالبه نشده ماهیتاً سوء استفاده‌پذیر است. از این رو، حسابرسان باید نسبت به کفایت سیستم کنترل داخلی حقوق و دستمزد مطالبه نشده، توجه ویژه داشته باشند. فهرستی از حقوق و دستمزد مطالبه نشده باید پس از هر نبت پرداخت حقوق و دستمزد تهیه شود. چک‌های مطالبه نشده نباید بیش از چند روز در قسمت حقوق و دستمزد باقی بماند. چنانچه چک‌های مطالبه نشده به موقع به یک حساب بانکی ویژه واگذار شود، کنترل‌های داخلی تقویت می‌گردد. حسابرسان حساب حقوق و دستمزد مطالبه نشده را به دو منظور رسیدگی می‌کنند. یکی، مانده بستانکار این حساب معرف تمام حقوق و دستمزد مطالبه نشده در هر نوبت پرداخت است و دیگری، اقلام بدهکار این حساب نشانه تنها پرداخت‌های مجاز به کارکنان، پرداخت به صندوق دولت طبق مقررات، یا برگشت مبالغ به حساب وجوه نقد عمومی شرکت است.

سپرده‌‌های مشتریان

بسیاری از شرکت‌ها بابت ظروف ویژه حمل کالاهای خود سپرده‌ای از مشتریان دریافت می‌کنند. مؤسسات خدمات عمومی و شرکت‌های حمل و نقل نیز ممکن است به منظور تضمین دریافت وجه صورتحساب‌های خود یا برگشت صحیح تجهیزات قرض داده شده به مشتریان، سپرده‌ای از مشتریان خود دریافت کنند. حسابرسان باید رو‌ش‌های پذیرش و برگشت این گونه سپرده‌ها را بررسی کنند و هر گونه نارسایی‌ در سیستم کنترل داخلی مربوط را افشا نمایند. گاه، سپرده‌های برگشتی به مشتریان بر طبق مدارک، ممکن است، در واقع، سوء استفاده‌ای باشد توسط کارکنان شرکت دولت.

بازبینی حسابرسان باید شامل دریافت فهرست تک‌تک سپرده‌ها و مقایسه جمع فهرست مزبور با حساب کنترل مربوط در دفتر کل باشد. چنانچه سپرده‌ها مشمول بهره باشد، مبلغ بهره تحقق یافته پرداخت نشده نیز باید رسیدگی شود. به عنوان یک قاعده کلی، حسابرسان معمولاً اقدام به دریافت تأییدیه مستقیم برای سپرده‌ها نمی‌کنند؛ اما،‌ دریافت تأییدیه در مواردی که مبالغ سپرده‌ها، عمده است یا سیستم کنترل داخلی، ضعیف و نارسا می‌باشد، اقدامی مفید است.

هزینه‌های تحقق‌یافته پرداخت نشده

بیشتر هزینه‌های تحقق یافته پرداخت نشده معرف تعهدات کالا و خدمات دریافتی پیش از تاریخ ترازنامه است که در دوره بعد باید پرداخت شود. بهره پرداختنی، مالیات بر درآمد پرداختنی و هزینه‌های تحقق‌یافته بابت خدمات تضمینی، نمونه‌هایی از این گونه هزینه‌های تحقق‌یافته پرداخت نشده است.

از آنجا که پایه و اساس این گونه تعهدات، برآورد صاحبکار از حساب‌هایی است که در نهایت قابل پرداخت می شود، عوامل ذهنی (و عوامل عینی) مختلفی ممکن است استقرار کنترل‌های رضایت‌بخش بر آنها را دشوار سازد؛ در نتیجه، این برآوردها به خصوص می‌تواند دستخوش تحریف قرار گیرد، به ویژه هنگامی که مدیریت شرکت صاحبکار برای نشان دادن سود بیشتر، تحت فشار است.

مراحل اساسی حسابرسی هزینه‌های تحقق‌یافته پرداخت نشده به شرح زیر است:

1. هر گونه قرارداد یا سایر مدارکی که بتواند مبنای مناسبی برای این گونه بدهی‌ها را فراهم آورد، رسیدگی کنید.

2. درستی و دقت مدارک تفصیلی حسابداری مربوط به این بدهی‌ها را ارزیابی کنید.

3. مفروضات زیربنای محاسبات این بدهی‌ها را مشخص و آنها را ارزیابی کنید.

4. محاسباتی را که صاحبکار در مورد این بدهی‌ها انجام داده است، آزمون کنید.

5. یکنواختی نحوه برخورد با این بدهی‌ها را در ابتدا و پایان دوره مالی، تعیین کنید.

6. ضرورت منظور کردنم بدهی‌هایی که در حساب‌ها منظور نشده است را بررسی کنید (یعنی، آزمون کامل بودن بدهی‌ها)

توصیف نوع و ماهیت حسابرسی انواع هزینه‌های تحقق‌یافته پرداخت نشده در زیر می‌آید.

عوارض و مالیات مستغلات  عوارض و مالیات‌های مستغلات از لحاظ تعدد پرداخت طی دوره اندک اما از لحاظ مبلغ، عمده می‌باشد. از این رو، تجزیه و تحلیل کلیه عوارض و مالیات‌های مستغلات طی سال‌ می‌تواند در کاربرگ‌های حسابرسی درج شود. پرداخت عوارض و مالیات‌ها باید با بازرسی برگ‌های تشخیص صادر شده توسط مقامات ذیصلاح قانونی و مدارک پرداخت مربوط، بازبینی گردد. چنانچه ذخیره این عوارض و مالیات در پایان سال با ذخیره منظور شده در سال قبل اختلاف فاحش داشته باشد، توضیحات لازم باید کسب شود. حسابرسان باید مطمئن شوند که کلیه برگ‌های تشخیص عوارض و مالیات‌های مستغلات مربوط به تمامی مستغلات مشمول عوارض و مالیات‌، توسط صاحبکار دریافت شده یا برآوردی از عوارض و مالیات مربوط به عمل آمده است.

حقوق و دستمزد پرداختنی  رسیدگی به هزینه حقوق و دستمزد از لحاظ ارزیابی کفایت سیستم کنترل داخلی آن و اثبات هزینه‌ مربوط به دوره مورد رسیدگی در فصل 17 این کتاب بحث می‌گدرد. در اینجا، تنها به روش‌های ضروری برای بازبینی حقوق و دستمزد پرداختنی در تاریخ ترازنامه پرداخته می‌شود.

