کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

طبق استانداردها (ی حسابرسی داخلی)، چه ویژگی­هایی معرف کیفیت شواهد است

1- شاهد یعنی چه؟

2- طبق استانداردها (ی حسابرسی داخلی)، چه ویژگی­هایی معرف کیفیت شواهد است؟

3- انواع شواهد زیر را از ارزشمندترین تا کم ارزشترین مرتب کنید:

الف- شواهد درون سازمانی ـ برون سازمانی.

ب- شواهد درون سازمانی.پ- شواهد برون سازمانی.ت- شواهد برون سازمانی ـ درون سازمانی.

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

4- اثر روشهای حسابرسی زیر را بر کیفیت شواهد حسابرسی، مقایسه کنید:

الف- پرس و جو.

ب- محاسبه مستقل (یا واگردانی).

پ- آزمون تفصیلی.

ت- مشاهده.

ث- پویش (یا وارسی).

ج- نمونه­گیری آماری.

چ- تاییدخواهی.

ح- بررسی تحلیلی.

5- کدام روش بررسی تحلیلی شواهد عینی­تری را فراهم می­کند؟ توضیح دهید.

6- این مطلب استاندارد شواهد بدون هر گونه تردید چگونه به فرایند حسابرسی داخلی ربط پیدا می­کند و چرا؟

7- آیا شواهدی که قابل اعتماد نیست به هیچ دردی می­خورد؟ توضیح دهید.

8- تفاوت شواهد مستقیم با شواهد غیرمستقیم از دید یک دادگاه چیست؟

9- شواهد موید را  تعریف کنید.

10- در برنامه­ریزی تدوین یک پایگاه شواهد چه نوع یا انواعی از شواهد حسابرسی را مناسب می­دانید چرا؟

11- سه نمونه از هدفهای حسابرسی را نام ببرید که آشکارا به چگونگی گردآوری شواهد و همچنین نوع شواهد لازم برای اثبات یافته­های حسابرسی می­پردازد.

12- نقش خطر و رابطه فزونی منافع بر مخارج در گرداوری شواهد چیست؟

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

13-  اهمیت را بطور کامل توصیف کنید. چگونه این مفهوم به برنامه حسابرس داخلی برای گرداوری شواهد حسابرسی مربوط می­شود؟

14- چه ملاحظاتی را باید هنگام ارزیابی قابلیت اطمینان شواهد گرداوری شده اعمال کرد؟ معنای شواهد متقاعد کننده چیست؟ چگونه قسمت مورد رسیدگی می­تواند حسابرس را در ارزیابی کفایت شواهد گرداوری شده یاری کند؟

15- یادداشتهای منطقی کدام است؟ چرا با اهمیت است؟

16- چه دشواریهای خاصی از دیدگاه چگونگی گرداوری شواهد کافی در حسابرسی داخلی وجود دارد؟

17- مفهوم مراقبتهای تخصصی و حرفه­ای را در ارتباط با شواهد حسابرسی توضیح دهید.

18- پیامدهای صدور گزارش حسابرسی داخلی که ادعاهای اثبات نشده­ای دارد چیست؟19- تفاوتهای Soft Data , Hard Data را بنویسید.20- دامنه خدمات حسابرسی داخلی را چگونه می­توان تعدیل کرد که نیازهای مدیریت را به بهترین وجه براورده کند و حرفه­ای گری حسابرسی داخلی را نیز خدشه دار نکند؟ 

21- نظارت و سرپرستی چگونه به اعتلای حرفه­ای گری حسابرسی داخلی میانجامد؟

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

تمرین

1- خانم لاله نسترن اخیراً با کارشناسی مهندسی با درس مدیریت اداری به عنوان کهاد از دانشگاه فارغ التحصیل شده است. خانم نسترن به عنوان کمک حسابرس داخلی در شرکت تولیدی اردشیر استخدام شد. قرار شد خانم نسترن زیر نظر آقای بهاران، که اخیراً به حسابرسی ارشد ارتقا یافته است به عنوان عضو گروه رسیدگی به کنترل کیفیت تولید در یکی از کارخانه­های شرکت کار کند.

