مرحله (4) توصیف، تجزیه و تحلیل و ارزیابی ساختار کنترل داخلی

مرحله 4 شامل فعالیتهای زیر است:

1- شرح و تفصیل منطقی کنترلهای داخلی مرتبط با موضوع مورد رسیدگی

2- انجام آزمون شناخت سیستم در مورد معاملات و عملیات انتخابی در نقاط اصلی کنترل

3- آزمون کنترلها بطور محدود

4- ارزیابی کنترلهای داخلی

5- براورد دوباره خطرهای مرتبط با کنترلها

کنترلهای سیستم اطلاعاتی به توجه ویژه نیاز دارد زیرا همان گونه که آمد انجام دادن بقیه کارهای حسابرسی به میزان اطلاعات بستگی دارد.

شرح و تفصیل کنترلهای داخلی. حسابرسان سیستم کنترل داخلی را با ترسیم نمودگرها دریافت پاسخ به پرسشهای استاندارد شده و شرح نوشته ثبت و توصیف می­کنند. در بیشتر موارد، نمودگر کنترلهای داخلی با نمودگر فعالیت­های واحد مورد تلفیق می­شود تا حسابرسان با سهولت بیشتری بتوانند آثار کنترلها را بر فعالیتها بررسی و ضرورت تعدیل یا اعمال کنترل اضافی را ارزیابی کنند. پرسشنامه کنترلهای داخلی و شرح نوشته، زمینه را برای تحیل بیشتر کنترلها فراهم می­کند تا حسابرسان بتوانند پیش از آزمون و ارزیابی سیستم، شناختی کامل از سیستم کنترل داخلی بدست آورند.

حسابرسان، سیستم کنترل داخلی را معمولاً از طریق به روز کردن مدارک موجود در پرونده­های حسابرسی، ثبت و توصیف می­کنند.

آزمون شناخت سیستم

اولین مرحله آزمون کنترلها، انجام دادن آزمون شناخت سیستم در مورد معاملات و عملیات گزینش شده در نقاط کنترلهای اصلی است. سیستم کنترل داخلی شامل برخی نقاط اصلی یا کلیدی است که خطرهای بالقوه در آن نقاط ظاهراً بسیار بالاست.

حسابرسان آزمون فعالیتهای واحد مورد رسیدگی را به صورت گام به گام و در این نقاط کنترلهای اصلی به یکی از دو شکل زیر انجام می­دهند:

• ردیابی هر مرحله از فعالیتها در اسناد و مدارک سازمانی.

• اجرای آن روشهای کنترل داخلی توسط حسابرسان.

روش اول را «آزمون شناخت به طریق مستندسازی» و روشم دوم را «آزمون شناخت از طریق روشها» نامند. آزمون شناخت معمولاً شامل 1 یا 2 آزمون برای هر روش (کنترل داخلی) است.

برای مثال، حسابرسان ممکن است بازرسی کنترل کیفیت یک قلم از کالاهای تولیدی را که از خط تولید خارج می­شود، آزمون کنند.

آزمون محدود کنترلها

حسابرسان تعدادی اندک از معاملات و عملیات را انتخاب و از نظر چگونگی اجرا، آزمون می­کنند. این آزمون سبب می­شود حسابرسان بتوانند  درباره کنترلهایی که باید وجود داشته باشد و کنترلهایی که اعمال می­شود، شناختی به دست آورند. آزمون معاملات یا عملیات واقعی، استقرار اثربخش (یا موثر) کنترلها را به حسابرسان نشان می­دهد.

در مرحله 4، آزمونها می­تواند بطور محدود انجام شود، اما در مرحله 5 و بنا به ضرورت ممکن است در سطح وسیعی انجام پذیرد. در مثالی که برای کنترل کیفیت آورده شد، حسابرسان می­توانند آزمونهای محدودی را با گزینش تعدادی از اقلام کامل و تایید شده و همچنین تعدادی از اقلام تایید نشده اجرا کنند تا از درستی طبقه­بندی آنها توسط بازرسان شرکت، اطمینان یابند. هر چند تعداد نمونه­های انتخابی برای آزمون محدود ممکن است 25 یا 30 قلم باشد، اما در مواردی نیز بنا به شرایط می­تواند 2 یا 3 قلم برای چنین آزمونی انتخاب شود.

آزمون کنترل­های سیستم اطلاعاتی

گرچه آزمون محدود کنترلهای مربوط به عملیات ممکن است تصویر خوب و مناسبی از اعمال آن کنترلها بدست دهد، اما حسابرسان ممکن