ناخالص حقوق و دستمزد پرداختنی تقریباً در تمام ترازنامه‌ها وجود دارد. درستی مبالغ ذخیهر شده از این بابت از لحاظ تعیین مجموع بدهی‌های شرکت و همچنین، مطابقت درآمد و هزینه‌ها، حایز اهمیت است. روش بازبینی این بدهی اساساً شامل مقایسه مبلغ ذخیره شده با لیست حقوق و دستمزد دوره بعد و بررسی شیوه تخصیص آن در تاریخ ترازنامه است. حسابرسان پرداخت‌های انجام شده در اولین نوبت پرداخت حقوق و دستمزد در دوره بعد را مورد بررسی قرار می‌دهند تا از نبود حقوق و دستمزد پرداختنی ثبت نشده در تاریخ ترازنامه اطمینان یابند.

ذخیره طرح‌های بازنشستگی  روش‌های حسابرسی بدهی مربوط به طرح‌های بازنشستگی می‌تواند با بررسی طرح مزبور در پرونده دائمی شروع شود. سپس، قوانین مربوط باید مطالعه گردد. دریافت تأییدیه مستقیم از کارشناس بیمه بابت مخارج طرح توسط صاحبکار و تجزیه و تحلیل حساب‌های مربوط، شامل دریافت تأییدیه‌ از هیأت امنای طرح بابت هر گونه پرداخت، از جمله دیگر روش‌های رسیدگی به این بدهی است. حسابرسان در کسب تأییدیه از کارشناس بیمه باید الزامات استاندارد حسابرسی شماره 11، «استفاده از کارشناس» (بحث شده در فصل 7، جلد اول) را رعایت کنند.

حقوق و دستمزد پرداختنی بابت ایام مرخصی  بدهی بابت حقوق و دستمزد ایام مرخصی کارکنان، وابسته نزدیک حقوق و دستمزد پرداختنی است. این بدهی در دو حالت: 1) مرخصی استحقاقی کارکنانی که در سال گذشته، به هر دلیل، از مرخصی استفاده نکرده‌اند و 2) مرخصی‌های آینده کارکنان که بخشی از مخارج آن باید به حساب دوره جاری منظور شود تا مطابقت درآمد و هزینه‌ها به درستی صورت گیرد، به وجود آید.

بررسی قراردادهای استخدامی کارکنان و مطالعه مواد مربوط به چگونگی استفاده آنان از مرخصی می‌تواند نقطه شروع رسیدگی‌های حسابرسان به حقوق و دستمزد پرداختنی بابت ایام مرخصی باشد. محاسبات مربوط به این بدهی‌ باید هم از لحاظ دقت ریاضی و هم از لحاظ انطباق با سیاست‌های اعطای مرخصی شرکت، مورد بازبینی قرار گیرد. حسابرسان باید پذیرفته بودن یا نبودن هزینه مربوط را از دیدگاه قوانین مالیاتی نیز بررسی کنند.

تضمین خدمات پس از فروش  محصولات تولیدی بسیاری از شرکت‌ها معمولاً با شرایط سرویس یا جایگزینی به طور رایگان در طول یک فاصله زمانی به نسبت طولانی به فروش می‌رود. مخارج ارائه این گونه خدمات باید در سال فروش محصولات به حساب هزینه منظور شود، نه در دوره‌ای که خدمات تعمیری ارائه یا محصول، جایگزین می‌شود. در صورت رعایت این رویه، شرکت همه ساله مبلغی بر مبنای فروش سال و برآورد خدمات تعمیری یا جایگزینی سال بعد را به بدهکار هزینه و بستانکار حساب بدهی منظور خواهد کرد. با رخداد تعمیرات یا جایگزینی، مخارج آن به حساب بدهی مزبور بدهکار خواهد شد.

حسابرسان باید ذخیره هزینه‌های آتی را که صاحبکار برآورد کرده است، مورد بررسی قرار دهند و رابطه بین مبلغ ذخیره و فروش سالانه شرکت را به صورت درصد محاسبه کنند. چنانچه درصد محاسبه شده با نسبت سال‌های قبل دارای اختلاف زیاد باشد، توضیحات لازم در این باره باید از صاحبکار دریافت شود. حسابرسان باید مبالغ ماهانه بدهکار شده به این حساب بدهی را بررسی کنند و نسبت به پنهان کردن سایر هزینه‌ها در این حساب هشیار باشند. نوسان‌های شدید مبالغ بدهکار شده در ماه‌های مختلف باید پی‌جویی گردد. به طور کلی، حسابرسان باید مطمئن شوند که مانده بدهی مربوط به خدمات پس از فروش، رابطه‌ای معقول با فروش شرکت دارد و از لحاظ حصه جاری و حصه بلند مدت نیز به گونه‌ای مناسب تفکیک و در ترازنامه، طبقه‌بندی شده باشد.

قوانین و مقرارت مالیاتی موجود، هزینه مربوط به ذخیره خدمات پس از فروش را به عنوان یک هزینه قابل قبول به رسمیت نمی‌شناسند؛ تنها هزینه‌های واقعی رخ داده طی دوره را هزینه قابل قبول می‌شناسد. بنابراین، حسابرسان باید جنبه‌های مالیاتی تأمین ذخیره خدمات پس از فروش را نیز مورد توجّه قرار دهند.

کمیسیون‌ها و پاداش‌های پرداختنی  کمیسیون‌های پرداختنی به نمایندگان فروش و پاداش‌های پرداختنی به کارکنان مدیریت نیز به بازبینی حسابرسان نیاز دارد. گام اساسی در این موارد، رجوع به مجوز کمیسیون یا پاداش است. قراردادهای اساسی مربوط باید رسیدگی و به مصوبات هیأت مدیره شرکت ردیابی شود. چنانچه حجم فروش شرکت یا دیگر معیارهای عینی مبنای محاسبه کمیسیون یا پاداش باشد، حسابرسان باید با اعمال ضریب (نرخ) تعیین شده در مورد مبلغ مورد استفاده به عنوان مبنا، محاسبه این بدهی را بازبینی و اثبات کنند.

