استاندارد حسابداري شماره 10
دامنه كاربرد استاندارد حسابداري شماره 10به شرح ذیل است
هر واحدي كه صورت‌هاي مالي را طبق مبناي تعهدي حسابداري تهيه و ارائه ميكند بايد اين استاندارد را در مورد صورت‌هاي مالي اساسي، از جمله صورت‌هاي مالي تلفيقي، هر واحدي كه ارز عملياتي آن ارز يك اقتصاد با تورم حاد است، بكار گيرد.
- اين استاندارد در مورد كليه واحدهاي بخش عمومي به استثناي واحدهاي تجاري دولتی كاربرد دارد.
- در يك اقتصاد با تورم حاد، گزارش نتايج عملياتي و وضعيت مالي به ارز محلي بدون ارائه مجدد، مفيد نيست. پول قدرت خريد خود را با سرعتي از دست ميدهد كه مقايسه مبالغ معاملات و ساير رويدادهايي كه در زمانهاي مختلفي اتفاق افتادهاند، حتي در همان دوره گزارشگري، گمراهكننده است.
- اين استاندارد نرخ مطلقي را تعيين نميكند که فرض شود در آن نرخ، تورم حاد رخ ميدهد. تشخيص اين که ارائه مجدد صورت‌هاي مالي طبق اين استاندارد چه موقع ضروري ميشود، نيازمند قضاوت است. تورم حاد به واسطه خصوصيات محيط اقتصادي يک كشور مشخص ميشود كه شامل موارد زير است ولي محدود به آنها نيست:
- الف) عموم مردم ترجيح ميدهند كه ثروت خود را به شكل داراييهاي غيرپولي يا يك ارز نسبتاً با ثبات نگهداري كنند. مبالغي كه به ارز محلي نگهداري ميشوند به منظور حفظ قدرت خريد بلافاصله سرمايهگذاري ميشوند.
ب) عموم مردم مبالغ پولي را نه بر حسب ارز محلي، بلكه بر حسب يك ارز نسبتاً با ثبات در نظر ميگيرند. حتي ممكن است قيمت‌ها بر حسب ارز مزبور بيان شود.
پ) خريد و فروش نسيه، حتي اگر دوره آن كوتاه باشد به قيمت‌هايي انجام ميگيرد كه زيان مورد انتظار ناشي از قدرت خريد طي دوره نسيه جبران شود.
ت) نرخهاي سود تضمين شده، دستمزدها و قيمت‌ها به يك شاخص قيمت ارتباط دارند. و
ث) نرخ تورم انباشته در طول سه سال به 100 درصد نزديك يا از آن بيشتر است.
- بهتر آن است كه كليه واحد‌هايي كه به ارز اقتصاد با تورم حاد يكساني گزارشگري ميكنند، اين استاندارد را در تاريخ يکساني بكار گيرند. با اين وجود، اين استاندارد در مورد صورت‌هاي مالي هر واحدي از آغاز دوره مالي كه واحد وجود تورم حاد در كشور مربوط را شناسايي ميكند، بکار ميرود.
- “مقدمه استانداردهاي بينالمللي حسابداري بخش عمومي” منتشره توسط هيأت استانداردهاي بينالمللي حسابداري بخش عمومي توضيح ميدهد كه واحدهاي تجاري دولتی استانداردهاي گزارشگري مالي بينالمللي منتشره توسط هيأت استانداردهاي بينالمللي حسابداري را بكار مي‌برند. واحدهاي تجاري دولتی، در استاندارد بينالمللي حسابداري بخش عمومي شماره 1 “نحوه ارائه صورت‌هاي مالي” تعريف شدهاند.
استاندارد حسابداري شماره 10
- تعاريف
- واژههاي زير در اين استاندارد با معاني مشخص شده بكار ميروند:
- مبلغ دفتري يك دارايي مبلغي است كه يك دارايي پس از كسر هر گونه استهلاك انباشته و زيانهاي كاهش ارزش دائمي انباشته مربوطه، به آن مبلغ در ترازنامه شناسايي ميشود.
مبلغ دفتري يك بدهي مبلغي است كه بدهي به آن مبلغ در ترازنامه شناسايي ميشود.
وجه نقد از وجه نقد در دسترس و سپردههاي ديداري تشکيل ميشود.
اقلام پولي عبارتاند از وجه نقد نگهداري شده و داراييها و بدهيهايي كه قرار است به يك مبلغ پولي مشخص يا قابل تعيين دريافت يا پرداخت ميشود.
اقلام غيرپولي اقلامي هستند كه اقلام پولي نباشند.
