ارزیابی کنترل­های داخلی

حسابرسان داخلی پس از ثبت و توصیف سیستم کنترل داخلی و انجام دادن تجزیه و تحلیلهای اولیه در شرایطی قرار می­گیرند که بتوانند سیستمهای کنترل داخلی مورد بررسی را بطور مقدماتی ارزیابی کنند. یکی از راه­های این ارزیابی تهیه ماتریس (Matrix) کنترلهای داخلی است که در آن رئوس مشاهدات عمده خطرها و استانداردهای کنترل داخلی مربوط به مشاهدات و خطرهای خاص درج می­شود. حسابرسان با مطالعه این نتایج که از حسابرسی انجام شده تا این مرحله بدست آمده است می­توانند کارایی و کیفیت سیستم کنترل داخلی را از دیدگاه هدفهای کنترل و خطر ارزیابی کنند.

ماتریسهای سیستم کنترل داخلی را می­توان به راه­های گوناگون تهیه کرد. یک راه تهیه ماتریسی چهار ستونی حاوی ستونهای زیر است:

1- نتایج بررسی اولیه عملیات و بررسی سیستم کنترل داخلی

2- خطرهای اصلی مربوط به نتیجه گیریهای خاص

3- روشها و استانداردهای کنترل داخلی مناسب

4- ارزیابی حسابرسی داخلی

سطرهای این ماتریس را نکاتی تشکیل می­دهد که حاصل  مشاهدات خاص تا این مرحله از حسابرسی است.

برآورد دوباره خطر

حسابرسان پس از تکمیل ثبت و توصیف،

ارزیابی سیستم کنترل داخلی، هر گونه تغییر لازم را در هدفها و دامنه حسابرسی مشخص می­کنند. حسابرسان در صورت لزوم، در مورد رسیدگی­های اضافی که باید پیش از تکمیل حسابرسی، ارائه پیشنهادها و تهیه گزارش انجام شود نیز تصمیم­گیری می­کنند. همه این تصمیم­گیریها براساس برآورد خطر مربوط به عملیات واحد مورد رسیدگی، صورت می­گیرد.

اولین براورد خطر به منظور گزینش واحد مورد رسیدگی انجام می­شود.

حسابرسان برای براورد دوباره خطر از اطلاعاتی استفاده می­کنند که در مراحل 2، 3 و 4 بدست آورده­اند. براورد دوباره خطر این امکان را به وجود می­آورد تا حسابرسان بتوانند یکی از دو راه کار ممکن را برای حسابرسی انتخاب کنند.

گاه حسابرسان احساس می­کنند که انجام کار اضافی برای براورده دوباره خطر ضرورتی ندارد؛ زیرا، اطلاعات مفید و زیادی را برای آنان فراهم نمی­کند. یا این که گرچه با رسیدگی­های اضافی ممکن است به اطلاعات بیشتری دست یابند اما، سایر موارد حسابرسی در مقایسه با خطرهای براوردی مربوط، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

حسابرسان معمولاً به دلیل ابهامهایی که پس از بررسی اولیه عملیات و ثبت و تجزیه و تحلیل سیستم کنترل داخلی باز هم باقی می­ماند به انجام دادن رسیدگی­های اضافی اقدام می­کنند. در حقیقت مراحل 3 و 4 زمینه را برای طراحی و برنامه­ریزی بخش عمده­ای از باقی مانده کار حسابرسی فراهم می­کند.

تصمیم­گیری­ها براساس نتایج بررسی اولیه عملیات و ثبت و تجزیه و تحلیل حسابرسان از کنترلهای داخلی، صورت می­گیرد.

مرحله (5) آزمون اضافی کنترلها

چنانچه حسابرسان داخلی تصمیم بگیرند آزمونهای اضافی کنترلها را انجام دهند، آن را با عنوان موارد اضافه شده به برنامه اولیه حسابرسی، در برنامه حسابرسی منعکس می­کنند. هر گونه تغییر در هدفها و دامنه حسابرسی، و روشهای اضافی باید در برنامه حسابرسی درج شود. برنامه جدید تخصیص کار به حسابرسان و جدولهای زمانی اجرای کارها نیز احتمالاً باید در برنامه حسابرسی منعکس گردد.

چنانچه آزمونهای اضافی لازم تشخیص داده شود، انجام دادن کارهای زیر ضرورت می­یابد:

• گسترش برنامه حسابرسی بر حسب نیاز و تعیین کارکنان و سایر منابع مورد نیاز.

• تهیه پیش­نویس رئوس مطالب گزارش حسابرس یا تعدیل و اصلاح پیش­نویس رئوس مطالبی که در مراحل مقدماتی آماده­سازی حسابرسی تهیه شده است.

• تدوین محتوای گزارش حسابرس ممکن است به دلیل در دسترس نبودن نتایج نهایی حسابرسی، کاری غیرعملی باشد. اما حسابرس در این مرحله از حسابرسی باید از رئوس احتمالی مطالب گزارش حسابرس و فضای تقریبی لازم برای هر یک از آنها، برداشتی منطقی داشته باشد.

• انجام دادن آزمونهای اضافی

برنامه حسابرسی پس از تکمیل موارد یاد شده در بالا حاوی رئوس مطالب همه فعالیت­هایی خواهد بود که باید در طول حسابرسی اجرا شود. پس از تکمیل هر فعال