استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391

استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
3
فهرست
بند
كلياتدامنه كاربرد 1نقش و زمان بندي برنامه ريزي 2تاريخ اجرا 3هدف 4الزاماتمشاركت اعضاي اصلي تيم حسابرسي 5فعاليتهاي مقدماتي 67- فعاليتهاي برنامه ريزي 11
مستندسازي 12
ملاحظات خاص در حسابرسي نخستين 13
توضيحات كاربردي
نقش و زمان بندي برنامه ريزي ت- 1 تا ت- 3
مشاركت اعضاي اصلي تيم حسابرسي ت- 4
فعاليتهاي مقدماتي ت- 5 تا ت- 7
فعاليتهاي برنامه ريزي ت- 8 تا ت- 15
مستندسازي ت- 16 تا ت- 19
ملاحظات خاص در حسابرسي نخستين ت- 20
پيوست: ملاحظات مربوط به تدوين طرح كلي حسابرسي
اين استاندارد بايد همراه با استاندارد حسابرسي 200 ”اهداف كلي حسابرس مستقل و انجام
حسابرسي طبق استانداردهاي حسابرسي“ مطالعه شود.

استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
5
كليات
دامنه كاربرد
1. در اين استاندارد، مسئوليت حسابرس براي برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي مطرحمي شود. اين استاندارد اساسا براي حسابرسيهاي بعدي (دوره هاي پس از حسابرسينخستين) تدوين شده است . ملاحظات خاص در حسابرسي نخستين نيز ، جداگانه م طرحمي شود.
نقش و زمان بندي برنامه ريزي
2. برنامه ريزي كار حسابرسي مستلزم تدوين طرح كلي حسابرسي و برنامه حسابرسي است .
مزاياي اصلي برنامه ريزي مناسب كار براي حسابرسي صورتهاي مالي به شرح زير است :
( (رك: بندهاي ت- 1 تا ت- 3
كمك به حسابرس براي توجه مناسب به جنبه هاي مهم حسابرسي. •
كمك به حسابرس براي تشخيص و حل و فصل به موقع مشكلات بالقوه. •
كمك به حسابرس در سازماندهي و مديريت مناسب كار حسابرسي براي انجام •
اثربخش و كارآمد آن.
كمك به انتخاب اعضاي تيم حسابرسي در رده هاي مختلف به نحوي كه داراي •
توانمنديها و صلاحيتهاي لازم براي برخورد با خطرهاي مورد انتظار حسابرسي
باشند و تقسيم مناسب كار بين آنها.
تسهيل هدايت و سرپرستي اعضاي تيم حسابرسي و بررسي كار آنها. •
كمك به هماهنگي كار انجام شده توسط حسابرسان بخشها و كارشناسان، در •
صورت لزوم.
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
6
تاريخ اجرا
3. اين استاندارد براي حسابرسي صورتهاي مالي كه دوره مالي آنها از اول فروردين 1392 و
پس از آن شروع مي شود، لازم الاجراست.
هدف
4. هدف حسابرس اين است كه كار حسابرسي چنان برنامه ريزي گردد كه به گونه اي اثربخش
انجام شود.
الزامات
مشاركت اعضاي اصلي تيم حسابرسي
5. مديرمسئول كار و ساير اعضاي اصلي تيم حسابرسي بايد در برنامه ريزي حسابرسي شامل
برنامه ريزي كار و مشار كت در بحث بين اعضاي تيم حسابرسي ، نقش فعال داشته باشند .
( (رك: بند ت- 4
فعاليتهاي مقدماتي
6. حسابرس بايد در شروع كار حسابرسي، فعاليتهاي زير را انجام دهد:
الف. اجراي روشهاي الزام ي طبق استاندارد 1220 در خصوص تداوم كار حسابرسي و
رابطه با صاحبكار،
ب. بررسي امكان رعايت الزامات اخلاقي شامل استقلال، طبق الزامات استاندارد 2220 ، و
پ. كسب شناخت از شرايط كار حسابرسي ، طبق استاندارد 3210 . (رك: بندهاي ت – 5 تا
( ت- 7
. 1. استاندارد حسابرسي 220 ، ”كنترل كيفيت حسابرسي اطلاعات مالي تاريخي“ بندهاي 14 تا 18
. 2. استاندارد حسابرسي 220 ، بندهاي 8 تا 13
3. استاندارد حسابرسي 210 ،”قرارداد حسابرسي“.