آقای بهاران اندکی نگران است چون این اولین کار وی در نقش حسابرس ارشد می­باشد. بدتر این که باید سرپرستی خانم نسترن را نیز به عهده داشته باشد.

مطلوب است:

بررسی استاندارد خاص شماره 420 و مشخص کردن مفادی از آن که آقای بهاران و خانم نسترن بیشترین دشواری را در رعایت آن خواهند داشت. موارد انتخاب خود را تشریح کنید.

2- از یک حسابرس داخلی خواسته شده است کنترلهای مربوط به موجودیهای مواد و کالا را پی جویی کند؛ زیرا، گزارشهای اخیر نشان داده است که میزان گردش موجودیها به شدت نوسان داشته و نسبت به گردش موجودیهای رقبا نیز بسیار فرق کرده است. پرس و جو درباره تغییرات در سیاستهای فروش، ارسال کالا یا مدیریت موجودیها، تنها یک تغییر عمده را نشان داده است. دو تا از مشتریان جدید و عمده شرکت خواسته­اند که خریدهایشان برای آنان حمل  نشود (یعنی، چون عمده فروش می­باشند، کالای مشتریانشان بطور مسقتیم از کارخانه حمل خواهد شد).

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

مطلوب است:

الف- تعیین چگونگی ارتباط این مساله با نوسان ضریب گردش موجودیها که اخیراً گزارش شده است.

ب- تعیین انواع شواهدی که باید برای اثبات این ارتباط، گرداوری شود. شواهد را به روشنی مشخص کنید.

3- یک گروه حسابرسان داخلی شهرداری مشغول رسیدگی به پیمانهای ساخت و ساز خیابانهاست. سرپرست گروه، به ویژه نگران آن است که (1) برای هر ساخت و ساز، پیمان بسته شده باشد؛ (2) هر پیمان در صورتی بسته شده باشد که دست کم سه استعلام برای آن دریافت شده باشد؛ (3) کار انجام شده، با مشخصات پیمان منطبق باشد؛ و (4) پرداختها، طبق قرارداد به پیمانکاران صورت گرفته باشد. شواهد پنجگانه زیر در این ارتباط گرداوری شده است:

• نسخه­ای از نمونه پیمانها که توسط دایره حقوقی شهرداری تهیه و توسط مدیر ترابری شهرداری و نمایندگان پیمانکار امضا شده است. اصل این پیمانها در دایره حقوقی نگهداری می­شود، از هر پیمان یک نسخه در دایره ترابری موجود است و نسخه­ای نیز تحویل پیمانکار شده است.

• نسخه­ای از صورتحسابهای ارسالی توسط پیمانکاران برای پرداخت.
• نمونه­ای از رسید پرداختهای بابت کار انجام شده.
• نمونه­ای از فرمهای بازدید کار انجام شده که توسط بازرسان شهرداری در مورد هر خیابان تکمیل کرده­اند.
• نمونه­ای از استعلامهای دریافتی برای تعدادی از پیمانها.

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

مطلوب است:

الف- گروه­بندی شواهد بالا برحسب درون سازمانی، درون سازمانی ـ برون سازمانی، برون سازمانی ـ درون سازمانی و برون سازمانی.

ب- مرتب کردن شواهد بالا بر حسب قابلیت اعتماد.

پ- مطابقت دادن هر یک از شواهد بالا با هدفهای چهارگانه حسابرسی.

4- از شما به عنوان حسابرس داخلی خواسته شده است تا کنترلهای مربوط به بهای تمام شده را بررسی کنید. برای شما مشخص شده است که برای این کار باید کفایت سیستم حسابداری صنعتی را بسنجید. شما کار خود را با نوشتن هدفهای مهم حسابداری صنعتی، به شرح زیر، شروع می­کنید:

• قادر کردن مدیریت به تشخیص و اندازه­گیری نارساییها به گونه­ای که تلاشهای مربوط به کاهش هزینه­ها بطور هوشمندانه بکار رود.
• تهیه اطلاعات دقیق درباره هزینه­های تولید به گونه­ای که مدیریت بتواند سیاستهای فروش و تعیین قیمت فروش محصولات و برنامه زمان­بندی تولید موثر را مشخص کند.