مالیات بر درآمدهای پرداختنی  مالیات بر درآمد (ریالی و ارزی) شرکت، عامل بااهمیتی است در تعیین سود خالص و وضعیت مالی شرکت، هر دو. حسابرسان بدون کسب شواهد لازم درباره محاسبه و منظور کردن صحیح مالیات بر درآمد شرکت نمی‌توانند درباره مطلوبیت هیچ یک از صورت‌های مالی آن اظهارنظر کنند. حسابرسان در بررسی اظهارنامه مالیاتی صاحبکار که توسط کارکنان آن یا دیگران تهیه شده ممکن است گاه به صرفه‌جویی‌های مالیاتی برخورد کنند که از دید تهیه‌کننده اظهارنامه پنهان مانده است؛ بدیهی است، چنین کشفی به بیشتر شدن ارزش خدمات حرفه‌ای حسابرسان می‌انجامد.

صورت سود و زیان مؤسسات فردی یا شرکت‌های ضمانتی مبلغی را به عنوان مالیات بر درآمد نشان نمی‌دهد[4]؛ زیرا، مالیات بر سود این گونه واحدهای تجاری را صاحب مؤسسه یا شرکای شرکت باید شخصاً بپردازند.

ذخیره مالیات بر درآمد شرکت‌ها اغلب متفاوت از مبلغی است که شرکت باید بپردازد؛ زیرا؛ درآمد مشمول مالیات شرکت با سود حسابداری آن تفاوت دارد. در نتیجه، ایجاد حساب مالیات یا دارایی انتقالی به دوره‌های آتی ضرورت پیدا می‌کند.

حسابرسان باید حساب مالیات بر درآمد پرداختنی را تجزیه و تحلیل کنند و تمام اقلام منعکس در آن را با اظهارنامه مالیاتی، مدارک پرداخت یا سایر مدارک مثبته، سندرسی نمایند. مانده نهایی این حساب عبارت خواهد بود از مبلغ مالیات بر درآمد محاسبه شده منهای هر گونه پرداختی از این بابت.

حسابرسان علاوه بر بررسی محاسبات مربوط به مالیات بر درآمد سال جاری باید تاریخ رسیدگی‌ وزارت دارایی به اظهارنامه‌های مالیاتی سنوات گذشته را تعیین کنند و  ویژگی‌های هر گونه اعتراض صاحبکار یا برگ‌های تشخیص قطعی مازاد بر برآوردهای قبلی را مورد توجّه قرار دهند. بررسی گزارش‌های ممیزین دارایی نیز اقدامی اساسی است. حسابرسان در حسابرسی نخستین یک صاحبکار جدید باید اظهارنامه‌های مالیاتی صاحبکار را که هنوز توسط ممیزین دارایی مورد رسیدگی قرار نگرفته است، بررسی کنند تا از نبود کسر پرداخت مالیات که معرف بدهی صاحبکار است، مطمئن شوند.

حق‌الزحمه‌های حرفه‌ای پرداختنی  حق‌الزحمه مؤسسات حرفه‌ای شامل هزینه خدمات مشاوره حقوقی، حسابداری و حسابرسی، مهندسین مشاور و سایر کارشناسان است که خدمات مستمری را ارائه می‌کنند، اما صورتحساب حق‌الزحمه خود را به طور نامرتب ارسال می‌دارند. حسابرسان با پرس و جو از مدیران و رؤسای شرکت و بررسی صورتجلسات هیأت مدیره می‌توانند از وجود خدمات حرفه‌ای دریافت شده‌ای آگاه شوند که هنوز بدهی آن در حساب‌ها ثبت نگردیده است. بررسی حساب هزینه‌های حقوقی و قانونی همواره ضروری می‌باشد؛ زیرا، ممکن است حسابرسان را از وجود دعاوی بر علیه شرکت، اعتراض به برگ‌های تشخیص مالیاتی یا سایر مواردی آگاه کند که مستلزم افشا در صورت‌های مالی می‌باشد. حق‌الزحمه حسابرسی سالانه شرکت به طور کامل در حساب‌های سال پس از دوره مورد رسیدگی منعکس شده است؛ اما، تأمین ذخیره بابت سایر خدمات حسابداری ارائه شده‌ای که تا تاریخ ترازنامه صورتحساب نشده است نیز مفید به نظر می‌رسد.

چگونگی ارائه در ترازنامه

هزینه‌های تحقق‌یافته پرداخت نشده- بهره، مالیات، اجاره و حقوق و دستمزد- در بخش بدهی‌های جاری ترازنامه و، گاه، تحت یک سرفصل و به طور یکجا ارائه می‌شود. مالیات بر درآمد پرداختنی ممکن است بدان اندازه با اهمیت باشد که ارائه جداگانه آن در ترازنامه ضرورت یابد. مالیات‌های انتقالی به دوره‌های آتی که از وصول مالیات‌ها ناشی می‌شود، در صورت ارتباط با دارایی‌های جاری باید در بدهی‌های جاری طبقه بندی گردد؛ در غیر این صورت، مالیات‌های انتقالی به دوره‌های آتی در بدهی‌های بلند مدت طبقه‌بندی می‌شود.

اقلام انتقالی به دوره‌های آتی در بستانکار حساب درآمد بابت اجاره یا بهره دریافتی که در سال بعد به حساب درآمد منظور خواهد شد، معمولاً به عنوان بدهی‌های جاری طبقه‌بندی می‌شود. سپرده‌های دریافتی بابت قراردادها و دیگر پیش دریافت‌های از این دست نیز بدهی جاری تلقی می‌شوند؛ زیرا، پیش دریافت‌ها سبب افزایش در مجموع دارایی‌های جاری می‌گردد و منبع تسویه این گونه پیش دریافت‌ها نیز عموماً دارایی‌های جاری است.