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
7
فعاليتهاي برنامه ريزي
7. حسابرس بايد طرح كلي حسابرسي را تدوين كند . اين طرح بايد دامنه رسيدگي،
زمان بندي اجرا و مسير حسابرسي را مشخص و رهنمودهاي لازم را براي تدوين برنامه
حسابرسي ارائه نمايد.
8. حسابرس براي تدوين طرح كلي حسابرسي بايد:
الف. ويژگيهاي كار حسابرسي را براي تعيين دامنه رسيدگي مشخص كند،
ب. اهداف گزارشگري كار حسابرسي را به منظور زمان بندي انجام كار و تعي ين ماهيت
اطلاع رساني و ارتباطات مورد لزوم، مشخص كند،
پ. عواملي ر ا كه به قضاوت حرفه اي وي براي هدايت كار تيم حسابرسي، مهم هستند
مدنظر داشته باشد،
ت. نتايج فعاليتهاي مقدماتي كار حسابرسي ، و حسب مورد ، مربوط بودن شناخت كسب
شده از ساير خدمات حرفه اي انجام شده توسط مديرمسئول كار براي واحد تجاري
را مورد توجه قرار دهد، و
ث. ماهيت، زمان بندي اجرا و ميزان منابع مورد نياز براي انجام كار حسابرسي را تعيين
( كند. (رك: بندهاي ت- 8 تا ت- 11
9. حسابرس بايد برنامه حسابرسي را ب هگونه اي تدوين كند كه دربرگيرنده موارد زير باشد:
. الف. ماهيت، زما نبندي اجرا و ميزان روشهاي ارزيابي خطر، طبق استاندارد 4315
ب. ماهيت، زما ن بندي اجرا و ميزان روشهاي حسابرسي لازم در سطح ادعاها ، طبق
. استاندارد 5330
4. استاندارد حسابرسي 315 ، ”شناخت واحد مورد رسيدگي و محيط آن و برآورد خطرهاي تحريف با اهميت“.
5. استاندارد حسابرسي 330 ، ”روشهاي حسابرسي در برخورد با خطرهاي برآوردي“.
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
8
پ. ساير روشهاي حسابرسي كه براي انجام كار طبق استانداردهاي حسابرسي ضروري
( است. (رك: بند ت- 12
10 . حسابرس بايد در جريان انجام كار ، حسب ضرورت ، طرح كلي حسابرسي و برنامه
( حسابرسي را به روز كند و تغييرات لازم را در آنها اعمال نمايد. (رك: بند ت- 13
11 . حسابرس بايد در مرحله برنامه ريزي، ماهيت، زمان بندي اجرا و ميزان هدايت و سرپرستي
اعضاي تيم حسابرسي و بررسي ك ار آنها را مشخص كند . (رك: بندهاي ت – 14 و ت –
(15
مستندسازي
: 12 . حسابرس بايد موارد زير را مستند كند 6
الف. طرح كلي حسابرسي،
ب. برنامه حسابرسي، و
پ. هرگونه تغيير بااهميت در طرح كلي حسابرسي يا برنامه حسابرسي در جريان انجام
( كار و دلايل انجام اين تغييرات. (رك: بندهاي ت- 16 تا ت- 19
ملاحظات خاص در حسابرسي نخستين
13 . حسابرس بايد قبل از شروع حسابرسي نخستين، اقدامات زير را انجام دهد:
الف. اجراي روشهاي الزامي شده در استاندارد 220 درخصوص پذيرش كار حسابرسي و
رابطه با صاحبكار 7، و
ب. در صورت تغيير حسابرس، مكاتبه با حسابرس ق بلي ، طبق الزامات آيين رفتار
( حرفه اي. (رك: بند ت- 20
. 6. استاندارد حسابرسي 230 ، ”مستندسازي“ بندهاي 9 تا 13
. 7. استاندارد حسابرسي 220 ، بندهاي 14 تا 18
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1390
9
توضيحات كاربردي
( نقش و زمان بندي برنامه ريزي (رك: بند 2
ت- 1. ماهيت و دامنه فعاليتهاي برنامه ريزي، بسته به اندازه و پيچيدگي واحد تجاري ، ميزان
شناخت اعضاي اصلي تيم حسابرسي از واحد تجاري و تغيير شرايط در جري ان انجام
كار حسابرسي، متفاوت خواهد بود.
