حسابداری مالی انحلال، تصفیه و سایر راه‌ حل‌ها

حسابداری مالی
انحلال، تصفیه و سایر راه‌ حل‌ها

• انحلال و تصفیه شرکت‌های سهامی
• راه ‌حل‌هایی به غیر از انحلال و تصفیه
در این فصل، تکنیک‌های حسابداری مربوط به مضیقه مالی شرکت‌های سهامی مورد بحث قرار می‌گیرد. اولین موضوع مورد بحث، انحلال و تصفیه شرکت‌های سهامی است. متعاقب این مبحث، راه حل‌های دیگری به غیر از انحلال و تصفیه که برای مواجهه با مضیقه مالی پیش روی شرکت‌های سهامی قرار دارد تشریح خواهد شد. برخی از این راه‌حل‌ها عبارتند از تجدید ساختار بدهی . تجدید سازمان و شبه تجدید سازمان . در مبحث تجدید سازمان، روش‌های نگهداری حساب‌ها و حساب تحقق و تصفیه مورد تأکید قرار می‌گیرد.حسابداری مالی انحلال، تصفیه

انحلال و تصفیه شرکت‌های سهامی
شرکت سهامی ممکن است به شکل اختیاری یا اجباری منحل و به حیات آن خاتمه داده شود. انحلال اختیاری شرکت ممکن است توسط هیئت مؤسس اعلام شود و این در صورتی است که عملیات شرکت سهامی آغاز نشده یا سهامی منتشر نشده است. متعاقب این زمان، شرکت سهامی ممکن است با موافقت سهامداران به طور داوطلبانه منحل شود.

در این گونه موارد، دلیل اولیه انحلال معمولاً عدم تمایل به ادامه عملیات شرکت سهامی به علل اقتصادی یا شخصی است. انحلال اجباری ممکن است توسط مقامات قانونی، سهامداران (یا اعضای هیأت مدیره) یا طلبکاران درخواست شود. مقامات قانونی در صورتی انحلال شرکت را خواستار می‌شوند که قوانین رعایت نشده یا تقلب یا عملیات خلاف و امثالهم مشاهده شده باشد. سهامداران و طلبکاران نیز ممکن است بر اثر مضیقه مالی و ناتوانی در واریز به موقع بدهی‌ها انحلال شرکت را خواستار شوند. انحلال شرکت نهایتاً به تصفیه شرکت سهامی منتج و به محض انحلال، شرکت در حال تصفیه محسوب می‌شود و عبارت در حال تصفیه باید همواره به دنبال نام شرکت ذکر گردد .حسابداری مالی انحلال، تصفیه

همان طور که قبلاً گفته شد، مضیقه مالی یک شرکت سهامی ممکن است به ناتوانی در واریز بدهی‌ها انحلال شرکت را خواستار شوند. انحلال شرکت نهایتاً به تصفیه شرکت سهامی منتج و به محض انحلال، شرکت در حال تصفیه محسوب می‌شود و عبارت در حال تصفیه باید همواره به دنبال نام شرکت ذکر گردد .

همان طور که قبلاً گفته شد، مضیقه مالی یک شرکت سهامی ممکن است به ناتوانی در واریز بدهی‌ها مربوط باشد. در این جا لازم است بین اصطلاحات ناتوانی در واریز به موقع بدهی‌ها (توقف) و ورشکستگی تمایز قایل شویم. ناتوانی در واریز به موقع بدهی‌ها در حالتی است که موعد واریز یک فقره بدهی فرا رسیده است و شرکت قادر به پرداخت آن نیست. در حالت ورشکستگی، چنانچه تمامی دارایی‌های شرکت به ارزش متعارف آن ارزشیابی شود باز هم کمتر از مجموع بدهی‌های شرکت است.

صورت حساب دارایی‌ و بدهی
شرکتی که بر اثر ناتوانی در واریز بدهی‌ها متوقف شده است باید صورت حساب دارایی‌ و بدهی خود را به شرح زیر ظرف سه روز به دفتر دادگاه محل اقامت خود تسلیم نماید . اگر چه صورت حساب دارایی و بدهی برخی از ویژگی‌های ترازنامه را داراست اما تفاوت‌های عمده‌ای نیز با آن دارد. مهمترین تفاوت این است که فرض اصلی تداوم فعالیت رد می‌شود و تصفیه شرکت مورد تأکید قرار می‌گیرد. این تفاوت، تأثیر بسزایی در نحوه طبقه‌بندی و ارزشیابی دارایی‌های شرکت خواهد داشت.

یعنی به طور کلی، ارزش‌های بازیافتنی مورد انتظار جایگزین ارزش‌های دفتری (بهای تمام شده مستهلک نشده) می‌شود. به منظور انتساب ارزش‌های بازیافتنی به یکایک دارایی‌ها لازم است مفهوم تصفیه به دقت تعریف گردد. مثلاً، اگر انتظار رود تصفیه ظرف 3 ماه انجام شود ارزش‌های بازیافتنی برآوردی با ارزش‌های متناظر در صورت تصفیه ظرف 6 ماه، متفاوت خواهد بود.حسابداری مالی انحلال، تصفیه

در صورت حساب دارایی‌ و بدهی، دارایی‌های شرکت براساس دسترسی طلبکاران به این دارایی‌ها به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود: (1) دارایی‌هایی که کلاً وثیقه طلب کاران است، (2) دارایی‌هایی که بخشی از آن وثیقه طلب طلبکاران است و (3) دارایی‌هایی که مورد وثیقه نیست و آزاد است. به طور مشابه، بدهی‌ها نیز براساس اولویت قانونی آن به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود:

(1) دیون مرحج، (2) تعهدات با وثیقه کامل، و (3) تعهداتی که بخشی از آن وثیقه دارد، و (4) دیون بدون وثیقه. بنابراین، در صورت حسابداری و بدهی، شکل قانونی تعهدات شرکت کانون توجه می‌باشد. با این ترتیب از دیدگاه، بخش حقوق صاحبان سهام مورد تأکید نمی‌باشد. در مثال زیر، صورت حساب دارایی و بدهی و نحوه برخورد با حقوق صاحبان سهام تشریح می‌شود:

فرض کنید ترازنامه شرکت آلفا در تاریخ 31 خرداد 8×13 به شرح زیر است:
جدول
براساس مدت مورد انتظار برای تصفیه، ارزش متعارف زمین به مبلغ 800/7 میلیون ریال برآورد شده و ارزش جاری ساختمان نیز برابر 85 میلیون ریال تعیین شده است. ارزش اسقاط ماشین‌آلات و تجهیزات نیز به مبلغ-/8 میلیون ریال برآورد گردیده است. ارزش ارزش خالص بازیافتنی کالا نیز مساوی 20 میلیون ریال می‌باشد. در تاریخ 31 خرداد 8×13، سهام عادی شرکت بتا در بورس اوراق بهادار ارزشی معادل 000/110 ریال برای هر سهم داشته است. حساب‌های دریافتنی نیز طبق فهرست برآوردی زیر قابل وصول می‌باشد:حسابداری مالی انحلال، تصفیه

اسناد دریافتنی 100%
حساب‌های دریافتنی:
00/10 میلیون ریال 100%
00/10 میلیون ریال 70%
200/1 میلیون ریال غیرقابل وصول
وثیقه بدهی بانکی به بانک ملی ایران، سهام شرکت بتاست و زمین و ساختمان نیز وثیقه اسناد پرداختنی شرکت می‌باشد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه

صورت حساب دارایی و بدهی شرکت آلفا در جدول (1-17) منعکس شده است. به طوری که قبلاً گفته شد، در اغلب موارد، صورت حساب کسری نیز ضمیمه صورت حساب دارایی می‌شود. این صورت نیز در جدول (2-17) آمده است.

در صورت اخیر، شرح تفصیلی سود و زیان ناشی از فروش دارایی‌ها برآورد شده است. چنانچه جمع جبری این سود و زیان‌ها به حقوق صاحبان سهام شرکت اضافه شود، میزان کسری یا از دست رفتن سرمایه را نشان می‌دهد. این رقم برآوردی، ناتوانی شرکت را در تأدیه تعهدات بدون وثیقه نشان می‌دهد.حسابداری مالی انحلال، تصفیه

بخش دارایی‌ها و بخش بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام جدول (1-17) ذیلاً با تفصیل بیشتر تشریح می‌شود.
1. دارایی‌هایی که کلاً وثیقه طلب طلبکاران است. در این بخش، ارزش متعارف هر یک از اقلام دارایی وثیقه گذاشته شده تعیین و مبلغ بدهی مربوط از آن کسر می‌شود تا ارزش بازیافتنی دارایی تعیین گردد. ارزش متعارف این دارایی‌ها مساوی یا بیشتر از مبلغ بدهی مربوط است.

