بسترهای نیاز حسابرسی داخلی

بسترهای نیاز حسابرسی داخلی

اکنــون، دامنــه ی حسابرســی داخلــی بســیار بیــش از گذشــته توســعه یافتــه اســت. در حسابرســی داخلــی، کارایــی عملیــات و نحــوه ی عمــل فنــاوری اطلاعــات مــورد بررســی قــرار می گیــرد. در ایــن نــوع حسابرســی، اثربخشــی و کارایــی معامــلات تجــاری، نقــش فعالیت هــا در بهبــود فرایندهــا و عملیــات شــرکت، مدیریــت ریســک و نظــارت بــر رضایــت مشــتریان مــورد توجــه قــرار دارد. ایــن وظیفــه ی جدیــد در کنــار همــان کارکــرد قدیمــی یعنــی جســت وجو و کشــف تقلــب صــورت می گیــرد. بــه عبارتــی دیگــر دامنــه ی فعالیــت حسابرســان داخلــی به مراتــب از مقولــه ی کنترل مالــی و نقــش مباشــرتی ســنتی فراتــر رفتــه اســت. حسابرســان  بــا توجــه بــه کارکــرد جدیــد حسابرســی داخلــی ً داخلــی عمــلا

نقــش جدیــدی در ســازمان پیــدا کرده انــد کــه ایــن نقــش را هــم خودشــان پذیرفته انــد و هــم مدیریــت واحدهــای تجــاری از آن اســتقبال کــرده اســت. یکــی از چالش هــای پیــش روی حسابرســان داخلــی همــواره  جایــگاه ســازمانی مناســب نداشــته و ًایــن بــوده کــه عمومــا وظایــف آنــان بــه طــور صحیــح و شــفاف مشــخص نشــده اســت. البتــه در پــاره ای مــوارد به رغــم این کــه ایــن موضــوع صــورت پذیرفتــه امــا در عمــل بــه دلیــل فرهنــگ حاکــم بــر شــرکت ها قابــل اجــرا نیســت.   مراکــز آمــوزش حرفــه ای معتبــر، از جملــه دانشــگاه ها، ًعمومــا نســبت بــه نیــاز بــازار بــرای آموزش هــای جدیــد واکنــش نشــان

بسترهای نیاز حسابرسی

تعاریــف مختلفــی از حسابرســی داخلــی در کتــب و مقــالات حســابداری وجــود دارد. بخشــی از ایــن تعاریــف برآمــده از نــگاه  مــدرن و ســایر تعاریــف در طیفــی بیــن ایــن دو نــوع نــگاه قــرار دارد. بــه ً ســنتی اســت و بخــش دیگــر آن کامــلا ً هــای کامــلا نظــر می رســد بهتریــن تعریفــی کــه از حسابرســی داخلــی می تــوان ارائــه کــرد تعریــف انجمــن حسابرســان داخلــی امریــکا ) اســت. براســاس ایــن تعریــف، حسابرســی داخلــی فعالیــت اطمینان بخشــی و مشــاوره ای مســتقل و بی طرفانــه ای IIA( اســت کــه بــرای ایجــاد ارزش افــزوده و بهبــود عملیــات ســازمان طراحــی می شــود. حسابرســی داخلــی بــه ســازمان کمــک می کنــد تــا اهــداف خــود را بــا اتخــاذ رویکــردی ســامانه مند و منظــم بــرای ارزش یابــی و بهبــود اثربخشــی فرایندهــای مدیریــت ریســک، کنتــرل داخلــی، و راهبــری شــرکتی ایفــا کنــد.

