ارزیابی کنترلهای داخلی
حسابرسان داخلی پس از ثبت و توصیف سیستم کنترل داخلی و انجام دادن تجزیه و تحلیلهای اولیه در شرایطی قرار میگیرند که بتوانند سیستمهای کنترل داخلی مورد بررسی را بطور مقدماتی ارزیابی کنند. یکی از راههای این ارزیابی تهیه ماتریس (Matrix) کنترلهای داخلی است که در آن رئوس مشاهدات عمده خطرها و استانداردهای کنترل داخلی مربوط به مشاهدات و خطرهای خاص درج میشود. حسابرسان با مطالعه این نتایج که از حسابرسی انجام شده تا این مرحله بدست آمده است میتوانند کارایی و کیفیت سیستم کنترل داخلی را از دیدگاه هدفهای کنترل و خطر ارزیابی کنند.
ماتریسهای سیستم کنترل داخلی را میتوان به راههای گوناگون تهیه کرد. یک راه تهیه ماتریسی چهار ستونی حاوی ستونهای زیر است:
1- نتایج بررسی اولیه عملیات و بررسی سیستم کنترل داخلی
2- خطرهای اصلی مربوط به نتیجه گیریهای خاص
3- روشها و استانداردهای کنترل داخلی مناسب
4- ارزیابی حسابرسی داخلی
سطرهای این ماتریس را نکاتی تشکیل میدهد که حاصل مشاهدات خاص تا این مرحله از حسابرسی است.
برآورد دوباره خطر
حسابرسان پس از تکمیل ثبت و توصیف،
ارزیابی سیستم کنترل داخلی، هر گونه تغییر لازم را در هدفها و دامنه حسابرسی مشخص میکنند. حسابرسان در صورت لزوم، در مورد رسیدگیهای اضافی که باید پیش از تکمیل حسابرسی، ارائه پیشنهادها و تهیه گزارش انجام شود نیز تصمیمگیری میکنند. همه این تصمیمگیریها براساس برآورد خطر مربوط به عملیات واحد مورد رسیدگی، صورت میگیرد.
اولین براورد خطر به منظور گزینش واحد مورد رسیدگی انجام میشود.
حسابرسان برای براورد دوباره خطر از اطلاعاتی استفاده میکنند که در مراحل 2، 3 و 4 بدست آوردهاند. براورد دوباره خطر این امکان را به وجود میآورد تا حسابرسان بتوانند یکی از دو راه کار ممکن را برای حسابرسی انتخاب کنند.
گاه حسابرسان احساس میکنند که انجام کار اضافی برای براورده دوباره خطر ضرورتی ندارد؛ زیرا، اطلاعات مفید و زیادی را برای آنان فراهم نمیکند. یا این که گرچه با رسیدگیهای اضافی ممکن است به اطلاعات بیشتری دست یابند اما، سایر موارد حسابرسی در مقایسه با خطرهای براوردی مربوط، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
حسابرسان معمولاً به دلیل ابهامهایی که پس از بررسی اولیه عملیات و ثبت و تجزیه و تحلیل سیستم کنترل داخلی باز هم باقی میماند به انجام دادن رسیدگیهای اضافی اقدام میکنند. در حقیقت مراحل 3 و 4 زمینه را برای طراحی و برنامهریزی بخش عمدهای از باقی مانده کار حسابرسی فراهم میکند.
تصمیمگیریها براساس نتایج بررسی اولیه عملیات و ثبت و تجزیه و تحلیل حسابرسان از کنترلهای داخلی، صورت میگیرد.
مرحله (5) آزمون اضافی کنترلها
چنانچه حسابرسان داخلی تصمیم بگیرند آزمونهای اضافی کنترلها را انجام دهند، آن را با عنوان موارد اضافه شده به برنامه اولیه حسابرسی، در برنامه حسابرسی منعکس میکنند. هر گونه تغییر در هدفها و دامنه حسابرسی، و روشهای اضافی باید در برنامه حسابرسی درج شود. برنامه جدید تخصیص کار به حسابرسان و جدولهای زمانی اجرای کارها نیز احتمالاً باید در برنامه حسابرسی منعکس گردد.
چنانچه آزمونهای اضافی لازم تشخیص داده شود، انجام دادن کارهای زیر ضرورت مییابد:
گسترش برنامه حسابرسی بر حسب نیاز و تعیین کارکنان و سایر منابع مورد نیاز.
تهیه پیشنویس رئوس مطالب گزارش حسابرس یا تعدیل و اصلاح پیشنویس رئوس مطالبی که در مراحل مقدماتی آمادهسازی حسابرسی تهیه شده است.
تدوین محتوای گزارش حسابرس ممکن است به دلیل در دسترس نبودن نتایج نهایی حسابرسی، کاری غیرعملی باشد. اما حسابرس در این مرحله از حسابرسی باید از رئوس احتمالی مطالب گزارش حسابرس و فضای تقریبی لازم برای هر یک از آنها، برداشتی منطقی داشته باشد.
انجام دادن آزمونهای اضافی