2. دارایی‌هایی که بعضاً وثیقه طلب طلبکاران است. در این بخش، ارزش متعارف هر یک از اقلام دارایی وثیقه گذاشته شده کمتر از مبلغ بدهی مربوط است.
3. دارایی‌های آزاد. در این بخش، دارایی‌هایی منظور شده است که تعهدی در قبال آن وجود ندارد و پشتوانه هیچ بدهی مشخصی نیز نمی‌باشد.حسابداری مالی انحلال، تصفیه

جدول
جدول
4. بدهی‌های مرجح. در این بخش، بدهی‌هایی منظور می‌شود که پرداخت آن قبل از پرداخت سایر بدهی‌های بدون وثیقه الزامی است.
5. بدهی‌های با وثیقه کامل. در این بخش بدهی‌هایی منظور می‌شود که دارایی معینی وثیقه آن است، اما ارزش متعارف دارایی مورد وثیقه کمتر از مبلغ بدهی مربوط است. بدیهی است مبلغ مابه‌التفاوت نوعی بدهی بدون وثیقه محسوب می‌شود.

7. بدهی‌های بدون وثیقه. بدهی‌های این بخش هیچگونه ارجحیت قانونی ندارد و هیچ یک از دارایی‌ها به طور مشخص پشتوانه پرداخت آن نیست.
8. حقوق صاحبان سهام. در این بخش مانده حساب‌های سهام عادی و سود انباشته در ستون ارزش‌های دفتری منعکس می‌شود. این مانده‌ها در صورت حساب کسری (جدول 2-17) نیز انعکاس می‌یابد تا نشان دهد چه میزان از کسری می‌تواند توسط مانده این حساب‌ها جذب گردد.

اگر چه شرح هشت طبقه بالا راهنمای کلی صورت حساب دارایی و بدهی محسوب می‌شود اما مسایلی نیز در این زمینه وجود دارد. این مسایل که به اختصار ذیلاً تشریح خواهد شد عبارتند از ذخیره‌ها و اندوخته‌ها، بدهی‌های احتمالی، سود تضمین شده تحقق یافته، پیش پرداخت بیمه و کسر سهم عادی .حسابداری مالی انحلال، تصفیه

ذخیره‌ها و اندوخته‌ها. حسابداران معمولی به جای استفاده از کلمه اندوخته از اصطلاحات روشنتر و با معناتری استفاده می‌کنند. اما معهذا در برخی موارد لازم است برخی ذخیره‌ها نیز در صورت حساب دارایی‌ و بدهی منظور شود. مثلاً اگر از اصطلاح ذخیره برای بیان یک حساب ارزشیابی استفاده شود. ذخیره به این معناست که مانده آن از دارایی مربوط کسر شده و خالص ارزش دارایی در ستون ارزش‌های دفتری صورت حساب دارایی‌ و بدهی منعکس شده است.

در مورد بدهی‌ها، مثلاً بدهی‌های برآوردی، مانده‌ها همانند سایر اقلام بدهی طبقه‌بندی می‌شوند. لازم به یادآوری است که برخی از ذخیره‌ها ماهیت مرجح دارند مثلاً ذخیره برای پرداخت مالیات بردرآمد. اندوخته‌های مازاد مانند مبالغی که از سود انباشته کسر و به حساب اندوخته‌ها اضافه می‌شود نوعی اعمال محدودیت بر توزیع سود انباشته محسوب می‌گردد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
بدهی‌های احتمالی. این بدهی‌ها در صورت حساب دارایی‌ و بدهی نشان داده نمی‌شوند. اما لازم است که با توجه به احتمال تبدیل شدن به بدهی‌های قطعی و واقعی و اثر آن بر صورت حساب دارایی و بدهی مورد بررسی قرار گیرند. مثلاً چنانچه احتمال نکول اسناد دریافتنی تنزیل و فروخته شده کم باشد انعکاسی در صورت حساب دارایی نخواهد داشت. اما اگر نکول این قبیل اسناد محتمل شود، لازم است ارزش اسمی آن در بخش‌ بدهی‌های بدون وثیقه منعکس گردد.

سود تضمین شده تحقق یافته دریافتنی. سود تضمین شده تحقق یافته باید به تعهد مربوط اضافه شود. اگر یک سند دریافتنی وثیقه یک بدهی قرار گیرد، سود تضمین شده تحقق یافته مربوط معمولاً وثیقه اضافی محسوب و به عنوان مکمل سند گزارش می‌شود.

پیش پرداخت بیمه. نحوه انعکاس پیش پرداخت بیمه در صورت حساب دارایی بستگی به شرایط دارد. اگر چه ممکن است یک بیمه نامه ارزش بازیافتنی نقدی نیز داشته باشد، اما این وجوه نقد تا هنگام فسخ قرارداد بیمه در دسترس نخواهد بود. علاوه بر این، ممکن است بیمه نامه قبل از تکمیل تصفیه مورد انتظار منتفی گردد. بنابراین، چنانچه فسخ بیمه نامه در دوره تصفیه انتظار نمی‌رود می‌توان پیش‌پرداخت بیمه را بر مبنای ارزش‌های دفتری در صورت حساب دارایی گزارش کرد. در صورتی که فسخ بیمه‌نامه در این دوره تصفیه مورد انتظار باشد، لازم است ارزش بازیافتنی پیش پرداخت بیمه گزارش شود.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
کسر سهام عادی. در مواردی که سهام عادی با کسر فروخته می‌شود، غالباً طلبکاران به میزان مبلغ کسر نسبت به سهامداران ادعا دارند. چنانچه احتمال می‌رود که تمام یا بخشی از کسر سهامداران وصول شود، لازم است ارزش بازیافتنی مورد انتظار در صورت حساب‌ دارایی به عنوان دارایی آزاد منعکس گردد (دست کم به اندازه کسری بدهی‌های بدون وثیقه).

راه حل‌هایی به غیر از انحلال و تصفیه
واحدهای انتفاعی که با مضیقه مالی مواجه هستند می‌توانند به جای انحلال و تصفیه، راه حل‌های دیگری را برای رهایی از مشکلات مالی انتخاب کنند. این راه حل‌ها را می‌توان به دو گروه راه حل‌های غیرحقوقی و راه حل‌های حقوقی طبقه‌بندی کرد. در گروه راه حل‌های غیرحقوقی، مذاکره با طلبکاران برای تجدید ساختار بدهی، توافق با طلبکاران، تخصیص دارایی برای واریز بدهی‌ها یا تعیین هیأتی برای حل و فصل مشکلات مالی را می‌توان ذکر کرد. راه حل‌های حقوقی نیز شامل تجدید سازمان رسمی و شبه تجدید سازمان می‌‌باشد.

راه حل‌های غیرحقوقی
همان طور که در بخش قبل گفته شد، راه حل‌های غیرحقوقی شامل تجدید ساختار بدهی، توافق با طلبکاران، تخصیص دارایی برای واریز بدهی و تعیین هیأت حل و فصل مشکلات مالی می‌باشد. هر یک از این امکانات ذیلاً مورد بحث قرار می‌گیرد.

تجدید ساختار بدهی. یکی از راه‌ حل‌های با اهمیت غیر حقوقی برای پرهیز از انحلال و تصفیه، تجدید ساختار بدهی است. روش‌های حسابداری در این قبیل موارد در استانداردهای حسابداری مربوط تشریح شده است . نکات عمده مطروحه در این استانداردها به شرح زیر است.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
تجدید ساختار بدهی . معمولاً هنگامی واقع می‌شود که واحد انتفاعی دچار مضیقه مالی بتواند از طلبکار یا طلبکاران خود امهال یا تخفیف بگیرد. طلبکار یا طلبکاران نیز در صورتی با دادن مهلت یا تخفیف موافقت می‌کنند که این امر را از لحاظ اقتصادی برای خود مقرون به صرفه بدانند. این امهال یا تخفیف معمولاً به مصلحت بدهکار نیز می‌باشد. دو نوع از رویدادها می‌تواند به تجدید ساختار بدهی منتج شود: (1) واریز بدهی به مبلغی کمتر از ارزش ثبت شده آن و (2) تمدید مدت یک بدهی موجود و تجدید نظر در شرایط آن به نفع بدهکار. تجدید نظر در شرایط نوعاً موارد زیر را در بر می‌گیرد:

• کاهش نرخ‌های سود تضمین شده.
• تعویق تاریخ سررسید.
• کاهش ارزش اسمی.
• کاهش یا انتقال به آینده سودهای تضمین شده تحقق یافته.
یکی از نکات با اهمیت در استانداردهای حسابداری، الزام حسابداری قرینه برای سود تحصیل شده توسط بدهکار و زیان تحمل شده توسط طلبکار در وضعیت‌های شماره (1) و (2) مشروح بالا می‌باشد، به بیان دیگر، هنگامی که رویدادی از نوع اول به وقوع می‌پیوندد، ارزش ثبت شده بدهی قبل از تجدید ساختار از ارزش متعارف مابه‌ازای واگذاری برای تسویه بدهی بیشتر است. در این گونه موارد، بدهکار سود تحصیل می‌کند و طلبکار زیان تحمل می‌نماید.