زمان رسیدگی

نوع و ماهیت و مبلغ حساب‌های پرداختنی تجاری می‌تواند ظرف چند هفته، به طور کلی تغییر کند؛ در نتیجه، رسیدگی‌های حسابرسان زمانی می‌تواند بیشترین اثربخشی را داشته باشد که این گونه بدهی‌های کاملاً تغییرپذیر، بلافاصله پس از تاریخ ترازنامه مورد بازبینی قرار گیرد. همان گونه که در آغاز این فصل تأکید شد، قصور در ثبت یک بدهی سبب بیش از واقع نشان داده شدن وضعیت مالی می‌شود. رسیدگی به حساب‌های پرداختنی در تاریخی پیش از تاریخ ترازنامه به شرطی مؤثر خواهد بود که صاحبکار در ثبت بدهی‌های با اهمیت به وجود آمده در هفته‌های باقی مانده از سال مورد رسیدگی، کوتاهی نکند. بسیاری از حسابرسان به همین دلیل معتقدند که بیشترین کار رسیدگی به حساب‌های پدراختنی باید پس از تاریخ ترازنامه انجام شود. بدیهی است، جستجوی حسابرسان برای بدهی‌های ثبت نشده باید پس از تاریخ ترازنامه انجام گیرد؛ زیرا، این جستجو بیشتر در طول چند هفته اول سال بعد باید انجام شود.

بدهی‌های جاری غیر از حساب‌های پرداختنی برای رسیدگی پیش از تاریخ ترازنامه، مناسب‌تر است؛ برای مثال، مدارک مربوط به عوارض و مالیات مستغلات ممکن است پیش از تاریخ ترازنامه در دسترس باشد. مبالغ کسر شده از حقوق و دستمزد کارکنان (مالیات، بیمه) می‌تواند پیش از پایان سال مالی، مورد بررسی قرار گیرد. درستی مبالغ کسر شده از حقوق و دستمزد و مبالغ پرداخت شده به مقامات مالیاتی در طول سال می‌تواند پیش از شروع فشار کار حسابرسی پایان سال، بازبینی گردد. کاربرگ‌های حسابرسی مربوط به این بدهی‌ها می‌تواند به آسانی و با سرعت، پس از پایان دوره مالی تکمیل شود.

اصطلاحاتی که در فصل 15 معرفی یا بر آن تأکید شده است.

بدهی‌های پرداخت و ثبت نشده (هزینه‌های تحقق‌یافته پرداخت نشده) Accrued Liabilities (Accured Expenses)  تعهدات کوتاه مدت بابت خدمات مستمر که با گذشت زمان، انباشت می شود؛ برای مثال، بهره، مالیات، اجاره، حقوق و دستمزد و بازنشستگی. عموماً بدون فاکتور یا صورتحساب است.

برگه (سند) Voucher  مجوز پرداخت وجه نقد. برگه معمولاً جای لازم را برای پاراف مسئولین مختلف در امر تهیه و تکمیل آن، دارد واژه برگه (سند) می‌تواند به مجموعه مدارک پشتوانه زیربنای ثبت بدهی‌ها یا پرداخت وجوه نقد نیز گفته شود.

تأییدیه Confirmation  مکاتبه مستقیم یا فروشندگان یا تأمین‌کنندگان مواد و کالا به منظور تشخیص مبلغ یک حساب پرداختنی. تأییدیه، از جمله شواهد با کیفیت برتر است؛ زیرا، مدرکی است که در خارج از واحد مورد رسیدگی تهیه و به طور مستقیم برای حسابرسان ارسال می‌شود.

حساب‌های پرداختنی تجاری Trade Accounts Payable  بدهی جاری ناشی از خرید نسیه مواد و کالا یا خدمات از بستانکاران تجاری؛ شواهد مربوط به آن عموماً فاکتور خرید یا صورتحساب دریافتی از بستانکاران است.

دوره پس از تاریخ ترازنامه Subdsequent Period  فاصله زمانی بین تاریخ ترازنامه و تاریخ ارائه گزارش حسابرسان

صورتحساب فروشندگان مواد و کالا Vendor’s Statement  صورتحساب ماهانه فروشندگان (تأمین‌کنندگان مواد و کالا) حاوی مانده ابتدای ماه، ارزش کالاها و خدمات ارائه شده طی ماه، مبالغ دریافتی (از صاحبکار) و مانده پایان ماه. اطلاعات مندرج در این مدارک تهیه شده در خارج از شرکت صاحبکار باید با اطلاعات مندرج در حساب معین بستانکاران در دفاتر صاحبکار مطابقت داشته باشد مگر از بابت تفاوت‌های ناشی از زمان.

کالای امانی Consibnment  انتقال کالا از مالک آن به شخص دیگری که به عنوان نماینده وی عمل می‌کند.

معین بستانکاران Voucher Register  دفتر ویژه‌ای در سیستم برگه‌ای که برای ثبت بدهی‌های قابل پرداخت به نقد در آینده نزدیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر بدهی ثبت شده در این دفتر مبتنی بر مجوز پرداخت ویژه آن (یعنی، برگه) است.

پرسش و مسأله

گروه 1- پرسش

1-15. چنانچه شرکتی عواید خود را بیش از واقع نشان دهد، احتمال بیش از واقع نشان داده شدن بدهی‌های شرکت بیشتر است یا کمتر از واقع نشان داده شدن آنها؟

2-15. در دعاوی علیه مؤسسه حسابرسی، احتمال وارد آمدن اتهام سهل‌انگاری در کشف کدام مورد در زیر بیشتر است، الف- بیش از واقع نشان داده شدن بدهی‌ها و عواید، ب- کمتر از واقع نشان داده شدن دارایی‌ها و عواید، پ- بیش از واقع نشان داده شدن حقوق صاحبان سرمایه. دلیل (یا دلایل) انتخاب خود را بنویسید.

3-15. فرض کنید یکی از کارکنان کاملاً مورد اطمینان شرکت، دارایی‌هایی را از شرکت دزدیده است و اینکه مشغول برنامه‌ریزی برای پنهان داشتن تقلب خود از طریق ثبت نکردن یک معامله بزرگ می‌باشد. این ثبت نکردن بابت معامله‌ای خواهد بود که یک دارایی‌ را به وجود می‌آورد یا یک بدهی را؟

4-15. چرا ثبت‌های اصلاحی پیشنهاد شده توسط حسابرسان در اغلب موارد در جهت کاهش درآمدهای شرکت است؟ دو دلیل بیان کنید.

5-15. حسابرسان چگونه آزمون انقطاع زمانی حساب‌های پرداختنی را با نظارت بر شمارش موجودی‌های مواد و کالای پایان سال هماهنگ می‌کنند؟ توضیح دهید.