واژههاي تعريف شده در ساير استانداردهاي بينالمللي حسابداري بخش عمومي با همان معاني ذكر شده در آن استانداردها، در اين استاندارد مورد استفاده قرار ميگيرند و در واژه‌نامه اصطلاحات تعريف شده منتشره نيز به صورت جداگانه چاپ شده اند.
استاندارد حسابداري شماره 10
- ارائه مجدد صورت‌هاي مالي
- قيمت‌ها در طول زمان در نتيجه عوامل خاص يا عمومي سياسي، اقتصادي و اجتماعي تغيير ميكنند. عوامل خاص مانند تغيير در عرضه و تقاضا و تغييرات تكنولوژي ممکن است باعث شوند هر يک از قيمت‌ها به گونه قابل ملاحظهاي و مستقل از يکديگر افزايش يا كاهش يابند. افزون بر اين، عوامل عمومي نيز ممكن است به تغييراتي در سطح عمومي قيمت‌ها و در نتيجه در قدرت خريد عمومي پول منجر شوند.
- در يك اقتصاد با تورم حاد، صورت‌هاي مالي فقط در صورتي مفيد هستند كه بر حسب واحد اندازهگيري جاري در تاريخ گزارشگري بيان شوند. از اين رو، اين استاندارد در مورد صورت‌هاي مالي اصلي واحد‌هايي كه به ارز يك اقتصاد با تورم حاد گزارشگري ميكنند، كاربرد دارد. ارائه اطلاعات الزامي توسط اين استاندارد به‌عنوان مكملي براي درک صورت‌هاي مالي مجاز نميباشد. به‌علاوه، توصيه ميشود از ارائه جداگانه صورت‌هاي مالي قبل از ارائه مجدد خودداري شود.
- بسياري از واحدهاي بخش عمومي به منظور تسهيل مقايسهها با بودجه، اطلاعات بودجهاي مربوطه را در صورت‌هاي مالي خود ميگنجانند. در اين صورت، اطلاعات بودجهاي نيز بايد طبق اين استاندارد ارائه مجدد گردد.
صورت‌هاي مالي واحدي كه ارز عملياتي آن ارز يك اقتصاد با تورم حاد است بايد بر حسب واحد اندازهگيري رايج در تاريخ گزارشگري ارائه شود. ارقام مقايسهاي مربوط به دوره گذشته الزامي توسط استاندارد حسابداري بينالمللي بخش عمومي شماره 1 «نحوه ارائه صورت‌هاي مالي» و هر نوع اطلاعاتي در رابطه با دورههاي قبلتر نيز بايد بر حسب ارز رايج در تاريخ گزارشگري ارائه گردند. به منظور ارائه ارقام مقايسهاي به ارزهاي گزارشگري متفاوت، جز (ب) بند 47 و بند 48 استاندارد حسابداري بينالمللي بخش عمومي شماره 4 «آثار تغييرات در نرخهاي تسعير ارز» بكار ميرود.
- مازاد يا كسري مربوط به خالص وضعيت پولي بايد به طور جداگانه در صورت عملكرد مالي افشا شود.
- ارائه مجدد صورت‌هاي مالي طبق اين استاندارد نيازمند بكارگيري رويههاي خاص و همچنين، قضاوت است. بكارگيري ثبات رويه در اين روشها و قضاوت‌ها از دورهاي به دوره ديگر از صحت دقيق مبالغ حاصلهاي که در صورت‌هاي مالي ارائه مجدد شده گنجانده ميشود، مهمتر است.
ترازنامه
مبالغ ترازنامه كه هنوز بر حسب واحد اندازهگيري رايج در تاريخ گزارشگري ارائه نشدهاند، با استفاده از شاخص عمومي قيمت‌ها ارائه مجدد ميشوند.
اقلام پولي ارائه مجدد نميشود، زيرا در حال حاضر خودشان بر حسب واحد اندازهگيري رايج در تاريخ گزارشگري ارائه شدهاند. اقلام پولي عبارتاند از وجه نقد نگهداري شده و داراييها و بدهيهايي كه قرار است به مبالغ پولي مشخص يا قابل تعييني دريافت يا پرداخت شوند.
- داراييها و بدهيهايي كه طبق قرارداد به تغييرات قيمت‌ها وابستهاند، مانند اوراق قرضه و وام‌هاي تابع شاخص قيمت‌ها، به منظور تعيین مبلغ تأديه نشده در تاريخ گزارشگري، طبق قرارداد تعديل ميشوند. اين اقلام به مبالغ تعديل يافته مزبور در ترازنامه ارائه مجدد شده درج ميشوند.