مبلغ این سود یا زیان نیز مساوی مابه‌التفاوت ارزش ثبت شده بدهی قبل از تجدید ساختار و ارزش متعارف مابه‌ازای واگذاری برای تسویه بدهی می‌باشد. سود تحصیل شده توسط بدهکار جزء اقلام غیرمترقبه و زیان تحمل شده توسط طلبکار جزء اقلام عادی طبقه‌بندی و معمولاً به بدهکار حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول منظور می‌گردد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
سود یا زیان مربوط به رویدادهای نوع دوم عبارت است از مابه‌التفاوت ارزش قبل و بعد از تجدید ساختار بدهی. چنانچه ارزش قبل از تجدید ساختار بدهی بیشتر از ارزش بعد از تجدید ساختار بدهی باشد.

بدهکار سود تحصیل و طلبکار زیان تحمل می‌کند. در این شرایط، سود یا زیان شناسایی می‌شود و سود تضمین شده‌ای از این پس ثبت نمی‌گردد زیرا فرض بر این است که بدهی واریز شده است. در حالت برعکس که ارزش بعد از تجدید ساختار بدهی بیشتر از این ارزش قبل از تجدید ساختار بدهی باشد، بدهکار زیان تحمل و طلبکار سود تحصیل می‌کند که هیچ یک از آنها شناسایی نمی‌شود. اما برای ثبت سود تضمین شده در آینده از نرخ مؤثر سود تضمین شده استفاده می‌گردد. دلیل بکارگیری این روش حسابداری در حالت اخیر این است که بدهی واریز شده محسوب نمی‌شود.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه

توافق با طلبکاران . این روش نیز یکی دیگر از امکانات برای پرهیز از انحلال و تصفیه می‌باشد. در این روش، براساس توافق حاصل بین بدهکار و طلبکاری یا طلبکاران، طلبکاران موافقت می‌کنند که هنگام تسویه بدهی مبلغی کمتر از مبلغ کامل ادعای خود را دریافت نمایند. در این گونه توافق‌ها، دارایی‌های بدهکار به نسبت مطالبات طلبکاران میان آنها توزیع می‌شود. در مواردی که از روش توافق با طلبکاران استفاده می‌شود، بدهکار معمولاً در حالت توقف می‌باشد. چنانچه برخی از طلبکاران نیز با اینگونه ترتیبات موافقت نداشته باشند، سایر طلبکاران می‌توانند براساس توافق خود عمل کنند مشروط بر این که طلب کاران مخالف را به طور کامل بپردازند.

تخصیص دارایی برای واریز بدهی . بدهکار متوقف ممکن است داوطلبانه اموال خود را به امین یا امناء بسپارد تا برای واریز طلب طلبکاران از آن استفاده کنند. منظور از این کار این است که نماینده بدهکار بتواند اموال سپرده شده را به پول نقد تبدیل و وجوه حاصل را به نسبت میان طلبکاران تقسیم کند. چنانچه طلبکاران طی قراردادی مبنی بر واریز بدهی‌ها به توافق برسند، ممکن است کل بدهی‌های بدهکار واریز شود. چنانچه پس از واریز بدهی‌ها، دارای‌ توزیع نشده‌ای باقی بماند، توسط امین به بدهکار مسترد می‌گردد. در این قبیل موارد معمولاً بدهکار ورشکسته تلقی می‌شود.

هیأت حل و فصل مشکلات مالی . در این راه حل، بدهکار و طلبکاران با همکاری یکدیگر هیأتی را تعیین می‌کنند تا در مورد اصلاح ساختار شرکت بدهکار، تجدید سازمان یا انحلال و تصفیه تصمیم‌گیری نماید. در این صورت، کنترل شرکت به عهده هیأت تعیین شده خواهد بود که چنانچه مصلحت بداند و امکان پذیر باشد می‌تواند سرمایه جدید نیز به شرکت اعطا نماید. پس از این که تمامی تعهدات بدهکار ایفا شد، اموال باقیمانده در اختیار هیأت، به شرکت بدهکار مسترد می‌شود.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
راه حل‌های حقوقی
به طوری که قبلاً نیز گفته شد چند راه حل حقوقی برای واحدهایی که دچار مضیقه مالی هستند وجود دارد تا از انحلال و تصفیه پرهیز کنند یا دست کم آن را به تعویق بیاندازند. این راه‌ حل‌ها معمولاً عبارتند از تجدید سازمان و شبه تجدید سازمان که ذیلاً تشریح خواهند شد.

تجدید سازمان. در مواردی که شرکت متوقف که دچار مضیقه مالی است راه حل تجدید سازمان را انتخاب کند لازم است برابر تصمیم مقامات فضایی هیأتی مرکب از طلبکاران تشکیل شود تا برنامه‌ریزی لازم را برای تجدید سازمان و دستیابی به عملیات سودآور آتی انجام دهد که نهایتاً بدهی‌های فعلی تا سرحد امکان تسویه شود.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
روش‌های حسابداری تجدید سازمان. همان طور گفته شد هیأت تعیین شده (یا هیأت امناء) مسئولیت اداره واحد انتفاعی دچار مضیقه مالی را به عهده می‌گیرد. بدیهی است که از این لحاظ دارایی‌های واحد انتفاعی مربوط نیز در اختیار هیأت مذکور قرار خواهد گرفت. برای حسابداری دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام واحد انتفاعی متوقف، ممکن است هیأت دفاتر جدید حسابداری ایجاد کند یا دفاتر موجود را کماکان بکار گیرد. بکارگیری دفاتر موجود معمولاً در وضعیت‌های غیرپیچیده انجام می‌شود.

استفاده از دفاتر جدید معمولاً به این دلیل مطلوب است که می‌توان به آسانی بین بدهی‌هایی که قبل از انتصاب هیأت وجود داشته و بدهی‌هایی که بعداً ایجاد شده است تمایز قایل شد. با توجه به این موضوع، بدهی‌های قبلی معمولاً در دفاتر جدید منعکس نمی‌گردد. ضمناً بکارگیری دفاتر جدید به هیأت کمک می‌کند که بین دارایی‌هایی که در اختیار آن قرار گرفته یا قرار نگرفته‌اند تمایز قایل شود.

به طور کلی مدارک حسابداری هیأت نشان می‌دهد که آیا رویدادهای حسابداری، به بدهی‌ها و دارایی‌های قدیم یا جدید مربوط است (قبل یا بعد از تصدی هیأت) . مدارک حسابداری جدید و نحوه بکارگیری آن در مورد مطروحه زیر تشریح خواهد شد.
فرض کنید که مانده‌های حساب شرکت آلفا در تاریخ 31 خرداد 8×13 به شرح زیر بوده است:

(میلیون ریال)
موجودی نقد 600/0
حساب های دریافتنی 000/4
اسناد دریافتنی 800/5
موجودی کالا 000/18
دارایی‌های بلند مدت 000/24
سایر دارایی‌ها 600/2
000/55
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول 400/0
استهلاک انباشته 000/2
حساب‌های پرداختنی 000/21
سهام عادی 000/40
زیان انباشته (کسری) (400/8)
000/55

شرکت آلفا از مقامات قضایی درخواست تجدید سازمان کرده و آقای (الف) به سمت امین منصوب شده است.
آقای (الف) در تاریخ اول تیر 8×13 این مسئولیت را به عهده گرفته است. در فاصله تیر تا 30 آبان 8×13 رویدادهای مالی زیر واقع شده است:
1. تمامی دارایی‌های شرکت آلفا در اختیار آقای (الف) قرار داده شده است. بدهی‌های موجود شرکت آلفا در دفاتر سابق شرکت باقی مانده و برای دارایی‌های منتقل شده، حساب‌های جدید باز شده است.