6-15. سه روش حسابرسی (غیر از «حساب‌های پرداختنی ثبت نشده را جستجو کنید») را نام ببرید که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به افشای حساب‌های پرداختنی ثبت نشده مربوط می‌شود.

7-15. هدف حسابرسان از بررسی پرداخت‌های نقدی بعد از تاریخ ترازنامه چیست؟

8-15. حسابرسان معمولاً مدارکی کتبی، چون فاکتور، را نزد صاحبکار می‌یابند که پشتوان حساب‌های دریافتنی و حساب‌های پرداختنی، هر دو، است. آیا کیفیت چنین شواهدی از لحاظ حساب‌های دریافتنی و حساب‌های پرداختنی فرق می‌کند؟

9-15. یک روش کنترل داخلی را به طور خلاصه توصیف کنید که از ارائه مجدد مدارک یک پرداخت، برای نوبت دوم پیشگیری می‌ند.

10-15. آیا دریافت تأییدیه مستقیم حساب‌های پرداختنی به اندازه دریافت تأییدیه بدهکاران، مفید و با اهمیت است؟

11-15. حسابرسان ضمن بازبینی تک‌تک فاکتورهای مربوط به حساب‌های پرداختنی در تاریخ ترازنامه تعدادی گزارش دریافت کالا را دریافتند که نشان می‌داد کالاهای مربوط به چند فقره از این فاکتورها، تا مدت‌ها پس از تاریخ ترازنامه دریافت نشده است. واکنش حسابرسان چه باید باشد؟

12-15. به نظر شما، مهم‌ترین روشی که حسابرسان در جستجوی حساب‌های پرداختنی ثبت نشده اجرا می‌کنند، کدام است؟ توضیح دهید.

13-15. شرکت سپید، حساب‌های پرداختنی خود را در معین بستانکاران ثبت می‌کند. حسابرسان تصمیم دارند تعدادی از این حساب‌ها را برای دریافت تأییدیه از طریق مکاتبه مستقیم با فروشندگان انتخاب کنند. بزرگترین رقم خرید ضمن سال از شرکت راش صورت گرفته است، اما، مانده حساب این شرکت در تاریخ ترازنامه، صفر می‌باشد. در چنین شرایطی، آیا حسابرسان باید درخواست تأییدیه‌ای برای شرکت راش ارسال دارند یا با محدود کردن تأییدیه‌ها به حساب‌های با مانده بزرگ در تاریخ ترازنامه، خواهند توانست به نتایج بهتری دست یابند؟

14-15. برخورد حسابرسان با بازبینی و اثبات بدهی‌ها را با برخورد آنان با اثبات دارایی‌ها مقایسه کنید.

15-15. بیشتر حسابرسان مایلند که تا سرحد امکان، هرچه از رسیدگی‌ها را که بتوانند، پیش از تاریخ ترازنامه انجام دهند. اما، رسیدگی به حساب‌های پرداختنی، موردی است که عموماً برای بعد از تاریخ ترازنامه، برنامه‌ریزی می‌شود. چه عوامل خاصی را می‌توانید نام ببرید که سبب می‌شود رسیدگی به حساب‌های پرداختنی در پیش از تاریخ ترازنامه، نامناسب گردد؟

16-15. روش‌های عملیاتی یک دایره خوب حساب‌های پرداختنی، معمولاً به گونه‌ای است که قبل از ثبت یک فاکتور خرید به عنوان بدهی تأیید شده، نکات خاصی باید بازبینی و اثبات شود. نکات مستلزم بازبینی و اثبات کدام است؟

17-15. مسئولیت‌های عمده یک دایره حساب‌های پرداختنی را بنویسید.

18-15. شرکتی که بخواهد کنترل‌های داخلی خوبی را دایره حساب‌های پرداختنی داشته باشد باید روش‌هایی را برقرار کند که اطمینان دهد محاسبات و جمع‌های کلیه فاکتورها، امتحان می‌شود و درستی قیمت‌های آنها نیز بررسی می‌گردد. اثربخش‌ترین راه‌های حصول اطمینان از انجام شدن یکنواخت این وظایف کدام است؟

19-15. کدام یک از دو مورد زیرا را برای استقرار کنترل‌های داخلی قوی نسبت به معاملات حساب‌های پرداختنی، گام عمده‌تری می‌دانید: تصویب یک فاکتور برای پرداخت‌ یا صدور چک برای پرداخت یک فاکتور؟ توضیح دهید.

20-15. شیوه‌ای را بیان کنید که حسابرسان با آن می‌توانند درستی تخفیفات نقدی دریافتی بابت حساب‌های پرداختنی را آزمون کنند.

21-15. استفاده از شماره ردیف را برای کدام یک از مدارک مربوط به فعالیت‌های حساب‌های پرداختنی، پیشنهاد می‌کنید؟

22-15. چه روش کنترل داخلی را برای پیشگیری از عدم استفاده از تخفیفات نقدی دریافتی در اثر نپرداختن فاکتورهای خرید در فاصله زمانی مربوط، پیشنهاد می‌کنید؟

23-15. حسابرسان ضمن رسیدگی به حساب‌های پرداختنی، گاهع اقلام ثبت شده در حساب‌های پرداختنی را انتخاب و از طریق دفتر روزنامه به مدارک اولیه‌ای چون سفارش خرید، گزارش دریافت کالا، فاکتور خرید و مدارک پرداخت وجه نقد، آنها را سندرسی می‌کنند. هدف اصلی این روش چیست؟

24-15. صورتحساب‌های فروشندگان مواد و کالا و تأییدیه بستانکاران، هر دو، شواهدی کتبی است که در خارج از مواحد مورد رسیدگی به جود می‌آید و در رسیدگی‌ به حساب‌های پرداختنی، بسیار مفید است. کدام یک از این دو مدرک، شواهد با کیفیت بالاتر است؟ چرا؟

25-15. کدام مدرک است که در خارج از واحد مورد رسیدگی به وجود می‌آید و برای رسیدگی به ذخیره مالیات مستغلات، به ویژه دارای اهمیت است؟

26-15. چه تفاوت‌هایی ممکن است در شواهد مربوط به هزینه‌های پرداخت و ثبت نشده در مقایسه با شواهد مربوط به حساب‌های پرداختنی، وجود داشته باشد؟