می دهنــد و مفاهیــم و رویکردهــای جدیــد هــر حرفــه را در محتــوای درســی دوره هــای آموزشــی منظــور می کننــد. بــا توجــه بــه این کــه حسابرســی داخلــی در ایــران زمینــه ی کاری نوپایــی محســوب می شــود. در دانشــگاه ها، به ویــژه در ســطح کارشناســی چنــدان بــه آن پرداختــه نشــده و بــه جــز مطالــب پراکنــده و محــدودی کــه در قالــب تحقیقــات و پایان نامه هــای  در ً دانشــگاهی و گاه ترجمــه ی مقــالات وجــود دارد ، عمــلا دانشــگاه ها موضوعــات مربــوط بــه آن مطــرح نمی شــود. البتــه در ایــن زمینــه بایــد خاطرنشــان کــرد کــه در چنــد ســال اخیــر کــه دوره هــای کارشناســی ارشــد حسابرســی بــه عنــوان یــک گرایــش مســتقل دانشــجو می پذیــرد

بسترهای نیاز حسابرسی

در محتــوای درســی چنــد واحــد نظــری در زمینه هــای مرتبــط بــا حسابرســی داخلــی گنجانــده شــده اســت. از طــرف دیگــر، در چنــد ســال گذشــته در برخــی مراکــز آموزشــی محــدود از جملــه مرکــز آمــوزش حســابداران خبــره و انجمــن حسابرســان داخلــی دوره هــای تخصصــی  ً مرتبــط بــا حسابرســی داخلــی برگــزار می شــود. طبیعتــا ایــن دوره هــای آموزشــی و واحدهــای درســی دانشــگاهی می توانــد هــم بــه افزایــش ســطح کیفــی حسابرســی داخلی و هــم بــه معرفــی ایــن نــوع خدمــت کمــک شــایانی کنــد. از نظــر انتشــار کتــب آموزشــی نیــز در گذشــته بــا همــت و زحمــت فــراوان برخــی اســتادان شــمار بســیار معــدودی کتــاب بــر اســاس رویکردهــای همــان دوران منتشــر شــده  تــلاش ً بــود،  در عیــن حــال، در ســال های اخیــر انصافــا زیــادی بــرای انتشــار کتــب و متــون آموزشــی شــده اســت.

در نهایــت، در مقایســه بــا اســتانداردهای کیفــی ســطح اول دنیــا، در ایــران ضعف هــای بســیاری هــم در آمــوزش نظــری و هــم در آمــوزش کارگاهــی وجــود دارد کــه ایــن امــر می توانــد یکــی از موانــع توســعه ی ایــن حرفــه باشــد.   در مقایســه بــا قوانیــن، مقــررات و دســتورالعمل های فعالیت هایــی کــه پیشــینه ی اجرایــی بیش تــری دارنــد و از  قوانیــن و ً ســال های قبــل در حرفــه جــا افتاده انــد طبیعتــا مقــررات مربــوط بــه حسابرســی داخلــی از انســجام کم تــری برخوردارنــد. امــا در ســال های اخیــر اقدامــات بســیار خــوب و مؤثــری در ایــن زمینــه صــورت پذیرفتــه اســت کــه برخــی از آن هــا عبارتنــد از:   دســتورالعمل کنتــرل داخلــی کــه ســازمان بــورس و اوراق   منتشــر کــرد.

بسترهای نیاز حسابرسی

ایــن دســتورالعمل 1391 اردیبهشــت 16بهــادار در بــا هــدف حمایــت از حقــوق ســرمایه گذاران، پیش گیــری از وقــوع تخلفــات، و نیــز ســامان دهی و توســعه ی بــازار شــفاف  7 مــاده 18 و 11 ،8 و منصفانــه ی اوراق بهــادار (طبق بندهــای قانــون بــازار اوراق بهــادار جمهــوری اســلامی ایــران) و بــا هــدف  دســتورالعمل پذیــرش اوراق بهــادار در 35 و 25اجــرای مــواد بــورس اوراق بهــادار تهــران و دســتورالعمل کنترل هــای داخلــی ناشــران پذیرفته شــده در بــورس اوراق بهــادار تهــران و فرابــورس ایــران تدویــن شــد. ایــن دســتورالعمل، مدیریــت ارشــد شــرکت 10براســاس مــاده بایــد کمیتــه ی حسابرســی را زیــر نظــر هیــأت مدیــره مطابــق بــا ضوابــط ســازمان بــورس و اوراق بهــادار تشــکیل دهــد.