- ساير داراييها و بدهيها همگي غيرپولي هستند. برخي از اقلام غيرپولي به مبالغ رايج در تاريخ گزارشگري ثبت شدهاند، مانند خالص ارزش بازيافتني و ارزش بازار، بنابراين ارائه مجدد نمي‌شوند. ساير داراييها و بدهيهاي غيرپولي همگي ارائه مجدد ميشود.
- اكثر اقلام غيرپولي به بهاي تمام شده يا بهاي تمام شده منهاي استهلاك در حساب‌ها منظور ميشوند. بنابراين، به مبالغ رايج در تاريخ تحصيلشان بيان ميشومند. بهاي تمام شده، يا بهاي تمام شده منهاي استهلاك، ارائه مجدد شده هر قلم از طريق اعمال تغيير در يك شاخص عمومي قيمت از تاريخ تحصيل تا تاريخ گزارشگري در مورد بهاي تمام شده تاريخي و استهلاك انباشته تعيين ميشود. بنابراين، داراييهاي ثابت مشهود، سرمايهگذاريهايي که به بهاي تمام شده ثبت ميشوند، موجودي مواد اوليه و كالا، سرقفلي، حق اختراع، علايم تجاري و داراييهاي مشابه از تاريخ خريدشان ارائه مجدد ميشوند. موجودي كالاي در جريان ساخت و ساخته شده از تاريخي که هزينههاي خريد و تبديل متحمل شدهاند، ارائه مجدد ميشوند.
سوابق تفصيلي مربوط به تاريخهاي تحصيل اقلام داراييهاي ثابت مشهود ممكن است در دسترس يا قابل برآورد نباشد. در اين شرايط، ممکن است در اولين دوره بكارگيري اين استاندارد استفاده از ارزيابي يك فرد حرفهاي مستقل از ارزش اقلام به عنوان مبنايي براي ارائه مجددشان ضروري باشد.
ممكن است شاخص قيمت عمومي براي دورههايي كه ارائه مجدد داراييهاي ثابت مشهود بر اساس اين استاندارد الزامي است، در دسترس نباشد. در اين شرايط، ممكن است لازم باشد كه از يك شاخص مبتني بر برآورد، براي مثال بر مبناي تغييرات نرخ تسعير بين ارز عملياتي و يك ارز نسبتاً با ثبات استفاده شود.
برخي اقلام غيرپولي به مبالغ رايج در تاريخي غير از تاريخ تحصيل يا تاريخ ترازنامه به حساب منظور شدهاند. براي مثال، دارايي ثابت مشهودي كه قبلاً تجديد ارزيابي شده است. در اين موارد، مبالغ دفتري از تاريخ تجديد ارزيابي ارائه مجدد ميشوند.
- براي تعيين اينكه آيا مبلغ ارائه مجدد شده يك قلم غيرپولي کاهش ارزش دائمي داشته است و بايد كاهش پيدا كند، واحد آزمونهاي كاهش ارزش دائمي مربوطه در استانداردهاي بينالمللي يا (و) ملي حسابداري را بكار ميگيرد. بنابراين، در چنين مواردي، مبالغ ارائه مجدد شده داراييهاي ثابت مشهود، سرقفلي، حق اختراعها و علائم تجاري به مبلغ قابل بازيافت کاهش مييابند، مبالغ ارائه مجدد شده موجوديها به خالص ارزش بازيافتني تقليل پيدا ميكند و مبالغ ارائه مجدد شده سرمايه‌گذاريهاي جاري به ارزش بازار كاهش مييابد.
- يك واحد سرمايهپذير كه بر اساس روش ارزش ويژه در حساب‌ها منظور ميشود، ممكن است به ارز يك اقتصاد با تورم حاد گزارشگري كند. به منظور محاسبه سهم واحد سرمايهگذار از خالص داراييها / ارزش ویژه و نتايج عمليات آن، ترازنامه و صورت عملكرد مالي واحد سرمايهپذير مزبور طبق اين استاندارد ارائه مجدد ميشوند. زماني كه صورت‌هاي مالي ارائه مجدد شده سرمايهپذير به ارز بيان ميشوند، آنها به نرخهاي نهايي تسعير ميشوند.استاندارد حسابداري شماره 10
- اثر تورم معمولاً در هزينههاي استقراض شناسايي ميشود. مناسب نيست كه طي يك دوره هم مخارج سرمايهاي تامين مالي شده از طريق استقراض ارائه مجدد شود و هم آن بخش از هزينههاي استقراضي كه جهت جبران تورم است، به بهاي تمام شده دارايي منظور شود. اين بخش از هزينههاي استقراض در همان دورهاي كه به وقوع ميپيوندد به‌عنوان هزينه دوره شناسايي ميشود.