2. کالاهایی به مبلغ 40 میلیون ریال به طور نسیه خریداری شده است.
3. فروش‌های نسیه به مبلغ 69 میلیون ریال و فروش‌های نقدی به مبلغ 4 میلیون ریال انجام گرفته است.
4. وصولی‌های نقدی به شرح زیر بوده است:
(میلیون ریال)
اسناد دریافتنی 800/4
حساب‌های دریافتنی (قدیم) 100/2
حساب‌های دریافتنی (جدید) 000/51
5. پرداخت‌های زیر توسط امین (آقای الف) انجامن شده است:
(میلیون ریال)
حساب‌های پرداختنی (قدیم) 000/16
حساب‌های پرداختنی (جدید) 000/34
هزینه‌های عملیاتی 500/2
هزینه‌های آقای (الف) 000/1

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
6. آقای (الف)، اصلاحات زیر را در تاریخ 30 آبان 8×13 انجام داده است:
(میلیون ریال)
استهلاک (5 ماه) 200/1
برآورد مطالبات مشکوک‌الوصول:
حساب‌های دریافتنی (قدیم) 950/0
حساب‌های دریافتنی (جدید) 600/1
حساب‌های حذف شده:‌
حساب‌های دریافتنی (قدیم) 400/0
اسناد دریافتنی 000/1

7. آقای (الف) و شرکت آلفا حساب‌های خود را در تاریخ 30 آبان می‌بندند و کالاهای فروش نرفته در این تاریخ بالغ بر 000/16 میلیون ریال بوده است.
ثبت روزنامه رویدادهای مشروح بالا در جدول (3-17) منعکس شده است. کاربرگی که حساب‌های شرکت آلفا و حساب‌های امین را (قبل از بستن حساب‌ها) برای تهیه صورت‌های مالی اساسی ترکیب می‌کند نیز در جدول (4-17) منعکس شده است.

صورت‌های مالی اساسی به آسانی از این کاربرگ استخراج می‌شود.
با فرض این که مسئولیت آقای (الف) به عنوان امین در تاریخ 30 آبان 8×13 خاتمه می‌یابد، برگرداندن مسئولیت توسط آقای (الف) به شرکت آلفا، طی ثبت زیر در دفاتر امین منعکس می‌شود:

میلیون ریال میلیون ریال
شرکت آلفا – تحت نظر امین 350/59
ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول (قدیم) 950/0
ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول (جدید) 600/1
استهلاک انباشته 200/3
حساب‌های پرداختنی (جدید) 000/6
موجودی نقد 000/9
حساب‌های دریافتنی (قدیم) 500/1
حساب‌های دریافتنی (جدید) 000/18
کالا 000/16
دارایی‌های بلند مدت 000/24
سایر دارایی‌ها 600/2

ثبت‌های مربوط در دفاتر شرکت آلفا نیز به شرح زیر است:
میلیون ریال میلیون ریال
موجودی نقد 000/9
حساب‌های دریافتنی 500/19
موجودی کالا 000/16
دارایی‌های بلند مدت 000/24
سایر دارایی‌ها 600/2
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول 550/2
استهلاک انباشته 200/3
حساب‌های پرداختنی 000/6
آقای (الف) – امین 350/59
جدول

حساب‌ تحقق و تصفیه امین . صورت‌های مالی اساسی معمولاً فعالیت‌های مدیریت و همچنین امین واحد انتفاعی را نشان می‌دهد. در موارد تصفیه، هدف با اهمیت تلخیص عملیات تصفیه و توزیع منابع توسط امین است. گزارش خاصی که به دستیابی به این هدف کمک می‌کند، حساب تحقق و تصفیه است.
حساب تحقق و تصفیه اساساً یک ابزار حسابدهی و پاسخگویی است که عملیات امین را در تبدیل دارایی‌های غیرنقدی به وجه نقد و توزیع وجه نقد بین طلبکاران برای ادای دین منعکس می‌کند.

چنانچه از اطلاعات مورد مطروحه (شرکت آلفا) قبل استفاده شود، حساب تحقق و تصفیه به شکل گزارش منعکس در جدول (5-17) خواهد بود. در این گزارش، سود خالص مساوی جمع جبری مانده‌های بدهکار و بستانکار مربوط به طبقات دهگانه است. ضمناً صورت حساب‌ نقدی امین نیز به شرح زیر است:

جدول
حساب‌های حقوق صاحبان سهام شرکت آلفا نیز به شرح زیر است:
جدول
طبقات ده گانه منعکس در حساب‌ تحقق و تصفیه، به شرح زیر توصیف می‌شود:
1. دارایی‌های قابل تحقق. داراییهای این طبقه در تاریخ انتصاب امین موجود بوده است.
2. دارایی‌های تحصیل شده. ‌این دارایی‌ها در دوره تصدی امین تحصیل یا کشف شده‌اند.
3. دارایی‌های تحقق یافته. در این طبقه، دارایی‌های موجود در تاریخ تهیه گزارش نشان داده می‌شود و ارزشیابی آن معمولاً بر مبنای ارزش دارایی‌های قابل تحقق یا دارایی‌های تحصیل شده می‌باشد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
5. بدهی‌هایی که باید تسویه شود. بدهی‌های این طبقه در تاریخ انتصاب امین موجود بوده است.
6. بدهی‌های ایجاد شده. بدهی‌های منعکس در این طبقه در دوره تصدی امین ایجاد شده است.
7. بدهی‌های تسویه شده. بدهی‌هایی که در دوره تصدی امین واریز شده است در این طبقه منظور می‌شود.
8. بدهی‌های تسویه شده. تعهدات پرداخت نشده در پایان دوره، در این طبقه منعکس می‌شود.
9. سایر اقلام بدهکار. این طبقه شامل هزینه‌ها یا خریدهایی است که در دوره تصدی امین انجام شده است.

10. سایر اقلام بستانکار. در این طبقه، درآمد فروش تحقق یافته در دوره مورد گزارش منعکس می‌شود.
شبه تجدید سازمان
راه حل دیگری که علاوه بر تجدید سازمان بکار گرفته می‌شود، شبه تجدید سازمان است. این راه حل در مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شرکت سهامی به جای سود انباشته دارای مانده زیان انباشته است. شبه تجدید سازمان به شرکت سهامی امکان می‌دهد که عملیات خود را از سر بگیرد. از این دیدگاه، ویژگی با اهمیت شبه تجدید سازمان، حذف مانده زیان انباشته است.

انجام شبه تجدید سازمان یا حذف مانده زیان انباشته از این لحاظ واجد اهمیت است که به شرکت سهامی اجازه می‌دهد انجام عملیات سودآور خود را در آینده ادامه دهد. بدیهی است انجام این عملیات با وجود مانده زیان انباشته با مشکل مواجه خواهد شد. صرف‌نظر از مشکلات قانونی، بخشی از این مشکلات عدم توان پرداخت سود سهام توسط شرکت و سختی فروش سهام توسط سهامداران را در برمی‌گیرد.

جدول
ویژگی‌های با اهمیت دیگر شبه تجدید سازمان، عبارت است از (1) اصلاح ارزش‌های دفتری دارایی‌های شرکت تا حد ارزش بازار آن، (2) ایجاد مانده صرف سهام برای پوشش زیان انباشته که پس از تجدید ارزیابی دارایی‌ها نیز کماکان باقی مانده است؛ و (3) افشای شبه تجدید سازمان و تاریخ آن همراه با افشای مانده‌های سود انباشته در ده سال گذشته. مانده اضافی سهام را نیز می‌توان از طریق کاهش ارزش اسمی سهام یا ارائه سهام خزانه ایجاد کرد.

مثال زیر، ثبت‌های لازم برای شبه تجدید سازمان را با فرض کاهش ارزش اسمی سهام عادی نشان می‌دهد. فرض کنید شرکت بتا دارای مانده زیان انباشته به مبلغ 200 میلیون ریال در تاریخ 1/12/8×13 است. اما به دلیل طراحی محصولی تازه، آینده‌ای روشن پیش رو دارد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه

همچنین فرض کنید که شرکت بتا طرحی برای شبه تجدید سازمان تهیه کرده است که از تاریخ 29 اسفند8×13 قابل اجراست. براساس این طرح قرار است که ارزش دفتری دارایی‌های ثابت استهلاک پذیر به مبلغ 65 میلیون ریال (کاهش مانده دارایی‌های ثابت به مبلغ 100 میلیون ریال و حذف استهلاک انباشته مربوط به مبلغ 35 میلیون ریال) کاهش یابد، ارزش اوراق بهادار کوتاه مدت به مبلغ 25 میلیون ریال افزایش یابد، و از ارزش موجودی‌ها مبلغ 10 میلیون ریال کاسته شود.

