: ترکیب‌های تجاری مالی و حسابرسی و حسابداری  

اهداف آموزشی

1 آشنایی با استراتژی‌های رشد

2 آشنایی با روشهای رشد

3 تشریح ماهیت و شکل ترکیب تجاری

4 تشریح مفهوم کنترل

5 تشریح نحوه حسابداری ترکیب‌های تجاری

6 نحوه تشخیص واحد تحصیل کننده

7 تشریح نحوه تعیین تاریخ تحصیل

8 تعیین بهای تمام شده ترکیب تجاری

9 بیان نحوه تخصیص بهای تمام شده ترکیب تجاری

10 شناسایی دارایی‌های نامشهود تحصیل شده در ترکیب تجاری

11 تعریف بدهی‌های قابل تشخیص در ترکیب تجاری

12 تشریح حسابداری سرقفلی در ترکیب تجاری

ترکیب‌های تجاری

مقدمه

ترکیب واحدهای تجاری در ایران پس از انقلاب اسلامی، به موجب قانون و ملی شدن صنایع صورت گرفته است. با آغاز برنامه‌های خصوصی‌سازی برای واگذاری شرکت‌های دولتی، موج دیگری از ترکیب‌های تجاری در حال شکل‌گیری است.

در کشورهایی مانند آمریکا، میزان ترکیب‌های تجاری بسیار گسترده‌تر است. در سال 2006 تعداد 385ر34 مورد ادغام و تحصیل در این کشور صورت گرفته است که رقم آن به 5/3 هزار میلیارد دلار می‌رسد (Holye, 2009, P.38).

استانداردهای حاکم بر ترکیب تجاری اگرچه طی سه دهه گذشته کمتر تغییر کرده اما در سال‌های اخیر با تغییرات اساسی مواجه بوده است. با تجدیدنظر در استاندارد حسابداری شماره 19 ترکیب‌های تجاری در سال 1384، روش اتحاد منافع حذف و این استاندارد با استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 3، هماهنگ‌تر شد.

در این فصل انواع ترکیب‌های تجاری تشریح شده و ماهیت و شکل آنها بیان می‌شود. اصطلاح کلیدی در تعریف ترکیب‌های تجاری «کنترل» است که در این فصل به طور مفصل به تشریح آن پرداخته خواهد شد. در ادامه فصل نحوه حسابداری ترکیب‌های تجاری و مسائل مرتبط با آن از قبیل تشخیص واحد تحصیل‌کننده، تعیین تاریخ تحصیل، تعیین و تخصیص بهای تمام شده ترکیب و شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های قابل تشخیص واحد تجاری تحصیل شده و همچنین حسابداری سرقفلی مطرح خواهد گردید.

استراتژی‌های رشد

هدف 1:

آشنایی با روشهای رشد: اگرچه شرکت‌ها استراتژی‌های گوناگونی را دنبال می‌کنند اما هدف مشترک آنها، سودآوری و تداوم حیات است. گاهی هم انگیزه‌های شخصی مدیران برای ایجاد امپراطوری، افزایش پاداش و ارتقای موقعیت حرفه‌ای و اجتماعی، محرک گسترش دامنه فعالیت‌هاست.

افزایش فروش محصولات موجود و یا توسعه بازارهای کنونی یکی از راههای رشد است اما بسیاری از شرکت‌ها تلاش می‌کنند محصولات جدید عرضه کنند و یا وارد بازارهای جدید شوید. سودآوری بیشتر محصولات و بازارهای جدید نسبت به محصولات و بازارهای موجود، ارائه خدمات بیشتر به مشتریان و سرمایه‌گذاری منابع اضافی از جمله دلایلی است که شرکت‌ها را ترغیب می‌کند به دنبال موقعیت‌های جدید باشند. مسیر رشد ممکن است به صورت عمودی، افقی یا متنوع‌سازی غیرمرتبط[1] باشد.

رشد عمودی

رشد عمودی در شرایطی رخ می‌دهد که برای نمونه یک شرکت از طریق ترکیب تجاری مواد اولیه مورد نیاز خود را تأمین کند یا اینکه محصولات خود را توزیع کند. چنین کاری ممکن است از طریق ایجاد شرکت جدید یا تحصیل شرکت‌های موجود انجام شود. تحصیل گاوداری شیری توسط یک شرکت تولید کننده مواد لبنی، نمونه رشد عمودی برای تأمین مواد اولیه است.

اطمینان از عرضه منابع مورد نیاز با کیفیت مناسب، ایجاد موانع برای ورود رقباف بهبود ارتباط با مشتریان و کسب سود بیشتر، از مزایای اصلی رشد عمودی است. اما رشد عمودی باعث می‌شود که یک شرکت در یک حوزه خاص متمرکز شود و به یک بازار خاص بیش از حد وابسته شود. در صورت کاهش تقاضای بازار، چنین شرکتی آسیب شدیدی خواهد دید.

