انواع شواهد حسابرسی
طرحهای گوناگون طبقهبندی شواهد حسابرسی به وجود آمده است تا حسابرسان داخلی را در ارزیابی نقش هر یک از شواهد حسابرسی موجود در مجموعه اطلاعات گردآوری شده، یاری کند. چهار نوع از این طرحهای طبقهبندی شواهد به شرح زیر است:
- منابع شواهد حسابرسی.
- روشهای حسابرسی.
- میزان قانع کنندگی.
- مقررات قانونی.
طبقهبندی شواهد حسابرسی براساس منبع: یکی از عوامل مورد استفاده در طبقهبندی شواهد حسابرسی منبع آن است. شواهد حسابرسی را چه کسی تهیه کرده است؟ چه کسی آن را پردازش کرده است و چه کسی به آنها دسترسی داشته است؟
انواع شواهد حسابرسی
شواهد درون سازمانی. شواهد درون سازمانی عبارت است از اطلاعات و گزارشهایی که قسمت مورد رسیدگی آن را تهیه و پردازش کرده است. برای مثال کارت ساعت ورود و خروج کارکنان به دلیل این که در درون قسمت مورد رسیدگی تهیه، پردازش و نگهداری میشود جز شواهد داخلی محسبو میگردد. شواهد داخلی معمولاً در مقایسه با شواهدی که اشخاص یا مراجع خارج از قسمت مورد رسیدگی در تهیه یا پردازش اطلاعات آن به نوعی دخالت داشتهاند کمتر قانع کننده است.
انواع شواهد حسابرسی
پرسش اصلی این است: شواهد حسابرسی گردآوری شده تا چه اندازه توانسته است رویدادها و وقایع را منعکس کند؟ شواهدی که از طریق اشخاص یا مراجع مستقل از قسمت مورد رسیدگی بدست میآید عینیتر است و احتمال دستکاری آن توسط قسمت مورد رسیدگی کمتر میباشد.
شواهد درون سازمانی – برون سازمانی. برخی اطلاعات توسط قسمت مورد رسیدگی تهیه و سپس از طریق عملیات اشخاص یا مراجع برون سازمانی به نوعی مورد پردازش قرار میگیرد. برای مثال چک صادر شده توسط قسمت مورد رسیدگی توسط بانک پردازش میشود.
انواع شواهد حسابرسی
شاهده داشتن موجودی در حساب (از این دیدگاه که صادر کننده چک توان پرداخت مبلغ چک را داشته است) پرداخت چک توسط بانک است. حسابرسان هنگام رسیدگی به حسابهای وجوه نقد همواره اسناد پرداخت را مورد بررسی قرار میدهند. اطلاعات و شواهد درون سازمانی برون سازمانی به شرح بالا نسبت به اطلاعات صرفاً درون سازمانی از اعتبار بیشتری برخوردار است اما، هر دوی آنها توسط قسمت مورد رسیدگی تهیه میشوند، از این رو، ممکن است در معرض گرایش یک جانبه قسمت مورد رسیدگی قرار گیرند.
انواع شواهد حسابرسی
شواهد برون سازمانی ـ درون سازمانی
صورتحسابهای خرید کالا و خدمات، نمونه بارزی از شواهد برون سازمانی ـ درون سازمانی است که معمولاً توسط حسابرسان داخلی مورد رسیدگی قرار میگیرد. این گونه شواهد به دلیل آن که از سیستم قسمت مورد رسیدگی عبور میکند ممکن است تغییر یابد، مورد سوء استفاده قرار گیرد یا گم شود که این به نوبه خود ممکن است از میزان اعتبار آنها بکاهد.
شواهد برون سازمانی
شواهدی که توسط اشخاص یا نهادهای برون سازمانی تهیه میشود و بدون عبور از سیستم عملیاتی قسمت مورد رسیدگی، مستقیماً به دست حسابرسان داخلی میرسد. این شواهد را شواهد برون سازمانی گویند و بیشترین قابلیت اعتماد را دارد. اسناد مالکیت املاک و مستغلات که توسط اداره ثبت اسناد صادر و توسط حسابرسان مورد رسیدگی قرار میگیرد نمونهای از شواهد برون سازمانی است.
مسایل خاص در ارتباط با استفاده از منابع برون سازمانی
یکی از کارهایی که امروزه به طور فزاینده در میان شرکتها رایج شده است، دریافت کالاها و خدمات از دیگر نهادها و موسسات با عنوان «استفاده از منابع برون سازمانی» است که براساس آن، دیگر نهادها و موسسات، خدماتی را چون نگهبانی و نظافت ساختمان، امور دفتری و حتی خدمات حسابرسی داخلی را برای یک شرکت انجام میدهند. کوچکتر شدن شرکتها و موسسات در اثر شرایط سخت و نامساعد اقتصادی و فشارهای رقابتی، گاه باعث شده است این گونه شرکتها و موسسات به جای استفاده از کارکنان تمام وقت، از فروشندگان و ارائه کنندگان خدمات استفاده کنند.
انواع شواهد حسابرسی
در مورد خدماتی چون نظافت ساختمان، ارائه کنندگان این خدمات میگویند امکان جایگزین کردن کارکنانی که وظایف خود را به درستی انجام نمیدهند به جای درگیر شدن با کارکنان تمام وقت و مسایل مرتبط با اخراج آنان، یکی از مزایای استفاده از منابع برون سازمانی است. آنان همچنین میگویند چون استفاده کنندگان مجبور نیستند تمام انواع پرداختها و مزایای مربوط به کارکنان تمام وقت را بپردازند، از این دیدگاه نیز صرفهجویی میکنند. بدیهی است که استفاده از خدمات پیمانکاران مستقل خطرهای خاص خود را دارد و از دیدگاه حسابرسی نیز چالشی است.