ت- 2. برنامه ريزي مرحله اي مجزا از يك كار حسابرسي نيست، بلكه فرايندي مستمر و
پوياست كه غالباً پس از گذشت مدت زمان كوتاهي از تكميل كار حسابرسي قبلي (يا
همزمان با آن ) آغاز مي شود و تا زمان تكميل كار حسابرسي جاري، ادامه مي يابد . در
برنامه ريزي به اين موضوع توجه مي شود كه برخي از فعاليتها و روشهاي حسابرسي
بايد قبل از اجراي روشهاي حسابرسي ديگر تكميل شود . براي مثال، در برنامه ريزي ،
قبل از تشخيص و ارزيابي خطرهاي تحريف با اهم يت، موضوعاتي از قبيل موارد زير
تكميل مي شود:
بكارگيري روشهاي تحليلي براي ارزيابي خطر. •
كسب شناخت كلي از چارچوب قانوني و مقررا تي حاكم بر واحد تجاري و •
چگونگي رعايت آن توسط واحد تجاري.
تعيين سطح اهميت. •
استفاده از خدمات كارشناسان. •
اجراي ساير روشهاي ارزيابي خطر. •
ت- 3. حسابرس ممكن است براي تسهيل اجرا و مديريت كار حسابرسي ، برخي اجزاي
برنامه ريزي حسابرسي را با م ديريت واحد تجاري مطرح كند (براي مثال، به منظور
هماهنگ كردن برخي از روشهاي حسابرسي برنامه ريزي شده با كار كاركنان واحد
تجاري). با وجود طرح اين موضوعات با مديريت ، مسئوليت طرح كلي حسابرسي و
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 0
برنامه حسابرسي همچنان به عهده حسابرس است . حسابرس هنگام مطرح كردن
موضوعات مربوط به طرح كلي حسابرسي يا برنامه حسابرسي بايد مراقب باشد كه
اثربخشي حسابرسي كاهش نيابد . براي مثال ، مطرح كردن ماهيت و زمان بندي جزئيات
روشهاي حسابرسي با مديران اجرايي واحد تجاري ممكن است منجر ب ه قابل پي ش بين ي
شدن روشهاي حسابرسي براي مديريت واحد تجاري شود و اثربخشي حسابرسي را
كاهش دهد.
( مشاركت اعضاي اصلي تيم حسابرسي (رك: بند 5
ت- 4. مشاركت مديرمسئول كار و ساير اعضاي اصلي تيم حسابرسي در برنامه ريزي
حسابرسي، از طريق بكارگيري تجربه و بينش آنها ، موجب افزايش اثر بخشي و كارايي
فرآيند برنامه ريزي مي شود. 8
( فعاليتهاي مقدماتي (رك: بند 6
ت- 5. اجراي فعاليتهاي مقدماتي مطرح شده در بند 6، هنگام شروع كار حسابرسي ، به
حسابرس در تشخيص و ارزيابي رويدادها يا شرايطي كه ممكن است اثر نامطلو بي بر
برنامه ريزي و اجراي كار حسابرسي داشته باشد، كمك م يكند.
ت- 6. اجراي فعاليتهاي مقدماتي ، حسابرس را در برنامه ريزي براي دستيابي به اهدافي مانند
موارد زير كمك مي كند:
حفظ استقلال كافي و توان انجام كار. •
رفع نگراني در رابطه با درستكاري مديران اجرايي واحد تجاري كه بتواند بر •
تمايل حسابرس به ادامه كار اثر بگذارد.
8. استاندارد حسابرسي 315 ، بند 14 ، الزامات و رهنمودهايي براي نشست اعضاي تيم حسابرسي به منظور
بررسي احتمال آسيب پذيري صورتهاي مالي مطرح مي كند. استاندارد حسابرسي 240 ، ”مسئوليت حسابرس در
ارتباط با تقلب و اشتباه، در حسابرسي صورتهاي مالي “، بند 19 ، رهنمودها يي را براي بحث بين اعضاي تيم
حسابرسي درباره آسيب پذيري صورتهاي مالي واحد تجاري در نتيجه تقلب يا اشتباه ارائه مي كند.