ضمناً، تعداد سهام عادی شرکت بتا مساوی 100.000 سهم با ارزش اسمی 40.000 ریال است که صادر شده و در دست سهامداران است. این سهام عادی به ارزش اسمی فروخته شده است. براساس طرح شبه تجدید سازمان، ارزش اسمی هر سهم عادی به 10.000 ریال کاهش خواهد یافت. سود خالص شرکت در ماه اسفند 8×13 بالغ بر یک میلیون ریال است و حساب‌های شرکت در پایان هر ماه بسته می‌شود. ثبت‌های لازم برای این شبه تجدید سازمان به شرح زیر است:

میلیون ریال میلیون ریال
سهام عادی ](10.000 – 40.000)×10.000 [ 000/300
صرف سهام عادی 000/300
اوراق بهادار 000/25
استهلاک انباشته 000/35
سود (زیان) انباشته 000/50
دارایی‌های ثابت 000/100
موجودی‌ها 000/10
خلاصه سود و زیان 000/1
سود (زیان) انباشته 000/1
صرف سهام عادی 000/249
سود (زیان) انباشته (1-50-200) 000/249

مانده حساب‌های حقوق صاحبان سهام شرکت بتا متعاقب شبه تجدید سازمان به شرح زیر است:
میلیون ریال
سهام عادی (به ارزش اسمی 10.000 ریال و تعداد 10.000 سهم منتشر شده )
000/100
صرف سهام عادی (پس از جذب 249 میلیون ریال کسری سود انباشته)
000/51
سود انباشته پس از شبه تجدید سازمان -0-
حقوق صاحبان سهام 000/151

خلاصه
این فصل با بررسی و تشریح انحلال و تصفیه شروع شد. حیات یک شرکت می‌تواند به طور اختیاری یا اجباری خاتمه یابد. انحلال داوطلبانه یا اختیاری در صورتی رخ می‌دهد که شرکت سهامی عملیات خود را شروع نکند، سهام عادی منتشر ننماید و یا سهامداران انحلال شرکت را خواستار شوند. انحلال غیرداوطلبانه که غالباً با مضیقه مالی همراه است ممکن است توسط سهامداران، هیأت مدیره، مقامات قانونی یا طلبکاران درخواست گردد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
مضیقه مالی شرکت سهامی ممکن است به ناتوانی در واریز به موقع بدهی‌ها مربوط باشد. ناتوانی در واریز بدهی‌ها هنگامی ظاهر می‌شود که شرکت سهامی قادر به واریز بدهی‌های سررسید شده خود نیست. ورشکستگی شرکت سهامی هنگامی ایجاد می‌شود که ارزش متعارف دارایی‌های شرکت سهامی بدهکار کمتر از مبلغ بدهی آن باشد.
فرآیند انحلال و تصفیه معمولاً شامل (1) حفاظت از دارایی‌های شرکت بدهکار، (2) تبدیل دارایی‌های غیرنقدی شرکت به وجه نقد، (3) توزیع منصفانه وجوه حاصل از تبدیل دارایی‌ها بین طلبکارانی که ادعای قابل اثبات دارند، و (4) رهایی رسمی بدهکار از تعهدات خود می‌‌باشد. صورت حساب دارایی و بدهی نیز شرح تفصیلی وجوه مورد انتظار از تبدیل دارایی‌های شرکت بدهکار و ادعاهای تضمین شده و تضمین نشده طلبکاران را نشان می‌دهد.

در مواردی که شخص امین مسئولیت واحد انتفاعی بدهکار و مواجه با مضیقه مالی را تقبل می‌کند ممکن است از دفاتر موجود شرکت استفاده کند یا دفاتر خود را تشکیل دهد. چنانچه دفاتر جدید تشکیل شود، تنها دارایی‌هایی که مسئولیت حسابدهی و پاسخگویی آن با امین است در این دفاتر ثبت می‌گردد.

بدهی‌هایی که قبل از تصدی امین موجود بوده است کماکان در دفاتر شرکت بدهکار باقی می‌ماند. شخص امین باید آشکارا بین دارایی‌ها و بدهی‌های موجود قبل از تجدید سازمان و دارایی‌ها و بدهی‌هایی که در خلال تجدید سازمان به وجود می‌آید تمایز قایل شود. حسابدهی و پاسخگویی امین در صورت حساب تحقق و تصفیه منعکس می‌گردد.

راه کار دیگر برای حل و فصل مضیقه مالی (به جز انحلال و تصفیه) انتخاب راه‌های غیرحقوقی یا حقوقی است. راه‌حل‌های غیرحقوقی شامل تجدید ساختار بدهی، توافق با طلبکاران، تخصیص دارایی برای واریز بدهی، و تعیین هیأت حل و فصل مشکلات می‌باشد. راه حل‌های حقوقی نیز شامل تجدید سازمان و شبه تجدید سازمان است.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
سؤالات، تمرینات و مسایل
سؤالات
1. چه اشخاصی می‌توانند برای انحلال و تصفیه اختیاری و اجباری شرکت سهامی درخواست کنند؟
2. وجه تمایز ناتوانی در واریز به موقع بدهی‌ها و ورشکستگی چیست؟
3. برخی از بدهی‌های شرکت مواجه با مضیقه مالی نسبت به سایر بدهی‌ها اولویت دارند. چرا؟
4. صورت حساب دارایی و بدهی چیست؟‌چه تفاوتی بین این صورت و ترازنامه وجود دارد؟
5. چگونه بدهی‌های احتمالی در صورت حساب‌ دارایی و بدهی منعکس می‌شوند؟
6. در موارد تجدید سازمان، چه طبقه‌بندی‌هایی در دفاتر امین باید رعایت شود؟

7. مقصود از تهیه صورت‌ حساب تحقق و تصفیه چیست؟ طبقاتی که معمولاً در این گزارش‌ها منظور می‌شوند کدامند؟
8. روش‌های حسابداری مربوط به تجدید ساختار بدهی‌ها را تشریح کنید.

تمرینات
1. شرکت (الف) در خلال سال 7×13 با مشکلات مالی مواجه شد که متعاقب آن، ترازنامه در تاریخ 29 اسفند آن سال به شرح زیر تهیه شد:
جدول
پس از انتصاب آقای (ب) به سمت امین که مجاز به ادامه عملیات شرکت بود، اموال مشروح بالا تحت کنترل وی قرار گرفت. آقای (ب) تأکید داشت که ارزش حساب‌های دریافتنی و موجودی کالا به ترتیب تا سطح 300/76 میلیون ریال و 055/104 میلیون ریال کاهش یابد.

طی شش ماه اول سال 8×13، امین شرکت حساب‌های دریافتنی قدیم را وصول کرد که به تحمل زیانی بالغ بر 035/5 میلیون ریال منتج گردید. در این دوره، فروش‌های نسیه به مبلغ 000/185 میلیون ریال انجام و مبلغ 400/132 میلیون ریال آن وصول شد. حساب‌های پرداختنی تجاری به مبلغ 000/160 میلیون ریال توسط امین پرداخت شد. هزینه‌های مربوط به امین نیز بالغ بر 100/36 میلیون ریال انجام گردید. اموال و تعهدات مربوط به آن در تاریخ 1/7/8×13 به مدیریت شرکت (الف) مسترد شد و مبلغ 563/6 میلیون ریال به عنوان استهلاک احتساب گردید. بهای تمام شده کالای فروش نرفته در تاریخ 1/7/8×13 بالغ بر 460/18 میلیون ریال بوده است.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
مطلوب است:‌
الف- ارائه ثبت‌های لازم برای امین و شرکت (الف) به منظور انعکاس رویدادهای مشروح بالا.
ب – ارائه ترازنامه به مدیریت شرکت (الف) پس از استرداد اموال به شرکت مزبور.
2. شرکت (ب) در نظر دارد جلسه‌ای با حضور طلبکاران خود تشکیل دهد تا به یک توافق با آنان دست یابد. ترازنامه شرکت موارد زیر را آشکار می‌کند:
جدول
مطلوب است:

تهیه صورت حساب دارایی‌ و بدهی برای جلسه‌ای که قرار است تشکیل شود.
3. شرکت (ج) در تاریخ 30/10/8×13 مبالغ مربوط به منابع و تعهدات خود را به شرح زیر تهیه کرد:
منابع:
تنخواه گردان به مبلغ 250/0 میلیون ریال شامل اسناد هزینه به مبلغ 119/0 میلیون ریال.
موجودی نقد 615/2 میلیون ریال.

حساب‌های دریافتنی به مبلغ 680/3 میلیون ریال که مبلغ 380/3 میلیون ریال آن قابل وصول است.
موجودی مواد خام و ملزومات به مبلغ 000/12 میلیون ریال که ارزش بازار آن به مبلغ 400/8میلیون ریال برآورد شده است.
موجودی کالا در دست ساخت به مبلغ 100/8 میلیون ریال که ارزش بازار آن به مبلغ 000/2 میلیون ریال برآورد شده است.
ساختمان به مبلغ 000/20 میلیون ریال که ارزش بازار آن به مبلغ 000/9 میلیون ریال برآورد شده است.

تجهیزات فروش به مبلغ 800/11 میلیون ریال که ارزش بازار آن به مبلغ 200/8 میلیون ریال برآورد شده است.
تعهدات:
حساب‌های پرداختنی: (میلیون ریال)
• به شرکت آلفا 800/2
• به شرکت بتا 300/6
• به شرکت گاما 000/15
• به شرکت سیگما 700/1

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
اسناد پرداختنی:
• به بانک ملی ایران به مبلغ -/20میلیون ریال که تجهیزات فروش وثیقه آن است.
• به بانک تجارت به مبلغ -/15 میلیون ریال که اسناد دریافتنی بدون پشتوانه به مبلغ -/10میلیون ریال و موجودی کالا وثیقه آن است. ارزش دفتری کالا ساخته شده بالغ بر -/8 میلیون ریال و ارزش بازار آن بالغ بر 500/7میلیون ریال است. اسناد دریافتنی کلاً قابل وصول است.
دستمزد تحقق یافته پرداخت نشده به مبلغ 750/1میلیون ریال.

