ترکیب هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی

هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی

گفتار اول: ترکیب هیأت

مطابق ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم هر هیأت حل اختلاف مالیاتی از سه نفر به شرح زیر تشکیل خواهد شد:

1-  یک نفر نماینده سازمان امور مالیاتی کشور

نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور عضو هیأت باید حایز شرایطی باشند که در ماده 245 قانون مذکور پیش‌بینی شده است. این ماده چنین مقرر داشته: «نمایندگان سازمان امورمالیاتی کشور عضو هیأت از بین  کارمندان سازمان مذکور که دارای ده سال سابقه خدمت بوده و لااقل شش سال آن را در امور مالیاتی اشتغال داشته و در امر مالیاتی بصیر و مطلع باشند انتخاب خواهند شد.»

2- یک نفر قاضی اعم از شاغل یا بازنشسته

در صورتی که قاضی بازنشسته واجد شرایطی در شهرستان‌ها یا مراکز استان‌ها وجود نداشته باشد بنا به درخواست سازمان امور مالیاتی کشور، رئیس قوه قضائیه یک نفر قاضی شاغل را برای عضو هیأت معرفی خواهد نمود.

به رغم اینکه قانونگذار انتخاب قاضی عضو هیأت را از بین قضات بازنشسته در اولویت قرار داده؛ مشاهده می‌شود که بعضاً با وجود قضات بازنشسته در شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها، قضات شاغل برای عضویت هیأت انتخاب می‌شوند. به عقیده نگارندگان انتخاب قضات شاغل بدون توجه به اولویت محل اشکال است.

رئیس قوه قضائیه حق مذکور را به رؤسای ادارات کل دادگستری‌های مراکز استان‌ها تفویض کرده است. بنابراین ابلاغ‌های صادره از سوی رؤسای کل دادگستری‌ها در خصوص انتخاب قاضی عضو هیأت از پشتوانه قانونی برخوردار است.

3- یک نفر نماینده از اتاق بازرگانی و صنایع و معادن یا اتاق تعاون یا جامعه حسابداران رسمی یا مجامع حرفه‌ای یا تشکل‌های صنفی یا شورای اسلامی شهر به انتخاب مؤدی در صورتی که برگ تشخیص مالیات ابلاغ قانونی شده باشد و یا همزمان با تسلیم اعتراض به برگ تشخیص در مهلت قانونی مؤذی انتخاب خود را اعلام ننماید سازمان امور مالیاتی با توجه به نوع فعالیت مؤدی یا موضوع مورد رسیدگی از بین نمایندگان مزبور یک نفر را انتخاب خواهد کرد.

در خصوص چگونگی انتخاب نماینده توسط مؤدی، سازمان امور مالیاتی کشور طی بخشنامه شماره 5424/1381-211 مورخ 8/4/1383 آورده: «چون به نظر می‌رسد در اجرای بند 3 ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب اسفند ماه 1366 و اصلاحیه‌های بعدی آن در خصوص حق انتخاب نماینده توسط مؤدی ابهاماتی وجود دارد، لذا به منظور رفع ابهام و با اتخاذ ملاک از قسمت اخیر همان بند لزوماً یادآور می‌شود: انتخاب نماینده توسط مؤدی به مفهوم انتخاب شخص خاص مورد نظر مؤدی نبوده، بلکه مراد از این حق انتخاب یکی از مراجع مقرر در بند مذکور برای شرکت نماینده آن مرجع در هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد.» (مجموعه قوانین مالیاتی، مؤسسه حسابرسی آزمون پرواز، ص532). همچنین در بخشنامه شماره 7868/1981-230 مورخ 11/5/1383 سازمان یاد شده می‌خوانیم: «بنا به اختیارات حاصل از مواد 2 و 54 آئین نامه موضوع ماده 219 ق.م.م بدینوسیله حق انتخاب نماینده موضوع بند 3 ماده 244 ق.م.م در مواردی که مؤدی انتخاب خود را همزمان با تسلیم اعتراض به برگ  تشخیص و در مهلت قانونی اعلام ننموده و و یا اوراق تشخیص ابلاغ قانونی می‌گردد، به آن اداره کل محول می‌گردد.