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 1
اجتناب از سوءتفاهم با صاحبكار در خصوص شرايط كار حسابرسي. •
ت- 7. حسابرس در مراحل مختلف كار ح سابرسي، با وقوع شرايط ج ديد يا تغيير شرايط
موجود، موضوع ادامه همكاري با صاحبكار و رعايت الزامات اخلاقي مربوط، ب ه ويژه
استقلال، را مورد توجه قرار مي دهد. اجر اي روشهاي مقدماتي در رابطه با ادامه
همكاري با صاحبكار و نيز ارزيابي چگونگي رعايت الزامات اخلاقي (شامل استقلال )
در شروع كار حسابرسي به اين معني است كه اين روشها قبل از اجراي ساير فعاليتهاي
عمده كار حسابرسي جاري، تكميل مي شوند. در حسابرسي بعدي ، غالباً روشهاي مزبور
در مدت زمان كوتاهي پس از تكميل كار حسابرسي قبلي يا همزمان با آن اجرا
مي شوند.
فعاليتهاي برنامه ريزي
( طرح كلي حسابرسي ( رك: بندهاي 7 و 8
ت- 8. تدوين طرح كلي حسابرسي ، به شرط تكميل روشهاي ارزيابي خطر، در تعيين مواردي
از قبيل موضوعات زير به حسابرس كمك مي كند:
منابع لازم براي حوزه هاي خاص حسابرسي مانند استفاده از اعضاي با تجربه تيم •
حسابرسي در حوزه هاي پرخطر يا استفاده از خدمات كارشناسان در موضوعات
پيچيده و تخصصي،
ميزان منابع لازم براي حوزه هاي خاص حسابرسي مانند تخصيص تعداد اعضاي •
تيم حسابرسي براي نظارت بر شمارش موجوديهاي عمده ، ميزان بررسي كار
حسابرسان بخشها در حسابرسي گروه يا تخصيص بودجه زماني مناسب براي
حوزه هاي پرخطر،
زمان بكارگيري اين منابع ، براي مثال ، بكارگيري آنها در طول كار حسابرسي يا در •
مقاطع زماني مهم، و
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 2
چگونگي مديريت، هدايت و سرپرستي منابع براي مثال ، زمان پيش بيني شده براي •
برگزاري جلسات توجيهي اوليه و جلسات بعدي تيم حسابرسي ، چگونگي انجام
بررسيهاي مدير مسئول كار و مدير بررسي كننده كار (براي مثال ، انجام بررسيها در
محل واحد تجاري يا در مؤسسه حسابرسي ) و بررسيهاي مربوط به كنترل كيفيت
كار حسابرسي.
ت- 9. در پيوست اين استاندارد، نمونه هايي از ملاحظاتي كه در تدوين طرح كلي حسابرسي
در نظر گرفته مي شود، درج شده است.
ت- 10 . پس از تدوين طرح كلي حسابرسي ، برنامه حسابرسي مي تواند با در نظر گرفتن
موضوعات گوناگون مشخص شده در طرح كلي حسابرسي و باتوجه به ضرورت
دستيابي به اهد اف حسابرس از طريق اس تفاده بهينه از منابع حسابرسي، تدوين شود .
تدوين طرح كلي حسابرسي و برنامه تفصيلي حسابرسي لزوماً دو فرايند مجز ا يا متوالي
نيستند بلكه وابسته به هم مي باشند زير ا تغيير در يكي از آنها ممكن است موجب تغيير
در ديگري شود.
ملاحظات خاص در حسابرسي واحدهاي تجاري كوچك
ت- 11 . در حسابرسي واحدهاي تجاري كوچك، تمامي كار حسابرسي ممكن است توسط يك
تيم حسابرسي بسيار كوچك انجام شود . حسابرسي بسياري از واحدهاي تجاري
كوچك توسط مدير مسئول كار به تنهايي يا با همكاري يك نفر ديگر انجام مي شود. در
يك تيم حسابرسي كوچكتر ، ايجاد هماهنگي و ارتباط بين اعضا ي تيم حسابرسي
ساده تر است . تد وين طرح كلي حسابرسي براي حسابرسي واحدهاي تجاري كو چك،
كاري پيچيده و زمان بر نيست . طرح كلي حسابرسي به اندازه واحد تجاري، پيچيدگي
كار حسابرسي و اندازه تيم حسابرسي ، بستگي دارد . براي مثال، يك يادداشت كوتاه
تهيه شده در زمان تكميل كار حسابرسي قبلي (براساس بررسي كاربرگها و نكات مهم
مشخص شده ) كه با مذاكرات انجام شده با مدير – مالك، به روز مي شود ، چنانچه
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 3
موضوعات مطرح شده در بند 8 را پوشش دهد، مي تواند به عنوان طرح كلي
حسابرسي مدون براي كار حسابرسي جاري استفاده شود.