مطلوب است:
الف- تهیه صورت حساب دارایی‌ و بدهی در تاریخ 30 دی ماه 8×13.
ب- تهیه صورت ریز واریز بدهی‌ها در این تاریخ با شرح این که بدهی‌ها کلاً یا بعضاً واریز می‌گردد.
4. در خلال بررسی صورت‌های مالی شرکت (د) مدیر مالی شرکت در می‌یابد که وصول مطالبات از شرکت آلفا با مشکل اساسی روبروست. مطالبات معوق وصول نشده از شرکت آلفا بالغ بر 10 میلیون ریال است و چک‌هایی که اخیراً به حساب گذاشته شده نیز به دلیل عدم تکافوی موجودی، برگشت شده است. سایر طلبکاران شرکت آلفا نیز ادعاهای مشابهی دارند.

طلبکاران اصلی شرکت آلفا شامل شرکت (د)، جلسه‌ای تشکیل داد‌ه‌اند که راه‌های احتمالی مواجهه با این مشکل را بررسی کنند. طی مذاکرات انجام شده در جلسه و همچنین بررسی صورت‌های مالی شرکت آلفا آشکار شد که اگر چه این شرکت در پرداخت‌های جاری خود مشکل اساسی دارد اما در صورت اعلام ورشکستگی، دارایی‌های کافی برای واریز بدهی‌ها را دارد. ضمناً، مشکلات شرکت آلفا ظرف دو سال گذشته و عمدتاً به دلیل مدیریت ضعیف آن ایجاد شده است. چنانچه شرکت آلفا توسط مدیریت کارآمد اداره شود امکان سودآوری و ایجاد سلامت اقتصادی آن وجود دارد.

چنانچه تجدید ساختار بدهی و شبه تجدید سازمان مورد نظر نباشد، چه راه حل‌هایی را برای پرهیز از اعلام ورشکستگی پیشنهاد می‌کنید؟ دلایل خود را تشریح کنید.
مسایل
1. ترازنامه شرکت (الف) در تاریخ 30 آذر 8×13 به شرح زیر می‌باشد:

جدول
پیش‌بینی می‌شود که تبدیل دارایی‌ها به پول نقد برابر فهرست زیر تحقق یابد:
میلیون ریال
اسناد دریافتنی (با سود تضمین شده حقق یافته) 100/19
حساب‌های دریافتنی 000/25
موجودی کالا 000/19
ساختمان 000/25
اثاثیه اداری 000/2

پشتوانه اسناد پرداختنی به مبلغ 10 میلیون ریال، موجودی کالاست که ارزش دفتری آن بالغ بر 20 میلیون ریال می‌باشد. علاوه بر این، پشتوانه اسناد پرداختنی به مبلغ 5میلیون ریال نیز اثاثیه اداری است. سود تضمین شده نیز به نسبت به اسناد پرداختنی موجود تخصیص می‌یابد.
مطلوب است:

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
الف- تهیه صورت حساب دارایی و بدهی در تاریخ 30 آذر 8×13.
ب – تهیه صورت حساب کسری در تاریخ 30 آذر 8×13.
2. شرکت (ب) به دلیل کاهش قابل توجه درآمد فروش با مشکلات و مضیقه مالی مواجه شده است. سهامداران و طلبکاران اصلی شرکت علاقه‌مندند که نتایج مالی انحلال و تصفیه شرکت (ب) را برآورد کنند. تراز آزمایشی شرکت (ب) در تاریخ 29 اسفند 8×13 به شرح زیر است:

جدول
اطلاعات اضافی زیر برای جلسه‌ای قرار است در تاریخ 2 فروردین 9×13 تشکیل شود فرهم گردیده است:
1) موجودی نقد شامل چک برگشتی به مبلغ 300/0 میلیون ریال است که قرار است مشتری ظرف دو هفته بپردازد.
2) حساب‌های دریافتنی شامل حساب‌هایی به جمع 10 میلیون ریال است که کلاً قابل وصول بوده و در قبال اسناد پرداختنی به بانک تخصیص یافته است. سایر اقلام تخصیص نیافته حساب‌های دریافتنی شامل مبلغ 150/0 میلیون ریال غیرقابل وصول می‌باشد. مانده حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول به مبلغ 350/0 میلیون ریال برای پوشش سایر حساب‌های مشکوک‌الوصول کافی است.

3) سفارش‌های خرید برای محصولات شرکت به مبلغ 9 میلیون ریال در دست است. سفارش‌های مزبور را می‌توان از محل موجودی‌ها به مبلغ 6 میلیون ریال و انجام هزینه‌های اضافی به مبلغ 400/0 میلیون ریال انجام داد. باقی مانده حساب موجودی‌ها را که شامل اقلام نایاب به ارزش دفتری 200/1 میلیون ریال است می‌توان به مبلغ 500/10 میلیون ریال به فروش رسانید.

4) در تاریخ 29 اسفند 8×13، برخی از کالاهای معیوب که توسط یکی از مشتریان مرجوع شده، در راه است و اما در دفاتر شرکت ثبت نشده است. و مدیر شرکت پرداخت مبلغ 250/0 میلیون ریال را پس از رسیدن کالای مزبور و بازرسی آن تصویب کرده است. به غیر از این کالای مرجوعی، شرکت کالای معیوب دیگری را که مستلزم احتساب ذخیره باشد انتظار ندارد. ضمناً کالای مرجوعی مزبور ارزش اسقاط ندارد.

5) حساب ملزومات، شامل بروشورهای تبلیغاتی و سایر ملزومات فروش است که جایگزینی آن با مبلغی کمتر از 700/3 میلیون ریال امکان‌پذیر نیست.
6) اوراق قرضه شرکت بتا بر مبنای ارزش اسمی ثبت شده است. این اوراق شش سال قبل به مبلغ 600/0 میلیون ریال خریداری و اصلاح بهای تمام شده آن تا ارزش اسمی، به بستانکار حساب سود انباشته منظور شده است. در تاریخ 29 اسفند 8×13، ارزش بازار اوراق قرضه، برابر 18درصد ارزش اسمی آن بوده است.
7) حساب تبلیغات شامل منافع آتی یک برنامه تبلیغاتی است که در سال 8×13 اجرا شده است. در این حساب معادل 10% مخارج برنامه تبلیغاتی به عنوان منافع آتی منظور شده است. اما مدیر شرکت بر این باور است که 10% بسیار محافظه کارانه بوده و 20 درصد واقع‌بینانه‌تر است.

8) زمین و ساختمان شرکت در مرکز شهر قرار دارد. پیشنهاد خریدی برای زمین به مبلغ -/50 میلیون ریال دریافت شده که آن را برای احداث پارکینگ مورد استفاده قرار دهند. ساختمان نیز با هزینه‌ای بالغ بر 12 میلیون ریال که به عهده خریدار است تخریب خواهد شد. پیشنهاد دیگری برای خرید زمین و ساختمان به مبلغ -/40میلیون ریال دریافت شده که آن را برای تأسیسات تولیدی مورد استفاده قرار دهند و احتمالاً برخی از کارکنان شرکت را نیز بکار بگمارند.
9) برای تمامی ماشین آلات و تجهیزات، بیشترین پیشنهاد پرداخت، مبلغ -/18 میلیون ریال می‌باشد.

10) یکی از طلبکاران شرکت که مبلغ -/1 میلیون ریال طلب دارد موافقت کرده است که در صورت وصول چک خود تا تاریخ 10 فروردین 9×13، ده درصد چک خود را دریافت ندارد. یعنی با دریافت 900/0 میلیون ریال طلب خود را تسویه کند.
11) دستمزد پرداختنی شامل اصلاحات پایان دوره به مبلغ 325/0 میلیون ریال است که باید بابت اضافه کاری به برخی از کارکنان پرداخت شود.
12) وام رهنی پرداختنی با وثیقه زمین و ساختمان تضمین شده است. ضمناً دو قسط ماهانه آخر این وام (به مبلغ 200/0 میلیون ریال برای هر ماه) پرداخت نشده است.