پاسخ دهید:

شما برای تعیین کفایت سیستم حسابداری صنعتی چه کار می­کنید؟ روشهای حسابرسی را که برای گرداوری شواهد لازم به عنوان پشتوانه گزارش حسابرس باید اجرا شود به روشنی بیان کنید.

5- آقای پیتر دراکر، مولف کتاب مدیریت ـ وظایف، مسئولیتها و عملیات، چنین گفته است: «کارایی به درست انجام دادن کارها مربوط می­شود، حال آنکه اثربخشی به انجام دادن کار درست مربوط می­گردد».

مطلوب است:

اظهارنظر درباره کفایت این تمایز از دیدگاه تشریح روشی که حسابرسان داخلی، شواهد حسابرسی را گرداوری می­کنند.

6- برای حسابرسی تمرین 3 بالا دست کم یک روش بررسی تحلیلی ار از بین روشهای زیر برای هر مورد حسابرسی مشخص کنید:

1- مقایسه دوره به دوره

2- مقایسه بودجه با اطلاعات واقعی

3- روابط موجود بین حسابها

4- مقایسه شهر با صنعت

5- مقایسه اطلاعات عملیاتی با مانده حسابها

6- مقایسه اطلاعات عملیاتی با اطلاعات اقتصادی

7- مقایسه اطلاعات عملیاتی با اطلاعات غیر مالی

7- حسابرسان داخلی از تکنیک مشاهده بسیار استفاده می­کنند. کدام مورد زیر نظر حسابرسان را درباره مشاهده به بهترین وجه بیان می­کند؟

الف- این تکنیک باید سوای هر گونه عملیات اجرایی حسابرسی اجرا شود.

ب- اساساً به بررسی جریان کارها و طرز قرار گرفتن ماشین آلات مربوط می­شود.

پ- عموماً به عنوان شواهدی تلقی می­شود که کمتر از مدارک اولیه توصیف کننده فرایند کنترل قابل اعتماد است.

ت- پشتوانه آن می­تواند عکس و تصویر نمودگرها، نقاشی و شرح نوشته باشد.

ث- تمام موارد بالا

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

8- کدام مورد بر گرفته از کاربرگها به شرح زیر پشتوانه­ای کافی برای نتیجه گیری مندرج در گزارش حسابرس فراهم می­کند:

الف- به نظر ما کنترلهای مربوط به انبار کفایت دارد.

ب- شمارش موجودیها کسری 9 درصدی را فاش کرد.

پ- به نظر می­رسد که انباردار کارش را به خوبی انجام می­دهد.

ت- به نظر ما روشهای درخواست کالا از انبار نارسات.

ث- تمام موارد بالا

9- فرض کنید شرکت تولیدی اردشیر (موضوع تمرین 1) به دلیل آسیبی که محصولات شرکت به مردم وارد کرده است توسط آسیب دیدگان تحت پیگرد قرار گرفته است. اتهام شرکت وارد کردن آسیب به دلیل کیفیت پایین محصولات شرکت است.

مطلوب است:

الف- چگونگی اثرگذاری این وضعیت بر نوع شواهدی که آقای بهاران و خانم نسترن باید گرداوری کنند.

ب- شناسایی دست کم یک شاهده حسابرسی برای هر گروه مرتب شده در آن تمرین که بتواند بطور قانونی در مورد این مشکل پیش آمده ارائه شود.

10- حسابرسان داخلی یکی از شرکتهای خدمات عمومی با بررسی پرونده شکایتهای مشتریان متوجه تعداد زیادی شکایت بابت اضافه صورتحساب در ماه­های اخیر شده­اند.

مطلوب است:

شناسایی دو شا هده دیگر که حسابرسان ممکن است برای اثبات این موضوع جستجو کنند.