( برنامه حسابرسي ( رك: بند 9
ت- 12 . برنامه حسابرسي ، تفصيلي تر از طرح كلي حسابرسي است زير ا دربرگيرنده ماهيت،
زمان بندي اجرا و ميزان روشهاي حسابرسي است كه توسط اعضاي تيم حسابرسي اجرا
خواهد شد . برنامه ريزي روشهاي حسابرسي مزبور در جريان انجام حسابرسي به عنوان
بخشي از برنامه حسابرسي صورت مي گيرد. براي مثال، برنام ه ريزي روشهاي ارزيابي
خطر در ابتداي فرآيند حسابرسي انجام م ي شود. با اين حال، تعيين ماهيت، زمان بندي
اجرا و ميزان روشهاي حسابرسي لازم، به نتايج حاصل از اجراي روشهاي ارزيابي
خطر، بستگي دارد.
( تغييرات برنام هريزي در جريان انجام حسابرسي ( رك: بند 10
ت- 13 . در نتيجه وقوع رويدادهاي غيرمنتظره، تغيير شرايط، يا شواهد حسابرسي حاصل از
اجراي روشهاي حسابرسي، ممكن است ضرورت يابد حسابرس، طرح كلي حسابرسي
و برنامه حسابرسي و در نتيجه ، ماهيت، زما ن بندي اجرا و ميزان روش هاي حسابرسي
لازم را، بر مبناي تجديدنظر در ارزيابي خطرها، تعديل كند. اين موضوع هنگامي اتفاق
مي افتد كه اطلاعات جديد كسب شده توسط حسابرس با اطلاعاتي كه هنگام
برنامه ريزي روشهاي حسابرسي ، در اختيار وي بوده است تفاوت با اهميتي داشته باشد .
براي مثال، شواه د حسابرسي حاصل از اجراي آزمونهاي محتوا ممكن است با شواهد
حسابرسي حاصل از اجراي آزمون كنترلها، متناقض باشد.
( هدايت، سرپرستي و بررسي ( رك: بند 11
ت- 14 . ماهيت، زمان بندي اجرا و ميزان هدايت و سرپرستي اعضاي تيم حسابرسي و بررسي
كار آنها به عوامل زيادي از جمله موارد زير بستگي دارد:
اندازه و پيچيدگي واحد تجاري. •
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 4
حوزه كار حسابرسي. •
خطرهاي ارزيابي شده تحريف بااهميت (براي مثال، افزايش خطر تحريف •
بااهميت در يك حوزه خاص از كار حسابرسي معمولاً مستلزم افزايش ميزان و به
موقع بودن هدايت و سرپرستي اعضاي تيم حسابرسي و بررسي تفصيلي تر كا ر
آنهاست).
توانايي و صلاحيت هر يك از اعضاي تيم حسابرسي. •
استاندارد 220 ، رهنمودهاي بيشتري را در مورد هدايت ، سرپرستي و بررسي كار
. حسابرسي ارائه مي دهد 9
ملاحظات خاص در حسابرسي واحدهاي تجاري كوچك
ت- 15 . چنانچه يك كار حسابرسي به طور ك امل توسط مدير مسئول كار انجا م شود، مسائل
مربوط به هدايت و سرپرستي اعضاي تيم حسابرسي و بررسي كار آنها مورد نخواهد
داشت. در چنين مواردي، مدير مسئول كار ، همه جنبه هاي كار را شخص ا انجام مي دهد
و از تمامي موضوعات مهم آگاه مي شود. زماني كه تمام يك كار حسابرسي توسط يك
نفر انجام م ي شود، دستيابي به يك نظر عيني درباره م ناسب بودن قضاوتهاي انجام شده،
مشكل خواهد بود . چنانچه موضوعات بسيار پيچيده و غيرعادي وجود داشته باش د و
حسابرسي توسط يك نفر انجام شود، مشاوره با ساير حسابرسان مجرب يا مراجع
حرفه اي ذيصلاح ممكن است مدنظر قرار گيرد.