اعضــای کمیتــه ی حسابرســی بایــد متشــکل از ســه تــا پنــج نفــر و اکثریــت آنــان مســتقل و دارای تخصــص مالــی باشــند. ریاســت کمیتــه بــا عضــو مســتقل یــا عضــو مالــی غیرموظــف هیــأت مدیــره  ایــن دســتورالعمل، شــرکت بایــد واحــد 10اســت. براســاس مــاده حسابرســی داخلــی را زیــر نظــر کمیتــه ی حسابرســی تشــکیل دهــد. واحــد حسابرســی داخلــی بایــد بــه طــور مســتمر اثربخشــی ســامانه ی کنتــرل داخلــی را مــورد بررســی و ارزیابــی قــرار دهــد و نتایــج را بــه کمیتــه ی حسابرســی و هیــأت مدیــره گــزارش دهــد و روش هــای بهبــود ســامانه ی کنتــرل داخلــی را پی گیــری کنــد.

بسترهای نیاز حسابرسی

مدیــر حسابرســی داخلــی نیــز بــا پیشــنهاد کمیتــه ی حسابرســی و تصویــب هیــأت مدیــره منصــوب می شــود و بایــد دارای صلاحیت هــای علمــی و حرفــه ای لازم باشــد.

ســازمان بــورس و اوراق بهــادار پــس از تصویــب دســتورالعمل کنتــرل داخلــی، به منظــور هماهنگ ســازی برداشــت عمومــی از جایــگاه، اختیــارات و مســئولیت های موردانتظــار حسابرســی داخلــی و کمیتــه ی حسابرســی، منشــور نمونــه فعالیــت حسابرســی داخلــی و منشــور نمونــه  کمیتــه ی حسابرســی را بــرای تصویــب در هیــأت مدیــره ی شــرکت های مشــمول  مهــر 19 دســتورالعمل کنترل هــای داخلــی منتشــر کــرد و تــا  بــه ایــن شــرکت ها فرصــت داد تــا رییــس کمیتــه ی 1391 حسابرســی و دیگــر اعضــای ایــن کمیتــه و هم چنیــن مدیــر حسابرســی داخلــی خــود را بــه مدیریــت نظــارت بــر ناشــران ســازمان بــورس اوراق و بهــادار معرفــی کننــد. همچنیــن، مدیریــت نظــارت بــر ناشــران  بهمــن 20ســازمان بــورس و اوراق بهــادار در   بــا انتشــار اطلاعیــه ای بــر لــزوم اعــلام 1391 مشــخصات کمیتــه ی حسابرســی، واحــد حسابرســی داخلــی و بالاتریــن مقــام مالــی شــرکت های پذیرفته شــده در بــورس اوراق بهــادار تهــران و فرابــورس ایــران تأکیــد کــرد.

  اســتقلال واحــد حسابرســی داخلــی، عامــل مهمــی در  اثربخشــی و مؤثــر بــودن فعالیت هــای آن بــه شــمار می آیــد. اســتقلال حســابرس داخلــی بایــد از لحــاظ دسترســی بــه اطلاعــات،  گزارشــگری،  فعالیت هــای ســازمانی و جایــگاه ســازمانی و حتــی اســتقلال رأی باشــد. جایــگاه حسابرســی داخلــی بایــد بــه گونــه ای باشــد کــه بتوانــد به طــور اثربخشــی عمــل کنــد. از ایــن رو، پشــتیبانی مدیریــت ســازمان از حسابرســی داخلــی، یــک ضــرورت اســت.

بسترهای نیاز حسابرسی

حسابرســی داخلــی بایــد بــا مشــورت بــا مدیریــت، ضرورت هــا و اولویت هــای کاری خــود را تعییــن کنــد. بنابرایــن، رییــس حسابرســی داخلــی بایــد آزادانــه بــه مدیــران ارشــد دسترســی داشــته باشــد و بــه

آن هــا گــزارش کنــد. جایــگاه مناســب حسابرســی داخلــی در نمــودار ســازمانی، می توانــد نســبت بــه اســتقلال واحــد حسابرســی  در ً داخلــی تــا حــد زیــای اطمینان بخــش باشــد. در ایــران عمــلا اغلــب شــرکت ها حسابرســی داخلــی زیــر مجموعــه ی مدیریــت مالــی اســت، در حالی کــه حســابرس داخلــی حداقــل بایــد نســبت بــه واحــد مالــی اســتقلال داشــته باشــد. داشــتن اســتقلال ســازمانی کافــی و بی طرفــی باعــث می شــود کــه خدمــات حسابرســی داخلــی بــه بهتریــن شــکل ارائــه شــود.