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

11- حسابرسان داخلی شرکت فرزانه در حال حسابرسی دایره خرید منطقه شمال شرق شرکت می­باشند. یکی از هدفهای حسابرسی رسیدگی و ارزیابی میزان رعایت روشهای صدور مجوز خرید توسط آن دایره خرید است. سرپرست گروه در اندیشه انتخاب تکنیک حسابرسی لازم است. چهار روش بدیل و ممکن زیر وجود دارد:

1- نمودگر صدور مجوز خرید را از روی دستورالعملها تهیه کنید.

2- با مدیر دایره خرید منطقه گفتگو کنید.

3- تعدادی از مدارک خرید را از دیدگاه وجود امضاهای مجاز خرید، رسیدگی کنید.

4- تمام مدارک موجود را از دیدگاه وجود امضاهای مجاز خرید، آزمون کنید.

مطلوب است:

الف- شناسایی یک اصل مرتبط با شواهد گرداوری شده توسط هر یک از روشهای بالا.

ب- استفاده از دو یا چند روش حسابرسی بالا چگونه خطر حاصل از اجرای تنها یکی از روشها را کاهش می­دهد؟

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

12- حسابرسی که یک قسمت تولید داروی یک شرکت بزرگ چند ملیتی را بررسی می­کرد شواهد زیر را گرداورده است:

• کل بودجه قسمت تولید دارو، حدود یک درصد کل داراییهای شرکت است.
• سه ماه پیش از حسابرسی، اجازه فروش داروی جدید تولیدی قسمت تولید دارو برای درمان آرتروز را وزارت بهداری صادر کرد. با وجود پژوهشهای فراوان پژوهشگران شرکت و وزارت بهداری، این حسابرس یادداشتی را بین کاغذهای یکی از متخصصان شرکت، حاکی از این بافت که استفاده از این دارو برای گروه خاصی از بیماران، آنان را با خطر ریزش مو روبرو می­کند. اما، وزارت بهداری هیچ گونه محدودیتی در فروش این دارو به وجود نیاورده است.
• حسابرس مزبور متوجه شد گرچه متخصص یاد شده نگرانی خود را ابراز کرده است اما، مدیریت شرکت بدون هر گونه هشدار به بیماران یا پزشکان، اقدام به بازاریابی و فروش این دارو کرده است. مدیریت شرکت پس از پرس و جو از دو پژوهشگر دیگر این پروژه دست به این اقدام زده است، چون آنان اظهار داشته­اند که احتمال وجود عوارض جانبی جدی، از جمله ریزش مو، بسیار بعید است. ارزیابی فروش سالانه این دارو توسط دایره بازاریابی، 500 میلیون ریال در سال است. این حسابرس پس از مشورت با دایره حقوقی شرکت به این نتیجه رسیده است که هزینه یک دعوای گروهی بر علیه شرکت، بیش از ده برابر این مبلغ برای شرکت هزینه خواهد داشت.

• دایره بازاریابی، دو کامیون را به ارزش 25 میلیون ریال به جای آن که در داراییهای دایره منظور کند به حساب هزینه برده است.

• پرداخت به بستانکاران، اغلب با تاخیر صورت گرفته است که به استفاده نکردن از تخفیفات به مبلغ 25 میلیون ریال انجامیده است. این مبلغ، معادل 25% سود سال گذشته دایره است.

مطلوب است:

ارزیابی میزان اهمیت هر یک از موارد بالا.

13- یک حسابرس در موردی به کاهش تولید برخورد. این حسابرس پس از گفتگو با کارکنان و مشاهده عملیات متوجه شد روحیه کارکنان به دلیل پایین بودن سطح حقوقهایشان و شرایط ضعیف محیط کارشان، پایین است.

مطلوب است:

توصیف آنچه که شواهد کافی و قابل قبول باید برای پشتیبانی از این یافته، ارائه کند.

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

14- شما به عنوان سرپرست حسابرسی مشغول بررسی کاربرگهای یک حسابرس انجام شده، می­باشید. کاربرگها کلاً به شکل جدولهای ستونی و بدون هر گونه شرح است. تمام آزمونهای برنامه حسابرسی، به دقت انجام شده است.