( مستندسازي (رك: بند 12
ت- 16 . مستندسازي طرح كلي حسابرسي ، سابقه اي از تصميمات مهمي است كه براي
برنامه ريزي صحيح كار حسابرسي و اطلاع رساني موضوعات بااهميت به تيم حسابرسي
ضروري است. براي مثال، حسابرس ممكن است طرح كلي حسابرسي را به شكل
. 9. استاندارد حسابرسي 220 ، بندهاي 21 تا 35
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 5
يادداشتي حاوي تصم يمات مهم درخصوص دامن ه، زمان بندي و نحوه انجام كار
حسابرسي، خلاصه كند.
ت- 17 . مستندسازي برنامه حسابرسي، سابقه اي از ماهيت، زمان بندي اجرا و ميزان روشهاي
برنامه ريزي شده براي ارزيابي خطر و روشهاي حسابرسي لازم در سطح ادعاه ا در
برخورد با خطرهاي ارزيابي شده است . مستندسازي همچنين سابقه اي از برنامه ريزي
صحيح روشهاي حسابرسي است كه امكان بررسي و تصويب آنها را قبل از اجرا فراهم
مي كند. حسابرس مي تواند از برنامه هاي استاندارد حسابرسي يا چك ليستهاي تكميل
كار كه باتوجه به ويژگيهاي يك كار حسابرسي خاص تعديل مي شود، استفاده كند.
ت- 18 . سابقه تغ ييرات مهم در طرح كلي حسابرسي و برنامه حسابرسي كه به ايجاد تغيير در
ماهيت، زمان بندي اجرا و ميزان روشهاي حسابرسي منجر مي شود، دلايل تغييرات مهم
و پذيرش طرح كلي و برنامه حسابرسي نهايي را تشريح مي كند. اين سابقه همچنين
برخورد مناسب با تغييرات مهم رخ داده در جريان انجام كار حسابرسي را منعكس
مي كند.
ملاحظات خاص در حسابرسي واحدهاي تجاري كوچك
ت- 19 . همانطور كه در بند ت – 11 ذكر شد، براي حسابرسي يك واحد تجاري كوچك، ممكن
است يك يادداشت خلاصه و مناسب به عنوان طرح كلي حسابرسي بكار رود. براي
برنامه ريزي حسابرسي واحدهاي تجا ري كوچك ، برنامه ها يا چك ليستهاي استاندارد
حسابرسي ممكن است با فرض وجود حداقل فعاليتهاي كنترلي مربوط (كه احتمالاً در
واحدهاي تجاري كوچك اينگونه است ) استفاده شود به شرطي كه باتوجه به شرايط
( كار (شامل ارزيابي خطر) تعديل شود. (رك: بند ت- 17
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 6
( ملاحظات خاص در حسابرسي نخستين (رك: بند 13
ت- 20 . هدف برنامه ريزي حسابرسي در حسابرسي نخستين و حسابرسيهاي بعدي، مشابه است .
از آنجا كه حسابرس در حسابرسي نخستين، در مقايسه با حسابرسي بعدي، براي انجام
برنامه ريزي فاقد تجربه قبلي در رابطه با واحد تجاري اس ت، ممكن است گسترش
فعاليتهاي برنامه ريزي را ضروري تشخيص ده د . در حسابرسي نخستين، حسابرس
ممكن است در تدوين طرح كلي حسابرسي و برنامه حسابرسي، موضوعات بيشتر ي
شامل موارد زير را مورد توجه قرار دهد:
ارتباط با حسابرس قبلي (مگر در مواردي كه قانون يا مقررات منع كرده است ) به •
عنوان مثال، براي بررسي كاربرگهاي حسابرس قبلي.
هر موضوع مهم مطرح شده با مديران اجرايي (شامل بكارگيري استانداردهاي •
حسابداري يا استانداردهاي حسابرسي )، اطلاع رساني اين موضوعات به اركان
راهبري واحد تجاري و تأثير اين موضوعات بر طرح كلي حسابرسي و برنامه
حسابرسي.