ممكن است واحد داراييهايي را طبق توافقي بدست آورد كه بتواند بازپرداخت را بدون تحمل هزينه سود تضمين شده تصريح شدهاي به تعويق بيندازد. زماني که انتساب مبلغ سود تضمين شده عملي نباشد، اين داراييها بايد از تاريخ پرداخت و نه از تاريخ خريد ارائه مجدد شوند.
در شروع اولين دوره بكارگيري اين استاندارد، عناصر خالص داراييها / ارزش ویژه، به جز مازاد (كسري) انباشته و هر نوع ذخيره تجديد ارزيابي، با استفاده از شاخص عمومي قيمت از تاريخي كه اجزاء آورده يا در غير اين صورت ايجاد شدهاند، ارائه مجدد ميشوند. هر نوع ذخيره تجديد ارزيابي كه در دورههاي قبل ايجاد شده، حذف ميشود. مازاد (كسري) انباشته ارائه مجدد شده از ساير مبالغ مندرج در ترازنامه ارائه مجدد شده، بدست ميآيد.
در پايان نخستين دوره و در دورههاي بعد، همه عناصر خالص داراييها / ارزش ویژه با استفاده از شاخص عمومي قيمت از شروع دوره يا تاريخ آورده اگر ديرتر باشد، ارائه مجدد ميشود. تغييرات طی دوره در خالص داراييها / ارزش ویژه، طبق استاندارد حسابداري بينالمللي بخش عمومي شماره 1 افشا ميشوند.
استاندارد حسابداري شماره 10
- صورت عملكرد مالي
- اين استاندارد ملزم ميکند كه كليه اقلام در صورت عملكرد مالي بر حسب واحد اندازهگيري رایج در تاريخ گزارشگري بيان شوند. بنابراين، كليه مبالغ باید با استفاده از تغيير در شاخص عمومي قيمت از تاريخهایی که اقلام درآمدها و هزينهها برای اولین بار ثبت شدهاند، ارائه مجدد شوند.
استاندارد حسابداري شماره 10
مازاد يا كسري خالص وضعيت پولي
در دوران تورم، واحد دارای داراييهاي پولي مازاد بر بدهيهاي پولي، قدرت خريد را از دست ميدهد و واحد با بدهيهاي پولي مازاد بر داراييهاي پولي قدرت خريد بدست ميآورد هر چقدر که داراييها و بدهيهای مزبور با سطح قيمت‌ها مرتبط نباشند. اين مازاد يا كسري خالص وضعيت مالي ممكن است از تفاوت ناشی از ارائه مجدد داراييهاي غيرپولي، مازاد يا كسري انباشته و اقلام مندرج در صورت عملكرد مالي و تعديل داراييها و بدهيهاي مرتبط با شاخص قيمت‌ها، حاصل شود. مازاد يا كسري ممكن است از طريق بكارگيري تغيير در يك شاخص عمومي قيمت در مورد ميانگين موزون تفاوت بين داراييها پولي و بدهيهاي پولي طی دوره برآورد شود.
- مازاد يا كسري خالص وضعيت پولي در صورت عملكرد مالي آورده ميشود. تعديل صورت گرفته طبق بند 16 در مورد آن داراييها و بدهيهايي كه طبق قرارداد به تغییرات در قيمت‌ها مرتبط هستند، در مقابل مازاد يا كسري خالص وضعيت پولي تهاتر ميشود. ساير اقلام صورت عملكرد مالي، از قبيل درآمد و هزينههاي سود تضمين شده، و تفاوتهای تسعير ارز مربوط به وجوه سرمايهگذاري شده يا استقراض شده، نيز با خالص وضعيت پولي در ارتباط هستند. اگر چه چنین اقلامی به‌صورت جداگانه افشا ميشوند، ممكن است ارائه آنها همراه با مازاد يا كسري وضعيت پولي در صورت عملكرد مالي مفيد باشد.
استاندارد حسابداري شماره 10
- صورت جريان وجوه نقد
- اين استاندارد ملزم ميکند كه كليه اقلام صورت جريان وجوه نقد بر حسب واحد اندازهگيري رایج در تاريخ گزارشگري بيان شوند.