البتــه برخــی بــر ایــن باورنــد کــه بی طرفــی کامــل در عمــل اتفــاق نمی افتــد و دســت یابی بــه بی طرفــی واقعــی بــه دلیــل ویژگی هــای محیطــی و فرهنگــی و و فشــارهای موجــود دســت نیافتنی اســت، در حالی کــه بایــد کوشــش کــرد تــا بــه طــور نســبی حــد معمــول و مــورد قبولــی از اســتقلال را تأمیــن کــرد.

حسابرســان داخلــی بایــد موقعیتــی هم تــراز مدیــران اجرایــی داشــته باشــند چراکــه بایــد نســبت بــه عملکــرد آنــان اظهارنظــر کننــد نــه این کــه جــزو کارکنــان زیرمجموعــه ی آن هــا  برخــورداری از  موقعیــت ًباشــند. البتــه، صرفــا بــالا در نمــودار ســازمانی نمی توانــد ًنســبتا اثرگــذاری و کارا بــودن حسابرســی داخلــی را تضمیــن کنــد. حسابرســان داخلــی همــواره بــه حمایــت مدیــران بالادســتی ، از جملــه مدیــر                         عامل نیاز دارند. هــر قــدر ســازوکارهای راهبــری شــرکتی بهتــر و مؤثرتــر ًطبیعتــا در شــرکت ها و ســازمان ها اجــرا شــود، اســتقلال حســابرس داخلــــی در حــــد مطلوب تــری حفـــــظ خــــواهد شــــــــد و نتــــایج حاصــــل از عملــکرد حســابرسی داخــلی مفیــدتـــر خواهــد بــود.

   بــا 610براســاس مفاهیــم منــدرج در اســتاندارد حسابرســي عنــوان ارزیابــي کار واحــد حسابرســي داخلــي، حســابرس مســتقل بایــد فعالیت هــاي واحــد حسابرســي داخلــي و اثــر آن را بــر روش هــاي حسابرســي مســتقل، ارزیابــي کنــد.

حسابرسان داخلی باید موقعیتی هم تراز مدیران اجرایی داشته باشند

بسترهای نیاز حسابرسی

براســاس ایــن اســتاندارد، حسابرســي داخلــي یعنــي وظیفــه ی ارزیابــي در داخــل واحــد مــورد رســیدگي و بــه دســت کارکنــان آن بــه منظــور ارائــه ی خدمــت بــه آن واحــد بــه وجــود مي آیــد و یکــي از ارکان اصلــي محیــط کنترلــي محســوب مي شــود. ارزیابــي و بررســي کفایــت و اثربخشــي سیســتم هاي حســابداري و کنتــرل داخلــی، از جملــه وظایــف اصلــي واحــد حسابرســي داخلــي اســت. همچنیــن در اســتاندارد مذکــور اشــاره شــده کــه حــدود وظایــف واحــد حسابرســي داخلــي را مدیریــت واحــد تجــاری تعییــن می کنــد و هدف هــاي آن متفــاوت از هدف هــاي حســابرس مســتقل اســت کــه بــراي ارائــه ی نظــر مســتقل نســبت بــه صورت هــاي مالــي منصــوب مي شــود. از ســوی دیگــر، هدف هــاي واحــد حسابرســي داخلــي بــه تناســب نیازهــاي مدیریــت، تغییــر مي کنــد.