13) هزینه‌های تصفیه به مبلغ 200/3 میلیون ریال برآورد شده است.
14) از لحاظ مقاصد مالیات بر درآمد، زیان‌های خالص عملیاتی زیر به سال‌های بعد منتقل شده است (نرخ مالیاتی شرکت مساوی 50% است):
(میلیون ریال)
1376 000/10
1377 000/12
1378 000/8

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
مطلوب است:
الف- تهیه صورت حساب دارایی و بدهی.
ب – تهیه فهرستی که نشان دهد در ازای هر ریال بدهی بدون وثیقه شرکت چه مبلغی پرداخت خواهد شد.
3. شرکت (ج) در تاریخ 31 تیر 8×13 ورشکسته اعلام شده است. در این تاریخ، مانده‌های زیر از دفاتر شرکت استخراج شده است:
جدول
اطلاعات اضافی:

1) از کل حساب‌های دریافتنی، مبلغ 300/10 میلیون ریال قابل وصول اس. ضمناً پیش‌بینی می‌شود که معادل 20% حساب‌های دریافتنی باقیمانده نیز قابل وصول باشد.
2) مبلغ 000/15 میلیون ریال از اسناد دریافتنی، وثیقه اسناد پرداختنی به بانک ملی ایران می‌باشد. تمامی این مبلغ به جز مبلغ 5/2 میلیون ریال قابل وصول به نظر می‌رسد. به مبلغ 500/12 میلیون ریال باقیمانده اسناد دریافتنی وثیقه گذاشته شده، مبلغ 800/0 میلیون ریال سود تضمین شده تعلق گرفته است. به مبلغ 000/15میلیون ریال اسناد پرداختنی به بانک ملی ایران نیز مبلغ 300/0 میلیون ریال سود تضمین شده تعلق گرفته است. بقیه اسناد دریافتنی قابل وصول به نظر نمی‌رسد.

3) پیش‌بینی می‌شود که ماشین‌های ساخته شده به قمیتی معادل بالاتر از بهای تمام شده قابل فروش باشد اما معادل 20% قیمت فروش، هزینه‌های فروش وجود دارد. کالای در جریان ساخت را نیز می‌توان با انجام مخارج اضافی به مبلغ 400/15 میلیون ریال مزبور، از موجودی مواد خام تأمین خواهد شد. این کالاهای تکمیل شده را می‌توان به مبلغ 40 میلیون ریال به فروش رسانید اما هزینه‌های فروش به میزان 20% قیمت فروش خواهد بود. مواد خام مصرف نشده نیز به مبلغ 000/8 میلیون ریال قابل فروش است. پس از تکمیل کالای در جریان ساخت، ابزارهای موجود را می‌توان به مبلغ 000/3 میلیون ریال به فروش رسانید. ملزومات باقیمانده شرکت نیز به مبلغ 000/1 میلیون ریال قابلیت فروش دارد.

4) زمین و ساخت شرکت، وثیقه اوراق قرضه – رهنی پرداختنی است. این اموال به مبلغ 000/95 میلیون ریال ارزیابی شده است. شرکت (ج) اخیراً طی قراردادی مشروط، ماشین آلاتی را به مبلغ -/20 میلیون ریال خریداری کرده است. شرکت بابت این قرارداد هنوز مبلغ -/12 میلیون ریال بدهی دارد که جزء اسناد پرداختنی منظور شده است. این ماشین آلات که ارزش دست دوم آن بالغ بر -/10 میلیون ریال است توسط فروشنده ضبط شده و به تملک وی در آمده است اما شرکت (ج) کما کان برای مبلغ باقیمانده متعهد می‌باشد. استهلاک محاسبه شده برای این ماشین‌آلات بالغ بر 80/1 میلیون ریال است. انتظار می‌رود که ماشین آلات باقیمانده را در صورت انجام مخارج فروش به مبلغ -/1میلیون ریال بتوان به مبلغ -/10 میلیون ریال به فروش رسانید.

مطلوب است:
الف- تهیه صورتی که کسری طلبکاران بدون وثیقه و همچنین دلایل کسری را نشان دهد. ضمناً احتساب هزینه تصفیه که در اطلاعات بالا ذکر نشده است ضرورت ندارد.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
ب – محاسبه درصد پرداخت‌های احتمالی به طلبکاران بدون وثیقه شرکت.
4. شرکت (د) توان انجام تعهدات و واریز بدهی‌های خود را نداشت. به این دلیل، آقای (الف) در تاریخ 5/2/8×13 به عنوان امین شرکت منصوب شد. در این تاریخ، مانده‌های زیر از دفاتر شرکت (د) استخراج گردید:

(میلیون ریال)
موجودی نقد 560/0
حساب‌های دریافتنی 210/6
موجودی کالا 536/16
پیش پرداخت هزینه 704/0
اثاثیه 942/12
952/36
حساب‌های پرداختنی 100/16
اسناد پرداختنی 500/3
دستمزد و مالیات پرداختنی 200/1
اجاره پرداختنی 600/0
استهلاک انباشته 803/3
سهام عادی 000/10
سود انباشته 749/1
952/36

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
در فاصله تاریخ‌های 25/2/8×13 و 31/4/8×13، عملیات امین منتج به موارد زیر شد:
1) حسابرسی حساب‌های دریافتنی نشان داد که مبلغ 237/0ریال طلب، در دفاتر شرکت منعکس نشده است.
2) کالاهایی به بهای تمام شده 500/7 میلیون ریال نقداً به فروش رسید.
3) بخشی از اثاثیه که بهای تمام شده آن 376/5 میلیون ریال و استهلاک انباشته آن 942/0 میلیون ریال بوده است به فروش رسید.
4) مبلغ 882/1 میلیون ریال از حساب‌های دریافتنی وصول گردید. مبلغ 741/0 میلیون ریال از سایر حساب‌های دریافتنی نیز غیرقابل وصول و بی‌ارزش تشخیص داده شد.

5) مبلغ 010/1 میلیون ریال از دستمزد و مالیات پرداختنی در تاریخ 5/2/8×13 پرداخت شد. ضمناً مبلغ 125/0 میلیون ریال دستمزد پرداختنی که در حساب‌های شرکت ثبت نشده بود نیز پرداخت گردید. سایر بدهی‌ها هنوز پرداخت نشده است.
6) هزینه‌های دستمزد و ملزومات لازم برای تصفیه تا تاریخ 31/4/8×13 بالغ بر 300/1 میلیون ریال بوده است. حق‌الزحمه امین نیز به حساب نیامده است.
7) اجاره پرداختنی به مبلغ 900/0 میلیون ریال اضافه شده است. ضمناً مبلغ 070/0 میلیون ریال سود تضمین شده مربوط به اسناد پرداختنی تحقق یافته است.
8) دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی در این دوره، به شرح زیر بوده است:

دریافت‌های نقدی:
وصول مطالبات 882/1
فروش کالا 300/8
فروش اثاثیه 000/1
پرداخت‌های نقدی:
دستمزد و مالیات پرداختنی 135/1
هزینه‌های تصفیه 300/1
مطلوب است:
تهیه حساب تحقق و تصفیه و سود و زیان مربوط به دوره منتهی به 31/4/8×13.
5. ترازنامه شرکت (ها) در تاریخ 31 خرداد 8×13 به شرح زیر است:
جدول
تجزیه و تحلیل حساب‌های شرکت موارد زیر را آشکار کرده است:

1) شرکت (ها) کار خود را با سرمایه اسمی به مبلغ 50 میلیون ریال از طریق انتشار سهام عادی به ارزش اسمی هر سهم به مبلغ 100.000 ریال شروع کرد. از تعداد 500 سهم، ارزش اسمی 375 سهم به طور کامل پرداخت و 125 سهم دیگر برابر ارزش اسمی پذیره نویسی شد که پول آن به محض اعلام شرکت پرداخت شود.

2) مؤسسه اعتباری توسعه، اوراق مشارکت شرکت را به مبلغ 10 میلیون ریال وثیقه طلب خود به مبلغ 10 میلیون ریال نگهداشته است. ضمناً این مؤسسه، وام رهن اول با وثیقه اموال غیرمنقول را به مبلغ 15 میلیون ریال اعطا کرده که سود تضمین شده آن تا تاریخ 31 خرداد 8×13 پرداخت شده است.
3) اموال غیرمنقول شرکت شامل زمین به بهای تمام شده 5 میلیون ریال، و ساختمانی است که با بهای تمام شده -/40 میلیون ریال در آن احداث شده است. استهلاک انباشته نیز شامل -/5 میلیون ریال استهلاک ساختمان و -/15 میلیون ریال استهلاک تجهیزات کارخانه می‌باشد. ارزش بازیافتنی اموال غیرمنقول به مبلغ -/30 میلیون ریال برآورد شده است.

4) وثیقه اسناد پرداختنی به آقای (ب) نیز تجهیزات کارخانه و موجودی‌هاست. سود تضمین شده اسناد پرداختنی مزبور تا تاریخ 31 خرداد 8×13 پرداخت شده است.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
5) وام رهنی دوم با وثیقه اموال غیرمنقول نیز مربوط به آقای (ب) است.
6) مبلغ 640/4 میلیون ریال اسناد دریافتنی نیز غیرقابل وصول تشخیص داده شده اگر چه تاریخ سررسید آن هنوز نرسیده است.
7) از مبلغ -/4 میلیون ریال حساب‌های دریافتنی، -/2 میلیون ریال قابل وصول و نیمی از -/2 میلیون ریال دیگر غیرقابل وصول تشخیص داده شده است.