ضرورت دارد  در موارد فوق‌الذکر، ضمن تطبیق نوع فعالیت مؤدی یا موضوع مالیات مورد رسیدگی با مهارت و تخصص نمایندگان معرفی شده از سوی هر یک از مراجع احصاء شده در بند 3 ماده 244 ق.م.م ترتیبی اتخاذ نمایید جلسات هیأت‌های حل اختلاف مالیاتی با حضور هر سه عضو و به صورت رسمی تشکیل گردد.» بنابراین دایره حق انتخاب مؤدی محدود به اولاً زمان انتخاب است که همزمان با اعتراض به برگ تشخیص می‌باشد و ثانیاً شغل و حرفه‌ای است که به آن مشغول است و به عبارتی به معنا و مفهوم خاص کلمه نمی‌باشد. به طور مثال چنانچه مؤدی عضو کانون وکلای دادگستری یا کانون کارشناسان دادگستری باشد و به برگ تشخیص  معترض باشد نماینده کانون وکلا یا کانون کارشناسان رسمی به انتخاب کانون‌های یاد شده عضو سوم هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد.

در خصوص تعیین مدت اعتبار احکام نمایندگان بندهای 2 و 3 ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی کشور در بخشنامه شماره 9562/200 مورخ 21/4/1390 چنین پیش‌بینی کرده است: «بنا به اختیارات حاصل از ماده 219 و تبصره 2 ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم (اصلاحیه 27/11/1380) در راستای حصول اطمینان از حسن جریان امور هیأت‌های حل اختلاف مالیاتی و رسمیت جلسات، پیرو تفویض اختیار انتصاب اعضاء موضوع بند 2 و 3 ماده 244 قانون که قبلاً انجام پذیرفته است، به منظور نظام‌مند نمودن انتصابات موصوف مقرر می‌دارد، من بعد احکام مربوط به اعتبار دو سال صادر شود.

بدیهی است در صورت صلاحدید، استفاده مجدد از خدمات اعضا مزبور، با صدور حکم جدید امکان‌پذیر خواهد بود. ضمناً فرصت تمدید یا لغو احکام قبلی که بیش از دو سال از صدور آن می‌گذرد، یک ماه از تاریخ ابلاغ این بخشنامه تعیین می‌گردد.» همچنین در بخشنامه 55/93/200 مورخ 13/5/1393در خصوص تعدیل مدت اعتبار احکام و تعداد نمایندگان موضوع بندهای 2 و 3 ماده 244 آمده: «بنابر اختیارات حاصل از ماده 219 و تبصره 2 ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم (اصلاحیه مصوب 27/11/1380) در راستای حصول اطمینان از حسن جریان امور هیأت‌های حل اختلاف مالیاتی و رسمیت جلسات و عدم تضییع حقوق مؤدیان محترم مالیاتی و تکریم ارباب رجوع، پیرو تفویض اختیار انتصاب اعضاء موضوع بندهای 2 و 3 ماده 244 قانون مذکور که قبلاً انجام پذیرفته است، به منظور نظام‌مند نمودن انتصابات موصوف و ایجاد امکان برنامه‌ریزی و نظارت بیشتر بر نظم و انضباط و عملکرد نمایندگان مورد نظر، مقرر می‌دارد: 1- احکام مربوط، با اعتبار یکسال صادر شود. بدیهی است در صورت صلاحدید، استفاده مجدد از خدمات اعضاء قبلی، با صدور حکم جدید، امکان‌پذیر خواهد بود. 2- تعداد احکام صادره، حداقل دو برابر تعداد نماینده مورد نیاز بر هر صنف باشد تا در صورت عدم حضور هر یک از نمایندگان موصوف، جایگزینی نماینده دیگر، امکان پذیر شود. 3- احکام انتصاب نمایندگان موصوف که سه جلسه متوالی یا پنج جلسه متناوب، علی‌رغم دعوت به هیأت حل اختلاف مالیاتی، به هر دلیلی، غیبت نمایند، لغو شود.»

رأی شماره 116-2/4/1381 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ناظر به ترکیب هیأت حل اختلاف مالیاتی می‌باشد. این رأی عیناً نقل می‌گردد:

کلاسه پرونده: 294/79

شماره دادنامه: 81/116-2 تیر 1381

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع شکایت و خواسته: اعلام تعارض آراء صادره از شعبه 2 و 5 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری.

شاکی: محمد محمدی حسینیه.