البتــه جایــگاه خــاص واحــد حســابرس داخلــي از لحــاظ ســازماني و تأثیــري کــه ایــن جایــگاه بــر بي طرفــي حســابرس داخلــي دارد و همچنیــن نــوع، ماهیــت و حــدود وظایــف محــول بــه واحــد حسابرســي داخلــي در کســب شــناخت و ارزیابــي حســابرس مســتقل از واحــد حسابرســي داخلــي مؤثرنــد. در ایــن زمینــه، بهتریــن حالــت آن اســت کــه واحــد حسابرســي داخلــي بــه بالاتریــن رده ی مدیریــت واحــد اقتصــادي گــزارش کنــد و هیچ گونــه مســئولیت اجرایــي نداشــته باشــد. هرگونــه محدودیــت تحمیلــي مدیریــت بــر واحــد حسابرســي داخلــي بایــد به دقــت ارزیابــي شــود. حســابرس داخلــي به ویــژه بایــد در برقــراري ارتبــاط بــا حســابرس مســتقل آزادي عمــل داشــته باشــد. حســابرس مســتقل همچنیــن بایــد اعمــال اصلاحــات پیشــنهادي واحــد حسابرســي داخلــي توســط مدیریــت و چگونگــي مستندســازي آن را ارزیابــي کنــد .

در جایــگاه ً در عمــل از آن جایی کــه حسابرســان داخلــی عمدتــا واقعــی خــود قــرار نگرفته انــد و بخــش  عمــده ی وظایــف حسابرســی داخلــی در شــرکت ها بــه طــور صحیــح و مؤثــر انجــام نمی شــود ، حسابرســان مســتقل نیــز از نتایــج کار و گزارش هــای حسابرســی داخلــی اســتفاده ی چندانــی نمی کننــد. همچنیــن حتــی در بســیاری اوقــات بــا توجــه بــه این کــه حسابرســان داخلــی به شــدت تحــت نظــر مدیریــت امــور مالــی و یــا مدیــر عامــل هســتند، گــزارش و نتایــج کارشــان محرمانــه تلقــی

می شــود و در اختیــار حســابرس مســتقل قــرار نمی گیــرد.   وجــود مقــررات و دســتورالعمل های لازم الاجــرا می توانــد در اســتقرار و نهادینه کــردن حسابرســی داخلــی نقــش بســیار پررنگــی ایفــا کنــد.

در منشــور حسابرســی داخلــی بــه موضوعــات مهمــی پرداختــه شــده کــه می توانــد بــه عنــوان یــک منبــع مفیــد و مؤثــر مــورد اســتفاده قــرار گیــرد. در ایــن منشــور تأکیــد شــده کــه دامنــه ی عملیــات واحــد حسابرســي داخلــي بایــد بــه میزانــي تعییــن شــود کــه در مــوارد زیــر اطمینانــي معقــول حاصــل شــود: – ریســک هاي دســتیابي بــه اهــداف ســازمان بــه نحــو مناســب شناســایي و مدیریــت مي شــوند. -کنتــرل داخلــي موجــود، ســازمان را بــراي مدیریــت ریســک ها و کاهــش آن هــا تــا ســطح قابــل تحمــل  کمــک مي کنــد. – سیاســت ها، اســتانداردها، روش هــا و کنترل هــا بــه انــدازه ی کافــي مستندســازي مي شــود. – در مواقــع لــزوم، تعامــل بیــن مدیــران مختلــف ســازمان بــه نحــو مناســب وجــود دارد.

– اطلاعــات مالــي، مدیریتــي و عملیاتــي، درســت، قابــل اتــکا و به موقــع در اختیــار اســتفاده کنندگان  مربــوط قــرار مي گیــرد. – اعمــال و رفتــار کارکنــان مطابــق سیاســت ها، اســتانداردها، روش هــا و قوانیــن و مقــررات مربــوط اســت. – از منابــع ســازمان بــه نحــو اثربخــش، کارا و بــا صرفــه ی اقتصــادي اســتفاده شــده و بــه نحــو مناســب از  آن هــا حفاظــت مي شــود. -برنامه هــا، طرح هــا و اهــداف عملیاتــي ســازماني دســت یافتني هستند. – افزایــش کیفیــت و بهبــود مســتمر عملیــات ســازمان همــواره مــورد تشــویق و حمایــت اســت. – بایدقوانیــن و مقــررات بــا اهمیــت مؤثــر بــر ســازمان بــه نحــو مناســب شناســایي و مــورد توجــه قــرار یگیرنــد. در خصــوص اســتقلال، بي طرفــي و پاســخ گویي حســابرس داخلــی اشــاره شــده کــه بــه منظــور حصــول

