زیربناهای حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی یکی از گیراترین، پرچالش­ترین و پویاترین فرصتهای شغی است که امروزه وجود دارد. حرفه حسابرسی داخلی پاسخگوی نیازهای روزافزون بالاترین رده­های مدیریت شرکتها، دولت و موسسه­های غیرانتفاعی است. مدیریت این گونه سازمانها دنبال اطلاعات درست درباره فعالیتهای سازمانشان، به ویژه کنترل فعالیتها و کارایی و اثربخشی آن فعالیتها می­باشند. در نتیجه حسابرسان داخلی عموماً درگیر عملیات اساسی سازمانشان می­باشند و اغلب مورد توجه تصمیم گیرندگان رده بالای سازمان خود هستند اطلاعات گرانبها و مهمی را برای مدیریت فراهم می­کنند و از موقعیت شغلی بسیار خوبی برخوردارند.

جالب این که بیشتر دانشجویان حسابداری و مالی همانند عامه مردم از حسابرسی داخلی اطلاعات اندکی دارند. حسابرسان داخلی بطور معمول جلب نظر دیگران را نمی­کنند زیرا نوع کارشان چنین ایجاب می­کند اما ضرورت داشتن تخصص حرفه­ای بالا و ماهیت مسئولیتهایی که به دوش می­گیرند سبب می­شود حسابرسان داخلی همواره جزیی لاینفک از شغلهای رده بالای پیشروترین شرکتهای جهان باشند.

در این نخستین فصل کوشش می­کنیم شما را با حرفه حسابرسی داخلی آشنا کنیم و در بقیه کتاب با موضوعات گوناگون و مهم لازم برای انجام وظایف حسابرسی داخلی. این فصل شامل موارد زیر است:

• داستانی درباره یک حسابرسی داخلی

• تاریخچه و سوابق

• ضرورت وجود زیر بنای مفهومی

• مسئولیت و کنترل مدیریت

• واحد حسابرسی داخلی

• سازمان حسابرسی داخلی

• عوامل عملی موثر بر حسابرسی داخلی

• فرصتهای شغلی در حرفه حسابرسی داخلی

داستان یک حسابرسی

داستان زیر، یک حسابرسی داخلی را بیان می­کند که در یک شرکت پیمانکاری بزرگ بین­المللی انجام شده است.

مدیریت دفتر مرکزی، واقع در تهران، متوجه شد هزینه­های ساخت و ساز در یکی از کارگاه­های جنوب کشور در چند ماه اخیر به شدت و به طور غیرمنتظره­ای افزایش یافته است. به همین دلیل از حسابرسان داخلی شرکت خواست تا آن را رسیدگی کنند. دو نفر از حسابرسان مامور شدند خریدهای آن کارگاه را مورد رسیدگی قرار دهند.

حسابرسان برای تشخیص ماهیت نگرانیهای مدیریت با آنان گفتگو کردند و گزارشهای هزینه موجود و اطلاعات اقتصادی را برای یافتن سرنخ، بررسی نمودند. حسابرسان داخلی گزارشهای حسابرسی دوره­های گذشته را مطالعه کردند تا مطمئن شوند چنین مشکی را حسابرسان قبلی نیافته­اند و با مدیریت کارگاه، تلفنی گفتگو کردند تا نظر آنان را دریابند، حسابرسان داخلی با این مطالعات مقدماتی دریافتند که تغییرات تورمی غیر عادی یا غیرمنتظره­ای رخ نداده است.

گرچه دریافتند دو سال پیش، مشکل مشابه­ای در آن کارگاه و به دلیل رشد غیرمنتظره قیمت­ها رخ داده بود که عمر آن کوتاه بوده است. مدیریت کارگاه، این مشکل را ناشی از حجم کار و تعداد اندک کارکنان می­دانست و معتقد بود که حجم کار زیاد سبب شده است اعمال نظارت کافی، ناممکن شود. در نتیجه، اجرای چندین پروژه مستلزم دوباره کاری­های زیاد بوده است و کنترل خریدها بسیار دشوار. مدیریت کارگاه به جای استفاده از پیمانکاران برای اجرای پروژه­ها، از طریق قراردادهای دست دوم توام با نظارت عمل می­کرده است.