فهرست تمام اقلام مورد آزمون، تهیه شده است و انجام شدن هر آزمون با نشانه­های مناسبی مشخص شده که بطور درست و مناسب در کاربرگ تعریف گردیده است. هر قلم موجود در جدولها که از دیدگاه حسابرسان دارای ایراد بوده خطر قرمز زیر آن کشیده شده است هر چدول دارای عنوان مناسب عطف متقابل و تاریخ و امضای حسابرس است.

مطلوب است:

ارائه سه پیشنهاد برای بهبود این کاربرگها.

15- شما به عنوان سرپرست حسابرسی مشغول بررسی پیش نویس گزارش یکی از حسابرسان می­باشید که حسابرسی دایره تحقیق و توسعه شرکت را تکمیل کرده است. این حسابرس موارد زیر را در پیش نویس گزارش خود مطرح کرده است.

با موافقت مدیریت ارشد شرکت از خدمات یکی از پژوهشگران به نام در این رشته برای ارزیابی فعالیتهای دایره تحقیق و توسعه استفاده کردیم. ارزیابی این پژوهشگر موارد زیر را فاش کرد:

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

1- سیستم جدید پالایش که توسط دایره تحقیق و توسعه به وجود آمده است دارای شرایط فنی لازم برای تصویب پروژه است.

2- مخارج پروژه به شرح گزارشهای هزینه پروژه شامل سهم مناسبی از سربار دایره تحقیق و توسعه است.

مطلوب است:

الف- بیان این که موارد 1 و 2 بالا را برای درج در گزارش می­پذیرید یا خیر

ب- شناسایی قواعد شواهد مربوط

پ- تشریح کاربرد قواعد بند ب بالا درباره هر دو مورد یاد شده در بالا

16- یکی از مدیران ارشد که اخیراً در یک شرکت بزرگ و با فعالیتهای نامتجانس استخدام شده است به منظور آشناسازی خود با وظیفه حسابرسی داخلی از رییس واحد حسابرسی داخلی دعوت می­کند تا ناهار را با هم بخورند. این مدیر سر میز ناهار مطالب زیر را مطرح کرد:

آقای فریدونی من دو تا از گزارشهای حسابرسان شما را که به حیطه مسئولیت من مربوط می­شود خوانده­ام اما یک چیز را نمی­فهمم. هیچ یک از این دو گزارش چیزی را بطور قطعی ارائه نمی­داد. یکی به این مربوط می­شد که اگر دستورالعمل اجرایی خود را تجدیدنظر کنیم و کارکنانمان را بهتر آموزش دهیم احتمالاً خواهیم توانست کارایی را بهبود بخشیم. حسابرس شما در آن گزارش می­گوید که برخی از دوایر این را تجربه کرده­اند و تا حدی هم موفق بوده­اند و پیشنهاد داشت که ما هم این موضوع را در نظر بگیریم.

اول چیزی که نمی­فهمم این است که حسابرس چه کار دارد که درباره عملیات پیشنهاد بدهد.  مگر وظیفه شما حسابرسان نیست که از سرقت نشدن پول شرکت اطمینان دهید؟

دیگر آن که نمی­فهمم چرا حسابرس شما نتوانسته است بطور صریح مشخص کند که آیا عملیات ما کارآمد هست یا نه و اگر نیست چه باید کرد تا درست شود. من به این نوع به در گفتن تا دیوار بشنود عادت ندارم. می­دانم که من در این شرکت جدیدم و امیدوارم شما برای من روشن کنید که شمای حسابرس چه می­کنید.

پاسخ دهید:

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

الف- پرسش اول این مدیر را چگونه پاسخ می­دهید؟

ب- پرسش دوم وی را با استفاده از مفهوم مراقبتهای تخصصی و حرفه­ای چگونه پاسخ می­دهید؟

مسأله

1- یک گزارش حسابرس داخلی حاوی مطالب زیر بود:

یافته (حسابرسی): هزینه آگهی و تبلیغات در روزنامه­ها و تلویزیون محلی در سال 2×13 نسبت به سال 1×13 معادل 20 درصد افزایش داشته است، حال آن که فروش آن منطقه تنها 12 درصد افزایش یافته است. سیاست شرکت بر آن است که تمام هزینه­ها باید به شدت تحت کنترل باشد و مدیران اجرای باید هزینه­ها را چنان کنترل کنند که بیش از 10 درصد افزایش نیابد.