گروه 2- پرسش‌های تحلیلی

27-15. در اوایل حسابرسی نخستین از شرکت ستاره متوجه می‌شوید که فروش سال و موجودی مواد و کالای پایان سال جاری تقریباً به همان میزان سال قبل است. اما، بهای تمام شده کالای فروش رفته نسبت به سال قبل کاهش یافته و حساب‌های پرداختنی نیز کاهش عمده داشته است. سود ناخالص شرکت افزایش یافت استع اما به دلیل افزایش حقوق کارکنان مدیریتی شرکت، سبب افزایش سود خالص نشده است. مدیریت شرکت به شما اطلاع می‌دهد که قیمت‌های فروش و قیمت‌های خرید در طول سال جاری چندان تغییری نداشته و تغییری نیز در خطوط تولید محصولات، صورت نگرفته است. شرکت ستاره از شمارش ادواری موجودی‌های مواد و کالا سود می‌جوید. برداشت اولیه شما از سیستم‌ کنترل داخلی شرکت آن است که ضعف‌هایی ممکن است در سیستم کنترل داخلی وجود داشته باشد.

چه توضیحی برای روندهای توصیف شده در بالا، به ویژه کاهش حساب‌های پرداختنی با وجود ثبات فروش و موجودی‌های مواد و کالا و افزایش سود ناخالص دارید؟ روابط موجود و مربوط را به طور کامل توضیح دهید.

28-15. تأییدیه بدهکاران را، تحت سرفصل‌های زیر، با تأییدیه بستانکاران مقایسه کنید:

الف- استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی، (تفاوت‌های آشکار شده توسط مقایسه را توضیح دهید).

ب- چگونگی انتخاب حساب‌ها برای ارسال درخواست تأییدیه.

29-15. حسابرسان ضمن رسیدگی به صورت‌های مالی شرکت کویر، حساب مالیات بر درآمد پرداختنی را برری می‌کنند.

مطلوب است:

الف- توصیف دلایل بررسی اظهارنامه‌های مالیاتی سال‌های قبل توسط حسابرسان.

ب- بیان اطلاعاتی که این بررسی را برای حسابرسان فراهم می‌آورد (اقلام خاص اظهارنامه را مورد بحث قرار ندهید).

30-15. دوره بعد از تاریخ ترازنامه عبارت است از فاصله زمانی بین تاریخ ترازنامه و تاریخ گزارش حسابرسان.

مطلوب است:

توصیف اهمیت دوره بعد از تاریخ ترازنامه در ارتباط با حسابرسی حساب‌های پرداختنی.

31-15. حسابرسان در طول هر حسابرسی نسبت به حساب‌های پرداختنی ثبت نشده یا سایر بدهی‌های ثبت نشده، هوشیارانه عمل می‌کنند.

مطلوب است:

در هر یک از موارد حسابرسی زیر، 1) توصیف یک بدهی ثبت نشده که ممکن است کشف شود و 2) بیان روش (یا روش‌های) حسابرسی که می‌تواند آن بدهی را برملا کند:

الف- ساختمان در دست تکمیل (اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات).

ب- پیش‌پرداخت بیمه.

پ- جواز ساخت محصول یک شرکت دیگر.

ت- صورتجلسات هیأت مدیره.

32-15. اقداماتی را توصیف کنید که عموماً در جریان حسابرسی نخستین برای تعیین درستی بدهی ثبت شده بابت مالیات بر درآمد شرکت باید انجام شود. این اقدامات را با توجّه به الف) بدهی مربوط به سال‌های پیش و ب) بدهی حاصل از درآمد مشمول مالیات سال جاری بیان کنید.

33-15. ضمن رسیدگی‌های اولیه به صورت‌های مالی شرکت سبز متوجه می‌شوید که از مانده حساب‌های پرداختنی در پایان سال که مبلغ آن هنگفت است، حدود 75 درصد آن، بدهی به شش اعتباردهنده است. شما از صاحبکار خود خواسته‌اید به شما اجازه دهد مانده حساب‌های این شش اعتباردهنده را با مکاتبه مستقیم، تأیید کنید. اما، مدیرعامل شرکت با درخواست شما مخالفت می‌کند؛ زیرا، نگران آن است که این مکاتبه سبب شود اعتباردهندگان، مطالبات سر رسید گذشته خود را از شرکت مطالبه کنند.

در چنین شرایطی، چه روش‌های دییگری را اجرا می‌کنید تا مطمئن شوید که مدارک حسابداری شرکت،‌ مبالغ صحیح پرداختنی به بستانکاران را نشان می‌دهد؟

34-15. بهترین پاسخ را برای هر پرسش زیر انتخاب کنید و دلیل (یا دلایل) انتخاب خود را بنویسید.

الف- اجرای کدام یک از روش‌های رسیدگی به حساب‌های پرداختنی، به شرح زیر، را حسابرسان می‌توانند کلاً به صاحبکار واگذار کنند؟

1) جمع حساب‌های پرداختنی در معین بستانکاران را آزمون کنید.

2)‌ فاکتورهای خرید پرداخت نشده را با صورتحساب‌های فروشندگان مواد و کالا مغایرت‌گیری کنید.

3) صورت ریز حساب‌های پرداختنی را تهیه کنید.

4) درخواست‌های تأییدیه مربوط به حساب‌های انتخابی را به پست تحویل دهید.

ب- رسیدگی به مانده حساب‌های پرداختنی معمولاً برای کدام مورد زیر طراحی نشده است؟

1) کشف حساب‌های پرداختنی که مدتی از سر رسید آنها گذشته است.

2) اثبات وجود مجوز صحیح برای حساب‌های پرداختنی.

3) تشخیص منطقی بودن بدهی‌های ثبت شده.

4) حصول اطمینان از ثبت دفاتر بودن تمام بدهی‌های موجود در تاریخ ترازنامه.

پ- کدام یک از موارد زیر بهترین روش حسابرسی برای تشخیص بدهی‌های ثبت نشده است؟

1) تأییدیه‌های دریافتی از بستانکاران موجود در فهرست بستانکاران را رسیدگی کنید.

2) روابط غیرعادی بین مانده‌های ماهانه حساب‌های پرداختنی و خریدهای ثبت شده را رسیدگی کنید.