مقدمه:

الف-1) شعبه ششم در رسیدگی به پرونده کلاسه 78/126موضوع شکایت شرکت تعاونی مرزنشینان سرباز به طرفیت اداره امور اقتصادی و دارایی استان سیستان و بلوچستان بخواسته اعتراض به رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی به شرح دادنامه شماره 753 مورخ 12/5/1378 چنین رأی صادر نموده است نظر به اینکه رسدگی براساس مدارک و مستندات و موازین قانونی به عمل آمده و تخلفی از مقررات صورت نگرفته و اعتراضات شرکت در مراحل رسیدگی مورد توجه هیأت رسیدگی کننده قرار گرفته و تخلفی از مقررات مشهود نیست فلذا حکم بر بطلان شکایت شاکی صادر می‌گردد.

الف-2) شعبه دوم تجدید نظر دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده کلاسه ت 2/78/1072 موضوع تقاضای تجدید نظر مدیر تعاونی سرباز 2 به خواسته تجدیدنظر در دادنامه شماره 753 مورخ 12/5/1378 صادره از شعبه ششم به شرح دادنامه شماره 1192 مورخ 27/9/1378 چنین رأی صادر نموده است. نظر به اینکه حسب حکایت استفسار مجلس شورای اسلامی در مورد رسیدگی به اختلافات مالیاتی شرکت های تعاونی نماینده وزات تعاون باید در هیأت حل اختلاف مالیاتی شرکت نمایند که در خصوص مورد از نماینده وزارت تعاون برای شرکت در جلسه هیأت حل اختلاف مالیاتی دعوت به عمل نیامده است. ثانیاً موجب نامه 11/5/1375 پروانه مشروحه در نامه مذکور متعلق به شرکت شاکی بدوی نمی‌باشد که امر مذکور نیز مورد توجه هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار نگرفته است. بنا به مراتب دادنامه بدوی که بدون توجه به کلیه مراتب فوق صادر شده است مخدوش تشخیص و ضمن نقض دادنامه بدوی حکم به ورود شکایت بدوی و در نتیجه نقض رأی صادره از هیأت حل اختلاف مالیاتی هم عرض صادر می‌گردد.حل اختلاف مالیاتی بدوی

ب-1) شعبه ششم در رسیدگی به پرونده کلاسه 78/833 موضوع شکایت شرکت تعاونی اعتبار کارمندان مجتمع فولاد اهواز به طرفیت وزارت دارایی به خواسته اعتراض به مالیات 74-73 به شرح دادنامه شماره 1648 مورخ 8/9/1378 چنین رأی صادر نموده است… ایراد وکیل شرکت مبنی بر عدم حضور نماینده وزارت تعاون که مستند به بخشنامه مورخ 3/12/1372 وزارت دارایی است و بخشنامه مذکور نمی‌تواند متن و محتوای تبصره 3 ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم را تغییر داده و هیأت‌ها را مکلف به دعوت از نماینده مرقوم نماید و با توجه به اینکه رسیدگی در هیأت‌های بدوی و تجدیدنظر حل اختلاف مالیاتی مطابق موازین قانونی صورت گرفته و ایراد و اشکالی متوجه آن نیست و ایرادات مطروحه از ناحیه شرکت موجه به نظر  نمی‌رسد علیهذا حکم بر بطلان شکایت شاکی صادر می‌گردد.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجه‌الاسلام والمسلمین دری نجف‌آبادی و با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤسا و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‌نماید.حل اختلاف مالیاتی بدوی

رأی هیأت عمومی

مطابق ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب اسفندماه 1366 هر هیأت حل اختلاف مالیاتی از سه عضو تشکیل می‌شود که عبارتند از یک نفر نماینده وزارت امور اقتصادی و دارایی و یک نفر از قضات شاغل یا بازنشسته دادگستری و نماینده نظام پزشکی در مورد درآمد مربوط به امور پزشکی، نماینده کانون وکلا در مورد درآمد حاصل از وکالت و مشاور حقوقی، نماینده شورای مرکزی اصناف محل در مورد اصناف نماینده کانون  سردفتران در مورد صاحبان دفاتر اسناد رسمی نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران برای انواع درآمدهای دیگر نظر به اینکه هیأت حل اختلاف مالیاتی در خصوص مورد با عضویت اشخاص مقرر در ماده فوق‌الذکر تشکیل شده و بر کیفیت تشکیل آن از این حیث ایراد و اشکالی وارد نبوده است. بنابراین دادنامه شماره 263 مورخ 16/3/1379 شعبه پنجم تجدیدنظر دیوان در پرونده کلاسه 78/1569 از جهتی که متضمن این معنی است صحیح و موافق قانون تشخیص داده می‌شود این رأی برای سایر شعب دیوان الزامی خواهد بود (زاهدی، عاطفه، حقوق مالیاتی در رویه قضایی، صص 65-62).