بنا به اظهار مدیریت دفتر مرکزی، کارگاه تا چندی پیش با زیر ظرفیت فعالیت می­کرده است و اخیراً به منظور سودآور کردن آن کارگاه اقدام به بستن پیمانهای جدید نموده است. مدیریت دفتر مرکزی بر این باور بود که هزینه­ها به خوبی کنترل نمی­شود.

حسابرسان داخلی تصمیم گرفتند به محل کارگاه بروند تا بهتر بتوانند مشکل را حل کنند. حسابرسان در محل کارگاه، پروژه­های گوناگون ساختمانی را بازدید کردند، دستورالعملهای موجود را بررسی نمودند، با مدیریت کارگاه و ناظرها گفتگو کردند، نمودگر فرایند خریدها را تهیه نمودند، مدارک حسابداری را رسیدگی  کردند و برای کسب اطلاعات بیشتر با تعدادی از تامین کنندگان مواد و کالا تماس گرفتند.

در نتیجه، سه مورد زیر را کشف کردند:

• مدیر خرید کارگاه احساس می­کرد برای تامین به موقع مواد، تجهیزات و دیگر نیازهای کارهای واگذاری به پیمانکاران دست دوم به شدت زیر فشار است و به همین دلیل، چانه زدن هنگام خرید و صدور آگهی مناقصه را در این اواخر کنار گذاشته بود. مدیر خرید مزبور از اولین فروشنده در دسترس خرید می­کرد که این به نوبه خود، هزینه­های شرکت را به شدت افزایش می­داد.

• حسابرسان داخلی تعداد زیادی خرید را کشف کردند که مبلغ آن، دو بار پرداخت شده بود، چون فروشنده پس از دریافت وجه اولین فاکتور، اقدام به فرستادن فاکتور دوم کرده بود.

• سیستم حسابداری کامپیوتری جدید در کارگاه، هزینه­های سربار را به میزان سه برابر به هر پروژه تخصیص می­داد.

گرچه مورد سوم سبب افزایش هزینه­ها نمی­شد اما، اقلام هزینه را مخدوش می­کرد. موردهای اول و دوم بر هزینه­ها اثر داشتند.

حسابرسان داخلی، یافته­های خود را با مدیریت کارگاه مطرح کردند. پس از برگشت به تهران، با مدیریت دفتر مرکزی دیدار و گزارش کتبی خود را تهیه کردند. تغییرات لازم در کارگاه ایجاد شد و گرچه جمع هزینه­ها به دلیل پذیرش پروژه­های بیشتر، افزایش یافت اما، بهای تمام شده هر متر بنا تا حد قابل قبول، کاهش پیدا کرد.

این داستان، یکی از نمونه­های بسیار زیاد حسابرسی داخلی را نشان می­دهد. شاید همه موارد حسابرسی داخلی مستلزم سفر به کارگاه پیمانکاری نباشد؛ «دو نفر» حسابرس، تعداد استاندارد نیست؛ فنون حسابرسی بسیاری وجود دارد که می­توان از بین آنها، مناسبترین را انتخاب و اجرا کرد و از همه مهمتر تمام موارد حسابرسی به این سادگی حل نمی­شود. ضمن آن که حسابرسان داخلی سازمانهای مختلف ممکن است مسئولیتهای متفاوت از یکدیگر داشته باشند.

در هر حال نمونه بالا دورنمایی از ماهیت کار حسابرسی داخلی نیاز به درگیری زیاد با م دیریت و چالشهای گوناگون حسابرسی داخلی را ارائه می­کند