3) تعدادی از فاکتورهای خرید مربوط به چند روز پیش از تاریخ ترازنامه و پس از آن را به منظور حصول اطمینان از ثبت صحیح آنها، رسیدگی کنید.

4) نمونه‌ای از پرداخت‌های نقدی را طی دوره پس از تاریخ ترازنامه، رسیدگی کنید.

ت- به کدام دلیل زیر ممکن است دریافت تأییدیه بستانکاران غیرضروری شود؟

1) دریافت تأییدیه، دوباره‌کاری آزمون انقطاع زمانی است.

2) مانده حساب‌های پرداختنی در تاریخ ترازنامه ممکن است تا تکمیل حسابرسی پرداخت نشود.

3) مکاتبه با وکی حقوقی صاحبکار، تمام دعاوی بستانکاران را بر علیه صاحبکار فاش می‌کند.

4) احتمالاً شواهد خارجی دیگری برای اثبات مانده حساب‌های پرداختنی وجود دارد.

ث- صاحبکاری به اشتباه، یک خرید عمده را دو بار ثبت کرده است. کدام روش کنترل داخلی زیر به احتمال خیلی زیاد می‌تواند این اشتباه را به موقع و به طور اثربخش، کشف کند؟

1)‌ امتحان جمع دفتر روزنامه خریدها.

2) مطابقت دادن و مغایرت‌گیری صورتحساب‌های فروشندگان مواد و کالا با معین بستانکاران.

3) ردیابی جمع‌های دفتر روزنامه خریدها به دفتر کل.

4) ارسال درخواست تأییدیه در پایان هر سه ماهه‌ برای تمام فروشندگان مواد و کالا.

ج- بررسی حساب هزینه‌های حق‌الزحمه‌های حرفه‌ای به کدام دلیل زیر اهمیت دارد؟

1) مبالغ حق‌الزحمه‌ها همواره فوق‌العاده با اهمیت است.

2) چنین بررسی‌ای ممکن است انواع بدهی‌های احتمالی مربوط به مسائل حقوقی را روشن کند.

3) حق‌الزحمه‌های حرفه‌ای، عاملی تعیین‌کننده در بهای تمام شده کالای فروش رفته است.

4) طبقه‌بندی صحیح آنها در صورت‌های مالی، جاری یا غیر جاری، باید مشخص شود.

گروه 3- مسأله

35-15. پرسش‌های زیر نمونه‌هایی متداول از پرسش‌هایی است که می‌تواند در پرسشنامه‌های کنترل‌های داخلی مربوط به حساب‌های پرداختنی یافت شود:

1) آیا صورتحساب‌های ماهانه فروشندگان مواد و کالا با صورت ریز بستانکاران مغایرت‌گیری می‌شود؟

2) آیا فاکتورهای فروشندگان مواد  کالا قبل از تصویب جهت پرداخت با گزارش‌های دریافت کالا مطابقت می‌شود؟

مطلوب است:

الف- توصیف هدف هر یک از روش‌های کنترل داخلی بالا.

ب- تشریح نحوه آزمون هر یک از روش‌های بالا.

پ- توصیف نحوه تغییر آزمون‌های محتوا به منظور جبران نارسایی‌ کنترل‌ها با فرض این که اثربخشی عملیاتی هر یک از روش‌های بالا نارسا باشد.

36-15. آقای مهرداد همایون، حسابرس مستقل، مشغول رسیدگی به صورت‌های مالی سال منتهی به 29 اسفند شرکت بازرگانی هیرمند است. آقای همایون شناختی از سیستم کنترل داخلی چرخه‌های خرید، دریافت کالا، حساب‌های پرداختنی و پرداخت‌های نقدی بدست آورد و تصمیم گرفت آزمون کنترل‌ها را انجام ندهد. آقای همایون براساس بررسی‌های تحلیلی خود بر این باور است که حساب‌های پرداختنی در تاریخ ترازنامه احتمالاً کمتر از واقع نشان داده شده است.

آقای همایون از صاحبکار خود خواست که صورت ریز حساب‌های پرداختنی حاوی جمع مبالغ بدهی به هر یک از فروشندگان مواد و کالا را در اختیار وی قرار دهد که صاحبکار صورت ریز مزبور را تهیه کرد و در اختیار وی قرار داد.

پاسخ دهید:

آقای همایون چه آزمون‌های محتوای دیگری را در رسیدگی به حساب‌های پرداختنی باید اجرا کند؟

37-15. به عنوان بخشی از رسیدگی به صورت‌های مالی شرکت دشت تصمیم گرفته‌اید تأییدیه برخی از حساب‌های پرداختنی شرکت را دریافت کنید. در زمان حاضر، مشغول انتخاب شرکت‌هایی هستید که می‌خواهید درخواست تأییدیه برای آنها ارسال دارید. حساب‌های زیر از جمله حساب‌هایی است که مورد نظر شماست:

پاسخ دهید:

الف- کدام دو حساب پرداختنی بالا را به عنوان مهم‌ترین حساب برای دریافت تأییدیه انتخاب می‌کنید؟ دلیل انتخاب خود را با توجّه به هدف‌های ارسال درخواست تأییدیه به بستانکاران بیان نمایید.

ب- فرض کنید حساب‌های دریافتنی را برای دریافت تأییدیه انتخاب می‌کنید. همچنین، فرض کنید که چهار شرکت یاد شده در بالا از مشتریان صاحبکار شما باشند نه تأمین‌کنندگان مواد و کالا و مبالغ ریالی نیز مانده حساب‌های دریافتنی و کل فروش به هر مشتری باشد. کدام یک از دو شرکت را به عنوان مهمترین حساب از دیدگاه دریافت تأییدیه انتخاب می‌کنید؟ دلیل انتخاب خود را توضیح دهید.

38-15. آقای سهراب گودرزی، حسابرس مستقل شرکت لوت است. آقای گودرزی مشغول بررسی کارهای حسابرسی است که باید نسبت به حساب‌های پرداختنی شرکت، در سال جاری انجام دهد.

