چگونه چک را وصول کنیم؟
آشنایی با قوانین حقوقی مربوط به چک در بسیاری از موارد میتواند مشکلات به وجود آمده برای وصول چک یا برگشت زدن آن را برطرف نماید و با طی کردن روند قانونی میتوان سریعتر چک را وصول کرد. دانستن این نکته حائز اهمیت است که همه چک ها در صورت رعایت مواعد مقرر قانونی امکان مطالبه حقوقی را دارند. باید توجه داشت که برخلاف طرح دعوای کیفری، دعوای حقوقی علیه صادرکننده، ظهرنویس و ضامنین قابلیت طرح دارد. به همین دلیل معمولاً افراد در صورت عدم وصول وجه چک همواره دغدغه هایی دارند و در اکثر مواقع اقدامات حقوقی لازم را به شیوه درست انجام نمی‌دهند و همین امر باعث متضرر شدن می شود. چک در حالت کلی به دو روش قابل وصول است.
⚖️ طرح شکایت کیفری
? مهمترین نکته در این شیوه، آن است که شکایت صرفاً علیه صادرکننده امکان‌پذیر می باشد. به بیان دیگر، جرم صدور چک پرداخت‌نشدنی صرفا متوجه صادرکننده چک است و ظهرنویس یا ضامنین هیچ‌گونه مسئولیت کیفری در این مورد ندارند.
? دارنده چک که در طرح دعوای کیفری شاکی خوانده می‌شود، باید ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ صدور آن، نسبت به اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک اقدام و ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت طرح شکایت کند، در غیر این‌صورت حق شکایت کیفری از او سلب می‌شود.
? اگر چک از طریق مدیر عامل یا سایر نمایندگان یک شخص حقوقی مانند شرکت یا موسسه یا به وکالت از دیگری به دست شما رسیده است، نماینده و صاحب حساب در پرداخت وجه چک مسئولیت تضامنی داشته و هر دو مسئولیت کیفری خواهند داشت مگر آن‌که امضا‌کننده (به‌طور مثال، نماینده یا وکیل) ثابت کند که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی اوست که در این‌صورت کسی که موجبات عدم پرداخت را فراهم آورده، مسئول خواهد بود.
? موردی که بسیار شایع و سوال‌برانگیز است این است که اگر شخصی چک را برگشت بزند و بعد از آن چک را به دیگری منتقل کند، حق شکایت کیفری از منتقل‌الیه سلب می‌شود و او صرفا میتواند از طریق دعوای حقوقی یا دوایر اجرای ثبت، وجه چک را مطالبه کند. البته اگر انتقال غیر ارادی باشد حق شکایت کیفری همچنان برای منتقل‌الیه محفوظ است. این مورد در فرضی متصور است که شخص پس از برگشت زدن چک فوت کند و ورثه او خواهان مطالبه وجه چک باشند.
⚖️ طرح شکایت حقوقی
? تمامی چک‌ها امکان مطالبه حقوقی را در صورت رعایت موعد مقرر قانونی دارند. باید توجه داشت که برخلاف طرح دعوای کیفری، دعوای حقوقی علیه صادرکننده، ظهرنویس و ضامنین قابلیت طرح دارد. پس از تقدیم دادخواست و ضمایم لازم، هر یک از افراد فوق پس از به اثبات رسیدن مسئولیت و محدود به میزان آن، مکلف به پرداخت وجه چک و در صورت تقاضای خواهان خسارت تأخیر تادیه هستند. دارنده یا به‌عبارت دقیق‌تر خواهان میتواند برای مطالبه وجه چک به هر یک از دادگاه‌های محل صدور آن، دادگاهی که چک در آن محل برگشت خورده یا دادگاه واقع در محل اقامت خوانده (مسئولان پرداخت)، دعوای خود را مطرح کند. همچنین براساس ماده ٣ نحوه محکومیت‌های مالی، در صورتی که متعهد سند (صادرکننده/ ظهرنویس/ ضامنین)، اقدام به پرداخت وجه چک نکنند یا اعسار خویش را نتوانند ثابت کنند به درخواست دارنده (خواهان) و با رعایت سایر مقررات قانونی تا زمان پرداخت حبس می‌شوند. اقدام از طریق دوایر اجرای ثبت سومین راه مطالبه چک است. این روش با وجود سرعت و سهولت بیشتری که نسبت به دو شیوه دیگر دارد، به دلیل هزینه بالایی که نسبت به دعوای حقوقی و کیفری دارد، گاه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
? شیوه مطالبه بدین نحو است که دارنده پس از برگشت زدن چک، با در دست داشتن لاشه آن و گواهی عدم پرداخت همراه فتوکپی برابر اصل چک به دایره اجرای ثبت مراجعه و درخواست صدور اجراییه می‌کند که معمولا ظرف ۴٨ساعت اجراییه صادر می‌شود.
? نکته مهم آن‌که در اقدام از طریق دایره اجرای ثبت، فقط علیه صادرکننده میتوان اقدام کرد که در این صورت پس از صدور اجراییه، صادرکننده مکلف است نسبت به تعیین تکلیف چک اقدام کند، در غیر این‌صورت فرآیند شناسایی و توقیف اموال بدهکار آغاز می‌شود.