رشد افقی

رشد افقی در شرایطی رخ می‌دهد که یک شرکت از طریق ترکیب تجاری، محصول جدیدی را به بازار فعلی خود عرضه می‌کند یا اینکه بازار جدیدی برای محصولات فعلی خود می‌یابد. در رشد افقی شرکت‌ها با استفاده از توانمندی‌های کنونی خود وارد فعالیت‌هایی می‌شوند که رقیب و یا مکمل محصولات فعلی آنها است. برای نمونه ادغام شرکت‌های خودروسازی، نمونه‌ای از رشد افقی است.

رشد افقی و عمودی را می‌توان متنوع‌سازی مرتبط نیز تفسیر کرد به این معنی که در متنوع‌سازی مرتبط شرکت‌ها از محصولات و بازارهای فعلی خود فراتر می‌روند، اما از حوزه توانمندی‌ها و زنجیره ارزش خود خارج نمی‌شوند. برای مثال، تأمین‌کننده مواد یا توزیع‌کننده محصول در حوزه زنجیره ارزش یک شرکت قرار دارد.

متنوع‌سازی غیرمرتبط

منظور از متنوع‌سازی غیرمرتبط، تولید محصولات کاملاً جدید برای مشتریان جدید است. این محصولات هیچ ارتباطی با فناوری، محصولات یا بازارهای کنونی شرکت ندارد. به عبارت دیگر شرکت از حوزه توانمندی‌ها و زنجیره ارزش فعلی خود خارج می‌شود. ورود یک تولیدکننده خودرو به بازار محصولات خانگی نمونه‌ای از متنوع‌سازی غیرمرتبط است.

از جمله مزیت‌های متنوع‌سازی غیرمرتبط می‌توان به توزیع ریسک، خروج از فعالیت‌های قبلی و ورود به عرصه جدید فعالیت، استفاده از ظرفیت‌های خالی، و دستیابی به فرصت‌های جدید کسب سود اشاره کرد.

از طرف دیگر متنوع‌سازی غیرمرتبط ممکن است دارای معایب مهمی باشد که از جمله می‌توان به کاهش سود از طریق وقوع زیان‌های احتمالی ناشی از کسب و کار جدید، کاهش سود سهامداران، رقابت ناسالم بخش‌های مختلف و ناکافی بودن تجربه مدیریت اشاره کرد. اغلب تجارت ورود به حوزه‌های ناآشنا موفقیت‌آمیز نبوده است. برای مثال، ورود شرکت‌های فولادسازی ژاپن به حوزه رایانه‌های شخصی با موفقیت همراه نبوده است (BPP, 2008, P.202).

منابع و مأخذ

فارسی

حجتی اشرفی غلامرضا (1390)، مجموعه کامل قوانین و مقررات محشای مالی، محاسباتی، کتابخانه گنج دانش.

کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1386)، استانداردهای حسابداری، سازمان حسابرسی.

مهربانی حسین (1390)، مجموعه سوالات آزمون‌های ورودی عضویت در جامعه حسابداران رسمی ایران (همراه با پاسخ‌های تشریحی)، نشر کیومرث.

مدرس احمد (1390)، مجموعه سوالهای کارشناسی ارشد دانشگاه‌های سراسری حسابداری، نشر پردازشگران

لاتین:

– Alfredson K., Leo Picker R., Pacter P., and J. Radford (2005). Applying International Accounting Standards. Wiley Publishing.

– Association of Chartered Certified Accountants (2008). Paper P3 (Using analysis),

– Baker R.E., Lembke V.c., King T.E., and C. G.Jeffery (2008) Advanced Financial Accounting, Mcgraw-Hill Publishing, 7thEd.

– Baker R.E., Lembke V.c., King T.E., and C. G.Jeffery (2008) Advanced Financial Accounting, Mcgraw-Hill Publishing, 8thEd.

– Beams F. A., Anthony J.H., Bettinghaus B., and K. Smith (2003). Advanced Accounting, Prentice Hall Business Publishing, 8 th Ed.

– Bline D.M. Fischer M., and T.D. Skekel (2004). Advanced Accounting, wiley Publishing.

– Financial Accounting Standards Board (1959). Accounting Research Bulletin (ARB) No., 51. “Consolidated Financial Statements”.

– Fischer P. M., Cheng R. H., and J. T.William (2009). Advanced Accounting, South-Western College Publishing, 10^th Ed.

– Hoyle J.B., Schaefer T., and T. Doupnik (2009). Advanced Accounting, Mcgraw Hill Publishing, 9^thEd.

– Jeter D.C., and P.K.Chaney (2011). Advanced Accounting wiley Publishing, 4 Ed.

– Larsen E.J. (2003) Modern Advanced Accounting, Mcgraw-Hill Publishing, 9^th Ed.

– Larsen E.J. (2005) Modern Advanced Accounting, Mcgraw-Hill Publishing, 10^th Ed.

– Whittington O.R., and P.R. Delaney (2012), Wiley CPA Exam Review, Financial Accounting and Reporting, Wiley Publishing.