بسترهای نیاز حسابرسی

اطمینــان از مســتقل بــودن حسابرســان داخلــي، واحــد  زیــر نظــر کمیتــه ی ً حسابرســي داخلــي مســتقیما حسابرســي فعالیــت کــرده و رییــس آن را کمیتــه ی مذکور منصــوب کنــد. افــزون بــر ایــن، گزارش هــاي حسابرســان داخلــي در اختیــار کمیتــه ی حسابرســي منتخــب هیئــت مدیــره و مدیــر عامــل ســازمان قــرار مي گیــرد. در هــر حــال، رییــس واحــد حسابرســي داخلــي در مقابــل مدیــر عامــل ســازمان، کمیتــه ی حسابرســي و هیئــت مدیــره پاســخ گو اســت.

حسابرســان داخلــي نبایــد  در آن مســئولیت اجرایــي ً فعالیت هایــي را کــه خــود قبــلا داشــته اند مــورد حسابرســي قــرار دهنــد. مهم تریــن اختیاراتــی کــه ایــن منشــور بــرای واحــد حسابرســی داخلــی برشــمرده چنیــن اســت: – دسترســي نامحــدود بــه کلیــه ی ســوابق و مــدارک حســابداري و عملیاتــي، دارایي هــا و پرســنل ســازمان  -امــکان مشــاهده و بررســي کلیــه ی فرایندهــاي عملیاتــي ســازمان – امکان دسترسي آزاد و کامل به کمیته ی حسابرسي – امــکان جــذب و تخصیــص منابــع انســاني مــورد نیــاز، تعییــن دوره هــاي گزارشــدهي، انتخــاب موضوعــات مــورد حسابرســي، دامنــه ی عملیــات و به کارگیــري روش هــاي دســت یابي بــه اهــداف حسابرســي کــه البتــه در همــه ی مــوارد بایــد مفــاد یادداشــت راهبــرد حسابرســي رعایت شــود.

از ســوی دیگــر، براســاس مفــاد منشــور، رییــس حسابرســی داخلــی و کارکنــان واحــد حسابرســی داخلــی مجــاز بــه انجــام مــوارد زیــر نیســتند: ـ انجــام هرگونــه وظایــف اجرایي در ســازمان و شــرکت هاي وابسته، ـ ایجاد و یا تصویب تراکنش هاي حسابداري، و ـ انجــام هرگونــه وظایفــي کــه اســتقلال و بي طرفــي آنــان را تحــت تأثیــر قــرار مي دهــد.

بسترهای نیاز حسابرسی

نکتــه ی پایانــی آن کــه حسابرســی داخلــی یکــی از مؤلفه هــای مهــم و مؤثــر در مدیریــت ریســک یــک ســازمان بــه شــمار می آیــد. مدیریــت ریســک، واحــد تجــاری را قــادر می کنــد کــه بــه بهتریــن نحــو ریســک های خــود را کنتــرل نمایــد. بــرای مثــال، قانــون ســاربینز ـ اکســلی در آمریــکا و اصــول راهبــری شــرکتی در انگلیــس بــر مدیریــت بــر مبنــای ریســک و گــزارش  واحــد ً نتایــج آن بــه حسابرســان تأکیــد دارند.طبیعتــا حسابرســی داخلــی بــرای آن کــه قــادر باشــد کلیــه ی وظایــف، کارکردهــا و مســئولیت های خــود را به خوبــی انجــام دهــد و انتظــارات موجــود را بــرآورده ســازد، ایــن واحــد بایــد در نمــودار ســازمانی از جایــگاه ســازمانی مناســبی برخــوردار باشــد و شــرح وظایــف کارکنــان ایــن بخــش بایــد بــه طــور مناســب و مــدون مشــخص شــود و  بــه تصویــب برســد.ً رســما