توجیه مدیریت بازاریابی درباره افزایش 20 درصدی هزینه­ها این بود که تلاش کرده است تبلیغات شرکت فراگیرتر از تنها نصب پلاکاردهای تبلیغاتی در محل فروش، باشد.

به نظر ما، افزایش هزینه­ها، اثربخش نبوده است و توجیه ندارد. از این رو، پیشنهاد می­کنیم هزینه­های آگهی و تبلیغات در روزنامه­ها و تلویزیون تا حدی کاهش یابد که از 12 درصد بیشتر از هزینه 1 × 13 فزونی نیابد.

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

مطلوب است:

الف- ارزیابی شواهد مورد استفاده برای پشتوانه نظر حسابرس و پیشنهاد وی.

ب- پیشنهاد شواهد دیگری که در این مورد باید گرداوری شود.

2- حسابرسان شرکت برق با ستاد مرکزی در تهران و شعبه­هایی مستقل در مشهد، تبریز و شیراز مامور رسیدگی به برنامه آموزش شرکت شدند. حسابرسان به ویژه می­خواستند برنامه آموزشی فارغ التحصیلانی را رسیدگی کنند که اخیراً برای سمتهای مدیریت و مهندسی، استخدام شده­اند. سرپرست گروه حسابرسی در تلاش است که بررسیهای تحلیلی مناسب را برای هر یک از انواع کنترلهای داخلی زیر، مشخص کند:

• ساختار سازمانی.
• خطوط تصمیم­گیری.
• هدفها و استانداردها.
• روشهای آموزشی.
• آموزش دهندگان.
• تسهیلات

مطلوب است:

الف- شناسایی روشهای تحلیلی مناسب برای موارد بالا.

ب- مشخص کردن نوع بررسیهای تحلیلی که براساس محتوای این فصل، پیشنهاد می­کنید.

کیفیت شواهد حسابرسی داخلی

پ- شناسایی منبعی که فکر می­کنید اطلاعات لازم را احتمالاً بتوان از آن بدست آورد.

3- رییس واحد حسابرسی داخلی پس از بررسی عملکرد کارکنانش متوجه شد که حسابرسیها، بیش از اندازه زمان بَر شده­اند. در گذشته، حسابرسی­ها معمولاً در زمان بودجه شده، انجام می­شدند. جلسه­ای را با مدیران حسابرسی تشکیل داد تا این مساله را بررسی کنند. در این جلسه، مسایل گوناگونی بحث و پیشنهادهایی ارائه شد که موارد زیر از آن جمله است:

• مدیران قسمتهای مورد رسیدگی متوجه شده­اند که حسابرسان داخلی، منبع اطلاعاتی خوبی هستند و شروع کرده­اند مواردی را از حسابرسان داخلی بخواهند که بیرون از دامنه کار حسابرسی برنامه­ریزی شده آنان است.
• مدیریت ارشد شرکت به دلیل فشار هیات مدیره برای بهبود عملکرد شرکت، درباره سیستم کنترل داخلی خیلی سختگیر شده است. مدیریت ارشد همچنین از رییس واحد حسابرسی داخلی خواسته است که حسابرسیها باید به صورت کامل انجام شود و باید تمام زمینه­های ممکن نارسایی یا بدون اثربخشی در فعالیتهای مورد حسابرسی را تعیین کند.
• یکی از مدیران چنین پیشنهاد کرد که شاید بتوان از رسیدگیهای تفصیلی کاست و حسابرسان نیز بتوانند نتایج حسابرسیها را با سطح اطمینان پایین­تری گزارش کنند.
• مدیر دیگری گفت که نظارت و روشهای بررسی به مقدار قابل ملاحظه­ای زمان می­برد و در نتیجه بهتر است حجم این کارها را کاهش دهیم.

مطلوب است: