مبانی و شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی را ارزیابی کنید.

مبانی و شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها  در حسابرسی را ارزیابی کنید.

حسابرسان مسئولیت تعیین انطباق مبانی و شیوه‌های ارزشیابی موجودی‌ها را با اصول پذیرفته شده حسابداری به عهده دارند. پی‌جویی ارزشیابی موجودی‌ها در بیشتر موارد برای یافتن پاسخ به سه پرسش زیر است:1) صاحبکار، چه شیوه‌ای را برای ارزشیابی به کار می‌برد؟

2) آیا شیوه مورد استفاده، همان شیوه به کار گرفته شده در سال قبل است؟3) آیا شیوه مصوب صاحبکار، در طول دوره جاری به طور یکنواخت و دقیق اعمال شده است؟در مورد پرسش اول- یعنی، شیوه‌های ارزشیابی- راه‌کارهای گوناگونی چون بهای تمام شده؛ اقل بهای تمام شده یا بازار؛ خرده‌فروشی؛ قیمت‌های رسمی بازار (مانند قیمت فلزات، سنگ‌های قیمتی، طلا، نقره و غیره)؛ وجود دارد. بدیهی است که روش‌ بهای تمام شده خود شیوه‌های متفاوتی مانند اولین صادره از آخرین وارده؛ اولین صادره از اولین وارده؛ شناسایی ویژه؛ میانگین موزون و استاندارد را دارد.پرسش دوم به تغییر شیوه ارزشیابی از سالی به سال دیگر مربوط می‌شود؛

ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی

برای مثال، فرض کنید صاحبکار شما روش ارزشیابی موجودی‌های خود را از اولین صادره از اولین وارده به اولین صادره از آخرین وارده تغییر داده باشد. ماهیت و دلایل توجیهی این تغییر روش ارزشیابی موجودی‌ها و اثر آن بر سود شرکت باید طبق اصول پذیرفته شده حسابداری[1] در صورت‌های مالی شرکت افشا شود. علاوه بر این، حسابرسان باید عدم یکنواختی موجود بین دو سال را در بند توضیحی گزارش خود بیان کنند.

پرسش سوم به کاربرد یکنواخت و دقیق روش انتخاب شده توسط صاحبکار مربوط می‌شود. حسابرسان برای یافتن پاسخ این پرسش باید چگونگی ارزشیابی نمونه‌ای معرف از موجودی‌ها را آزمون کنند.

ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی

12. ارزشیابی تعدادی از موجودی‌ها را آزمون کنید.

چگونگی آزمون کردن قیمت‌هایی که روی موجودی‌های مواد اولیه، قطعات خریداری شده و لوازم مصرفی گذارده شده است، همانند آزمون ارزشیابی کالا در مؤسسات تجاری می‌باشد. در هر دو مورد، بهای تمام شده موجودی‌ها چه به روش اولین صادره از اولین وارده، اولین صادره از آخرین وارده، میانگین موزون متحرک یا شناسایی ویژه تعیین شده باشد با مراجعه به فاکتورهای خرید آنها به آسانی قابل اثبات است. نمونه‌ای از کاربرگ حسابرسی که حسابرسان هنگام آزمون ارزشیابی موجودی‌های مواد اولیه و قطعات خریداری شده تهیه می‌کنند در شکل 6-13 نشان داده می‌شود.

ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی

روش‌های حسابرسی مربوط به ارزشیابی کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده به سادگی و قطعیت روش‌های ارزشیابی مواد اولبیه و قطعات خریداری شده‌ای نیست که فاکتورهای خرید آنها به راحتی در دسترس است. حسابرسان برای تعیین کاربرد صحیح شیوه ارزشیابی انتخاب شده توسط صاحبکار باید اقلامی از کالاهای ساخته شده و کالاهای در جریان ساخت را انتخاب و چگونگی ارزشیابی آنها را آزمون کنند. این اقلام باید از صورت‌های شمارش موجودی‌ها و پس از قیمت‌گذاری توسط صاحبکار، انتخاب شود. اقلام با ارزش زیاد می تواند برای آزمون انتخاب گردد تا بخش عمده‌ای از ارزش موجودی‌های صاحبکار را دربرگیرد.

آزمون اقل بهای تمام شده یا بازار  قاعده کلی این است که ارزش موجودی‌ها نباید به مبلغی بیش از خالص ارزش بازیافتنی آنها در صورت‌های مالی منعکس شود. قاعده اقل بهای تمام شده یا بازار، ابزار متداولی است برای اندازه‌گیری هر گونه زیان ناشی از عدم سودمندی موجودی‌ها. چنانچه اقلامی از رده خارج شده، ناباب یا آسیب‌دیده در بین موجودی‌ها وجود داشته باشد، صاحبکار باید آنها را به خالص ارزش بازیافتنی، که اغلب همان ارزش قراضه آنهاست، در موجودی‌های خود منظور کند

ارزشیابی موجودی‌ها در حسابرسی

[1] – “Accounting Changes” APB Opinion No. 20,. برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به: مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی، «تغییرات حسابداری و اصلاح اشتباهات»، (تهران، مؤسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه، نشریه 65، 1365).