روشهاي حسابرسي لازم براي كسب شواهد حسابرسي كافي و مناسب •
. درخصوص مانده هاي اول دوره 10
ساير روشهايي كه به موجب سيستم كنترل كيفيت مؤسسه حسابرسي براي •
كارهاي حسابرسي نخستين الزامي است (براي مثال، سيستم كنترل كيفيت مؤسسه
حسابرسي ممكن است بررسي طرح كلي حسابرسي را قبل از اجراي روشه اي
مهم حسابرسي يا بررسي گزارشها را قبل از صدور آنها توسط يكي ديگر از
شركاي مؤسسه، الزامي كند).
10 . استاندارد حسابرسي 510 ، ”حسابرسي نخستين – مانده هاي اول دوره“.
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1390
17
( پيوست (رك: بندهاي 7 و 8 و بندهاي ت- 8 تا ت- 10
ملاحظات مربوط به تدوين طرح كلي حسابرسي
در اين پيوست مثالهايي از موضوعاتي ارائه شده است كه حسابرس ممكن است در تدو ين طرح
كلي حسابرسي مدنظر قرار دهد . بسياري از اين موضوعات بر برنامه تفصيلي حسابرسي نيز تأثير
خواهد داشت . اين مثالها طيف گسترده اي از موضوعات مربوط در بيشتر كارهاي حسابرسي را
پوشش مي دهند. هرچند برخي از موضوعات اشاره شده ممكن است توسط سا ير استانداردهاي
حسابرسي الزامي شده باشند اما همه اين موضوعات در تمامي كار هاي حسابرسي مصداق ندارد
و اين فهرست، لزوماً كامل نيست.
ويژگيهاي كار حسابرسي
چارچوب گزارشگري مالي كه اطلاعات مالي مورد رسيدگي براساس آن تهيه شده است. •
الزامات خاص گزارشگري در يك صنعت از قبيل گزارشهاي طراحي ش ده توسط مراجع •
تدوين مقررات آن صنعت.
گستره پيش بيني شده براي حسابرسي شامل تعداد و مكان بخشهاي مورد رسيدگي. •
ماهيت روابط كنترلي بين واحد تجاري اصلي و بخشهاي آن كه چگونگي تلفيق گروه ر ا •
مشخص مي كند.
ميزان حسابرسي بخشها توسط حسابرسان ديگر. •
ماهيت قسمتهاي تجاري مورد رسيدگي شامل مواردي كه نياز به دانش تخصصي دارند. •
واحد پول گزارشگري مورد استفاده، شامل ضرورت تسعير واحد پولي اطلاعات مالي •
حسابرسي شده.
دسترسي به نتايج كار حسابرسان داخلي و ميزان اتكا بر كار آنها. •
برون سپاري خدمات حسابداري و گزارشگري مالي و چگونگي دسترسي ح سابرس به •
شواهدي درخصوص طراحي يا كاركرد كنترلهاي بكار گرفته شده توسط آنها.
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 8
استفاده مورد انتظار از شواهد حسابرسي كسب شده در حسابرسيهاي قبلي ، براي مثال، •
شواهد حسابرسي مرتبط با روشهاي ارزيابي خطر و آزمون كنترلها.
تأثير فنا وري اطلاع ات بر روشهاي حسابرسي، شامل دسترسي به داده ها و نحوه بكارگيري •
فنون حسابرسي به كمك رايانه.
هماهنگي محدوده و زمان بندي اجراي كار حسابرسي با بررسي اجمالي اطلاعات مالي •
ميان دوره اي و تأثير اطلاعات كسب شده طي اين بررسيها بر حسابرسي.
دسترسي به كاركنان و داد ههاي صاحبكار. •
اهداف گزارشگري، زمان بندي اجراي كار حسابرسي و ماهيت اطلاع رساني
برنامه زماني واحد تجاري براي گزارشگري از قبيل ميان دوره اي و نهايي. •
سازماندهي جلسات با مديران اجرايي و اركان راهبري براي مذاكره در مورد ماهيت، •
زمان بندي اجرا و ميزان كار حسابرسي.
مذاكره با مديران اجرايي و اركان ر اهبري درخصوص نوع و زمان بندي گزارشها و ساير •
موارد اطلاع رساني كتبي و ش فاهي شامل گزارش حسابرس، نام ه مديريت و اطلاع رساني به
اركان راهبري واحد تجاري.