8) موجودی‌ها بر مبنای بهای تمام شده ارزشیابی شده است؛ انتظار می‌رود کالاهای ساخته شده نیز معادل 110 درصد بهای تمام شده به فروش برسد. کالاهای در دست ساخت به بهای تمام شده 500/4 میلیون ریال، در صورت فروش به وضعیت فعلی، ارزش بازیافتنی معادل 900/0 میلیون ریال دارد. اما پیش‌بینی می‌شود که با مصرف 200/1 میلیون ریال مواد خام و انجام مخارجی به مبلغ 400/1 میلیون ریال برای دستمزد و سایر هزینه‌ها بتوان کالای در جریان ساخت را به کالای ساخته شده تبدیل کرد. نظر به این که مواد خام شرکت به سرعت فاسد می‌شود، انتظار می‌رود که ارزش بازیافتنی آن معادل 25 درصد بهای تمام شده باشد.

9) تجهیزات کارخانه که در تاریخ 1/4/3×13 بهای تمام شده‌ای بالغ بر -/24 میلیون ریال داشت، ارزش بازیافتنی مورد انتظار آن در تاریخ 31/3/8×13 معادل -/5 میلیون ریال برآورده شده است.

10) پذیره نویسی 125 سهم شرکت بر مبنای ارزش اسمی مربوط به مدیر شرکت و وجه آن کلاً قابل وصول است.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
11) سرمایه گذاری‌های شرکت شامل سرمایه‌گذاری در 15 سهم شرکت آلفاست که به مبلغ 500/1 میلیون ریال خریداری شده اما ارزش بازار آن در تاریخ 31 خرداد 8×13 بالغ بر 390/3 میلیون ریال است. مبلغ 800/0 میلیون ریال باقیمانده مربوط به 20 سهم خزانه است که بر مبنای بهای تمام شده ثبت شده است.
12) احتساب هزینه‌های تصفیه و سایر هزینه‌هایی که ذکری از آن به عمل نیامده است ضرورت ندارد.

هیأت مسئول تصفیه، درخواست پرداخت وجه سهم پذیره نویسی شده را کرده و تصمیم گرفته است که کالاهای در جریان ساخت را به کالای ساخته شده تبدیل کند که ارزش مورد انتظاری معادل 110 درصد بهای تمام شده خواهد داشت. در این تبدیل، هزینه دیگری به جز آنچه که در بالا ذکر شد مورد انتظار نمی‌باشد.

مطلوب است:‌
الف – تهیه صورت حساب دارایی و بدهی در تاریخ 31/3/8×13.
ب – تهیه صورت مکمل کسری و صورت مشروح سود و زیان مربوط.
ج- محاسبه مبلغ و درصد پرداخت مطالبات طلبکاران شرکت.
6. شرکت (و) که در شرف ورشکستگی است ترازنامه در تاریخ 31/6/8×13 و اطلاعات زیر را فراهم کرده است:

دارایی‌ها
موجودی نقد 000/2
حساب‌های دریافتنی پس از کسر
ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصل
000/70
موجودی مواد خام 000/40
موجودی کالای ساخته شده 000/60
اوراق بهادار 000/20
زمین 000/13
ساختمان پس از کسر استهلاک انباشته 000/90
ماشین‌آلات پس از کسر استهلاک انباشته 000/120
سرقفلی 000/20
پیش پرداخت هزینه 000/5
جمع دارایی‌ها 000/440

بدهی‌ها و سرمایه
حساب‌های پرداختنی 000/80
اسناد پرداختنی 000/135
دستمزد پرداختنی 000/15
وام رهنی پرداختنی 000/130
سهام عادی 000/100
سود (زیان) انباشته (000/20)

اطلاعات اضافی:
1) موجودی نقد شامل مبلغ 500/0 میلیون ریال پیش‌پرداخت هزینه سفر است که انجام شده است.
2) حساب‌های دریافتنی به مبلغ -/40 میلیون ریال وثیقه وام بانکی به مبلغ -/30 میلیون ریال گذاشته شده است. مانده‌های بستانکار بالغ بر -/5 میلیون ریال به جمع حساب‌های دریافتنی اضافه شده است.

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
3) اوراق بهادار شامل اوراق مشارکت به بهای تمام شده -/10 میلیون ریال و 500 سهم عادی شرکت بتاست. ارزش بازار اوراق مشارکت بالغ بر -/10 میلیون ریال و ارزش بازار هر سهم عادی شرکت بتا معادل 18.000 ریال است. مبلغ 200/0 میلیون ریال سود تضمین شده اوراق مشارکت تحقق یافته است. این اوراق بهادار، وثیقه وام بانکی به مبلغ -/20 میلیون ریال قرار گرفته است.

4) مواد خام به مبلغ -/30 میلیون ریال و کالای ساخته شده به مبلغ -/50 میلیون ریال ارزیابی شده است. با انجام -/10 میلیون ریال مخارج تبدیل می‌توان مواد خام را به کالای ساخته شده تبدیل کرد که ارزش بازیافتنی معادل -/70 میلیون ریال خواهد داشت.

5) ارزیابی اقلام دارایی ثابت به شرح زیر است:
• زمین 000/25 میلیون ریال
• ساختمان 000/110 میلیون ریال
• ماشین‌آلات 000/750 میلیون ریال
6) پیش پرداخت هزینه طی دوره تصفیه به هزینه تبدیل خواهد شد.

7) حساب‌های پرداختنی شامل 000/15 میلیون ریال مالیات تکلیفی مربوط به حقوق کارکنان و -/6 میلیون ریال تعهداتی است که مدیر شرکت قول پرداخت آن را به طلبکاران مربوط داده است. ضمناً مبلغ 500/0 میلیون ریال مالیات حقوق در دفاتر شرکت ثبت نشده است.

8) دستمزد پرداختنی تابع هیچگونه محدودیتی نیست.
9) وام رهنی پرداختنی شامل مبلغ -/100 میلیون ریال به وثیقه زمین و ساختمان و مبلغ -/30 میلیون ریال به وثیقه ماشین‌آلات می‌باشد. جمع سود تضمین شده ثبت نشده این وام‌ها بالغ بر 400/2 میلیون ریال است.

10) هزینه‌های قانونی مربوط به تصفیه به مبلغ -/10 میلیون ریال برآورده شده است.
11) خسارت احتمالی مربوط به یک دعوی حقوقی به مبلغ -/50 میلیون ریال برآورده شده است.
12) هزینه حسابرسی سال گذشته به مبلغ -/5 میلیون ریال و هزینه مشاوره برای تصفیه به مبلغ -/1میلیون ریال برآورده شده است.
مطلوب است:

حسابداری مالی انحلال، تصفیه
الف- تهیه صورت حساب دارایی و بدهی.
ب – محاسبه درصد پرداخت بدهی‌های بدون وثیقه شرکت.
7. حساب سود (زیان) انباشته شرکت (ز) در تاریخ 1/10/8×13، مبلغ -/100 میلیون ریال مانده بدهکار دارد. اما به دلیل وجود یک تیم مدیریت کارآمد، انتظار می‌رود شرکت (ز) در آینده سودآور باشد. به دلیل وجود زیان سنواتی، شرکت (ز) طرحی برای شبه تجدید سازمان تهیه کرده است که از تاریخ 29 اسفند 8×13 اجرا کند. براساس این طرح، قرار است:

1) ارزش دفتری دارایی‌های ثابت استهلاک پذیر شرکت معادل 50 میلیون ریال کاسته شود (کاهش -/75 میلیون ریال در بهای تمام شده و کاهش استهلاک انباشته مربوط از مبلغ -/25میلیون ریال به صفر).
2) ارزش دفتری موجودی‌ها معادل مبلغ -/15 میلیون ریال کاهش یابد.
شرکت (ز) تعداد 20.000 سهم عادی منتشر شده دارد. ارزش اسمی هر سهم 30.000 ریال است. این سهام بر مبنای ارزش اسمی منتشر شده است. براساس طرح شبه تجدید سازمان، ارزش اسمی هر سهم به مبلغ 20.000 ریال تبدیل خواهد شد. سود سه ماهه چهارم سال 8×13 شرکت بالغ بر -/2 میلیون ریال است و دفاتر شرکت در هر یک از سه ماهه‌های سال بسته می‌شود.

مطلوب است:
تهیه ثبت‌های روزنامه مربوط به شبه تجدید سازمان و ارائه بخش حقوق صاحبان سهام ترازنامه