کاربرگ‌های سال قبل نشان می‌دهد که برای 100 فروشنده کالا از بین 1000 فروشنده طرف معامله شرکت، درخواست تأییدیه ارسال شده است. فروشندگان مزبور براساس نمونه‌ای انتخاب شده بودند که آقای گودرزی برای انتخاب فروشندگان با مبالغ مانده بزرگ طراحی کرده بود. ساعات زیادی از وقت آقای گودرزی و کارکنان شرکت لوت صرف برطرف کردن اختلافات به نسبت ناچیز بین تأییدیه‌ها و مدارک حسابداری شرکت شده بود. در مورد فروشندگانی که به درخواست تأییدیه، پاسخ نداده بودند از سایر روش‌های حسابرسی استفاده شده بود.

مطلوب است:

الف- شناسایی هدف‌های حسابرسی حساب‌های پرداختنی که آقای گودرزی باید برای تعیین روش‌های حسابرسی لازم، مورد توجّه قرار دهد.

ب- شناسایی شرایطی که آقای گودرزی باید تأییدیه بستانکاران را دریافت کند و نیز، بحث درباره این که آیا آقای گودرزی ملزم به استفاده از تأییدیه بستانکاران است یا نه.

پ- بحث درباره این که چرا استفاده از مانده‌های بزرگ به عنوان مبنای انتخاب حساب‌های پرداختنی جهت دریافت تأییدیه ممکن است اثربخش‌ترین برخوردن باشد و بیان راه‌های دیگری که می‌تواند به گونه‌ای اثربخش‌تر حساب‌های پرداختنی را برای دریافت تأییدیه، انتخاب کند.

39-15. صاحبکار شما، شرکت پارس، در طول سال جاری امتیاز ساخت یک نوع لامپ تصویر تلویزیونی را کسب کرده است. طبق مفاد امتیازنامه، شرکت پارس برای ساخت هر لامپ تصویر باید مبلغ 50 ریال حق امتیاز پرداخت کند. چه روش‌هایی را شما در ارتباط با حسابرسی سالانه خود اجرا خواهید کرد تا شواهد لازم در مورد ارائه صحیح مبلغ بدهی حق امتیاز را به دست آورید؟

40-15. خانم ناهید کیوان، کمک حسابرس عضو تیم رسیدگی شما، پیش از تکمیل حسابرسان حساب‌های پرداختنی ثبت نشده شرکت تیهو (سال منتهی به 31 تیر ××13) به مأموریت دیگری گمارده شده است. کاربرگی را که خانم کیوان تهیه کرده است و شما آن را بررسی کرده‌اید و از کامل بودن آن رضایت دارید در صفحه بعد آمده است.

مطلوب است:

تهیه و تنظیم ثبت روزنامه پیشنهادی برای ثبت حساب‌های پرداختنی ثبت نشده شرکت تیهو در تاریخ 31 تیر ××13 با فرض بااهمیت بودن مبالغ. (مالیات بر درآمد را نادیده بگیرید.)

41-15. کار رسیدگی شما به صورت‌های مالی شرکت سهند برای سال منتهی به 29 اسفند 4×13 نزدیک به اتمام بود که مدیرعامل شرکت به شما اظهار می‌دارد ضرورتی نمی‌بینم که شما معین بستانکاران سال 5×13 را به عنوان پشتوانه اقلام سال 4×13 رسیدگی و سایر اطلاعات را آزمون کنید. مدیرعامل اظهار می‌دارد که 1) صورتحساب‌های مربوط به سال 4×13 که با تأخیر دریافت شده‌اند و در معین بستانکاران ثبت نشده است را با ثبت دفتر روزنامه در حساب‌ها منظور کرده‌اند، 2) حسابرسان داخلی شرکت، آزمون‌هایی را پس از پایان سال انجام داده‌اند و 3) شخصاً تأییدیه‌ای حاکی از نبود بدهی‌های ثبت نشده به شما خواهد داد.

پاسخ دهید:

الف- آیا این واقعیت که صاحبکار، صورتحساب‌های 4×13 دریافتی در اوایل 5×13 را ثبت دفتر روزنامه کرده است باید بر آزمون‌های حسابرسان مستقل در مورد بدهی‌های ثبت نشده، اثر بگذارد؟ توضیح دهید.

ب- آیا این وقعیت که یکی از مسئولین شرکت صاحبکار به طور کتبی تأیید می‌کند که هیچ گونه بدهی ثبت نشده در شرکت وجود ندارد باید بر آزمون‌های حسابرسان مستقل در مورد بدهی‌های ثبت نشده، اثر بگذارد؟ توضیح دهید.

پ- آیا به دلیل آزمون‌های حسابرسان داخلی، آزمون‌های حسابرسان مستقل در مورد بدهی‌های ثبت نشده باید کلاً حذف شود یا کاهش یابد؟ توضیح دهید.

ت- فرض کنید شرکت صاحبکار که تعدادی قراردادهای دولتی نیز دارد، فاقد حسابرسی داخلی است اما حسابرسان دستگاه‌های دولتی طرف قرارداد شرکت، مدت سه هفته است که مشغول رسیدگی به مدارک شرکت می‌باشند و کار آنان در شرف اتمام است. آزمون‌های حسابرسان مستقل در مورد بدهی‌های ثبت نشده تا چه اندازه تحت تأثیر رسیدگی‌های این حسابرسان قرار می گیرد؟

ث- حسابرسان مستقل باید چه منابع دیگری را غیر از معین بستانکاران سال 5×13، برای یافتن بدهی‌های ثبت نشده، مورد توجّه قرار دهند؟

[1] – Vouchers Payble

[2] – Accrued Liabilities (Accrued Expenses)

[3] – برابر قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و قانون بودجه سال 1374 و آئین‌نامه‌های اجرایی آنها، مالیات فروش اقلام مشخص شده باید هنگام فروش و به میزان مقرر، از مشتریان وصول و به حساب خزانه‌داری کل واریز شود تا برای مقاصد پیش‌بینی شده در این قوانین به مصرف برسد- مترجم.

[4] – در ایران،‌ درآمد مؤسسات فردی و شرکت‌های ضمانتی گرچه به عنوان درآمد شخصی صاحب مؤسسه یا شرکای شرکت تلقی و بر آن مبنا نیز مالیات مربوط محاسبه می‌شود اما، مالیات محاسبه شده در صورت سود و زیان مؤسسه یا شرکت منعکس می‌گردد- مترجم.