ارقام مقايسهاي
ارقام مقايسهاي دوره گزارشگري قبلی، خواه بر مبناي روش بهاي تمام شده تاريخي باشند يا بر مبناي روش بهاي جاري، با استفاده از شاخص عمومي قيمت به گونهاي ارائه مجدد ميشوند كه صورت‌هاي مالي مقايسهاي بر حسب واحد اندازهگيري رایج در پايان دوره گزارشگري بيان شوند. اطلاعاتي كه در رابطه با دورههاي قبلتر افشا ميشود نيز بر حسب واحد اندازهگيري رایج در پايان دوره گزارشگري بيان ميشود. به منظور ارائه مبالغ مقايسهاي به یک ارز گزارشگري متفاوت، جزء (ب) بند 47 و بند 48 از استاندارد حسابداري بينالمللي بخش عمومي شماره 4 بكار گرفته ميشود.
استاندارد حسابداري شماره 10
- صورت‌هاي مالي تلفيقي
- هر واحد اصلي كه به ارز يك اقتصاد با تورم حاد گزارشگری ميكند، ممكن است داراي واحدهاي فرعي باشد كه آنها نيز به ارزهای اقتصادهاي با تورم حاد گزارشگري ميكنند. صورت‌هاي مالي هر یک از این واحدهای فرعي باید با بكارگيري شاخص عمومي قيمت كشوري كه به ارز آن كشور گزارشگري ميكند قبل از آنكه در صورت‌هاي مالي تلفيقي منتشره توسط واحد اصلي خود گنجانده شوند، ارائه مجدد شود. زمانی كه واحد فرعي مزبور يك واحد فرعي خارجي است، صورت‌هاي مالي ارائه مجدد شده آن به نرخ نهايي تسعير ميشوند، صورت‌هاي مالي واحدهاي فرعي كه به ارزهای اقتصادهای با تورم حاد گزارش نميكنند طبق استاندارد حسابداري بينالمللي بخش عمومي شماره 4 مورد رسیدگی قرار مي‌گیرند.
- چنانچه صورت‌هاي مالي دارای تاريخهاي گزارشگري متفاوت تلفيق شوند، كليه اقلام، خواه پولي یا غيرپولي، بايد به واحد اندازهگيري رایج در تاريخ صورت‌هاي مالي تلفيقي ارائه مجدد شوند.
انتخاب و كاربرد شاخص عمومي قيمت
ارائه مجدد صورت‌هاي مالي طبق اين استاندارد مستلزم بكارگيري يك شاخص عمومي قيمت است كه تغييرات در قدرت خريد عمومی را منعكس سازد. بهتر آن است كه كليه واحد‌هايي كه به واحد پولي اقتصادي يكسانی گزارشگري ميكنند از يك شاخص استفاده كنند.
- خاتمه اقتصاد به تورم حاد
- وقتي يك اقتصاد به تورم حاد خاتمه ميدهد و واحد تهيه و ارائه صورت‌هاي مالي تهیه شده طبق اين استاندارد را متوقف ميكند، باید مبالغ ارائه شده به واحد اندازهگيري رایج در پايان دوره گزارشگری قبل را به عنوان مبناي ارزشهاي دفتري در دوره بعد در نظر بگیرد.
استاندارد حسابداري شماره 10
- افشا
- افشاهاي زير بايد صورت پذيرد:
الف) اين واقعيت كه صورت‌هاي مالي و ارقام مقايسهاي دورههاي قبل از بابت تغييرات در قدرت عمومي خريد ارز عملياتي ارائه مجدد شدهاند و در نتيجه بر حسب واحد اندازهگيري رایج در تاريخ گزارشگري ارائه ميشوند و
ب) نوع و میزان شاخص قيمت در تاريخ گزارشگري و تغيير در شاخص در طي دورههاي گزارشگري جاري و قبلی.
افشاهاي الزامی توسط اين استاندارد باید مبناي رسیدگی به اثرات تورم حاد در صورت‌هاي مالي را روشن سازد. همچنين، انتظار ميرود كه ساير اطلاعات لازم براي درك آن مبنا و مبالغ حاصله را فراهم کنند.
استاندارد حسابداري شماره 10
- تاريخ اجرا
- اين استاندارد بينالمللي حسابداري بخش عمومي در مورد صورت‌هاي مالي سالانهاي قابل اجرا است كه شروع دوره مالي آنها از اول ژوئيه 2001 و بعد از آن است. بكارگيري آن براي تاريخهاي قبل از تاريخ مزبور ترغيب شده است.
- زماني كه واحدي مبناي تعهدي حسابداري را، بدان گونه که توسط استانداردهاي بينالمللي حسابداري بخش عمومي تعريف شده است، براي اهداف گزارشگري مالي در تاريخي بعد از تاريخ اجراي مزبور بپذيرد، اين استاندارد در مورد صورت‌هاي مالي سالانه واحد در دوره شروع تاريخ پذيرش مبناي تعهدي و بعد از آن كاربرد دارد.