مذاكره با مديران اجرايي درخصوص اطلاع رساني مورد انتظار درباره وضعيت كار •
حسابرسي در طول انجام آن.
مكاتبه با حسابرسان بخشها درخصوص نوع و زمان بندي گزارشهايي كه قرار است صادر •
شود و ساير موارد اطلا عرساني در ارتباط با حسابرسي بخشها.
ماهيت و زمان بندي اطلاع رساني بين اعضاي تيم حسابرسي ، شامل ماهيت و زمان بندي •
جلسات تيم حسابرسي و زمان بندي بررسي كار انجام شده.
لزوم اطلاع رساني به اشخاص ثالث، شامل مسئوليتهاي گزارشگري به مراجع قانوني. •
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
1 9
عوامل مهم، فعاليتهاي مقدماتي و آگاهي كسب شده در ساير كارهاي حسابرسي
تعيين سطح اهميت طبق استاندارد 11320 و در صورت لزوم: •
تعيين سطح اهميت براي بخ شها و اطلاع رساني آن به حسابرسان بخش طبق o
. استاندارد 12600
تشخيص مقدماتي بخشهاي عمده و گروههاي معام لات، مانده حسابها و موارد o
افشاي بااهميت.
تشخيص مقدماتي حوزه هايي كه در آنها خطر ناشي از تحريف بااهميت، بيشتر است. •
اثر خطرهاي ارزيابي شده تحريف بااهميت در سط ح صورتهاي مالي بر هدايت، سرپرستي •
و بررسي كار حسابرسي.
شيوه تأكيد به اعضاي تيم حسابرسي در مورد ضرورت اعمال ترديد حرفه اي درجمع آوري •
و ارزيابي شواهد حسابرسي.
نتايج حسابرسيهاي قبلي در رابطه با ارزيابي اثربخشي كاركرد كنتر لهاي داخلي، شامل •
ماهيت نقاط ضعف مشخص شده و اقدامات صورت گرفته براي شناسايي آنها.
شواهدي ر اجع به تعهد مديريت واحد تجاري براي طراحي، اعمال و حفظ كنتر لهاي •
داخلي مطلوب، شامل مستندسازي مناسب اين قبيل كنترلهاي داخلي.
تعدد معاملات كه ممكن است تصميم گيري حسابرس براي اتكا به كنترلهاي داخلي را •
تحت تأثير قرار دهد.
اهميت كنترلهاي داخلي از نظر واحد تجاري براي موفقي تآميز بودن عمليات آن. •
11 . استاندارد حسابرسي 320 ، ”اهميت در برنامه ريزي و اجراي عمليات حسابرسي“.
12 . استاندارد حسابرسي 600 ، ”ملاحظات خاص در حسابرسي صورتهاي مالي گروه (شامل كار حسابرسان
. بخش)“، بندهاي 31 تا 33
استاندارد حسابرسي 300
برنامه ريزي حسابرسي صورتهاي مالي
( ( تجديدنظر شده 1391
2 0
تحولات تجاري مهم مؤثر بر واحد تجاري ، شامل تغييرات در فنا وري اطلاعات و •
فرآيندهاي تجاري، تغييرات در مديران اصلي، و تحصيل، ادغام و واگذاري.
تغييرات مهم در صنعت از قبيل تغيير در مقررات صنعت و الزامات گزارشگري جديد. •
تغييرات مهم در چارچوب گزارشگري مالي، از قبيل تغيير در استانداردهاي حسابداري. •
ديگر پيشرفتهاي مهم و مربوط، مانند تغييرات در محيط قانوني مؤثر بر واحد تجاري. •
ماهيت، زمان بندي و ميزان منابع
انتخاب اعضاي تيم حسابرسي (و حسب ضرورت ، بررسي كننده كنترل كيفيت كار •
حسابرسي) و تقسيم كار بين آنان ، شامل واگذاري حوزه هاي با خطر تحريف بااهميت بالا
به اعضاي با تجربه تيم.
بودجه بندي كار حسابرسي ، شامل تخصيص زمان مناسب به حسابرسي حوزه هايي كه •
ممكن است خطر تحريف با اهميت آنها بالاتر باشد.